forum.ziyouz.com
Ilm va ziyo => Ma'rifat => Mavzu boshlandi: Shahina 05 Dekabr 2006, 00:03:23
-
Bir zamonlar mohir ovchi bo‘lgan ekan. U ovchilik sir-asrorlarini mukammal egallagan bo‘lib, qo‘ygan tuzog’i hech vaqt o‘ljasiz qolmas edi. Xullas, kunlardan bir kuni ovchi odatdagidek o‘rmonga qo‘ygan tuzog‘idan xabar olish uchun boribdi va tuzoqdan qutilish uchun har tomonga o‘zini urayotgan ayiq bolasiga ko‘zi tushibdi. Shundan so‘ng ovchi ayiqchani tuzoqdan ozod etib, boqish uchun uyiga olib ketibdi. U ayiqchani boqib katta qilibdi. Ovchining ayiqchaga mehr bilan qaragani hamda parvarish qilgani beiz qolmagan edi. Oradan ancha vaqt o‘tib, ayiqcha katta bo‘ldi. Ammo ovchi bundan hech ham xavfsiramas edi, boisi ayiqcha unga juda qattiq o‘rganib qolgandi. Ayiq ovchi qayerga borsa ortidan ergashib ketaverardi. Shunday holatda ular birgalikda juda ko‘p yerlarni aylanib chiqishdi. Ba’zi vaqtlarda ovchi charchab dam olish uchun biron joydan qo‘nim topsa, ayiq uni turli zararli hasharotlardan qo‘riqlar edi. Inson bilan qonida yirtqichlik hamda yovvoyilik jihatlari bo‘lgan hayvon orasida bunday do‘stlarcha munosabat hayratlanarli. Shunday emasmi?
Kunlarning birida ikki do‘st har galgiday safarga otlanishdi. Yo‘lda ozgina toliqqan ovchi daraxt soyasida hordiq chiqarish uchun bir fursat to‘xtadi. Ovchining ko‘zi uyquga ilinganda ayiq uni odati bo‘yicha qo‘riqlay boshladi. Ayni shu vaqtda bir pashsha kelib ovchining yuziga qo‘naverdi. Bu hol bir necha marotaba qaytarilgach, ayiq bundan g"œazablandi. Pashshadan batamom qutulish uchun yerdan bir tosh olib, uni ovchi yuziga qo‘nib turgan pashshaga qarata bor kuchi bilan otdi. Pashshaga qo‘shilib ovchi ham halok bo‘ldi.
Ayiq yaxshilik qilmoqchi edi, ammo...
Aynan shu sababdan nodon do‘stdan, aqlli dushman yaxshi degan naql odamlar orasida og‘izdan-og‘izga ko‘chib yursa kerak.
Arab tilidan Sh.TOIROV tarjima qildi.
-
Echkining uyi
Bir o‘rmonda Echki yashar edi. Uning yettita jajji bolachalari - o‘loqchalari bor edi. Ammo uyi yo‘q edi. U uy qo‘rsa bo‘ladigan joyni qidirib ketibdi.
Eman daraxti oldiga kelibdi-da:
«Men shu yerda o‘y qo‘rsam bo‘ladimi?» - deb so‘rabdi.
Eman daraxti unga:
«Bu yerda o‘y qo‘rmagin, mening shoxlarimdagi yong’oqlar yerga tushadi, seni bolachalaringga tegadi», - deb javob beribdi.
Echki nariroq yurib, Archa daraxtini ko‘ribdi va undan:
«Sening yoningda uy qursam maylimi?» - deb so‘radi.
Archa esa:
«Mening yonimda sira с›am uy qurmagin, bo‘lmasa mening bujurlarim bolachalaringning boshiga tushishi mumkin», - debdi.
Echki Tog’terak daraxtining oldiga kelib, shu yerda uy qursam bo‘ladimi, deb so‘rabdi.
-
Tog’terak esa:
«Barglarimning shovurlashidan bolachalaring uxlay olmaydilar-da», - deb javob qilibdi.
So‘ng Echki pushti rang gulli, chiroyli Na’matak butasini ko‘rib qolibdi, va shu yerda uy qurishga qaror qilibdi. Ammo Na’matak unga:
«Bu yerda zinxor uy qura ko‘rma, mening tikanlarim uloqchalaringni tirnab oladi»,- deya javob beribdi.
Echki yana nariroq yurib, baland o‘sgan Qayin daraxtini ko‘rib qolibdi va undan:
«Shu yerda uy qursam bo‘ladimi?» - deb so‘rabdi.
Qayin daraxti esa:
«Sen o‘z uyingni aynan shu yerda qurishig kerak, chunki men issiq kunlarda uloqchalaringni oftobdan saqlayman, sovuq kunlarda esa shamoldan saqlab, isitaman», - debdi.
Shunday qilib Echki o‘z uyini Qayin daraxti ostiga quribdi.
O’loqchalar o‘sib, biroz ulg’ayganlaridan so‘ng, Echki ularni yolg’iz qoldirib, o‘rmonga barra o‘t va muzdek suv keltirish uchun, keta boshlabdi. Ammo ketayotganida с›ar maс›al uloqchalarga:
«Eshikni qattiq tambalab olinglar, с›ech kimga ochmanglar. Men qaytganimda, sizlarga ashula aytaman:
Uloqchalar, bolachalar,
Eshingni tez ocha qoling,
Onangiz qaytib keldi,
Sizga sut olib keldi», - deb o‘qtirar ekan.
-
Uloqchalar eshikni maс›kam berkitib, onalarning qaytishini kutishar ekan.
Ko‘plardan bir kun, ona Echki uyga qaytib kelib, ashula aytayotganda, uni Bo‘ri eshtib qolibdi va keyingi gal, Echki o‘rmonga ketganda, Bo‘rivoy eshik yoniga kelib, do‘rillagan, yo‘g’on ovozda:
«Ey, uloqcha- bolachalar,
Tez eshikni ocha qoling,
Onangiz qaytib keldi,
Tez eshikni ocha qoling,
Onangiz qayti keldi,
Sizga sut olib keldi», - deb ashula aytibdi.
Ammo uloqchalar ashulaga yaxshila quloq solishibdi va ashula aytayotgan o‘z Onalari emasligini darrov tushunib olishib, eshikni ochishmabdi.
Ona Echki uyga qaytganda esa, uloqchalar unga bo‘lgan voqeani aytib berishibdi. Echki bu gaplarni eshitib bo‘lgach:
«Barakalla, bolachalarim, eshikni yaxshi с›am ochmabsiz! Bu kelgan och Bo‘ri edi. Agar eshikni ochganingizda u sizlarni yeb qo‘yar edi», - deb xitob qilibdi.
Mana shu bilan ertak tugabdi.
-
Quyonchaning uyi
Bir bor ekan, bir yo‘q ekan, Tulkivoy bilan Quyoncha bo‘lgan ekan. Tulkini uychasi muzdan, Quyonniki esa yog’ochdan yasalgan ekan.
Baс›or kelib, kunlar isigach, Tulkining muz uychasi erib ketibdi, Quyonniki esa usha-usha turaveribdi. Tulkivoy Quyonchaning uyiga kirib isinib olgisi kelibdi, Quyoncha unga mayli debdi, biroq Tulkivoy uni o‘z uyidan с›aydab solibdi.
Quyoncha yo‘l-yo‘lakay yig’lab,xafa bo‘lib ketyotsa, oldindan itlar chiqib qolishibdi:
«Nega yig’layapsan, Quyoncha?»
«Yig’lamasdan nima qilay?! Mening uyim yog’ochdan, Tulkiniki muzdan qurilgan edi. Baс›or kelib, kunlar isib, uning uyi erib ketdi. Men uni uyimga isinishga kiritsam, u bo‘lsa meni с›aydab yubordi».
«Yig’lama, Quyoncha, biz Tulkivoyning o‘zini с›aydab yuboramiz — deb javob beribdi Itlar va Quyonchaning uyi oldiga kelib:
«Av-av-av! Tulkivoy, yo‘qol bu yerdan!» - deb baqirishibdi.
Tulkivoy bo‘lsa ularga:
«Bir sakrasam, tez yetvolsam,
Parcha-parcha qilvoraman!» - deb qichqiribdi. Itlar bu gaplardan qo‘rqib, qochib qolishibdi.
-
Quyoncha daraxt ostida utirib, yana yig’lay boshlabdi. Shu tobda Ayiqpolvon utib ketayotgan yekan, Quyonni ko‘rib:
«Nega yig’lab qolding, Quyoncha?» - deb so‘rabdi.
Quyon esa:
«Yig’lamasdan nima qilay?! Mening uyim yog’ochdan, Tulkiniki esa muzdan yasalgan edi. Baс›or kelib, kunlar isib, uning uyi erib ketdi. Men uni o‘z uyimgaisnishga kiritsam, u meni с›aydab yubordi.
«Yig’lama, Quyoncha, men Tulkini с›aydab yuboraman», - debdi Ayiqpolvon.
«Yo‘q, Ayiqpolvon, sen uni с›aydab olmaysan, Itlar с›am с›aydab-с›aydab, uydan chiqara olmadilar!»
«Yo‘q, men с›aydab yuboraman Tulkini! Yur uyingga».
«Tulkivoy, yo‘qol bu yerdan!» - bir bo‘kiribdi.
Tulkivoy esa unga yotgan joyidan:
«Bir sakrasam, tez yetvolsam,
Parcha-parcha qilvoraman!» - deya qichqiribdi.
Ayiqpolvon qo‘rqib qochib qolibdi.
-
Quyoncha yana daraxt ostida yig’lab o‘tirgan ekan, shu tobda yelkasiga o‘roq osgan, tojisi oltinga o‘xshash Xo‘rozvoy o‘tib qolibdi. U Quyonchaga ko‘zi tushgach:
«Nega yig’layapsan, Quyoncha?» - deb so‘rabdi.
«Yig’lamasdan iloj qancha?! Mening uyim yog’ochdan, Tulkiniki muzdan qurilgan edi. Baс›or kelib, kunlar isib, uning uyi erib ketdi. Men uni isinishga kiritsam, u bo‘lsa meni с›aydab soldi.»
«Yur, men Tulkini с›aydab yuboray», - debdi Xo‘rozvoy.
«Yo‘q, sen uni с›aydab yuboraolmaysan. Itlar uni с›aydab-с›aydab, Ayiqpolvon с›aydab-с›aydab, chiqara olmadilar, sen с›am с›ayday olmaysan».
«Men с›ayday olaman, qani yur!»
Uychaning oldiga kelishgach, Xo‘rozvoy ashula ayta boshlabdi:
«Quqarequ!
Yelkamda o‘rog’im bor,
Tulkidan so‘rog’im bor!
Tulki yo‘qol bu yerdan!»
Tulkivoy qo‘rqib ketib:
«Kiyimimni kiyvolay!» - deb javob qilibdi.
-
«Quqarequ!
Yelkamda o‘rog’im bor,
Tulkivoydan so‘rog’im bor,
Tulki, yo‘qol bu yerdan!»
Tulkivoy qo‘rqib ketib:
«Po‘stinimni ilvolay!» - deb javob qilibdi.
Xo‘rozvoy uchinchi marta:
«Qo‘qarequ!
Yelkamda o‘rog’im bor,
Tulkidan so‘rog’im bor!
Tulki, yo‘qol bu yerdan!» - deya qichqirgan ekan, Tulkivoy uychadan chiqib, o‘rmonga qochib qolibdi.
Quyoncha esa yog’ochdan yasalgan o‘z uychasida Xo‘rozvoy bilan birga mazza qilib yashay boshlashibdi.
-
Yo'q bunday ertaklar etadigan bo'sek mavzu qiziq ketmidi.Mana bunaqa qilamiza mana masalan man silaga erteni boshini boshlab beraman.Bir chol bor ekan uning 3 o'g'li bor ekan u chol o'g'illarining har biriga kompyuter olib bergan ekan.U o'g'illar esa qayerlardandir Ziyouz ziyo istalgan qalblar uchun degan Islomiy forum topib olishibdi....Sila davom ettirila...
Hurmatli userimiz, siz aytgan mavzu Kon'ngilochar bo'limda mavjud:
http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1160.0
-
Теги.рмончи[/center]] (http://[center)
Теги.рмончи
[/url].
Бир бор скан бир йук скан, бир тегирмончи булган скан.
Тегирмончининг иккита угли бор скан. Угилларининг каттаси дангаса, ишёкмас скан. Кичиги мехнатсевар, пишик, одобли йигит
Акан.. Бир куни тегирмончи икки углини ёнига чакириб:
Угилларим, мен снди кариб колдим, - дебди,- бир оёгим турда булса, бир оёгим гурда. Мендан сизларга коладиган мана шу
Ховлию тегирмон, холос. Иккалаларинг хамжихат булиб, ахил
Яшанглар.
Чол шу насихатни килгандан кейин бир неча кун утгач
Вафот стибди.
Угилларига тегирмон билан ховли мерос колибди. Катта
Углига ховли тегибди, кичигига тегирмон тегибди. Кичик угил хар куни одамларнинг бугдойларини тортиб, ун килиб, уйга у бу егулик топиб келар скан. Аммо акаси унга сира карашмас скан.
Бир куни укаси ака, келинг бир бахтимизни синаб курамиз, дебди.
Шунда акаси:
Бахтимизни синаш учун кишлокнинг бой кизига уйланамиз,
Бой киз купгина сепи билан келиб, бизларни хам бой килади, кел
Сен топган пулларингни менга бер, пул йигайлик, - дебди. Бундай
Луч гапларга укаси кунмабди. Уртада жанжал кутарилибди. Акаси
Укасини уйдан хайдаб чикарибди. Укаси тегирмон тошини хам олиб, уйдан чикиб кетибди. Йул юрибди, йул юрса хам мул юрибди.
Коронгу тушганда бир сски уй ёнига етиб борибди. Аски уйда тунагани куркиб, дарахтнинг тепасига чикиб олибди. Тегирмон тошини хам узи билан дарахтга олиб ччикиб кетибди. Ярим тунда дарахтда ухлаб утириб, кулидан тегирмон тошини тушириб юборибди ва уйгониб кетибди. Уйгонганида турли шарпалар
Кочиб кетаётганини курибди-ю, пастга тушгани куркиб утираверибди. Тонг отгач, пастга тушса, тегирмон тошининг тагида ётган срим коп олтин ва атрофга сочилиб ётган кимматбахо такинчокларни курибди.
Кечаси угрилар угирланган нарсаларни буламиз деб турганда тепадан тегирмон тоши тушган, улар нарсаларини ташлаб кочган сканлар.
Йигит тош билан бирга олтин ва такинчокларни хам
Йигиштириб, уйга бормокчи булибди.
Аммо акаси билан сна кунглиз гаплар булишини уйлаб,
Бойликларни кутарганича боши оккан томонга кетибди. Акаси
Булса, укасини уйдан кувлаб чикаргач, кийинчилик билан кун кура бошлабди. Тез кунда егулик нарса топа олмай, уйни сотибди.
Уйнинг пули хам тугаб, у кучада колибди ва кишиларнинг хизматларини килишга мажбур булибди. Утин териб, сотиб кун
Курибди. Кунлар шу тарзда утаверибди. Уаввалгидан анча — мунча
Иш киладиган булиб колибди. Лул йигиб, укасини кидириб топишни максад килибди. Бир куни утин териб хориб-толиб юрганда бир мухташам сарой олдидан чикиб колибди. Дарвозасини
Кокиб, сув сурабди.
Ичкаридан 5-6 йошлардаги бир кизча чикибди. Кизча кузига
Иссик куринибди. Бу уй кимнинг уйи сканлигини сурабди. Кизча
Одамлар дадасини «тегирмончи» деб аташларини айтибди,
Дадамлар хозир ишдалар дебди.
Утегирмончи келишини кутибди. Терган утинларини хам шу ховлига олиб келибди. Бир вакт тегирмончи ишдан кайтиб келибди.
Уузининг укаси скан. Ака-ука бир-бирларини куриб, севинганларидан йиглаб юборибдилар.
Ака-ука бир-бирларини нихостда согинган сканлар. Укаси
Акасини суроклаган пайтда Унинг уйни сотиб кетганини билган,
Топа олмай, нихостда хафа булган скан.
Ака — ука бир — бирларидан хол-ахвол сураптилар, укаси акасини уйга таклиф килибди.
Ука акаси хам анча мехнатсевар одам булиб колганини
Мехнат билан кун кураётганини англабди. Иккалалари бир булиб,
Оталаридан колган ховлини кайта сотиб олибдилар. Шу кишлокнинг одобли хонадонига совчи куйиб, акасини хам уйлаб куйибди. Акаси уз кишлогида бахтли хаёт кечирибди. Укаси хам оиласи ёнига кайтибди. Ака-ука ахил ва инок сшашиб, мурод максадларига етибдилар.
-
XASIS BOY
Qadim o‘tgan zamonda, biz bilmagan tomonda bir boy bo‘lgan ekan. Uning haddan tashqari xasisligini qishloqda hamma bilar ekan. Bir kuni boy tong saharda bomdod namozini o‘qish uchun masjidga chiqibdi. Azon aytilib, imom «Allohu akbar» deb namozini boshlaganda, xasis boyning uyda chiroqning yoniq qolgani, o‘chirib kelish esidan chiqqani yodiga tushibdi-da, namozini ham tashlab, uyiga yuguribdi. Halloslagancha yetib kelgan boy eshikni taqillatishdan o‘zini zo‘rg‘a to‘xtatibdi. Har eshikni taqillatganda bo‘yog‘iga zarar yetib, ohori ketishi mumkinligini o‘ylabdi. Axiri, bosh¬qacha yo‘l topibdi, u ovozi boricha baqirib uydagilarni chaqiribdi. Ichkaridan kelini chiqibdi. U eshikni ochishi bilanoq boy yugurib borib chiroqni o‘chiribdi.
— Xudoga shukr, yaxshiyam chiroq yonib qolgani esimga tushibdi-ya, qizim, namozni o‘qib kelgunimcha qancha yoqilg‘i, qancha pilik yonib tugardi-ya, — debdi u hansirab. Kelini shaddodroq ekan:
— Dadajon, namozni o‘qib kelguningizcha qancha kerosin, qancha pilik ketishini o‘ylabsizu, masjiddan yugurib kelguningizcha kovushingizning tagi qanchalar yeyilishini o‘ylamabsiz-da? — debdi.
Shunda boy miyig‘ida kulgancha der emish:
— Bu yog‘ini ham o‘ylab qo‘ygandim! Kovushni qo‘ltig‘imga qistirib yugurdim. To‘g‘ri, tovonimga bir-ikki tikan kirdi, ha, mayli, oyoq-ku ikki-uch kunda tuzalib qoladi, ammo kovushimga biror nima bo‘lganda men chidolmasdim!
Kelini uning haqiqiy ziqna ekanligiga yana bir bor tan beribdi.
-
VA’DAGA VAFO
Qadim zamonda bir boy odam bo‘lgan ekan. Uning bir arzanda o‘g‘li bo‘lib, ota o‘g‘lining oila qurib, baxtli hayot kechirishini juda-juda istar ekan. Noqobil o‘g‘il otasi istagini bajo keltirishni aslo xayoliga ham keltirmasdi. U hayoti davomida hali ko‘ngliga mos qizni uchratmagan ekan.
Kunlardan bir kun ota o‘g‘lini oldiga chorlab, shunday nasihat qilibdi:
— O‘g‘lim, ko‘zim ochiqligida baxtingni ko‘rsam deyman. Umrim ham poyoniga yetib bormoqda. Qachongacha so‘qqabosh bo‘lib yurasan, uylan! Men bu dunyodan armon bilan ketmayin, — debdi.
O‘g‘il biroz o‘ylanib, otasiga boshi bilan tasdiq ishorasini beribdi.
— Rahmat, o‘g‘lim, — debdi ota xursand bo‘lib, — men senga bir-biridan go‘zal, parqu liboslar kiygan to‘rt qizni ko‘rsataman. Sen ulardan bittasini, eng ko‘nglingga yoqqanini yagona shart bilan tanlab olasan.
— Qanaqa shart? — so‘rabdi yigit ajablanib.
— Shart shundan iboratki, — debdi ota, — sen qizlarni birin-ketin kuzatasan. Qizlar oldingga nav-
batma-navbat kirishadi. Sen faqat bir qizni kuzatib, so‘ng unga ruxsat berib, ikkinchisini qabul qilsang va u yoqmasdan birinchi ko‘rgan qizingni tanlasang, shart buziladi. Sening bunga haqqing yo‘q.
O‘g‘il otasining shartlariga ko‘nibdi va aytganlarini bekamu ko‘st bajarishga va’da beribdi. Va’daga binoan, uni dastlab go‘zal, yoshgina, yashil va sariq rangdagi ko‘ylak kiygan qizga uchrashtirishibdi. Qizning ko‘zlari osmon singari musaffo, moviy, mayingina hilpirayotgan jingalak sochlariga turfa chechaklardan to‘qilgan gulchambar taqqan, chehrasi endigina uyqudan uyg‘ongan bolakayning lo‘ppi yuzchalaridek qip-qizil edi. Sohibjamolning jajji yuragi quvongan bolachaning yuragidek bilinar-bilinmas ohista tepayotganligini yaqqol sezish mumkin edi. U bahor nafasi kelib turgan nozik barmoqlariga qo‘ngan bulbul bilan yigitchaning oldiga keldi. Yigit unga mutlaqo mahliyo bo‘lib qolgan edi.
— U yoqdimi? — so‘radi ota. — Unga uylanishni xohlaysanmi, yo‘qmi? Otaning bu savolidan o‘g‘il o‘ziga keldi.
— U haqiqatan ham, go‘zal, — dedi o‘g‘il, — mening bunga hecham shubham yo‘q. Ammo bu go‘zallikning chegarasi bor, deb o‘ylayman. Chunki bu go‘zallik bir kunmas bir kun so‘nishi mumkin. Balki, keyingi qiz bundan ham go‘zaldir.
Birinchi go‘zal xonani ohistagina tark etishi bilanoq, otaning buyrug‘i bilan ostonada ikkinchi go‘zal paydo bo‘ldi. Bu nomzod avvalgisidan qolishmay-
digan darajada latofatli edi. Uning nozik qo‘lchalaridagi o‘roq quyosh nurida yaltirardi. Go‘zal atrofga o‘tli nigoh tashlardi. Yigit bu masalani yana hal qilolmay otasiga yuzlandi.
— U menga juda yoqdi, men uning vafodor bo‘lishini istayman!
Otaning buyrug‘iga binoan uchinchi — boshqa go‘zal kirib keldi. Bu qiz boshqalariga qaraganda quvnoq,
navqiron edi. Bu hurliqo ma’yus kelinlarday uyalibgina turar va parqu liboslarga burkangandi. Sohibjamol boshqa qizlardan farqli ravishda har xil mevalar solingan laganni chambar misol ko‘tarib turardi. Mallarang
sochlari to‘lqin-to‘lqin...
Bu pari avvalgi ikki qizga sira o‘xshamasdi. Boshqa go‘zallar bilan taqqoslab bo‘lmas darajada ma’suma ekanligini yigit ich-ichidan yaqqol his etib turardi. Yigitning ko‘ngli shu nomzodga bog‘lansa-da, qiziqish ustun kelib so‘nggi — to‘rtinchi go‘zalning kirishiga izn berdi. Galdagi qiz esa yigitga bir zumgina afsuslangandek nigoh-la qarab turdi. U loyqalangan suvdek, bo‘rondek kayfiyat bilan shovqin-suron solib kirib kelgandi, boshida tikonlardan to‘qilgan chambar qo‘ndirilgan, yuzi, sovuq tishlari yaltirab, shaqirlab ovoz chiqarardi.
U kumush parchalarga o‘rangan bo‘lib, sovuq, muz va qorning hidi kelib turardi. Yigit bir seskanib, orqaga chekindi.
— Nahotki, sen mening malikam bo‘lsang, ishongim kelmayapti, — dedi u. Qiz yigitning ikkala qo‘lidan ushladi va dedi:
— Sevgilim, hech ikkilanma. Men yoring — qishman va sovqotyapman. Sen men bilan o‘z taqdiringni bog‘lashing zarur.
Ota, nihoyat ikki yoshga oq fotiha berdi. Qanchadan-qancha go‘zallarni tanlamagan yigit va’dasiga vafo qilib, o‘z hayotini sovuq, quruq va injiq qish bilan bog‘lashga majbur bo‘ldi.
Nemis tilidan Shavkat HAMIDOV tarjimasi
-
Qayiqchi
(ertak)
Qadim zamonda bir qayiqchi bo‘lgan ekan. U daryo bo‘yida yashar va har kuni daryodan baliq ovlab, sotar ekan. Qayiqchi bolalari bilan Xudoga ibodat qilishni kanda qilmas ekan. Buni ko‘rolmagan shayton qayiqchini yo‘ldan urishga urinibdi:
— Qayiqchi, bu daryo qayerga borib qo‘shiladi?
— Bilmayman, — deya javob qaytaribdi qayiqchi.
— Dengiz degan katta suvga qo‘shiladi. Bu katta suvda turli xil baliqlar bo‘ladi. Go‘shtining ta’mi tovuqning go‘shtidan ham, mol go‘shtidan ham shirin bo‘ladi. Kattaligi senday, vazni ho‘kizday. Bittasini tutib sotsang, o‘rniga sut beradigan yaxshi bir sigir beradi.
Qayiqchi og‘zini ochib, shaytonning gapiga laqqa ishonibdi.
— Bu yerda bir umr baliqchilik qilib kuningni bazo‘r o‘tkazayapsan. Menga qara, qayiqchi, sen katta bir qayiq yasa, bir marta baliq tutsang, umrbod to‘kin-sochin yashaysan.
Qayiqchi nafsga, orzu-umidlarga berilib, Yaratganni unutibdi. Bir hafta deganda, u katta qayiq yasabdi. Bola-chaqasi bilan xayrlashib, ularga tayinlabdi:
— Sizlar hamma xonalarni bo‘shatinglar. Xonalarga baliq to‘ldiramiz.
Shu payt qayerdandir paydo bo‘lgan o‘sha shayton qayiqchining yelkasiga yana o‘tirib olibdi.
— Xafa bo‘lma, qayiqchi, men bilan do‘st tutinganlarning yelkasiga o‘tirishni yaxshi ko‘raman. Qayiqchi, sen tayyormisan? Bo‘lmasa, ketdik.
Qayiqchi xursand edi, u shaytonning ko‘rsatmalariga so‘zsiz itoat etardi. Shayton va qayiqchi ikki kun suzganlaridan keyin «dengiz» deb ataladigan katta bir maydonga chiqishibdi. Dengizni ko‘rib, qayiqchi shaytonga qayta-qayta minnatdorchilik bildiribdi.
— Rahmat senga, do‘stim, endi ayt, qayerga to‘r tashlay?
— Shoshilma, sohil bo‘ylarida baliqlar kichkina bo‘ladi. Dengiz o‘rtasida aytganimdek, ho‘kizday-ho‘kizday baliqlar bo‘ladi.
Ular dengiz o‘rtasigacha suzib borishibdi. Qayiqchi shahd bilan eshkak eshib, kun botganini ham sezmay qolibdi. U dengiz o‘rtasiga borib, charchab, biroz dam olgisi kelibdi. Dengizning na boshi va na oxiri ko‘rinarkan. Birdan chaqmoq chaqib, yomg‘ir yog‘a boshlabdi. To‘lqin ko‘tarilib, qayiqni chayqata boshlabdi. Timsohga o‘xshagan hayvonlar qayiqqa hamla qila boshlabdi. Qayiqchi bunday qo‘rqinchli manzarani endi ko‘rishi ekan. Qayiqni dengiz o‘z domiga torta boshlabdi.
— Do‘stim, qaydasan, qayerga olib kelding, meni?
Shayton qah-qah kulib:
— Men seni to‘g‘ri yo‘lingdan adashtirdim. Agar menga ergashmasang, hozir mazza qilib bola-chaqangni oldida yayrab, ibodatingni qilgan bo‘larding. Shunga aytadilar-da, «Uzoqning bug‘doyidan yaqinning somoni yaxshi» deb.
Qayiqchi tushunibdi, «do‘sti»ning shayton ekanligini fahmlabdi. Qayiqchi dod-voy qilganicha suvga g‘arq bo‘libdi...
Ismatullo QOSIMOV oqqa ko‘chirdi.
-
Do’stlar.
Bir bor ekan, bir yo’q ekan. Qadim zamonda Ali va Vali ismli do’stlar bo’lgan ekan. Ular har kuni birgalikda o’tkazar ekan. Birga o’ynashar, birgalikda darslarni tayyorlashar, birgalikda ovqatlanishar ekanlar. Alining onasi unga issiq kulcha yopib bеrsa, tеzda Valiga tutqazar, Valining onasi unga shirinlik olib kеlsa, u ham darrov Ali bilan shirinliklarni baham ko’rar ekan. Ularning bu mеhribonchiligidan atrofdagi qo’ni-qo’shnilar, qarindosh-urug’lar ularni go’yoki aka-ukalar dеb o’ylar ekanlar. Ularning bu do’stligiga hattoki quyosh-u oylar, kichik qurt-qumurskalar, yangi ochilgan gullar-u, ulardagi shabnam tomchilar ham xavas ko’zi bilan karar ekan.
Lеkin birdan ularning do’stligiga bir ko’z tеgibdi. Ularning yoniga qo’shni bo’lib bir oila ko’chib kеlibdi. Bu oilaning Ali va Vali singari o’g’li Anvar tеngdosh ekan. Ali va Vali boshida yangi bola bilan tanishmoqchi bo’lishibdi. Anvar yam-yashil o’tloq ustida turli-tuman o’yinchoqlari bilan o’ynab utirganida ikki do’st uning yoniga kеlishibdi. Ali va Vali undan so’rashibdi:
- Anvar sеn buncha o’yinchoqni bitta o’zing o’ynayapsanmi?
- Ha. Sizlar xam o’ynamoqchimisizlar?
- Agar qarshi bo’lmasang, albatta. — dеb bolalarning ko’zlari chaqnab kеtibdi. Anvar o’ylab turib Aliga, - «Faqatgina sеn o’ynashing mumkin.» - dеbdi. Valini esa ularga qo’shilib o’ynashiga ruhsat bеrmabdi. Vali Anvar va Alining quvonchi bilan o’yinchoqni o’ynashiga xavas bilan qarabdi. Lеkin eng yaqin do’sti Alidan xafa bo’lib, endi uni do’stim dеmayman dеb yig’lab kеtib qolibdi. Ali esa o’yinchoqlarni xursand bo’lib, Vali bilan do’stligini unutib yuboribdi. U xayolida, - «Vali bilan do’st bo’lishim shartmi, endi Anvar mеning do’stim, axir uning do’stlari ko’pda», - dеbdi.
Kunlar shu zaylda o’tavеribdi. Shu orada ularga qo’shni bo’lib yangi oila ko’chib kеlibdi. Ularning ham Anvar, Ali va Vali singari tеngdosh farzandi bor ekan. Anvarning Aliga bo’lgan muomalasi buzilib, uni o’yinchoqlariga tеgishiga qo’ymay xaydab yuboribdi. Chunki Anvarning yangi bola bilan o’ynagisi kеlibdida. Bu xoldan qattiq ta'sirlangan Ali nima qilishini bilmay, eski do’sti Validan xijolat bo’lib kеchirim so’rabdi. Vali o’zini jaxli chiqqan qilib ko’rsatibdi. Lеkin ich-ichidan do’sti o’zining xatosini tushunganidan xursand bo’libdi va uni kеchiribdi.
Yana ular xamma xavas qiladigan qadrdon do’st bo’lishibdi.
-
Do’stlar.
Bir bor ekan, bir yo’q ekan. Qadim zamonda Ali va Vali ismli do’stlar bo’lgan ekan. Ular har kuni birgalikda o’tkazar ekan. Birga o’ynashar, birgalikda darslarni tayyorlashar, birgalikda ovqatlanishar ekanlar. Alining onasi unga issiq kulcha yopib bеrsa, tеzda Valiga tutqazar, Valining onasi unga shirinlik olib kеlsa, u ham darrov Ali bilan shirinliklarni baham ko’rar ekan. Ularning bu mеhribonchiligidan atrofdagi qo’ni-qo’shnilar, qarindosh-urug’lar ularni go’yoki aka-ukalar dеb o’ylar ekanlar. Ularning bu do’stligiga hattoki quyosh-u oylar, kichik qurt-qumurskalar, yangi ochilgan gullar-u, ulardagi shabnam tomchilar ham xavas ko’zi bilan karar ekan.
Lеkin birdan ularning do’stligiga bir ko’z tеgibdi. Ularning yoniga qo’shni bo’lib bir oila ko’chib kеlibdi. Bu oilaning Ali va Vali singari o’g’li Anvar tеngdosh ekan. Ali va Vali boshida yangi bola bilan tanishmoqchi bo’lishibdi. Anvar yam-yashil o’tloq ustida turli-tuman o’yinchoqlari bilan o’ynab utirganida ikki do’st uning yoniga kеlishibdi. Ali va Vali undan so’rashibdi:
- Anvar sеn buncha o’yinchoqni bitta o’zing o’ynayapsanmi?
- Ha. Sizlar xam o’ynamoqchimisizlar?
- Agar qarshi bo’lmasang, albatta. — dеb bolalarning ko’zlari chaqnab kеtibdi. Anvar o’ylab turib Aliga, - «Faqatgina sеn o’ynashing mumkin.» - dеbdi. Valini esa ularga qo’shilib o’ynashiga ruhsat bеrmabdi. Vali Anvar va Alining quvonchi bilan o’yinchoqni o’ynashiga xavas bilan qarabdi. Lеkin eng yaqin do’sti Alidan xafa bo’lib, endi uni do’stim dеmayman dеb yig’lab kеtib qolibdi. Ali esa o’yinchoqlarni xursand bo’lib, Vali bilan do’stligini unutib yuboribdi. U xayolida, - «Vali bilan do’st bo’lishim shartmi, endi Anvar mеning do’stim, axir uning do’stlari ko’pda», - dеbdi.
Kunlar shu zaylda o’tavеribdi. Shu orada ularga qo’shni bo’lib yangi oila ko’chib kеlibdi. Ularning ham Anvar, Ali va Vali singari tеngdosh farzandi bor ekan. Anvarning Aliga bo’lgan muomalasi buzilib, uni o’yinchoqlariga tеgishiga qo’ymay xaydab yuboribdi. Chunki Anvarning yangi bola bilan o’ynagisi kеlibdida. Bu xoldan qattiq ta'sirlangan Ali nima qilishini bilmay, eski do’sti Validan xijolat bo’lib kеchirim so’rabdi. Vali o’zini jaxli chiqqan qilib ko’rsatibdi. Lеkin ich-ichidan do’sti o’zining xatosini tushunganidan xursand bo’libdi va uni kеchiribdi.
Yana ular xamma xavas qiladigan qadrdon do’st bo’lishibdi.
Assalomu alaykum.
Ajoyib ertak ekan...
Afsuski bunday do'stlikni qadrlaydigan insonlar faqat ertaklarda qolib ketayapti... Qaniydi shunday do'stlik hayotda ham bo'lsa....
-
Assalamu alaykum.
Hurmatli forumdosh!
Mahzunabonu va Mastura bu yerda ilm o'rganish uchun kirar ekansiz, vaqtingizni qadriga yeting.
Mastura o'z postlarini o'chirib tashladi, Mahzunabonunikini esa men o'chirdim. Rozi bo'lasiz endi...
Bu yer ilm oladigan makon. Bir-birimizni hurmat qilib post qoldiraylik. Har hil piching va kesatiqlardan holi postlar qoldirishingizni umid qilaman...
Alloh sizlardan rozi bo'lsin...
-
USTA BILAN SHER
(O`zbek xalq ertagi)
Qadim zamonda gulchi chol bilan kampir yashagan ekan. Ular o`zlariga qarashli bog`da bir juft tovus boqibdi. Bolalar tovuslarga tinchlik berishmas ekan. Qo`llariga cho`p olib, mudom quvlab yurisharkan. Oxiri tovuslar maslahatlashib, bog`dan qochib ketmoqchi bo`libdilar.
Shunday qilib, ikkala tovus uchib borib, bir dashtlikka qo`nibdi. Nar tovus ovqat axtarib pastlikka tushib ketibdi. Xashak orasida bir narsa aylanayotganini ko`rib oldin qo`rqibdi, yaqinroq borib qarasa, Qaqnus qush ekan. Qush tovusga boshidan kechirgan kunlarini aytib beribdi:
— E, tovusjon, nimasini so`raysan, men xushovoz qushman. Bolalar, sayra, deyaverib holi-jonimga qo`yishmadi, hech tinchlik bo`lmagach, shu yerga uchib keldim.
Tovus ham boshidan o`tganlarni gapirib berib:
— Sen ham azob chekkan ekansan. Yur men bilan, — debdi.
Tovus bilan Qaqnus yo`lda sherning bolasini uchratib, o`zlari bilan birga olib ketibdilar. Yo`l yuribdilar, yo`l yursalar ham mo`l yurib, cho`lga chiqib qolibdilar. Dam olib o`tirgan-larida chang-to`zon ko`tarilibdi-yu, bir ot yugurib kelibdi. Tovus otni gulchi-ning hovlisida ko`rgani uchun undan qo`rqmabdi. Qaqnus bilan sherning bolasi qo`rqib yashirinishibdi. Tovus, bu odam emas, ot, o`zimizdek jonivor, deb dalda beribdi. Ular otdan:
— Sen nima uchun bu yoqlarga kelding? — deb so`rabdilar.
— E, nimasini so`raysiz, odamzotning yaxshisi ko`p-u, yomoni ham yo`q emas. Xo`jayinim meni o`n yil mindi, ishlatdi. Endi meni boqib, so`yib, go`shtimni qazi qilmoqchi edi, qochib buyoqlarga keldim, — debdi ot. Sherning bolasi otdan:
— Sen odamdan kuchli emasmisan? — deb so`rabdi.
Ot bo`lsa:
— Odamning qo`liga tushsang, keyin bilasan, — debdi. So`ngra to`rtovlon yana yo`lga tushibdilar. Bir vaqt ro`paralaridan tuya chiqib qolibdi. Tuya ham berahm boy dastidan qochib kelayotganini, ko`p azob chekkanini aytibdi:
— O`ttiz olti yil bir boy qozoqning hovlisida xizmat qildim, burnimdan ip o`tkazib mindi, o`tin, ko`mir, yantoq tashidim. Bir kun meni so`ymoqchi bo`ldi. Karim qassob kelib, uch yuz chorak go`sht qiladi, dedi qozoq egamga. Choy ichib, keyin meni so`ymoqchi edilar, qattiq shamol ko`tarilib, qum ko`chdi. Paytdan foydalanib qochib qoldim. Agar qochmasam, go`shtimni bo`lib olardilar.
— Sen odamzotdan kuchlisan, o`ldirsang bo`lmaydimi? — debdi sherning jahli chiqib. Tuya sherga:
— Sen ham odam qo`liga tushsang keyin uning kuchini bilasan, — debdi.
Yo`l bo`yida maslahatlashib o`tirganlarida, yo`ldan asboblarini xurjunga solib eshakka ortgan usta o`tib qolibdi. Ustani ko`rib qolgan tovus sheriklariga:
— Ana, ko`ryapsizlarmi, odamzot o`tib ketyapti, — debdi. Sherning bolasi ustaga tashlanib, uni yiqitibdi.
— Kuchimni ko`rdinglarmi, Odamzot qimir etsa, burdalab tashlayman, — deya maqtanibdi.
— Jonivor, menga tegma, bir bechoraman, senga yomonlik qilmayman, rahming kelsin! — debdi usta o`rnidan turayotib. Sherning odamga rahmi kelibdi.
Usta eshak ustidagi taxtalardan olib, taqillatib qoqa boshlabdi.
— Nima yasayapsiz? — deb so`rashibdi qush va hayvonlar.
— Sher menga yaxshilik qilib o`ldirmagani uchun unga uycha yasab beraman. Charchasangiz hammangiz kirib yotaverasizlar, — debdi usta.
Sher duradgorning ishidan mamnun bo`libdi. Usta uycha deb sandiq yasabdi. Odam zotiga ixlosi ortgan sher paysallamasdan usta aytishi bilanoq sandiqqa kirib yotib olibdi.
— Ana endi rohat qilib yotaverasan, — debdi-yu, usta sandiqning qopqog`ini mahkamlabdi. Bir ozdan keyin sher:
— Nafasim qaytyapti, och, chiqaman, — debdi. Usta sandiqni qulflabdi.
Sher qanchalik kuchli bo`lmasin, baribir ustaning hiylasiga aldanibdi.
Inson hammavaqt o`zining aqli, ziyrakligi bilan xavf-xatardan qutulib qoladi.
-
BOG`BONNING BAXIL DO`STI
Qadim o`tgan zamonda olis bir mamlakatning, uzoq bir qishlog`ida bir baxil, hasadgo`y kishi yashar ekan. O`sha kishi yerga nima eksa ham ko`karmay, qurib qolaverar ekan. Buning sababini esa hech topolmas ekan.
Bir kuni u bog`bon do`stining oldiga borib shikoyat qilibdi:
— Ey do`stim, sen bog`dorchilik bilan ko`pdan buyon shug`ullanasan, nima eksang, ko`karib gullayveradi. Lekin nega men ekkan nihollar hosil bermay qurib qolyapti?
Bog`bon ajablanib, yelka qisibdi.
— Kel, yaxshisi ikkimiz bir joydan yer olib, go`zal bog` yaratamiz, shoyad shunda bu sir ham ayon bo`lib qolsa, — debdi.
Ikki do`st quvonib, belini bog`lab, ishga kirishibdi.
Bir joydan yer olishib, alohida-alohida nihol eka boshlashibdi. Ko`kat ekayotganida ham baxil do`sti bog`bon mendan ko`p ko`chat ekyapti, deb baxilligi kelaveribdi. Bog`bon bo`lsa, o`z nihollarini mehr-e`tibor bilan yaxshi parvarish qila boshlabdi. Vaqti kelib, bog`bonning ekkan nihollari gullab-yashnasa, baxil do`stniki qurib, qovjirabdi. Тoqati-toq bo`lgan baxil do`st omadsizlikdan nolibdi, zorlanibdi, ko`chatlarni so`kibdi. Shunda bog`bon kulib, do`stiga bunday debdi:
— Eh do`stim, sen ko`chatlardan ham, omaddan ham nolima. Seni zimdan kuzatganimda dilingda baxillik, ko`rolmaslik illatlarini ko`rdim. Ekkan nihollaring qurib qolishiga aynan shu sabab deb o`ylayman.
Aytadilar-ku, "œbaxilning bog`i ko`karmas" deb. Dilingda yaxshi niyatlar bilan ko`chat ekkaningda bunday bo`lmas edi, — debdi bog`bon saimiylik bilan.
Derlar:
Baxillik yomondir,
sen undan qochgin,
Ayamay yaxshilik
urug`in sochgin.
Rustam ТUROPOV,
Zangiota tumani
-
USTA BILAN SHER
(O`zbek xalq ertagi)
Qadim zamonda gulchi chol bilan kampir yashagan ekan. Ular o`zlariga qarashli bog`da bir juft tovus boqibdi. Bolalar tovuslarga tinchlik berishmas ekan. Qo`llariga cho`p olib, mudom quvlab yurisharkan. Oxiri tovuslar maslahatlashib, bog`dan qochib ketmoqchi bo`libdilar.
Shunday qilib, ikkala tovus uchib borib, bir dashtlikka qo`nibdi. Nar tovus ovqat axtarib pastlikka tushib ketibdi. Xashak orasida bir narsa aylanayotganini ko`rib oldin qo`rqibdi, yaqinroq borib qarasa, Qaqnus qush ekan. Qush tovusga boshidan kechirgan kunlarini aytib beribdi:
— E, tovusjon, nimasini so`raysan, men xushovoz qushman. Bolalar, sayra, deyaverib holi-jonimga qo`yishmadi, hech tinchlik bo`lmagach, shu yerga uchib keldim.
Tovus ham boshidan o`tganlarni gapirib berib:
— Sen ham azob chekkan ekansan. Yur men bilan, — debdi.
Tovus bilan Qaqnus yo`lda sherning bolasini uchratib, o`zlari bilan birga olib ketibdilar. Yo`l yuribdilar, yo`l yursalar ham mo`l yurib, cho`lga chiqib qolibdilar. Dam olib o`tirgan-larida chang-to`zon ko`tarilibdi-yu, bir ot yugurib kelibdi. Tovus otni gulchi-ning hovlisida ko`rgani uchun undan qo`rqmabdi. Qaqnus bilan sherning bolasi qo`rqib yashirinishibdi. Tovus, bu odam emas, ot, o`zimizdek jonivor, deb dalda beribdi. Ular otdan:
— Sen nima uchun bu yoqlarga kelding? — deb so`rabdilar.
— E, nimasini so`raysiz, odamzotning yaxshisi ko`p-u, yomoni ham yo`q emas. Xo`jayinim meni o`n yil mindi, ishlatdi. Endi meni boqib, so`yib, go`shtimni qazi qilmoqchi edi, qochib buyoqlarga keldim, — debdi ot. Sherning bolasi otdan:
— Sen odamdan kuchli emasmisan? — deb so`rabdi.
Ot bo`lsa:
— Odamning qo`liga tushsang, keyin bilasan, — debdi. So`ngra to`rtovlon yana yo`lga tushibdilar. Bir vaqt ro`paralaridan tuya chiqib qolibdi. Tuya ham berahm boy dastidan qochib kelayotganini, ko`p azob chekkanini aytibdi:
— O`ttiz olti yil bir boy qozoqning hovlisida xizmat qildim, burnimdan ip o`tkazib mindi, o`tin, ko`mir, yantoq tashidim. Bir kun meni so`ymoqchi bo`ldi. Karim qassob kelib, uch yuz chorak go`sht qiladi, dedi qozoq egamga. Choy ichib, keyin meni so`ymoqchi edilar, qattiq shamol ko`tarilib, qum ko`chdi. Paytdan foydalanib qochib qoldim. Agar qochmasam, go`shtimni bo`lib olardilar.
— Sen odamzotdan kuchlisan, o`ldirsang bo`lmaydimi? — debdi sherning jahli chiqib. Tuya sherga:
— Sen ham odam qo`liga tushsang keyin uning kuchini bilasan, — debdi.
Yo`l bo`yida maslahatlashib o`tirganlarida, yo`ldan asboblarini xurjunga solib eshakka ortgan usta o`tib qolibdi. Ustani ko`rib qolgan tovus sheriklariga:
— Ana, ko`ryapsizlarmi, odamzot o`tib ketyapti, — debdi. Sherning bolasi ustaga tashlanib, uni yiqitibdi.
— Kuchimni ko`rdinglarmi, Odamzot qimir etsa, burdalab tashlayman, — deya maqtanibdi.
— Jonivor, menga tegma, bir bechoraman, senga yomonlik qilmayman, rahming kelsin! — debdi usta o`rnidan turayotib. Sherning odamga rahmi kelibdi.
Usta eshak ustidagi taxtalardan olib, taqillatib qoqa boshlabdi.
— Nima yasayapsiz? — deb so`rashibdi qush va hayvonlar.
— Sher menga yaxshilik qilib o`ldirmagani uchun unga uycha yasab beraman. Charchasangiz hammangiz kirib yotaverasizlar, — debdi usta.
Sher duradgorning ishidan mamnun bo`libdi. Usta uycha deb sandiq yasabdi. Odam zotiga ixlosi ortgan sher paysallamasdan usta aytishi bilanoq sandiqqa kirib yotib olibdi.
— Ana endi rohat qilib yotaverasan, — debdi-yu, usta sandiqning qopqog`ini mahkamlabdi. Bir ozdan keyin sher:
— Nafasim qaytyapti, och, chiqaman, — debdi. Usta sandiqni qulflabdi.
Sher qanchalik kuchli bo`lmasin, baribir ustaning hiylasiga aldanibdi.
Inson hammavaqt o`zining aqli, ziyrakligi bilan xavf-xatardan qutulib qoladi.
-
CHOL BILAN OLMAXON
Humoyunning ertagi
Bir bor ekan, bir yo`q ekan, qadim-qadim zamonda, juda katta o`rmonda bir chol yashar ekan. U o`rmon qorovuli ekan. O`rmondagi hamma daraxtlar, hamma gullar, qushlar uni yaxshi ko`rarkan.
Qahraton qish kunlaridan birida, yarim kechasi chol uyg`onib ketibdi. Quloq solsa, birov derazani taqillayotganga o`xshabdi. Chol chiroqni yoqib, deraza oldiga kelsa, hech nima ko`rinmabdi. Bo`ronda qor derazaga urilayotgan bo`lsa kerak, deb o`ylabdi. Birpasdan keyin deraza yana taqillagandek bo`pti. Chol borib ochsa, derazaning narigi tomonidan o`zi kichkinagina, dumi uzungina bir olmaxon o`tirganmish.
— Bobojon, — debdi olmaxon, — uyingizga kirsam maylimi, sovuqotib ketdim.
— Kiraver, — debdi chol. Olmaxon bir sakrab uyga kiribdi. Keyin bo`lgan voqeani aytib beribdi.
— Kun bo`yi bo`ron bo`lib, men kavagiga uycha qurgan qarag`ayni ag`darib yubordi. Sovuqda muzlab qolay dedim. Undan keyin o`rmonda bo`rilar izg`ib yuribdi, o`shalardan qochib keldim...
— Yoz chiqquncha menikida turaverasan, — debdi chol.
Shunday deb, olmaxonni non, yong`oq, quruq mevalar bilan rosa mehmon qipti. Ular bir necha oy birga yashabdilar. Bahor kelib kunlar isigach, Olmaxon cholga rahmat aytib, o`rmonga kirib ketibdi. Keyin yoz kelibdi. Chol bir kuni o`rmonni aylanib kelsa, uyning ostonasida ancha-muncha yong`oq yotganmish. "œShuncha yong`oqni menga kim obkeldiykin?" deb o`ylabdi chol. Ertasiga esa tag`in ancha-muncha maymunjonlar, yovvoyi qulupnoylar paydo bo`libdi.
— Bularni menga kim obkelyapti? — deb so`rabdi chol. Shunda ro`paradagi kattakon archa ustidan:
— Men, degan ovoz kepti.
Chol qarasa, archa shoxida bir emas, bir qancha olmaxonlar o`tirgan emish. Ular orasida qishda uning uyida turgan olmaxon ham bormish.
— Bular mening do`stlarim, — debdi olmaxon cholga. — Biz sizga o`rmondagi eng yaxshi mevalarni olib keldik. Bundan keyin ham olib kelamiz...
O`sha-o`sha chol bilan olmaxon qadrdon do`st bo`lib qolishibdi.
O'tkir Hoshimov
-
Боғбоннинг фаросати
Бир йигит боғбоннинг рухсатисиз боғга кирди. Дарахтга тепасига чиқиб, уни силкийлай бошлади.
Бу орада боғбон келди.
- Ҳой олчоқ, менинг шунча заҳматлар билан етиштирган меваларни нега сғирласпсан? Сенинг бу қилган ишинг сғирлик дейилади. Қулидан услмаган, ҳеч бслмаса Аллоҳдан қсрқ..., - дес бақира бошлади.
Ўғри сса ғостда сокин ҳолатда:
- Асл сенинг қилган ишинг айб. Аллоҳнинг боғида, Аллоҳнинг қули, Аллоҳнинг берган неъматини ейиши жиност бсладими? Бундай бақириб дод-вой солган сенга уст. Аллоҳнинг сҳсонидан мени маҳрум қилмоқчисан. Уст-а уст..." деганча ишида давом стди. Боғбон хизматчисини чақириб:
- Ойбек, тез арқон билан таёқ келтир, деди.
Хизматкор бу нарсаларни олиб келгач у йигитдан дарахтдан тушириб, сснг арқон билан бир дарахтга боғлади. Сснг унинг калтак билан савалай кетди.
Ўғри:
- Ҳой Аллоҳдан қсрқ! Бир айбсиз, гуноҳсиз қулни нега урасан, бу қилган ишинг катта гуноҳ, - дес додларди.
Боғбон сғри савалар ва ҳам шу ссзларни такрорларди:
- Аллоҳнинг бир қули, Аллоҳнинг бошқа бир қулини Аллоҳнинг калтаги билан калтакласпди. Барчамиз Аллоҳнинг қулларимиз. Хсш, мен фақат Унинг калтаги билан Унинг буйруғини амалга оширмоқдаман холос. Бунинг нимаси гуноҳ?
-
Шамол ва Қуёш
Қуёш ва Шамол қай бирлари қувватлари баландроқ сканлигини баҳслашишарди. Шамол:
- Мен сенга сзимнинг сендан ксра кучлироқ сканлигимни исботлайман, - деди.
- Майли, ҳаракат қилиб кср, ана у кетаётган одамни ксраспсанми? Унинг устидаги псстинини еча олсанг сенинг кучли сканлигингни тан оламан.
Шамол бу мусобақага рози бслди ва қаттиқ бир куч билан довул кстарди. Аммо шамол қанчалик сзининг шиддатини кучайтиргани сари одам псстинига снада бсрканарди. Шамол бу ишни сплай олмаганини тан олиб четга чиқди. Анди сса булутлар ортидан Қуёш сз чеҳрасини ксрсатди. Буни ксрган одамнинг юзида хушнудлик ифодалари пайдо бслди. Қуёш ҳар тарафга сз нурларини таратган сари ҳаво исирди. Одам ҳам секин псстинини ечди.
Ғалаба қозонган Қуёш Шамолга: "œДсстлик ва Хушмуомалалик ҳамма вақт Қсполлик ва Зсравонликдан қувватлидир..." деди.
-
Хсроз ва Ксппак
Ҳайвонларнинг тилини тушанган Ҳазрати Сулаймон алайҳиссалом ҳузурларига келган киши ёлвориб:
- Ай Аллоҳнинг Аабийси, менга ҳайвонлар тилини сргатинг. Мен уларни нималар ҳақида ссзлашишларини билишни истайман, - деди.
- Йсқ, сен уларнинг ссзларига сабр қила олмайсан, ҳикматини тушунмайсан, дедилар. Аммо киши илтимос қилиб ссрайвергач Сулаймон алайхиссалом унга ҳайвонлар тилини сргатдилар. Мамнун ҳолда уйига келган киши хсроз билан ксппакнинг ссзлашишига қулоқ тутди. Кучук ёнидаги хсрозга дерди:
- Хсроз, дсстим, сен арпа ва буғдойга қорнинг тусди. Ер титсанг сенга емиш ксп, менинг сса қорним жуда очиб кетади. Шу овқат қолдиқларини қолдирсанг бсларди. Хсроз сса:
- Сабр қил, сртага бу ерга хсжайиннинг слган сшагини олиб келадилар. Туйганингча гсшт ейсан.
Киши бу гапларни сшитгач, шошганича сшакни олиб бозорга олиб бориб сотади. Ўз сзигадан хурсанд бслиб:
- Яхшики ҳайвонлар тилини тушунаман, бир балодан омонда қолдим, - деган ҳаёллар билан уйга қайтди.
Артаси куни сна хсроз билан кучукнинг ссзлашувига қулоқ солди. Кучук хсрозга таъна қиларди:
- Қани хсжайиннинг сшаги слади туйиб гсшт ейсан дегандинг?
Хсроз жавоб берди:
- Хсжайиннинг сшаги уни сотиб олган бечора кишининг қслида слди. Хсжайин очксзлик қилиб уни сотганди. Аммо хафа бслма, бу сафар хсжайиннинг оти слади. Шунда ксп гсшт ейсан, қорнингни туйдирасан.
Киши сна шошганича отини етаклаб бозорга йсл олди. Уни сотиб қайтар скан сна шу фикрлар ҳаёлидан старди:
"œЯхшисмки ҳайвонлар тилини биламан...". сртаси куни сна мароқли ссзлашувнинг гувоҳи бслади. Бу сафар кучук хсрозга қаттиқроқ овоз билан таъна қиларди.
- Хсроз, сен мени сна алдадинг. Қани ҳсжайиннинг оти слади дегандинг?
- Хсжайиннинг оти уни сотиб олган бечоранинг қслида слди. Хафа бслма, бу сафар ундан ҳам каттароқ зиёфат меҳмони бсламиз.
Бу ссзларга кучук ишонқирамай:
- Яна менга ёлғон гапираспсан.
Аммо хсроз:
- Йсқ, бу галл ёлғон йсқ. Бу галгиси қатъий. Чунки, бу сафар хсжайиннинг сзи вафот топади. Молига келиши керак бслган бу бало снди сзининг бошига келади. Унинг ортидан маъракалар қилиниб, ошлар пиширилади, ортганини бизга тскишади.
Бу ссзларни сшитган одам сзини қссрга жой топа олмай қолади. Ўнгга сслга сзини урар скан, бу балони олдини ола олмаслигини тушунади. Шу кеча у хасталаниб тонгга қадар қазо қилади. Унинг ортидан пиширилган овқатлар дастурхонга тортилади. Қолдиқлари сса ҳайвонларга тскилади. Бу орада хсроз:
- Инсонлар, молларига келган балога афсус чекиб оҳ урадилар. Афсуски, бундан ҳам мен учун бир ҳайр бордир, деб сйламайдилар ҳам. Аллоҳнинг берган тақдирига шукр стмай, ношудлик қиладилар. Сснгра молларига келган бало жонларига ҳам келади, аммо пушаймондикдан снди фойда йсқ...
-
ЧИАОА ДАА АХТИ
Буюк бир чинор дарахти ёнида бир қовоқ новдаси буй ксрсатди. Баҳор илгарилаган сари ссимлик чинорга сралиб юксала бошлади. Амғирлар ва қуёшнинг нурлари таъсирида жуда тез сниб, чинор дарахтининг снг юксак шохигача бсй чсзди.
Бир куни бунчалар тез фурсатда бу буюк чинордек ссганида мамнун ҳолда чинордан ссради:
- Ҳой дарахт, счен қанча ойда бунчалар юксакларга кстарилдинг?
- 82 йилда, - деди дарахт.
- 82 йилдами? - дес гулларини тебратиб кулди қовоқ, - Мен сса бу юксакликларга 2 ойда сришдим!
- Тсғри, - деди дарахт, тсғри"¦
Кунлар кунларни қувиб куз ҳам илк шамоллари билан келди. Қовоқ дастлаб қуриб сснг сса спроқларини тска бошлади, совуқ бошлангани сари унинг танаси қуриб йсқ бслиб борарди. Бир куни андиша билан чинордан ссради:
- Менга нима бсласпди?
- Ўласпсан, - деди скинч билан чинор.
- Аега?
- Менинг 82 йилда кстарилган юксаклигимга сен 2 ойда кстарилишга ҳаракат қилганинг учун"¦
Мадина Зарипова