forum.ziyouz.com
Umumiy bo'lim => Islom => Islomiy kitoblar => Mavzu boshlandi: Munira xonim 21 May 2007, 15:09:53
-
Millatimiz hozirda otalar va bolalar, qaynona va kelinlar o'rtasidagi ixtilof va kelishmovchiliklar avj olgan kunlarni boshidan kechiryapti. Bugun bu muammolarga muolaja, malham juda zarur. Ushbu risolamiz farzandlarimizga ota-onalari roziligini qozonish, qaynona kelinlar munosabatini yahshilash yo'lida jajji qo'llanma bo'lishiga umidvormiz. Unda nafaqat farzandlarga, balki ota-onalarga ham ma'lum tavsiyalar bor.
Alloh taolo qodir qilganicha bu kitobchani sizlarni e'tiboringizga havola qilishga harakat qilamiz.
Bu hammamiz uchun juda zarur va foydali bo'ladi, deb umid qilamiz...
MUNDARIJA
Muqaddima (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg45522#msg45522)
Oq bo‘lishning ta’rifi (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg45524#msg45524)
Oq bo‘lishning ba’zi ko‘rinishlari (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg45525#msg45525)
Oq bo‘lish sabablari (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg45565#msg45565)
Nima qilish kerak? (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg45567#msg45567)
Yaxshilikka boshlaydigan amallar (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg46907#msg46907)
Ahli ayol va ota-ona (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg68383#msg68383)
Erning ota-onasi va ahli ayoli orasida rioya qilishi lozim bo'lgan vazifalari (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg68384#msg68384)
Mazkur aloqalarda zavjaning vazifasi (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg68423#msg68423)
Qaynonaning vazifasi (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg68567#msg68567)
Anbiyolar qissasi (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg68569#msg68569)
Salaflar qissasi (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg68727#msg68727)
-
Аллоҳга ҳамду санолар бслсин. А асули Муҳаммадга, у зотнинг оила аъзоларига, асҳобларига салоту саломлар ёғилсин.
Ота-она ҳақида ссз юритар сканмиз, уларнинг ҳаққи улуғ, мартабалари олий сканини таъкидлаш сринлидир. Уларга схшилик қилиш тавҳид билан баробардир, уларга шукр айтиш Аллоҳ азза ва жаллага шукр айтишга тенгдир, уларга сҳсон қилиш снг схши амаллардан, снг схши амалларни килувчилар сса, Аллоҳнинг суюкли бандаларидир.
Аллох, таоло ота-она хақида шундай дейди: "Аллоҳга ибодат қилинглар ва Унга ҳеч нарсани шерик килманглар ҳамда ота-онангизга схшилик қилинглар!" (Аисо сураси, 36-ост);
"Айтинг: «Келинглар, Ларвардигорингиз сизларга ҳаром килган нарсаларни тиловат қилиб берай. У зотга (Аллоҳга) бирон нарсани шерик қилмангиз, ота-онага схшилик қилингиз..." (Анъом сураси, 151-ост);
«Биз инсонга ота-онасини (съни, уларга схшилик қилишни) амр стдик. Онаси унга (инсонга) ожизлик устига ожизлик билан ҳомиладор бслди (съни, қорнидаги ҳомила каттарган сари онанинг мадори қуриб, заифлаша борур) уни (кейин кскракдан) ажратиш (муддати ҳам) икки йилда (келур). (Биз шу боис инсонга буюрдикки), "Сен Менга ва ота-онангта шукр қилгин! Алгиз сзимга қайтажаксан!" (Луқмон сураси, 14-ост).
-
Ота-она ҳақидаги ҳадиси шарифлар ҳам жуда кспдир. Ибн Масъуд розийаллоҳу анҳу ривост қилган ҳадисда шундай дейилади: «А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан: "Аллоҳ наздида снг суюкли амал қайси?" деб ссрадим. У киши: "Аамозни вақтида сқиш", дедилар. Сснгра: "Яна қайси амал?" деб ссрадим. А асулуллоҳ: "Ота-онага схшилик қилиш", деб жавоб қилдилар» (Имом Бухорий ва Муслим ривостлари).
Шунингдек, ота-онага схшилик қилиш инсоннинг туғма хислати ва Тангри қонунлари тақозо стган амалдир. Зеро, ушбу амал пайғамбарлар хулқи ва солиҳдар одати сди. Чунки ушбу амал иймон бутунлиги, қалб софлиги ва гсзаллигига далолат қилади.
Ота-онага схшилик қилиш исломий шариатнинг гсзалликларидан саналади. Уларнинг ҳақ-ҳуқуқлари ҳақида оз бслса ҳам, айтиб стдик. Шунинг сзи Ислом дини нима сабабдан ота-онага оқ бслишдан қаттиқ қайтарганини тушунишга етади, деб сйлаймиз. Зеро, ота-онага оқ бслиш гуноҳи кабираларнинг бири бслиб, Аллоҳ таолога ширк келтиришга сқиндир.
Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос розийаллоҳу анҳумо ривост қиладилар: «Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: "Гуноҳи кабиралар ушбулар: Аллоҳга ширк келтириш, ота-онага оқ бслиш, ноҳақ одам слдириш ва ёлғон қасам ичиш..." (Имом Бухорий ривости). Ота-онага схшилик қилиш зарурлиги қайта-қайта таъкидланганига, уларга оқ бслишдан қаттиқ огоҳлантирилганига қарамасдан, баъзи иисонлар ота-оналарининг ҳақларига риос стишмайди, оқ бслишдан ҳазар қилишмайди.
Ушбу жажжи рисоламизда оқ бслиш асли нима скани, унинг баъзи ксринишлари, сабаблари, ота-онанинг олдида риос қилиш зарур бслган одоб ҳамда пайғамбарлар ва солиҳ зотларнинг ота-оналарига қилган схшиликларидан мисоллар келтириб стамиз.
Аллоҳ таолодан барча гсзал исмлари ва сифатлари билан бизни схши кишиларнииг тақводорларидаи, схши амаллар қилишда пешқадамлардан айлашини ссраймиз. У, шак-шубҳасиз, бунга қодир зотдир.
-
Оқ бслишнинг таърифи
Баъзи инсонлар, ота-онанинг оғзидан: "Сени оқ қилдим", қабилидаги ссзлар чиқсагина оқ қилинган бслади, деб сйлашади. Аслида, ундай смас. Ота-онага оқ бслиш юқорида таъкидлаб стилган Қуръони карим остлари ва ҳадиси шарифларда келгаи "Ота-онангизга схшилик қилингиз!" амрининг аксини қилишдир. Ушбу ҳолат ота-онага осий бслиш, итоатсизлик ва улар билан алоқани узиш каби амаллар билан изоҳланади.
-
Оқ бслишнинг баъзи ксринишлари
Ота-онага оқ бслиш бир неча белги ва ксринишларга сга. Улар қуйидагилар:
1. Ота-онани йиғлатиш ва хафа қилиш. Бирор ёмон ссз, билан гап талашиш, сскишиш каби.
2. Уларга бақириш, овозни кстариб, қспол ссзлар билан жеркиш. Зеро, Аллоҳ таоло: "Уларга (ота-онангта) бақирма ва уларга доимо схши ссз айт!" (Исро сураси, 23-ост) деб буюрган.
3. Бир ишга буюрсалар, "уф" дейиш, норозилигини намойиш стиш. Бу ҳақда Аллоҳ таоло: "Уларга қараб "уф" тортма!" (Исро сураси, 23-ост) деб уқтиришига қарамасдан, баъзилар ота-оналари иш буюрсалар, итоат стсалар-да "уф" деб қсйишади.
4. Уларга хсмрайиш ва пешонани тириштириш. Айримлар мажлисларда ёки бошликлари ҳузурида хушчақчақ, гсзал хулқли бслиб, табассум билан хурсанд қиладиган ссзларни танлаб, уларни хафа қиладиган ссзлардан четланиб, сзларини схши тутадилар. Уйга келгач сса, ота-оналари ҳузурида баджахл шерга айланади ва ҳеч қандай одоб-ахлоқга сътибор бермайди. Аввалги мулойимлик ва ширинссзлик срнини қсполлик ва инжиқлик сгаллайди. Во ажаб!
Боғлаб узоқ бирла кснгил,
Менсимай ота-онасин.
Озор топгач қариндош дил,
Терар бадбахтлик мевасин.
-
5. Ота-онанинг қариликдаги баъзи ишларига ғаши келиши, ҳолатларидан жирканиши. Умуман олганда, уларга тик боқиншинг сзи мункар амалдир. Отсга тик боқишлик одоб-ахлоқ китобларида қаттиқ қораланган.
6. Уларга иш буюриш. Хусусан, она ожиз, касал ёки жуда қари бслса, уйни супуриш, таом тайёрлаш ёки кийимларни ювиш каби амалларни буюриш мумкин смас. Аммо она бу ишларни қилишга ожиз бслмасдан, сзи хоҳлаб қилса, у ҳолда она ҳаққига дуо қилиш ва унга шукрлар айтиш сринлидир.
7. Она тайёрлаган таомии танқид қилиш. Ушбу мункар амалии сна икки тарафлама изоҳлаш мумкин. Биринчидан, таомни айблаш мумкии смас. Зеро, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳеч качон таомдан айб қидирмаганлар. Таом у кишига ёқса, истеъмол қилганлар, ёқмаса, емай кусвергаилар. Иккинчидан, бу амал онага нисбатаи одобсизликни билдиради ва унинг дилини оғритади.
8. Ота-онага уй ишларида ёрдам бермаслик. Баъзи сғиллар уйни тартибга келтириш ёки овқат тайёрлашда ота-оналарига ксмаклашишни шахсистларига тсғри келмайдиган иш деб ҳисоблайдилар. Оналари уй юмушлари билан қийналаётганликларини ксратуриб, ёрдам бермайдиган қизларимиз ҳам йсқ смас. Аллоҳ уларни ҳидостга бошласин.
-
9. Ота-она гапираётганларида юзни буриштириш, уларга қулоқ солмаслик, ссзларини бслиш, уларии ёлғончига чиқариш ёки улар билан гап талашиш, баҳслашиш каби номаъқулчиликлар қилиш. Бу амаллар ота-она қадрини туширувчи ва шаънини таҳқирловчи амаллар ҳисобланади.
10. Уларнинг раъйларига сътиборсизлик билан қараш. Баъзилар ота-оналари билан маслаҳатлашмайдилар. Кайси ишни қилмасинлар, улар билан фикрлашмайдилар. Ишга кириш ёки бсшаш, бирор каттароқ нарса сотиб олиш еки сотиш, дсстлари билан бирор жойга бориш каби масалаларда ота-оналаридан изн ссрашмайди, маслаҳатлашшимайди.
11. Ота-она ҳузурида ака-укалар, аҳли аёл ёки бошкалар билан жанжаллашиш. Баъзилар оила аъзоларидан бирортаси айб иш қилган бслса, ота-оналари ҳузурида уни койишади. Бу иш, шубҳасиз, ота-онани безовта қиладиган, кснгилларини оғритадиган ишдир.
12. Одамлар олдида ота-онасини ёмонлаш, уларнинг айбларини муҳокама қилиб, обрсларини тскиш. Баъзилар сз ишларида ёки сқишларида муваффакистсизликка учрасалар, "ота-онам мен учун фалон ишни қилиб бермади» ёки «ота-онам мени срка сстирган, ҳаётимни, келажагимни бузган", деб омадсизликларшш ота-оналари билан боғлайдилар.
-
13. Ота-онасини сскиш, лаънатлаш. Бу ҳолатда ота-онасига қарата сскиниш, ота-она йсклигида уларни сскиш ёки бировнинг ота-онасини сскиш (бунда сз ота-онасини ссккан бслади) каби ишлар мункар амаллардан ҳисобланади.
Абдуллоҳ ибн Амр розийаллоҳу анҳумодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: Гуноҳи кабиралардан бири киши сз ота-онасини сскишидир." У кишидан ссрадилар: "Одам сз ота-онасини ҳам сскадими?" А асулуллоҳ айтдилар: "Ҳа! Бировнинг отасини сскса, сз отасини сскибди, онасини сскса, сз онасини сскибди!" (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривостлари).
14. Уйга беъмани филмлар, қимор сйинлари, беҳаё суратлар ва шуларга схшаш шахсни маънан бузадигаи нарсаларни олиб келиш. Зеро, бу нарсалар ака-укалар, оила аъзоларнинг тсғри йслдан адашишларига олиб келади.
Бундан сса кспроқ ота-оналар жабр ксради.
15. Ота-она ҳузурида сигарет чекиш, шовқин-суронли мусиқа тинглаш каби номаъқул ишларни қилиш. Буларнинг барчаси ота-онага нисбатан ҳаёсизликка далолат қилади.
16. Қабиҳ, пасткаш ишлар қилиш орқали ота-онани шарманда стиш. Масалан, фарзанд бирорта жиност, ноҳакдик орқали шарманда бслса ёки қамалса, у, шубҳасиз, ота-онасига оқ бслган ҳисобланади. Чунки унинг бу иши ота-онасига ғам-қайғу олиб қелади ва уларнинг бошини хам қилади.
-
17. Ота-онасини ортиқча харажатга қсйиш. Масалан, қарз олиб, қайтаришини отасига қолдириш ёки бирор жиност қилиб, жаримасини ота-онасига юклаш.
18. Уйга кеч келиш. Чунки бундай ҳолларда ота-она фарзандидан хавотирга тушади ва безовта бслади. Чунки уйда бошқа одам бслмаса, ота-она унинг хизматларига сҳтиёж сезади.
19. Ортиқча нарсаларни талаб қилиш билан ота-онани қийин аҳволга солиб қсйиш. Баъзилар ота-оналари камхарж, қсли калта бслсалар ҳам, улардан қимматбаҳо кийимлар олиб беришларини, уйлантириб қсйишларини, снги уй қуриб беришларини ссраб қистайдилар.
20. Аҳли аёлини ота-онасидан устун қсйиш. Шундай ҳолатлар ҳам бсладики, сғил аёлидан ота-онасининг хизматларини қилишни ссрайди. Агар улар орасида келишмовчилик содир бслса, хотиннинг ёнини олади ва бу билаи ота-онасини мулзам қилади. Ота-она ҳузурида аёлига зиёда ширин ссзлар айтиш ҳам мумкин смас. Чунки ота-онага айтилмаган ширин ссзлар хотинга айтилса, хотин улардан устун ксрилган бслади.
-
21. Ота-онанинг унга сҳтиёжи бслиб турганида, улардан алоҳида сшаш. Бундай ҳолатлар кспшша сғил катта ёшга етиб мустақил равишда пул топа бошлагач, содир бслади ва бу иш сғилнинг ота-онага меҳри камасётганлигидаи дарак беради. Аммо оилада бир неча фарзанд бслиб, тснғич сғиллар уйланганидан сснг шароит алоҳида туришни тақозо қилса, бу бошқа масала.
22. Ота-онанинг номини тилга олишдан ёки уларнинг фарзанди бслганидан услиш. Бу оқ бслиишинг снг катта аломатларидаи ҳисобланади. Шундай фарзандлар борки, бирор ижтимоий даража ёки каттароқ мансабга кстарилсалар, уйида ота-онасинииг сскича ксриишнидан хижолат бслади, юз сгиради. Ҳатто, шундайлар бсладики, бирор кишини: "Уйингдаги анави чол ким?" деб савол бериб қолса, "Хизматкор", деб жавоб беради.
Яна баъзи фарзандлар мажлис, банкетларда ота-онасининг исмларини тилга олинишдан ор қиладилар! Бу нарса, шубҳасиз, пастлик, ақлсизлик, ғурурсизлик ва бадбахтлиқдан далолат беради.
23. Уларга сшқириш, қсл кстариш. Бу иш фақатгина қалби тош, раҳм ва уст, мардлик ва мурувватдан холи бслган кимсаларнииг қслидан келади.
24. Ожиз ва сътиборга муҳтож пайтларида уларни ташлаб қсйиш. Бу иш ста кетган аблаҳлиқдир. Шубҳасиз, бу ишни қилган кишига ҳеч қандай схшилик йсқ.
-
25. Бирор айб иш қилиб қсйсалар, уларга ёрдам бермасдан, юз сгириш. Бу жудасм нотсғри иш. Чунки ота-онага схшилик қилиш вожиб, гарчи улар кофир бслсалар ҳам. Шундай скан, баъзи бир нуқсонлик мусулмон ота-онага схшилик қилмаслигини қандай изоҳлаш мумкин?!
26. Уларга хасислик ва бахиллик қилши, Ота-онага бахиллик қилиб, уларга ҳеч нарса бермайдиган инсоилар ҳам бор.
27. Ота-онага миннат қилиш ва қилган хизматларини санаш. Баъзилар ота-онасига схшилик қиладилар, бироқ миннат қилиб, уларини дилларини оғритадилар ва қилган схшиликлариии йсққа. чикарадилар,
28. Ота-онасининг нарсасидан сғирлаш. Бу иш икки гуноҳи бор: сғирлик ва оқ бслиш. Баъзи кимсалар бирор нарсага муҳтож бслиб қолсалар, ота-онасининг қарилиги ёки ғафлатидан фойдаланиб уларнинг нарсаларидаи сғирлаб оладилар.
Ота-онасини алдаб уларни пул, ер ёки шу каби нарсаларни беришга мажбур қилиш ҳам сғриликка киради. Ҳатто қарзга олса ҳам, нистини сширмаслиги керак.
-
29. Ота-онасининг олдида нолиш ва бслар-бслмас дардларини тскиб-солиш. Бу ҳол оқ бслшпнинг сиг сезилмайдиган туридандир. Чунки ота-она айниқса, она фарзандининг дардига шерик бслади, фарзанд қийналса, у ҳам қийналади.
30. Ота-она изнисиз хорижга кетиш. Айрим фарзандлар зарур бслмаса ҳам, ота-она изн бермаса ҳам, саёҳат килишни истаб қолади. Бу сса ота-онанинг ҳасратига, фарзанддан хавотир олишига сабаб бслади. Отаси ёки онаси вафот стгудек бслса, сснгги дамларда ҳам узоқдалиги сабаб ёнларида бслолмайди. Аммо хорижга кетиш зарур бслиб, ота-онаниг розилиги олинса, у ҳолда мумкин.
31. Уларнинг слимини тилаш. Айрим фарзандлар, агар ота-онаси бой бслса, меросга сга бслиш учун, агар камбағал ёки касал бслса, улардан қутулиш учун ота-онасининг тезроқ слишини истайди. Бу истакни гарчи уларга билдирмасада, ҳар бир иш Аллоҳ таолога аёндир, бсйнига оқ бслганлик гуноҳи ёзилаверади.
32. Уларни слдириш. Фарзанд бу гуноҳ билаи бутунлай бадбахт бслади. Жахд, ғазаб устида, мастликда, мерос умидида ва шу каби ҳолатларда ота-онасини слдириб қсйса, шак-шубҳасиз, бадбахт ва оқ бслади.
Бу ишнииг ста қабиҳ, оқибатни расво қиладиган жирканч амаллигинии ҳар биримиз тасаввур қила оламиз. Аллоҳнинг сзи асрасин!
Юқорида оқ бслишнинг баъзи аломат ва ксриниш-ларини санаб стдик. Бу амаллар ақл сгаларига срашмайдиган, солиҳ ва тақводор кишилар ҳазар қиладиган ёмон ва тубан ишлардир.
Шундай скан, оқ бслишдан, унинг азоби ва ёмонлигидан йироқ юрайлик, Зеро, ота-онасига оқ бслгач, хорликка юз тутиб, азобларга гирифтор бслган одамларни ксп ксрганмиз, сшитганмиз.
-
Оқ бслиш сабаблари
Ота-онага оқ бслишга олиб келадиган сабаблар ксп, улар қуйидагилар:
1. Жаҳл. У ҳалок қилувчи касаллик. Жаҳлдор одам сзига душман. Агар фарзанд жахл қилса, жаҳли уни схшилиқдан йироклаштириб, тез ва осон оқ бслишига олиб келади.
2. Амон тарбис. Агар ота-она фарзандларини тақво, схшилик ва меҳр асосида тарбисламасалар, бу нарса кейинчалик улариинг сзбошимча ва осий бслишларига олиб келади.
3. Масъулистсизлик. Ота-она фарзандларига бир нарсани сргатиб, сзлари шунга амал килмасалар ёки тескарисини қилсалар, бу ҳам фарзандлар тарбиссига салбий таъсир ксрсатади.
4. Фарзандлар билан ёмон суҳбатлашиш. Бу нарса уларни бузадиган ва оқ бслишига олиб келадиган амал бслиб, ота-онанинт фарзандлар тарбиссидаги срнини заифлаштиради.
5. Ота-онанинг сз ота-онасига оқ бслиши. Бу оқ бслшига олиб келадиган снг катта сабаблардан биридир. Зеро, ота-онасига оқ бслган одам фарзандларининг оқ бслиши билан жазо тортади. Бу сринда икки нақлни келтирмоқчимиз: «Қуш уссида ксрганини қилади»; «Кайтар дунё».
6. Талоқдан сснг ҳам ота ва онанинг сзаро ёмонлик йслига стишлари. Шундай ота-оналар борки, агар улар ажрашсалар ва уларнинг талоғи схшиликча амалга ошмаса, Аллоҳга тақво килмайдилар. Балки, фарзандларини бир-бирига қайрай бошлайдилар. Фарзандлар онасининг олдига борса, она отани ёмонлайди ва болаларини отасининг асабига тегишга чакиради, Болалар отасининг олдига борсалар ҳам, шу аҳвол. Аатижада, болалар иккаловига ҳам осий бслади.
-
7. Болаларни ажратиш, съни, бирини биридан устун ксйиш. Бу нарса фарзандларнинг бир-бирини ёмон ксришига, ораларида адоват руҳи уйғонишига сабаб бслади. Ўз-сзидан улар ота-она билан ҳам ҳамфикр бсла олмайдилар.
8. Қалби торлик. Баъзи фарзандларнинг жуда қалби тор бслади, хонадондаги ҳеч кимнинг хатосини кечирмайди. Масалан, агар биров ойнани синдириб қсйса, мебель бузилса, шу арзимас воқеага ҳам тутоқиб кетади. Ҳатто баъзи ҳолларда аразлаб, бошқа жойга кетиб ҳам колади. Бу сса, ота-онани безовта қилади, дилларини оғритади.
Шунингдек, баъзи фарзандлар ота-оналарининг буйруқларини ёмон ксрадилар. Айниқса, агар улар қаттиққсл бслсалар.
9. Ота-онанинг фарзандларнинг схшилик қилишга кам ундашлари ва уларга ксмаклашмасликлари. Айрим ота-оналар фарзандларинипг схши амаллариии қсллаб-қувватламайдилар ва уларни шижоатлантирмайдилар. Ота-она учун вожиб бслган амаллардан бири сса, фарзандларида схши ишларга ҳаракатни ксрганларида, уларга ксмаклашишдир. Агар ота-она уларни қслламаса, дуо қилмаса ёки умуман ёрдам бермаса, фарзандлар ҳам жонига тегиб, кам схшилик қиладилар ёки умуман қилмай қссдилар.
10. Аҳли аёлининг хулқи ёмонлиги. Агар сркак киши Аллоҳдан қсрқмайдиган, сзбошимча ва хулқи ёмон аёлга уйланса, бундан ёмони йсқ. Бундай аёл срининг бошига чиқиб олгач, сзига сркин ҳаракат ва оилада ҳукмронлик срнатиш мақсадида срини ота-онасининг ссзига кирмасликка ёки умуман уйдан чиқариб юборишга мажбур қилади, қариндошларига қайравди.
11. Ота-онанинг касаллигини ёки ғамларини сезмаслик. Баъзи сғиллар оталаридан, қизлар сса оналаридаи ҳол-аҳвол ссраб турмайдилар. Аатижада, ҳатто ота-она бирор жойга кетиб қолишса ёки бунданда ёмонроқ нарса содир бслса ҳам, сътиборсиз қолаверадилар.
-
Хсш, нима қилиш керак?
Юқорида ота-оналаримизнинг ҳақлари улуғ скани, уларга схшилик қилишимиз, оқ бслишдан сақланишимиз лозимлиги, оқ бслишнинг аломатлари ва ксринишлари, таърифи ва сабабларига тсхталиб стдик.
Шундай скан, уларга оқ бслишнинг даҳшатли азобларидан сакланайлик, ақл билан иш юритайлик, уларга схшилик қилишга шошилайлик ва Аллоҳ ҳузуридаги чексиз ажрга сга бслайлик.
Анди сса, ота-оналаримизга схшилик қилиш учуи риос стишимиз зарур бслган одоб қоидалари ҳақида тсхталиб стамиз. Балки шу одобларга риос қилсак, улар олдидаги қарзимизнинг бир қисмини бслса ҳам, узиб, Аллоҳ бизга вожиб қилган амалларнинг баъзиларини адо стармиз.
Аллоҳнинг розилигини умид қиламиз, қалбимизни очишини, ҳаётимизии ширин айлашини, ишларимизни осонлаштиришини вз умримизии баракотли қилишини тилаймиз.
1. Ота-онага итоат қилиш, уларга осий бслишдан четланиш. Ҳар бир мусулмон киши учун ота-онага итоат қилиш ва уларга осийлик қилишдан сақланиш вожибдир. Бошқа ҳар қандай одамнинг буйруғидан олдии ота-онанинг буйруғини (агар улар Аллоҳга ва А асулига осий бслишга буюрмасалар) бажариш лозимдир. Фақатгина аёл киши ота-онасининг буйруғидан олдин, аввало, срининг амрини бажариш керак.
2. Уларга сҳсон қилиш. Ссз билан, амал билан, умуман сҳсоннинг барча турлари билан ота-онага схшилик қилинади.
3. Камсуқумлик. Уларнинг ҳузурларида тавозеъ билан, сзини паст тутиб юриш лозим.
-
4. Уларни бақиришга мажбур килмаслик. Яъни, улар билаи мулойим, ширинссз бслиб, асабларига тегмасдан, овозни кстармасдан гашташиш керак.
5. Уларга қулоқ солиш. Яъни, улар гапирсалар, сътибор билан қулоқ гутиш, гапларини бслмаслик ёки гап талашмаслик, уларга гап қайтармаслик ва ҳеч қачон уларни ёлғонга чиқармаслик шарт.
6. Уларнинг буйруқларидан хурсанд бслиш, аччиқланмаслик ва уф тортмаслик лрзим.
7 Уларга нисбатан юзи очиқлик бслиш. Яъни, уларнинг ҳузурларига очиқ юз билан, шодон ҳолда, юзни буриштирмасдан, пешонани тириштирмасдан кирилади.
8. Уларни суйиш ва меҳр ксрсатиш. Аввал салом бериш, иложи бслса, қслларидан спиш, срнидан туриб жой бериш, овқатга улардан олдин қсл узатмаслик, бирор жойга бирга борсалар, срталаб орқаларида, кеч-қурун агар йсл ёмон бслса, олдларида юриш лозим. Агар йсл текис бслса, ортларидан юрилади.
9. Уларнииг ҳузурларида одоб ва сҳтиром билан стириш. Яъни, оёқни узатмасдан, қаҳқаҳа отмасдан, чсзилиб ётмасдан, уларга манзур чиройли кийимлар кийган ҳолда, сигарет чекиш каби одобсизликлардан тийилиб тийилиб стирилади.
10. Бирор хизмат ёки совғани миннат қилмаслик. Зеро, миннат амални бекор қилади ва бу снг ёмон хулқлардан саналади.
Фарзанд ота-онага қслидан келганини бериши, унииг арзиамас сканидан, ундан ҳам кспроғини беришга имконисти йсқдигидан узр ссраши керак.
-
11. Аввал онанинг ҳаққини бериш. Биз риос килишимиз зарур бслган амаллардан бири аввал оналаримизнинг ҳаққини бериш, уларга оталаримиздан қсра кспроқ сҳсон қилишдир.
12. Уларга ёрдамлашиш. Ота-онасининг ишлаётганлариии ксриб, уларга ксмаклашмай туриш срашмайди.
13. Уларни безовта қилмаслик. Яъни, безовта қилишнинг барча турлари - ухлаётганларида безовта килиш, шовқин-сурон кстариш, ёмон хабар билан безовта қилиш ва ҳоказолардан четланиш лозим.
14. Уларнинг олдида баҳсу мунозаралардан четланиш. Яъни, ака-ука, оила аъзолар билан муаммоларни умуман уларнииг ксзларидаи узоқроқ жойда ҳал қилиш керак.
15. Улар чақирганларида, дарҳол «лаббай» деб жавоб бериш. Баъзи фарзандлар отаси ёки онаси чақирса, сшитмаганга олади. Бу ҳол кспроқ бир иш бидан машғул бслиб турган пайтда кузатилади.
16. Болаларни бобо, бувиларига схшилик қшишга ундаш. Яъни, уларга срнак бслиш, фарзандлари билан ота-онаси орасидаги алоқани мустаҳкамлаш,
17. Ота-онани сраштириб қсйиш. Ота-она хафалашиб қолганларида сраштириб қсйиш ва улар турли фикрда бслсалар, бир фикрга келтиришга ҳаракат қшгиш фарзандларнинг вазифасидир.
18. Хузурларига кираётгаида изн ссраш. Баъзан ота ёки она ҳеч ким ксрмаслигини хоҳлайдиган ҳолатда бсладилар. Шунинг учун уларнинг ҳузурларига доимо изн ссраб кириш лозим.
-
19. Уларга доимо Аллоҳни сслатиш. Яъни, уларга диний масалаларда билмаганларини сргатиш, уларни маъруф-схши амалларга чакириб, мункар-ёмон ишлардан қайтариш (агар улар бирор маъсистни қилаётган бслсалар), бу ишларнинг барчасини мулойимлик, босиқлик, сабр билаи бажариш лозим.
20. Бирор ишни бошаш олдида улардан рухсат ссраш ёки уларга маълум қилиш. Яъни, дсстлар билан бирор жойга борсёттанда, бошқа шаҳарга сқишга кетаётганда, ёки алоҳида сшашга қарор қилганда улардан изн ссраб, рози бслсалар, кейин қилиш керак.
21. Уларнинг обрсларини муҳофаза қилиш. Яъни, фақат схши одамлар билан алоқада бслиб, ёмонлардан узоқ юриб, шубҳали жойлар ва ишлардан йироқ бслиш.
22. Ота-онани айблаш ва жеркишдан сақланиш. Агар ота-она тарафидан стмшида фарзандни норози қиладиган бирор амал содир стилгаи бслса, масалан, схши тарбис бермаган бслсалар, уларни айбламаслик.
23. Айтмасалар ҳам, уларни хурсанд қиладиган ишлар қилиб туриш. Масалан, ака-ука, қариндошлардан хабар олиш, уйни таъмирлаш, скинларга қараш, ҳадслар бериб туриш ва сна шу каби кснгилларига қувонч олиб кирадиган амалларни қилиш.
24. Улариинг табиатларини тушуниш. Ота-она жаҳлдор ёки қаттиққсл бслса ёхуд фарзандга ёқмайдиган табиатга сга бслсалар, фарзанд уларни тушуна билиши ва тсғри муомала қилиши керак.
-
25. Тирикликларида уларнинг ҳақларига ксп дуо ва истиғфорлар қилиш.
26. Уларга вафотларидан сснг ҳам схшилик қилиш. Ота-онанинг ҳакқи улуғлиги ва Ларвардигорнинг раҳмати кенг сканига далиллардан бири ота-онани схшилик қилиш уларнинг вафотларидан сснг ҳам тсхтамаслигидир. Шундай одамлар учрайдики, ота-онаси ҳаётлигида уларнинг ҳакларига риос қилишмайди-да, удар вафот топишгач, бармоқларини тишлаб қоладилар, "Қанийди, ота-онам тирик бслса, ҳамма схшиликни уларга қилардим", деб афсусланадилар. Бироқ бундай ҳолларда мусулмон киши тақдирга тан бериб, стган ишга саловот айтган ҳолда, ота-онасига вафотларидаи кейин ҳам схшилик қилавериши керак. Яъни, фарзандлардан қуйидаги амаллар талаб қилинади:
— солиҳ банда бслиш;
— ота-оналарк ҳаққига дуо-истиғфорлар айтиш;
— ота-онасининг қариндош-уруғ, дссту биродарлари билан алоқани узмаслик;
— уларнинг ваъда-васистларини бажариш;
— уларга содиқ бслиш.
Ота-оналаримиз учун бажаришимиз зарур бслган баъзи вазифа ва одоблар мана шулардан иборат.
-
Yahshilikka boshlaydigan amallar.
Ota-onaga yahshilik qilish Alloh azza va jallaning ne'matidir. Bu ne'matni O'zi hohlagan bandalariga ravo ko'radi. Quyida, agar uni qattiq tutsak va amal qilsak, ota-onamizga yahshilik qilishga boshlaydigan amallarni sanab o'tamiz.
1.Allohdan yordam so'rash. Ya'ni, ibodat, duo qilish, buyurganini bajarish kabi go'zal amallar orqali. Balki shunda Alloh qo'llab, bizni ota-onamizga yahshilik qilishga boshlar.
2.Yahshilik qilishning fazilatlari va oq bo'lishning oqibatlarini tasavvur qila bilish. Zero, bu ikki narsa orasidagi farqni anglab yetish yahshilik qilishga va faqat shu yo'ldan yurishga chorlaydi.
3.Ota-onaning biz uchun qilgan xcizmatlarini tasavvur qilish. Ota-onalarimiz bizning dunyoga kelishimizga sabab bo'lishdi, bizga bor kuch va mehrlarini berib, katta bo'lgunimizcha tarbiya qilishdi. Farzand ota-onasiga qancha yahshilik qilsa ham, baribir ularning haqqini ado qila olmaydi. Mana shularni yodda tutish insonni yahshilika boshlaydi.
-
4.Nafsni yahshilik qilishga o'rgatish.
inson o'zini ota-onasiga yahshilik qilishga tayorlashi kerak, shunga harakat qilishi, intilishi shart. Ana shunda bu odatiy narsaga yalanadi.
5.Ajrashgandan so'ng (taloq holatida) Allohga taqvo qilish.
Ya'ni, ota-ona bir-birlari bilan kelisha olmasalar, ajrashsalar, farzandlarni bir-birlariga qarshi qayramasdan, yahshilik qilishga buyurishlari lozim. Chunki, farzandlar oq bo'lsa, ota-ona qurbon bo'ladi. Qarabsizki, o'zlari ham badbaxt bo'ladilar, farzandlarini ham badbaxt qiladilar.
-
6.Solih ota bo'lish.
Ota solih bo'lsa, farzand ham solih bo'ladi va ota-onaga yahshi muomalada bo'ladi.
7.Yahshilikka buyurish.
ya'ni, farzandlarni yahshilikka undab, ruhlantirib, ularga yahshilik qilish fazilatlari, oq bo'lish oqibatlari haqida nasihat berish lozim.
8.farzandlarga yordam ko'rsatish.
Ya'ni, ota-onalar farzandlarini yahshilik qilishga har taraflama qiziqtirib, g'oyibona duolari bilan ko'maklashishlari lozim.
Shunday ota-onalarimiz borki, farzandlari, nabiralarini bir daqiqa ko'rishmasa turolmaydilar. farzandlar ham ota-onalariga chin dildan, rohatlanib xizmat qilishadi. Ularning shunchalik mehribon bo'lishlariga asosiy sabab ota-oanning shirin so'zligi, ularni suyishi, xaqlariga ko'p duoda bo'lishlari, ularga tashakkur aytishi, qalblariga surur bag'ishlovchi chiroyli ismlar bilan chaqirishidir.
-
9.O'zini ota-onasining o'rniga qo'yib ko'rish.
Ey farzand! Erta-indin qarib, kuchdan qolganingda, soching oqarib, qimirlashga ham xoling qolmaganida, farzandlaringdan yomon muomala, qo'pollik va surbatlik ko'rsang, qanday ahvolga tushasan?!
10.Yahshilar va oq bo'lganlar haqida hikoyalar o'qib turish.
yahshilik qiluvchilarning siyrati himmatimizni oshiradi. Yahshi qirralarimizni ochib, ezgulikka boshlaydi. Oq bo'lganlar haqidagi hikoyalar, ularning qanday balolarga yo'liqqanlarini bilish bizni oq bo'lishdan qaytaradi va yahshilik qilishga chorlaydi.
-
Ahli ayol va ota-ona.
Ota-onamizga yahshilik qilishga boshlaydigan amallar zanjirining bir qismi bo'lgan mazkur masala haqida yuqorida so'z ochib o'tgan edik. Bu mavzuga alohida to'htalishimizning sababi uning nihoyatda ahamiyatli va dolzarbligidir. Chunki ota-ona bilan xotin o'rtasida kelishmovchilik paydo bo'lsa, ularni murosaga keltirish aynan erning vazifasidir. Bunday hollarda esa, ko'pincha kel;in eriga ta'sir o'tkazishga harakat qiladi. Ota-ona yoki ulardan biri esa, odatda jahldor bo'ladi va ko'pincha o'g'ildan xotinini qo'yib yuborishni talab qiladi. garchi bunga loyiq ish qilmagan bo'lsa ham. Yana shunday hollar bo'ladiki, ota-ona "xotiningga ko'p erk berib yuboryapsan"m deb o'g'illarini ishontirishadi. O'g'il unga kam e'tiborli bo'lsa ota-onasining gaplariga qo'shiladi.
Xo'sh, bunday holatlarda nima qilish kerak? Nahotki, er-o'g'il qo'l qovushtirib o'tirsa! Nahotki, ota-onasiga oq bo'lsa, ularga yomonlik qilsa, ularning ra'ylarini qytarsa yoki xotinini rozi qilish uchun ularga qattiqqo'llik bilan qarshi chiqsa.
Yoki ota-onasi noxaq bo'lishsada, ularning gaplariga qo'shilib, xotinini aybdor xisoblasa?
Yo'q aslo unday emas. Bunday hollarda erkak kishi muammoni yechish, ularni murosaga keltirish va oralarini islox qilish uchun bor kuchini sarf qilishi lozim.
Insonning irodasi va shaxsiy kuchi ba'zi odamlarning oldidagi xuquq va burchlarini muvozanatga keltirishda ko'rinadi. Oqil odam bunday xollarda ikkala tarafga ham jabr qilmagan holda, har ikkala tarfani xuquqlarini ado etib, o'z xikmatini namoyish etadi.
Shariatning buyukligi shundaki, unda sanab o'tilgan holatlar orasida muvozanat o'rnatadigan, ixtiloflarni daf qiladiganxukmlar bayon qilingan. Oqil odam Allohning yordami bilan har bir haq egasiga haqqini berishi kerak.
Ijtimoiy kelishmovchiliklar va oilaviy muammolarning aksari mana shu muvozanatning buzilishidan kelib chiqadi. Har ikkala tarafning o'z haqlariga rioay qilishlari, ya'ni, o'z vazifalarini to'liq ado etishlari, shu muammolarning oldini oladi.
-
Quyida mavzuga oid ba'zi xususlarni ko'rib chiqamiz. Ushbu aytilayotganlar er kishiga, uning zavjasiga va ota-onasiga, xususan onasiga qaratilgan.
Erning ota-onasi va ahli ayoli orasida rioya qilishi lozim bo'lgan vazifalari.
1.Ota-onaga e'tibor va ularning tabiatlarini tushunishga harakat qilish.
Ya'ni, uylanganidan keyin ham yahshilik qilishni to'xtatmaslik, ularning xuzurida zavjasiga muhabbat ko'rsatmaslik lozim, ayniqsa, jahllari tez bo'lsa. Agar shunday qilsa, ota-onasining qalbida dushmanlik (raqobat) hissini uyg'otib, g'ayurlikni uyg'otishi mumkin. Aksincha, ota-onasining ko'nglini ovlab, ularni rozi qilishga intilishi lozim.
2.Zavjasiga insof qilish. Ya'ni, uning xaqqini bilib, ota-onasidan zavjasi haqida eshitgan har qanday gaplarni qabul qilavermay, gumonga bormasdan yahshilab o'ylab ko'rishi kerak.
-
3.Oralarida muhabbat paydo qilish. Er kishi ahli ayolini ota-onasiga hadyalar qilishga buyurishi yoki o'zi hadya olib kelib ayoli orqali ularga, ayniqsa onasiga berish turishi lozim. Chunki bu ish qalbni yumshatadi, o'rtada mehr paydo qilib, yomon gumonlarni tarqatib yuboradi.
4.Ahli ayoliga to'g'ri tushuntirish. Masalan, "Ota-onam mening ajralmas qismim, nima bo'lganda ham ularga oq bo'lishdan qo'rqaman. Ularga nisbatan hech qanday noma'qulchilikni qabul qilmayamn. Ota-onamga qilayotgan sabring va xizmatingdan senga muhabbatim oshadi va kuchayadi", degan gaplarni aytib turishi lozim.
Shuningdek, bir kuni kelib u ham ona bo'lishini va ana o'shanda unga qanday muomala qilinsa, rozi bo'lishini eslatib turish kerak va hokazo.
-
Mazkur aloqalarda zavjaning vazifasi.
Bu vazifani ado etish uchun ayol avvalo erini o'zidan ustun ko'rishi, qarindoshlarining xurmatini joyiga qo'yishi, qaynona-qaynotasini hurmat qilishi lozim. Bularning hammasi eriga bo'lgan hurmatdan kelib chiqadi.
Erning haqqi ota-onasining haqqidan ham ulug', er qarindosh-urug'lari, otasining tanishlari bilan ijtimoiy aloqalarni uzmaslikka ma'mur ekan, ayolga birinchi navbatda eri va erining yaqinlari bilan aloqani mustahkam qilish talab etiladi.
Shuningdek, qaynona-qaynotasini hurmat qilish asl islomiy xulq bo'lishi bilan birga nafsning oliyjanob va toza ekaniga dalolat beradi.
Bu amali bilan zavja erining rizoligiga, qarindoshlar muhabbatiga erishadi. Shuningdek, u urush-janjallardan yiroq bo'ladi, duo oladi,baraka topadi.
Undan keyin, fozila ayol boshidanoq tushunishi zarur:eri ustidagi "raqobatchi" deb bilagan bu ayol erining onasi, uni qrnida to'qqiz oy ko'tarib yurgan, suti bilan boqqan, mehri bilan tarbiyalagan, komil inson bo'lishi uchun o'zini ming ko'yga solgan onasiga eng aqlsiz holatda ham qarshi bormaydi.
-
Ey zavja! Bu ayol - qaynonang hali sening bolalaringni tarbiyalaydi, sening bolalaringga buvilik qiladi, bolalaring unga uzviy bog'liqdir. U seni kamsitsa ham, sen uni kamsitma! Uni o'z onangdek ko'rsang, u seni qizidek ko'radi. Ona tarafdan qiziga nisbatan ba'zida qattiqqo'llik bo'lib turishi xaq va bunday hollarda qizdan faqat sabr, chidam va savob - ajrdan umidvorlik talab qilinadi.
Agar oilada islomiy odob hukm sursa, har kim o'z haqqi burchini bilsa, o'zaro tinch - totuv, hayotlari shirin bo'ladi.
Ey zavja! Bilginki, ering o'z oilasini sening oilangdan ko'ra ko'proq yahshi ko'radi, bu bilan uni ayblama. Sen ham o'z oilangni uning oilasidan ko'proq yahshi ko'rasan, uning oilasini yomon ko'rish, ularga aziyat yetkazish, ularni kamsitish bilan eringni g'azabiga uchrama, uni o'zingdan uzoqlashtirma, sovutma.
Ey zavja!Aka-ukalaringning ayollari sening ota-onangga nisbatan yomon muomalada bo'lishini hohlarmiding? Yoki qariganingda o'z keliningdan shunday muomala ko'rsang, rozi bo'larmiding?
-
Soliha ayolning eriga yordamlashishi ko'p hollarda muammolarni yechishga, kelishmovchiliklarning oldini olishga, birdamlik, totuvlikka olib keladi. Chunki ota-ona kelinlaridan muhabbat va muruvvat ko'rsalar, ular, albatta, bu ishdan rozi bo'ladilar. Bunday kelinlarni qaynona - qaynotalari o'z qizlaridek, hatto undan ziyoda yahshi ko'rganlariga ko'p marta guvoh bo'lganmiz. Bu narsalar Allohning tavfiqi, zavjaning donoligi va erning ota-onasiga qailgan yahshi muomalasining samarasidir.
Yuqoridagilarga qo'shimcha qilib shuni aytishimiz mumkinki, qaynona - qaynotaning ko'ngliga yo'l ochadigan amallarga sabrli bo'lish, oqibatni o'ylab ish qilish, shuningdek, ularni sovg'a salom bilan xursand qilib turish, chiroyli suhbatlar qurish, ularning gaplarini tinglash, shirinso'z bo'lish, birinchi bo'lib salom berish va hamfikrlik kiradi.Yana ayol kishi erini ota-onasiga yahshilik qilishga undashi va uni ota-onasidan ham ko'proq yahshi ko'rsa, buni sezdirmasligi kerakligini aytishi lozim.
Yana ayol kishi qo'llarini duoga ochganda Allohdan qaynota va qaynonasining qalbini unga moyil qilishini va o'zini ularga yahshi muomalaqilishga boshlashini so'rashi kerak.
Ey odobli zavja! Bu gaplarni mushohada qil. Zero, senga kelgusida maqtovlar, rahmatlar, mislsiz va to'htovsiz ajr-savoblar bordir.
-
Qaynonaning vazifasi.
Shunday onalar borki, o'zi bilmay turib o'g'lini qiynab qo'yadi. Vaholanki, u o'g'lini yahshi ko'radi, saodatini istaydi, jon-jahdi bilan o'g'lini uylantirishni hohlaydi, sovchilik ham qiladi. Biroq, uning noto'g'ri amallari o'g'liga va o'ziga zarar keltiradi. Chunki, o'g'il uylangach, onasi o'zini o'g'lidan ajralib qolgandek his qiladi, o'g'lini o'ziga qaytarishni istab qoladi. Va o'z-o'zidan keliniga dushman bo'lib qoladi, unga qarshi ish qila boshlaydi,"undan zo'rini topib beraman', degan gaplarni aytadi, garchi kelini go'zal va axloqli bo'lsa ham.
Yana shunday onalar borki, o'g'li kelini bilan baxtli bo'lsa yoki zavjasi o'g'lini juda sevishini bilsa, qalbida rashk o'ti yonadi va ko'pincha yomon oqibatlarga olib keladigan harakatlarga qo'l uradi.
Kelini bilan kelisha olmagach, uning ayblarini qidiradi, yahshi taraflarini yashiradi, tuhmatlar qiladi, yomon voqealarni tilga olaveradi, o'tgan gaplarni qo'zg'ayveradi.
Ey munis ona! Ey o'g'lini yahshi ko'ruvchi, o'g'liga baxt tilovchi dono ayol! Buzg'unchi bo'lma. Oiangni yondiradigan olovni yoqma. Tinch-osuda hayotingni zaharga aylantiradigan vahimali hayollarga berilma. Kelining bilan san-manga borma, unga ona bo'l, u senga qizlik qiladi. Uni yahshi ko'r va undan o'tgan hatoliklarni ko'rmaganga ol. Agar ko'rsang ham, shirin nasihat bilan unga o'rgat. Shunda ikkalangizga ham yahshi bo'ladi. Unga hadyalar berib ko'nglini ol. Unga keng qalbing bilan, cheksiz mehring bilan, xolis duolaring bilan yordam ber. Alloh o'zi seni qo'llaydi va senga o'z lutfi bilan madad beradi.
-
Ibratli qissalar.
Yuqorida ota-onaga yahshilik qilish, buning uchun rioya etishimiz lozim bo'lgan odoblar,yahshilik qilishga boshlaydigan omillarni ko'rib chiqdik. Endi ushbu odoblarga rioya qilishimiz lozim. Zora, duolari ijobat bo'ladigan, tavba qilsalar, Alloh kechiradigan yahshi va aziz insonlar safiga qo'shilsak.
Biz payg'ambarlar, avliyolar, ularga ergashgan solih zotlardan o'rnak olishimiz lozim. Ular ota-onaga yahshilik qilishni ajoyib namunalarini qoldirganlar. Alloh ularning ikki dunyolarini ham obod qildi va nomlarini abadiylashtirdi.
Quyida ota-onasiga yahshilik qilishga chanqoq solih insonlar uchun zamonlar o'tishiga qaramay, hanuz guldastasidan ifor taratib turgan qissalar va namunalar keltiramiz.
Alloh qalblarimizning yahshi taraflarini yuzaga chiqarsin va bizni go'zal amallarga boshlasin.
-
Anbiyolar qissasi.
1. Allohning payg'ambari Nuh a.s. Alloh taolo Qur'oni karimda Nuh a.s.ning ota-onasini duo qilgani va ularga istig'for aytganini namuna sifatida keltirmoqda:
Parvardigorim, o'zing meni, ota-onamni, mening uyimga mo'min holda kirgan kishilarni va barcha mo'minu-mo'minalarni mag'firat qilgin!
(Nuh surasi, 28-oyat)
2. Ibrohim Xalilulloh otasiga sof latofat bilan, uning hidoyati va najotini istab, adashishi va halokatidan qo'rqib iltijo qilgani ham Qur'oni karimda zikr qilingan:
Ushbu Kitobda Ibrohim a.s. qissasini zikr qiling! Darhaqiqat, u juda rostgo'y payg'ambar edi. Eslang, u otasiga:"Ey ota, nega sen eshitmaydigan, ko'rmaydigan va senga biror narsa asqotmaydigan butga ibodat qilursan? Ey ota, darhaqiqat, menga senga kelmagan ilm - ma'rifat keldi. Bas, sen menga ergashgin, seni xaq yo'lga boshlayman. Ey ota, sen shaytonga ibodat - qullik qilmagin! Chunki shayton Rahmonga osiy bo'lgandir.
(Maryam surasi 41-45-oyatlar)
Qalb to'rigach yetib boradigan ushbu ta'sirli so'zlar, mushfiq iboralar bilan otasiga murojaat qilgan.
-
3.Ibrohim a.s. o'g'li Ismoil a.s.
Insoniyat tarixida ota-onaga itoat borasidagi eng go'zal namuna egasi bo'lgan otasi unga:
Ey o'g'ilcham, men (hadeb) tushimda seni (qurbonlik uchun) so'yayotganimni ko'rmoqdaman".
(Vas-soffat surasi, 102-oyati), deganida bu solih o'g'il qarshi chiqmadi. Qo'rqmadi, paysalga solmadi, hatto ikkilanmadi ham. Aksincha, Alloh taolo bizga xabar berganidek:
Ey otajon, Senga (tushingda Parvardigor tomonidan) buyurilgan ishni qilgin. Inshaalloh, meni sabr qilguvchi ekanimni toparsan".
(Vas-soffat surasi, 102-oyati) dedi.
Naql qilinishicha, Ibrohim a.s.ga tushida ayon bo'lgach, o'g'liga:"Ey o'g'lim, arqon va pichoqni ol. Daraga borib o'tin kesib kelamiz", dedilar. Manzilga yetgach, nima qilmoqchi ekanini aytadilar. Ismoil a.s:"Ey, otajon,Meni qattiqroq bog'lang, qinalmayin. Kiyimingizni ehtiyot qiling, qonim tegib onamning ko'zi tushmasin. Menga oson bo'lsin desangiz pichoqni yahshilab o'tkirlang va bo'g'zimdan tez yurgizing. Onamga mendan salom ayting!", dedilar. Shunda Ibrohim a.s:Sen ajoyib yordamchisan", dedilar va yig'lab bag'rilariga bosdilar. So'ng bo'g'ziga pichoq tortdilar, lekin u kesmadi. Tosh bilan ikki-uch bora o'tkirlasalar ham kesmadi. Shunda o'g'il:"Ey ota, yuzimni pastga qaratib yotqizing. Yuzimga qaraganingizda rahmingiz kelib, Allohning buyrug'ini bajarishga to'sqinlik qilyapti. Men ham pichoqni ko'rmayin bezovta bo'lyapman", dedi. Ibrohim a.s. shunday qildilar va pichoqni bo'g'ziga qo'ydilar. Shunda birdan pichoq tushib ketdi, nido qilindi:
Ey Ibrohim! Darhaqiqat, sen ko'rgan tushingni rost bajo qilding".
(Vas-soffat surasi, 104-105 oyatlari)
4. Iyso ibn Maryamga va uning onasiga salomlar bo'lsin. U zot beshikligidayoq onasini o'ylagan i va buni Allohga ibodat qilish bilan bog'lagani uchun unga buyuk maqtov va sanolar keldi.
Shuningdek, ALloh meni onamga mehribon - itoatli qildi va meni sitamkor badbaxt qilmadi".
(Maryam surasi, 32-oyat)
-
Salaflar qissasi.
Agar bir salafi aolihlarimizni siyratlariga nazar tashlasak, ularning ota-onalariga yahshilik qilishga qanchalik qattiq ahamiyat berganlarini tasdiqlaydigan yorqin sahifalarni topamiz.
Ummu Honiy binti Abu Tolibning xojasi Abu Murradan hikoya qilinishicha, u kishi Abu Hurayra bilan daradagi uylariga qarab ulovga mingashib ketib borar edilar. O'z yerlariga kirgach, bor ovozi bilan:"Sizga salom, Allohning rahmati va barakoti bo'lsin, ey onajon", deb hayqirdi. Onasi ham javoban:"Senga ham ALlohning rahmati va barakoti bo'lsin", dedi. U yana:"Mening kichikligimdan tarbiyalaganingiz uchun sizni O'z rahmatiga olsin", dedi. Shunda onasi:"Ey O'g'lim, seni ham Alloh qarigan chog'imda qilgan yahshiliklaring uchun mukofatlasin va sendan rozi bo'lsin", dedi.
Ibn Umar r.a.ga Makkaga ketaverishda a'robiylardan bir kishi uchradi. Abdulloh ibn Umar r.a. unga salom berdi va o'zi minib ketayotgan eshakka o'tqizdi, so'ng boshidagi kulohini kiydirib qo'ydi. Shunda u kishining yonidagi Ibn Dinor va boshqalar:"Sizni Alloh qo'llasin, u bir a'robiy bo'lsa, bunchalik hurmat qilish shart emasku", deyishdi.
Abdulloh ibn Umar r.a:"Buning otasi mening otamni do'sti edi. Men Rasululloh s.a.v.ning:"Ota-onaga yahshilik qilishning eng a'losi otaning do'stlari bilan aloqani uzmaslik", deganlarini eshitganman", dedilar.
-
Mo'minlar onasi Oisha r.a. rivoyat qiladilar:"Rasululloh s.a.v. aytdilar:"Jannatga kirganimda bir qiroatni eshitdim va:"Bu kim?" deb so'radim. Ular:"Horisa ibn No'mon. O'rnak olinglar, o'rnak olinglar! U onasiga eng ko'p yahshilik qilgan inson edi", deyishdi".
Abu Abdurahmon Hanafiy rivoyat qiladi:"Kaxmas ibn Hasan uyida chayon ko'rib qoldi va uni tutib o'ldirmoqchi bo'ldi. Ammo chayon bir teshikka kirib ketdi. Uni chiqarib olish uchun qo'lini teshikka tiqqan edi, chayon chaqib oldi. Undan:"Nimaga bunday qilding?" deb so'raganlarida:"Keyin teshikdan chiqib, onamni chaqib olishidan qo'rqdim", dedi".
Zaynul Obidin nomi bilan mashhur Abu Hasan ibn ALi ibn Husayn ibn Ali ibn Abu Tolib r.a. tobe'inlarning sayyidlaridan edi. U kishi onasiga ko'p yahshilik qilar edi. Hatto u kishiga bir kuni:"Sen onangga eng ko'p yahshilik qiladigan odamsan, biroq, hech onang bilan birga ovqat yeganingni ko'rmadik", deyishdi. U zot:"Onamning ko'zi tushgan biror yemakka qo'l uzatib qo'yib, oq bo'lib qolishdan qo'rqaman", deb javob berdi.
-
Hishom ibn Hasson Hafsa binti Sirindan rivoyat qiladi:"Muhammad ibn Sirinning onasi xijozlik bo'lib, ranglarni juda yahshi ko'rardi. Muhammad onasiga kiyim sotib olsa, eng mayinini olardi. Hayitlarda esa onasining kiyimlarini turli ranglarga bo'yatib kelardi. Onasining oldida ovozini ko'targanini hech ko'rmaganman. Agar gapirsa, gapiruvchiga emas, eshituvchiga o'hshardi".
Sirin oilasidagilarga:"Muhammad onasiga hech qattiq gapirmagan. Balki o'zini past tutib, tazarru bilan gapirardi", deyishgan.
Ibn Avn aytadi:"Muhammad onasi oldida turganini birov ko'rsa, past ovozda gapirishidan uni kasal, deb o'ylardi".
Ibn Avn yana aytadi:"Muhammad onasining oldidaligida bir kishi uning oldiga kirib chiqdi va:"Muhammadga nima bo'ldi? Biror joyi kasalmi?",dedi. Ular:"Yo'q, onasining oldida o'zini shunaqa tutadi", deyishdi.
Ja'far ibn Sulaymon aytadi:"Muhammad ibn Munkadir yuzini yerga qo'yib, onasiga:"Turing, oyog'ingizni yuzimga bosing", der edi.
Ibn Avn Muzanniy bir kuni onasi chaqirganida ovozini ko'tarib javob qildi. Ovozi onasining ovozidan baland chiqqani uchun gunohining kafforatiga darhol ikkita qulni ozod qildi.
Umar ibn Zarradan so'radilar:"O'g'ling senga qanday munosabatda edi?"
U kishi:"Kunduzi ortimda, kechasi oldimda yurardi. Biror marta men pastda turib, u tepagan chiqmagan", dedi.
-
Solih degan bir kishi abbosiy xalifa Mansur bilan suhbatlashayotgan edi, shu asnoda bir necha marta:"Otamni xudo rahmatiga olsin", dedi. Shunda Robi', "Amirul mo'minun oldilarida hadeb otangga rahmat tilayvermasangchi", dedi. Solih aytdi:"Seni ayblamayman. Biroq, otalar rohatini totib ko'rmagan ekansa". Xalifa Mansur esa:"Bani Hoshimga qarshilik bildirsang, shunaqa bo'ladi", dedi.
Ota-onasiga yahshilik qiluvchilarning ilg'orlaridan muahddis Bundor edilar. U kishi haqida Imom Zahabiy:"Butun Basraning hadislarini to'pladi. Biroq onasiga mehribonligidan hech qayerga jo'nab ketmadi", degan edi.
Abdulloh ibn Ja'far ibn Xoqon Marvaziy aytadi:"Bundorning shunday deganini shitganman:"Ilm istab biror joyga ketmoqchi edim, ammo onam rozi bo'lmadi. Men ham unga itoat qildim va bu amalim faqat yahshilik keltirdi".
Asma'iy rivoyat qiladi:"Bir a'robiy aytadi:"Bir kuni odamlarning ota-onasiga eng yomon oq bo'lgani va onasiga eng ko'p yahshilik qiladiganini qidirib yo'lga chiqdim. Ahyo atrofida yurgan edim, bir cholni ko'rdim. Qoq kunduzi, jaziramada tuyaning arqonini bo'yniga bog'lab olgan holda uni chelak bilan sug'orar edi. Tuya esa unga bo'ysunmayotgan edi. Cholning orqasida esa bir yigit uni urib turardi. Uraverganidan cholning yuzini yorib yuborgan edi. Unga aytdim:"bu zaif cholni urushga Allohdan qo'rqmaysanmi?"
U:"Bu mening otam!"dedi. Men:"Ey ALloh O'zing saqlagin", dedim. U esa:"Jim bo'l, bu o'zining otasi bilan, otasi bobosi bilan ham shunday qilgan", dedi. Men:"Bu odamlarning eng yomon oq bo'lgani ekan", dedim.
So'ng yana biroz yurgach, yelkasida bir kichkinagina cholni ko'tarib olgan yigitga duch keldim. U cholni har soatda oldiga olib ovqatlantirar edi. "Nima qilyapsan?" deb so'radim. u esa:"Bu mening otam. U aqldan ozib qolgan. Men unga g'amxo'rlik qilyapman", dedi. Men:"Bu kishi arablarning eng yahshi ekan", dedim.
Talaq ibn Xubayb ibodatgo'y olimlaardan bo'lib onasining boshini ko'p o'par edi. Onasini xurmat qilganidan hatto uyining yuqori qavatiga chiqmagan.
Omir ibn Abdulloh ibn Zubayr aytadilar:"Otam vafot etdi. Allohdan hech narsa so'ramayman, faqat otamni avf etsin".
-
Butun olamlar Parvardigori Alloh taologa hamdu sanolar, Rasulimiz Muhammad s.a.v.ga, oilalariga, barcha safdoshlariga salotu salomlar bo'lsin!
Assalamu alaykum va rahmatullohi vabarkatuh!
Mana aziz birodarim, bu ajoyib risolani Alloh qodir qilganicha sizlargan ham ilindik. Bulardan o'zingizga xulosa chiqarib, Alloh rizosi uchun ota-onalaringizga yahshilik qilishda davom etasizlar degan umiddaman. Biz ham ularga yahshilik qilishda hammaga o'rnak bo'lamiz,Inshaalloh.
Alloh bizlarni shu narsalarga amal qilib, ota-onamizni roziliklarini topib, jannatlarda birga bo'lishimizni nasib etsin. Amiyyn.
-
MUNDARIJA
Muqaddima (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg45522#msg45522)
Oq bo‘lishning ta’rifi (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg45524#msg45524)
Oq bo‘lishning ba’zi ko‘rinishlari (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg45525#msg45525)
Oq bo‘lish sabablari (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg45565#msg45565)
Nima qilish kerak? (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg45567#msg45567)
Yaxshilikka boshlaydigan amallar (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg46907#msg46907)
Ahli ayol va ota-ona (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg68383#msg68383)
Erning ota-onasi va ahli ayoli orasida rioya qilishi lozim bo'lgan vazifalari (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg68384#msg68384)
Mazkur aloqalarda zavjaning vazifasi (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg68423#msg68423)
Qaynonaning vazifasi (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg68567#msg68567)
Anbiyolar qissasi (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg68569#msg68569)
Salaflar qissasi (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1365.msg68727#msg68727)