forum.ziyouz.com

Ilm va ziyo => Ma'rifat => Mavzu boshlandi: Robiya 30 Noyabr 2007, 17:16:05

Nom: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 30 Noyabr 2007, 17:16:05
Assalomu alaykum!
   Qadrli userlar e'tiboriga ushbu yangi mavzuni taqdim etaman.Hozirda jamiyatimiz hayotida yoshlarning o'zini tutishlari, gapirish ohanglari, boshqalar bilan suhbatda madaniyatsizliklari...Bularning barchasi tarbiyaga borib taqaladi.Xo'sh, bolani tarbiyalashni qachondan boshlash kerak?Uning tarbiyali yoki tarbiyasiz bo'lishida nima birinchi o'rinda turadi: oila, jamiyat yoki bolaning o'zi?Yaxshi suhbat quramiz degan umiddaman.
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Xudayshukur 02 Dekabr 2007, 16:00:28
Tarbiya ota-onaga bog'liq.Ota - ona yaxshi bo'sa bolaniyam tarbiyasi yxshi bo'ladi. :)
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 03 Dekabr 2007, 15:24:42
Tarbiya ota-onaga bog'liq.Ota - ona yaxshi bo'sa bolaniyam tarbiyasi yxshi bo'ladi. :)
Ammo, ota-onasi yaxshi, juda tarbiyali oilada o'sayotgan ayrim bolalarni ko'rsangiz,umuman boshqa  xulosaga kelishingiz mumkin.Ularni ko'rib, nahotki u o'sha tarbiyali kishining farzandi bo'lsa, degan xayol o'tadi. Tashqaridan qaraganda, ularning oilasida tarbiyaviy muhit hukmronday, ammo, aslida o'zgacha ma'noni uchratasiz. Ularning tarbiyasiga nima ta'sir qilishi mumkin?
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 15 Dekabr 2007, 14:23:32
 Masalan, mening fikrimcha tarbiyaning qanday bo'lishi avvalo insonnig o'ziga bog'liq, ya'ni kishi irodali bo'lsa har qanday vaziyatda ham o'zining tarbiyali ekanligini namoyish eta oladi.
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 15 Dekabr 2007, 16:35:53
http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=1149.15
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Muzayyana 09 Yanvar 2008, 12:17:05
Assalomu alekum!
Tarbiyada faqatgina ota-ona rol o'ynamidi. Lekin ulani roli bor. Ota-ona ming bolaga yaxshi tarbiya bersinu, bolani maktabdagilari yoki o'rtolari, yoki uni o'rab turgan muhit yomon bo'sa, bu bolani tarbiyasini biz xich qachon yaxshi bo'ladi diyomimiz.
Yana bilmadim, xammasi Xudodanku!
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: mansur_bek 09 Yanvar 2008, 12:45:49
Assalomu alekum!
Tarbiyada faqatgina ota-ona rol o'ynamidi. Lekin ulani roli bor. Ota-ona ming bolaga yaxshi tarbiya bersinu, bolani maktabdagilari yoki o'rtolari, yoki uni o'rab turgan muhit yomon bo'sa, bu bolani tarbiyasini biz xich qachon yaxshi bo'ladi diyomimiz.
Yana bilmadim, xammasi Xudodanku!
baribiram bunda ota-onani aybi bor.chunki ota-ona farzandini usha muhitdan olib chiqmagan.agar ota ona farzandidan xabar olib tursa,kimlar bilan do'st bo'layotganidan xabardor bo'lib tursa bu hol yuzaga kelmaydi.

 Ota onez sizni hamma do'st va o'rtolarizzi tanib ula bilan suhbatlashganmila? Yoki siz hamma tanishlarizni ota-onezga tanishtirganmisiz?
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 09 Yanvar 2008, 14:47:32
Assalomu alekum!
Tarbiyada faqatgina ota-ona rol o'ynamidi. Lekin ulani roli bor. Ota-ona ming bolaga yaxshi tarbiya bersinu, bolani maktabdagilari yoki o'rtolari, yoki uni o'rab turgan muhit yomon bo'sa, bu bolani tarbiyasini biz xich qachon yaxshi bo'ladi diyomimiz.
Yana bilmadim, xammasi Xudodanku!
baribiram bunda ota-onani aybi bor.chunki ota-ona farzandini usha muhitdan olib chiqmagan.agar ota ona farzandidan xabar olib tursa,kimlar bilan do'st bo'layotganidan xabardor bo'lib tursa bu hol yuzaga kelmaydi.

 Ota onez sizni hamma do'st va o'rtolarizzi tanib ula bilan suhbatlashganmila? Yoki siz hamma tanishlarizni ota-onezga tanishtirganmisiz?
Do'stlar siz o'ylaganchalik ko'p bo'lishmaydi...agar bola do'stlariga qarab o'zgarsa,ota-ona uchun 3-4 bolani tanib qo'yish qiyin ish emas.qolganlari siz aytgandek tanishlar va o'rtoqlar hisoblanadi va bola o'zgarsa, ko'proq,do'stlariga qarab o'zgaradi.
Nima bo'lganda ham o'zgarish yoki o'zgarmaslik bolaning o'ziga bog'liq. Agar u xohlamasa, o'rtoqlariga qo'shilmasligi mumkin, ya'ni, ularning salbiy jihatlarini ko'rgan holda ibrat olishi mumkin. Tarbiya jarayoni oilada yuksak darajada tashkil etilgan, bolaning o'rtoqlari ham risoladagidek, ammo bola tarbiyasiz bo'lib boraveradi. Bunda nima yoki kim aybdor..? Qisqasi, muammoli savollar hali juda ko'p va ularga javob topish mushkul. Chunki, bizning javoblarimiz nisbiy bo'lib qolaveradi. Sababi, har kim har xil oilada, muhitda tarbiyalandi va hammaning xarakteri har xil.
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: AL_laziz87 13 Yanvar 2008, 17:24:41
Masalan, mening fikrimcha tarbiyaning qanday bo'lishi avvalo insonnig o'ziga bog'liq, ya'ni kishi irodali bo'lsa har qanday vaziyatda ham o'zining tarbiyali ekanligini namoyish eta oladi.

Inson irodali bo'lib tugulmaydi. Bolaligidan irodali, aqlan yetuk, ma'naviy baquvvat qilib tarbiya topish kerak. Boshlangich tarbiyani ota -onadan oladi. Tarbiyaga atrof muxit ta'sir o'tkazadi.
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 02 Fevral 2008, 15:10:29
                                            КЎЗГУДАГИ ҚИАФААГИЗ КИМ?
Инсон тарбисни аввало сзидан бошлаши лозим скан. Чунки бола учун биринчи намуна ота-онасидир. Агар сзимиз чекиб, болага чекма, десак, сзимиз ичиб, маст бслиб, болага ичма десак, албатта, таъсир қилмайди.
Кунлардан бир кун аллергис билан оғриган болани шифокор ҳузурига олиб келишибди. Шунда шифокор болага ширинлик ема, сен учун жуда зарарли. Агар ширинлик есанг, ҳамма ёғингга тошма тошиб кетади. Охир-оқибат у ичингга тошиб, сени бсғиб қссди, деб роса бир соат тушунтирибди. Аммо бола шифокорнинг айтганини қилмай, ширинлик есверибди. Аҳволи оғирлашиб, сна сша шифокор ҳузурига келтирилибди. Шунда шифокор гапни чсзмай ширинлик ема, деб қсс қолибди. Буни қарангки, бола сша куннинг сртасидан бошлаб умуман ширинлик емай қсйибди. Ота-она ҳайрон смиш. Ўша докторнинг ҳузурига бориб нега биринчи сафар ширинлик ема, деб бир соат уқтирсангиз ҳам бола айт­ганингизни қилмадию, иккинчи сафар бир оғиз гапингизга кира қолди деб ссрашибди. Шунда доктор кулимсираб, чунки биринчи сафар уқтирганимда сзим ширинлик ер сдим. Иккинчи сафарида сса уни сзим ҳам истеъмол қилмай қсйгандимда, деб жавоб қилибди.
Оилада ҳам шундай. Оилада нима ардоқланса, бола ҳам сша нарсани ардоқлайди. Шунингдек, таълим-тарбиснинг ботиний биздан сширин томонлари ҳам йсқ смас. Агар биз болага тсғри йсл ксрсатиб, сзимиз пинҳона қинғир ишлар қилиб юрсак, бола буни сезади ва айтган гапингизни смас, қилган ишингизни қилади.
Мен насл-насаб борасида хам ксп сйлаганман. Баъзи бефарзанд оилалар етим болаларни сз тарбисларига оладилар. Аксарист ҳолларда болалар ақлли-ҳушли бслиб улғайишади. Аммо баъзан тарбисга олинган болаларнинг оиладан қочиб кетганини, ксча-ксйда киссавурлик қилиб юрганини сшитиб қоламиз. Аега снди баъзилар схши тарбис ксриб ссадию, бошқалар сса оилани тарк стишади? Балки, бу ерда гап насл-насабда смас, инсон инсонга бериши мумкин бслган муҳаббатдадир.
Бундан 20-30 йиллар илгари Қозоғистонда она бсри сғирлаб кетган бир болакайнинг дараги чиқди. Уни ҳатто телевизор орқали ҳам ксрсатишди. Бсрилар орасида ссиб, улғайган одам на гапиришни, на инсонга хос бсл­ган бирон ҳатти-ҳаракатни биларди. У тсрт оёқ­лаб юрар, хавф сезса, бс­рилардек ириллар, увилларди. Уни чслу биёбондан тутиб келиб, икки-уч йил тарбислашган, унга ссз сргатишган. Шунда ҳам қозоқ Мауглисининг ҳайвонларга хос ҳаракатлари, ксз қарашлари сз­гармаган.
- Она бсри менга меҳрибон сди. Отам ҳам шундай. Ўамма бсрилар менга меҳрибон сди. Хавф сезсалар, ҳаммалари бир бслиб, бир-бирларини ҳимос қилишарди. Одамлар уларга схшамас скан! - деганди у ойнаи жаҳон орқали.
Ўша кезлари бсри-одамнинг гаплари шов-шув бслиб кетган, баъзилар ҳатто хафа ҳам бслишганди. У - биз одамларни тушуна олмади деб. Аасл-насаби инсон зотидан бсл­ган бу Маугли нечун бсрилар орасида уларга схшаб ссди. Унинг ота-онасидан мерос қолган ирсий хотиралари қаёқда қолди?! Демак, инсондаги имконистлар юзага чиқиши учун маълум шарт-шароит керак скан-да! Биз болаларимизга шу имконистни етарлича бера олспмизми, мана масала қаерда! Мен оналар болаларига етарлича меҳр бермасптилар, демоқчи смасман. Аммо бундай олиб қаралганда меҳр нима билан слчанади, сзи? Менимча, сътибор билан! Бола касал бслганда ухламаслик, уни суйиб сркалаш, вақтида овқатини бериш меъёр смас. Биласиз, сзбек хонадонларида юмуш ксп. Аксарист ҳолларда оналар юмушларини бажариб олиш учун болаларини кс­чага ҳайдашади. Тсғри, болалар кс­чага чиқиб сй­наши ҳам керак. Аммо меъёр билан-да! Аз кунлари, ҳатто соат сн-сн бирда ҳам улар ксча санғишади. Аки телевизор ксришади. Баъзи ҳолларда болалар сртаю-кеч скран қаршисида стиришади. Бу боланинг руҳисти, соғлиғи учун жуда зарарли сканини оналар билишса керак.
Айниқса, бола тарбисÂ­сида китобнинг роли жу­да муҳим. Баъзида сқувчилардан мактаб дасÂ­турига кирган фан асарни сқи­дингми деб ссрасангиз, у с, мен унинг видеосини кср­ганман, деб жавоб қилишади. Билъакс, видеотасвир билан асар сқиш сртасида катта фарқ бор. Гап бу сринда асл нусханинг киноасарга нечоғлик сқин ёки узоқлиги ҳақида кетмаётир. Кинотасвир руҳистни таранглаштиради, ундаги лавҳаларни қабул қилиш, жамлаш кишини зсриқтиргани ҳолда, мисни дангаса қилиб қссди. Китоб сқиганда сса одам фикрлашга, асар воқеаларини хаёлида жонлантиришга мажбур бслади. Шу тарзда тафаккур сса боради, болалар фикрлашни таҳлил қилишни срганишади, ссз бойлиги ошади, дунёқарашлари шакллана боради.
Кспинча ксча-ксйда не қиларини билмай, тентираб юрган болаларни ксрсам, ачиниб кетаман. Ксчада бекор санғиб юрган ана шу болалар сртага, катта бслганларида ҳам худди шундай ҳаёт йслларида адашиб юрадилар. Болаларни қобилистларига ксра бирон ишга йсналтириш, йсл ксрсатиш, тс­гаракларга олиб бориш фақат устозларнинг иши смас. Бунда ота-оналар ҳам масъул бслиши керак. www.bekajon.uz

 
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 18 Fevral 2008, 17:40:34
ТАА БИЯГА БАА ЧА МАСАªУЛ
Баъзи ёшларнинг тарбисси ачинарли аҳволда сканлигини Саломат опа сз мақоласида бир нечта мисол орқали сққол очиб бера олган. Афсуски, шу мисоллар қаторига ҳар бир муштарий снталаб ҳаётий мисол қсша олади...Чиндан ҳам бу жуда ачинарли ҳол. Лекин ундан ҳам ачинарлиси, нафақат ёшлар, балки айрим катталарнинг ҳам ахлоқи шунчалар бузуқ-ки, ҳайратдан ёқа ушлайсан... Мен ҳозир бир банк идораси билан ҳамкорлик қилаётганим учун у ердаги хизматчиларни анча схши таниб қолдим. Мадина исмли ҳисобчи қиз бор. Ксринишидан сртаҳол оиланинг фарзанди. Маошидан оз-оз йиғиб, умридаги биринчи қсл телефонини сотиб олиб, шодлигини ҳамкасблари билан баҳам ксраётганининг гувоҳи бслувдим. Атрофдагилар телефон қандай русумдалигини муҳокама қилиб, уни қслма-қсл узатишаётганда, телефон тссатдан счиб қолибди. Гап нимадалигини барча чувиллашиб аниқлашаётганда йслакда бошқарувчи ксринибди-ю, ҳамма шоша-пиша жой-жойига тарқалибди. Бошқарувчи 50 ёшлардаги қаттиққсл, жиддий инсон, қатъий оҳангда ҳозирги шовқиннинг сабабини ссрабди. Мадина гап нимадалигини тушунтириб, узр ссрабди. Шунда бошқарувчи Мадина телефонини олиб, унинг хонасига киришини буюриб, сшикни ёпибди. Мадина бошқарувчи хонасига кириб кетибди. Бошқарувчи қизнинг қслидан телефонни олиб, қандайдир тугмачаларни босган скан, телефон ишлаб кетибди. Бошлиқ: - Ана, бслди, жоним, шунга шунча ташвишми?-дебди-да, кутилмаганда олдида турган қизнинг белидан ушлаб, юз-ксзи аралаш спа кетибди. Қиз бечора типирчилаб, унинг қучоғидан чиқай деса, у: "Ғинг десанг, шармандангни чиқазаман. Ҳам ишингдан, ҳам обрсйингдан айриласан!" деб қсрқитармиш... Содда қиз тишини тишига қсйиб чидаган скан, аммо бир маҳал бсйнида сркакнинг сслагини ҳис стиб, шунчалар жирканибди-ки, қандай додлаб, бир пой туфлисиз қандай хонадан отилиб чиққанини сзи ҳам билмай қолибди... Хсш, бундай сркаклар сз фарзандларига қандай тарбис бера олишади? Унинг сғли 17 ёшга кирар-кирмас, оила қурмай туриб ота бслган, ҳозир сша қизи 11 га қадам қсйган, жисним билан бир синфда сқийди. Синф раҳбари болалардан келажакдаги орзулари ҳақида ёзишларини ссраган скан, сша бадном оилада тарбис ксраётган қизча,-"Мен келажакда актриса бсламан ва фақатгина сротик фильмларда суратга тушаман. Чунки, биринчидан, бундай фильмларни дадам севиб томоша қиладилар, иккинчидан, сротик саҳналар учун актрисаларга катта гонорар тслашар скан",-деб ёзибди. Изоҳга, менимча, хожат йсқ. Саломат опа сз мақоласида тарбисни бола маҳалладан олиши табиий сканлигини айтиб стибди. Ҳақ гап. Яна бир гап, мақола муаллифининг таъкидлашича, бирор бола ёмон йслнинг бошини тутса, хабар топган маҳалладошлар бунга бефарқ бслмасликлари керак. Қанчалар куюниб айтилган хақиқат! Буни исботлаш учун сизларга Ҳилола ҳақида ссзлаб берай. Биз мактабда сқиб юрган давримизда маҳаллада шу қиз ёмон йслга кирганлиги хақида миш-мишлар тарқалди. Бу миш-мишлар кейинчалик чиндан ҳам сз тасдиғини топди: маълум бслишича Ҳилола 7-синфда сқиб юрганда юқори синф болалари мактаб томида спиртли ичимликлар, сигаретлар истеъмол қилаётганлигини сезиб, уларни пойлаш учун сша ерда сширинган. Болалар сса уни топиб олишган ва маст ҳолда зсрлашган... Кейин ҳеч кимга айтмасликни уқтиришиб, псписа қилишган. Вақт стиб срмакка айланган қиз маҳаллада овоза бслиб кетди. Ачинарлиси сса, ҳеч ким очиқчасига қизга ёки унинг ота-онасига ҳеч нима демас, ҳамма орқаваротдан гапирар, 2-3 аёл бир жойга йиғилса, дарров шу қизнинг ғийбатини қилишарди. Лекин қизга ёрдам бериш, лоақал ота-онасини огоҳ стиш ҳеч кимнинг хаёлига келмасди. Токи қиз "профессионал" фоҳишага айланиб, милияисга тушмагунча ота-она бехабар қолишибди. Ахир бу дахшат-ку! Қсшнингнинг уйи ёнса-ю, ёнғин сенинг уйинга стиб кетмаслиги чорасини ксриб қсйсанг-да, ёнаётган уйнинг сгасига хабар бермай қандай бехавотир, бемалол сшаш мумкин?! Ҳозир Ҳилолани ҳеч ким менсимайди, аммо бу қизнинг шунчалар тубан кетишига сшанда орқаваротдан ғийбат қилган ҳар бир тилнинг қисман бслсада айби бор. Ўшанда сша тил ғийбатга смас, ёрдамга шайлангандами, балки қизнинг тақдири ҳозир бошқача бслармиди. Мақолада кстарилган сна бир мавзу: чет слнинг беҳаё кинолари таъсирида ёшларнинг ҳаётга бслган нуқтаи назари бузилспти. Бу фильмларнинг асосий ғосси зсравонлик ва ҳаёсизлик томошабин онгига чуқур сингиб бораётгани рост. Фильмнинг бош қаҳрамони қора кучларга қарши курашади, йсл-йслакай гсзал ёрини учратиб, дарров уни тсшакка тортқилаб, кейин ҳеч нима бслмагандек дунёни ёвузликдан қутқаришда давом стади... Бундай ксркам паҳлавонга қайси ёш бола тақлид қилмайди, дейсиз? Аегадир ҳеч бир режиссёр сз фильмларида Худо, ҳатто адолат йслида ҳам сзганинг жонига қасд қилишни таъқиқлаганини ксрсатмайди, зинонинг аснчли оқибатлари, синган умрлар, ота меҳрига зор фарзандлар ҳақида ссз ҳам очмайди. Йсқ, аксинча, уларнинг қаҳрамонлари ҳеч қачон жинсий алоқа орқали стувчи касалликларга йслиқишмайди, севикли ёрлари сса негадир ҳомиладор бслиш срнига сувдан қуруқ чиқиб қолаверишади. Ашларимиз сса бу чспчакларга ишониб, шундай "гсзал" ҳаётга интилишаётгани аччиқ ҳақиқат. Йсқса очиқ қоринлар-у, йигитлар қулоғидаги зираклар сзбекларга қаердан юққан? Ксчада биров билан тасодифан танишиб қолишдан қсрқасан киши. Чунки илгари дсстлашиш учун танишишган бслишса, ҳозир барчанинг ҳаёлида фақат тсшак, шекилли.
Яқинда поччам автоҳалокатга учраб, Тошкентдаги Хонобод вилост касалхонасига ётқизилганини сшитиб, дарров хабар олишга чоғландим. Илгари бу касалхона ҳақида сшитмаган сканман, қаерда жойлашганини билмас сдим, суриштиришга сса вақт йсқ. Билганим-Қсйлиққа етиб олсам, у ердан Хонободни топиш осон скан. Шунинг учун ҳамма ишимни ташлаб, Янгибозор-Қсйлиқ маршрут таксисига стирдим. Йслда кетаётсак, қсл телефоним жиринглаб қолди. Танишим скан. Гаплашиб бслгач, ундан Хонобод ҳақида у билиш-билмаслигини ссраган сдим, билмаслигини айтиб хайрлашди. Шунда олдимда стирган баланд бсйли йигит менга юзланиб Хонободни схши билишини, у ерда қачонлардир бувиси даволанганлигини, истасам мени кузатиб қсйиши мумкинлигини айтди. Мен миннатдорчилигимни билдириб, уни овора қилиб қсйишни истамаслигимни, менга бор-йсғи қандай етиб боришни тушунтирса етарли сканлигини айтсам-да, у сз гапида қатъий туриб олиб, Қсйлиққа етиб борганимизда қаршилигимга қарамай, сз ёнидан такси ёллаб, касалхонага мени бошлаб борди. Лоччам билан опамга сзини А­лбек деб таништириб, суҳбат давомида исмимни ҳам билиб олди. Қсйлиқ автостаняиссига қайтганимизда сса: - Мени бир меҳмонга чақирмайсизми?- деб ссраб қолди.- Ахир хизмат хаққимни барибир қаердадир тслашингиз керак-ку,-деди илжайиб. - Ие, йигит, хизматингиз ҳали пуллимиди?-ҳайрон қолдим. - Лулидан ташвиш қилманг. Ааҳот сизлар томонда дам олиш маскани ё меҳмонхона йсқ бслса? Қарзингизни срталабгача узардингиз... Ғазабимни зсрға босдим. - А­, йсқ, унақаси кетмайди. Умрим бино бслиб бировдан қарз бслмаганман, ҳозир ҳам бслмайман. Ушланг!- дедимда, қслига пул тутқазиб, йсловчи машинани тсхтатиб кетиб қолдим... Буларнинг барчасини ақл тарозисига солиб, Саломат опанинг бу иллатларни йсқотиш вақти келди, деганларига юз фоиз қсшиламан. Фақат қай йсл билан уларни йсқотиш мумкинлигини ким билади?
Manba (http://http:http://oilavajamiyat.uz/cgi-bin/main.cgi?lan=u&raz=5&pg=1&id=413//Manba)
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 18 Fevral 2008, 17:44:29
Баъзи бир ота-оналар болаларининг оғзидан чиққанини муҳайё қилиши, уларга бслмағур ссзларни сргатиши, бундай хатти-ҳаракатлари билан сз жигарбандларини бетарбис, ҳавойи, танбал қилиб сстираётганини, бунинг оқибати схшиликка олиб бормаслигини сзлари тасаввур ҳам қилолмайдилар. Оғзидан бирон ёмон гап чиқса, бу гапни қайтиб оғзингга олма, уст бслади, дейиш срнига, мақолада тилга олингандай, қайтага сзи сргатиб туради. Бегона бслса ҳам майли, ҳатто баъзилар "қани сғлим бир онангни схшилаб сскиб қсй-чи", деб сз туққан онасини сскишга сргатганларни, агар онаси: "болага бунақа гапларни сргатманг" деса: "сғил бола сскишни сргансин", деганларини ксп сшитганмиз. Адашиб сиз бундайларнинг фарзандига танбеҳ бериб ксринг, билмай, чин кснгилдан гапириб қсйганингизга минг пушаймон едиришади. Лекин улар катта бслганларида сса уларнинг сскиниб, қспол, қсрс муомала қилиши бегоналар у ёқда турсин, сз ота-онасига ҳам ёқмай қолади. Афсуски, снди кеч, вақт стган бслади. Тарбислайман десанг, бундай ноқобил фарзанд отага ҳам, онага ҳам қсл кстаришдан тоймайди. Мақолада тилга олинган таксичига схшаган иймонсиз кимсаларнинг тузоғига сизнинг болангиз илинмайди, деб ким кафолат бера олади. Яхшиликдан ксра ёмонликнинг томир отиши осонроқ бслади, дейишади. Ўша истироҳат боғига танда қсйган сспирин сизнинг болангиз смасми? А­ҳтимол қсшнингизнинг сғлидир? Балки танишингизнинг сғлидир? Фарқи нима! Ўша хилват жойларда санғиб, бемазагарчиликлар қилиб юрган 14-15-16 ёшлардаги йигитчалар осмондан тушмаган-ку?! Дарҳақиқат, кейинги пайтларда аксарист истироҳат боғлари ва хиёбонлар бузуқлар учрашадиган, беҳаёлар бир-бирларининг қснжига кириб мушукдай бир-бирларини слаб-юлқийдиган аҳлоқсиз жойларга айланиб қолди. Гсё "истироҳат" смас, "исловот" боғига айланиб қолгандай. Яна илгарлари унча-мунча учраб турган жуфтларнинг аксаристи европа миллатларига тегишли бслган бслса, ҳозир ҳар қадамда учраётган беҳаё жуфтликларнинг аксаристи "Кумушбиби"нинг авлодлари бслган сзимизнинг сзбек қизларимиз. Бундай манзараларга ксзи тушаётган ссмирларнинг сса 13-14 ёшданоқ тарбисси бузилиб, издан чиқаспти. А­рта ксзи очилган ссмирларнинг сй-ҳаёлларини снди сқиш ёки хунар срганиш смас, бошқа ахлоқсизликлар сгалласпти.Хсш, бундай муаммоларнинг бирон бир ечими борми? Бслса, у нимадан иборат? Катта ёшдагилар схши сслашади. Илгарилар "навбатчи дружинниклар" юришган. Улар асосан ишининг тайини бор, кснгилли ишчи ёшлардан тайинланган. Уларга ишда бир қанча имтиёзлар берилган. Чунки "бекорга мушук офтобга чиқмайди", шунинг учун "кснгиллилар" га бериладиган имтиёзлар биринчи сринда туриши керак. Агар "Камолат" ёшлар ижтимоий ҳаракатими ёки партисларнинг ёшлар қанотларими бу ташаббусни қслга олишса, истироҳат боғлари ва хиёбонлар чинакам ҳордиқ олиш масканларига айланган бсларди. Manba (http://http:www.oilavajamiyat.uz//Manba)
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 04 Mart 2008, 11:02:39
Tarbiya atalmish ulug‘ yumush juda-juda nozik, go‘zal va injiq amallar tizimiga o‘xshaydi. Beshikdan to qabrgacha ilm o‘rganmoq da’vati nechog‘lik ibratli sanalsa, insonning dunyoga kelgan onidan hayotining intihosigacha «birni ko‘rib fikr, birni ko‘rib zikr» qilib yashamog‘i, ya’ni o‘zining ma’naviy olamini g‘uborlardan tozalab, yoritib bormog‘i ham yashamoq gashtining ajralmas bir qismidek, go‘yo.
Gap yana o‘quvchi-yoshlarimizning dunyoqarashlari shakllanishida ma’lum o‘rin tutuvchi tashqi ta’sirlar, aniqroq aytadigan bo‘lsak, daftar muqovalari yuzidagi yarashiqsiz suratu tasvirlar xususida. Gazetamiz bu xususda bir necha bor chiqishlar qildi. Mavzu atrofida gazetxonlarimizning fikr-mulohazalari e’lon qilindi. Ahvol birmuncha o‘nglanganday bo‘ldi, ya’ni savdo rastalarida o‘quvchiga xos va mos muqovali daftarlar ko‘rina boshladi. Lekin, bizni yana o‘ylashga, Siz aziz mushtariylarning e’tiboringizni qaratishga majbur etguvchi, daftar muqovasini afishalar taxtasiga aylantirayozgan holatlar, afsuski, takrorlanayapti. Ayniqsa, o‘quvchining asosiy quroli sanalmish daftar yuzidan hayosiz suratlarning o‘rin olishi va sinf xonalariga kirib borishi tashvishlanish, o‘ylash, xulosa chiqarish, amaliy harakatlarga boshlamog‘i shart bo‘lgan jihatdir.
— O‘g‘il-qizlarimiz foydalanishi kerak bo‘lgan daftarlar yuziga turli-tuman suratlar bosilishi bolalarimizning fikrini chalg‘itmaydimi? Bunday behayolikka indamay qarab turib bo‘ladimi axir?! — deb yozadi mehnat faxriysi, andijonlik Sadriddin Qambariddinov. — Men buni bir xuruj deb bilaman...
Darhaqiqat, muallif haq. Bu xuruj birovni urmoq yoki so‘kmoqdan-da xavfliroq. Bu xuruj turli ko‘rinishlarda bo‘lib, ma’naviyatning ildiziga bolta urmoq sari yo‘naltirilganga o‘xshaydi.
— Ko‘rib turganingizdek ras¬talarimizdan muqovalari oddiy va qalin daftarlar o‘rin olgan, — deydi «Sharq ziyokori» ochiq aktsiyadorlik jamiyati kitoblar markazi menedjeri I.Ahatova. — E’tiborlisi, farzandlari maktablarda o‘qiydigan ota-onalar asosan ana shunday daftarlarni xarid qilishadi. Talabalarimiz esa yuzida turli rasmlar, san’atkorlarning suratlari bo‘lgan daftarlarni surishtirishadi...
O‘ylanib qolasan kishi, bo‘yi bo‘yimiz bilan tenglashib qolgan o‘g‘limiz yoki qizimizni tergash, uning harakatlarini nazorat qilish, qiziqishlariyu odatlariga e’tibor qaratish ham katta burchimiz ekanini unutib qo‘yyapmiz chog‘i ba’zan. Axir, biz «Sen falon yoshga yetding, ixtiyoring o‘zingda...» deydigan xalq emasmiz-ku?! Biz nafaqat farzandini uyli-joyli qilgan, balki o‘g‘il-qizlariga juft tanlashni davlat siyosati darajasiga ko‘targan, nevara-evaralarini qo‘lidan tutib ulug‘ ziyoratgohlarga boshlab borguvchi, qadriyatlarini boshida ko‘targan O‘zbekmiz. Jigarbandlarimizning nigohlarini, dillarini, tillarini har xil illatlardan himoya etmoq madaniyatimizning bir qirrasi sanaladiku? Yanglish qadamlar har xil illat va holatlar sabab tashlanmog‘i mumkinligini har lahza his etmoq ham tarbiya bobidagi ziyrakliklardan emasmi?!
Yunusobod tumanidagi «Universam» magazini qarshisidagi savdo rastalarini kuzatamiz: Yana o‘sha, ne ma’nini anglatayotgani mavhum bo‘lgan suratlar aks etgan muqovali daftarlar. Birida «NOTEBOOK» degan yozuv va badaniga turli yozuv va belgilar chizilib bir holatda o‘tirgan, bu tomonida esa «EMINEM» degan yozuv va yana yarim-yalang‘och sifat yigitlarning rasmi. Daftarning qaerdan chiqqani haqida hech qanday belgi yo‘q. Ikkinchi «LARA GROFT TOMB RAIDER» yozuvli daftarda esa yarim-yalang‘och qizning bir holatda to‘pponcha ushlab turgan holati. Unda Turkiyada ishlab chiqarilganlik belgisi bor. Sotuvchi yigitlarni suhbatga tortmoq bo‘lamiz. Ular o‘zlarini chetga tortishadi. Bu daftarlarni qaerdan olib kelib sotishayotgani haqidagi savolimiz esa javobsiz qoladi. Afsuski, bundayin munosabatga bir nech¬ta nuqtada duch keldik. Taajjub, fikr aytmoq, vaziyatni anglatmoqdan nahotki savdo xodimi cho‘chisa?! Axir, vazifa, kasb taqozosi faqat pul topishu kun kechirmoqdan iborat emas-ku?! O‘z rastasini ma’nan yetuklikka xizmat qilguvchi mollar bilan to‘ldirish ham savdo madaniyatiga xizmat qilishini, bu esa halol mehnat qilishdek fazilatning bir qirrasi ekanini bu soha xodimlarining barchasi to‘liq ang¬lasa, balki mavzumiz atrofidagi muammolarning yechim topishi osonroq kecharmidi?!
Toshkent shahridagi 1-maktabda bo‘lib mavzuimizga daxl¬dor vaziyatlar bilan qiziqqanimizda, tarix fani o‘qituvchisi Manzura Isaxo‘jaeva 5-sinf o‘quvchisi qo‘lidagi bir daftarni olib qo‘ygan ekan. Haqiqatdan-da daftar muqovasidagi rasm¬ni ko‘rgan kishi ko‘zini yashiradi.
— Ota-onasini maktabga chaqirtirdim, — deydi muallima. — Nahotki, farzandiga shu daftarni o‘zlari sotib olib berishgan bo‘lsa. Ular bilan atroflicha gaplashib, bunday e’tiborsizliklar ham tarbiyaga ta’sir etishini anglatishga harakat qilaman.
Domlaning bu ish uslubini quvvatladik. Chunki yoshlar tarbiyasida asosiy mas’ullikni zimmasiga olgan ustozlar bu kabi qusurlarni bartaraf etishda ham sinalgan va sinalmagan usullardan foydalanishga burchdorlar.
Yunusobod bozori yonida joylashgan 595-do‘konda bo‘lganimizda, sotuvchi Zaynab  Obidxo‘jaevaning fikrlari bilan qiziqdik:
— Varaqlari oppoq, sifatli daftarlarning ko‘pchiligi yuzida estrada xonandalari yoki teleseriallar qahramonlarining suratlari bosilgan. Mana bularning varaqlari xira...
Opa bilan daftarning u yoq-bu yog‘ini ag‘darib qaerdan chiqarilganligi haqidagi biror belgi yoki yozuvni topa olmaymiz. Shu o‘rinda haqli bir savol tug‘iladi: Nega peshtaxtalardan «egasi» noma’lum mahsulotlar joy olgan?! Dorixonada dorining, do‘konda xo‘jalik mollarining, qo‘yingki, oziq-ovqat turlarigacha tayyorlagan manzil-makonini sotuvchi aytib bera olsayu o‘quv quroli haqida do‘kondor «u yerdan oldim. Bu yerdan keltirishgan...» qabilida aylanma gap qilib o‘tirsa. Daftarlar yuzida jilmayib turgan san’atkorlar suratiga ko‘zim tushganda bir narsa meni o‘ylantiradi: falon xonandani qo‘shiqlari elga tanitgan, betakror iste’dodi e’zozli qilgan. Ular sahnalarga, teleekranlarga, yaxshi kunlarda davralarga juda yarashiqli. Lekin hamma narsaning chegarasi bor, deydilar. Ularning roziligi yoki ruxsatisiz daftarlar yuziga suratlarining chop etilishi bachkanalik emasmikan?! Komiljon Otaniyozov, Nasiba Abdullaeva, Muyassar Razzoqova, Zamira Suyunova singari xalqning yurak-yuragidan joy olgan ajoyib san’atkorlarimizning suratlari hech qachon o‘rinli, o‘rinsiz bosilavermasa ham mashhurligi, suyukliligi kamayib qolmagan! Shunday ekan, bugun darsda o‘quvchilar ermakka goh qoshini, goh labini bo‘yab o‘tirgan surat sohiblari ham bundayin beo‘xshov afishalarga muhtoj emasdirlar?
Mavzu atrofidagi kuzatishlarda oydinlashdiki, ayrim daftarlar sifat darajasi yuqoriligi sababli qo‘shni davlatlardan buyurtma asosida olib kelinayapti. Bunda esa o‘z vaqtida har bir turdagi daftar muqovasini alohida ko‘rish va tanlashning imkoniyati bo‘lmayapti. Natijada bizning mentalitetimizga umuman zid bo‘lgan tasvirdagi muqovali daftarlar savdoga chiqib ketayapti. Yana bir muammo: ayrim turdagi daftarlar qaerda va qachon ishlab chiqilganligi haqidagi ma’lumot mahsulotda qayd etilmayapti. Bu borada tegishli tashkilotlar qat’iy chora-tadbirlar ishlab chiqib, amalga oshishini nazorat qilmoqlari darkor. Shuningdek, daftarlar sifati ma’nosida qo‘yilayotgan talablar sirasiga, albatta, muqovalardagi tasvirlarning mazmun-mohiyati masalasini kiritmoq kerak.
... Yana o‘sha og‘riqli mavzu — daftar muqovalaridagi afishalar masalasi gazetamiz sahifasidan o‘rin oldi. Siz bu haqda nima deysiz, muhtaram forumdosh?! Manba (http://www.marifat.uz/uzbl/manaviyat/yana_osha_ogriqli_mavzu.mgr
/Manba)
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Sakina 04 Mart 2008, 13:23:01
Robiya, Alloh rozi bo'lsin.
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 20 Mart 2008, 14:00:04
Germaniyalik mutaxassislarning ta’kidlashicha, eng yaxshi tarbiya bu zukko va komil ota-ona tomonidan o‘z farzandiga berilgan tarbiyadir. Chunki ota-ona oldida farzandiga ta’sir etish imkoniyatlari boshqalardan ko‘ra eng ko‘p hisoblanib, bu vazifani ado etishda ham ular o‘zlaridagi bor mehrni ishga soladi. Qolaversa, barkamol ota-onaning bosh maqsadi farzandlarining ilmli bo‘lishlari uchun muhit hamda sharoit yaratib berishga qaratiladi va ular har qanday sharoitda ham vaqt ajratib, bolalarining ta’lim-tarbiyasi bilan jiddiy shug‘ullanadilar.


Shu nuqtai nazardan "œBarkamol ota-ona - sifatli ta’lim, mustahkam oila» mutanosibligiga erishish har qanday sog‘lom jamiyatning maqsadidir. Ammo bugun oliy ma’lumotli, komil ota-onalar soni har qancha ko‘payib borayotgan bo‘lishiga qaramay, dunyo pedagoglarining xavotiri ham shunchalik kuchayib bormoqda. Chunki ke­yingi o‘n yil ichida ota-onalarning o‘z farzandlari tarbiyasi uchun ajratayotgan vaqtlari tobora qisqarib bormoqda. Buning sabablari sifatida nikohsiz tug‘ilish holatlarining ortib borishi va ajrashishlarning ko‘payayotgani qanchalik tashvishli holat sifatida e’tirof etilayotgan bo‘lsa, ota-onalarning ishga haddan ortiq berilib ketishi natijasida farzandlari bilan birga bo‘lishga vaqt topa olmayotganligi ham eng jiddiy sabab qilib ko‘rsatilmoqda.

Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 20 Mart 2008, 14:00:45
Muammo nimada?

Ishdan horib kelgan ota yoki onani hamda horish nimaligini bilmay ota-onasining ishdan kelishini intizorlik bilan kutib o‘tirgan kichkintoylarni bir ko‘z oldingizga keltiring-a. Bunday paytda oshxona yumushlariga kirishib ketgan ona va televizor kanalidan biror dam olish dasturini qidirayotgan ota bolalarining ularga xalaqit bermasligini qanchalik istashsa, jajjilar esa eng yaqin do‘stlari - ota-onalari bilan birgalikda dars tayyorlashni, biror qiziqarli mavzuda muloqot qilishni va o‘yinlar o‘ynashni shunchalik xohlashadi. Bola ko‘nglidagi ana shu ma’naviy istaklar amalga oshmay qolgan kundan e’tiboran esa, eng yaqin hamkori ota-ona emas, kompyuter bo‘lib qolayotgan va unga mukkasidan ketib, ipsiz bog‘lanib qolayotgan va his-tuyg‘ulari o‘tmaslashayotgan bolakaylar ko‘payishining yana bir sababi yuzaga keladi. Shu o‘rinda esa, yozuvchi ingliz olimi Timoti Uinterning mavzuimiz davomi bo‘la oladigan mana bu fikrlari bilan ham tanishing:

«"¦Ota-onalarning ishi shunchalik ko‘payib ketayotganidan ovqatlanish vaqti ham o‘z qat’iyligini yo‘qotib, konserva ochib yeyish ishiga aylanib bormoqda. Aslida u butun oila a’zolarini mehr rishtalari bilan bir-biriga bog‘laydigan va orziqib kutiladigan fursat bo‘lishi kerak. Afsuski, buning iloji bo‘lmayapti. Chunki ota-onalar ertalab farzandlari uyg‘onmasdan turib ishga otlanadilar va ularni kutib-kutib uxlab qolganlarida kirib keladilar. Natijada, oila a’zolarining uyga va bir-biriga tegishlilik hissi yo‘qolib bormoqda. Ayni chog‘da bolalar uyni tark etadi. Chunki ular o‘zlarini uyda hech narsa ushlab turmayotgandek his etadilar».

Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 20 Mart 2008, 14:02:07
Ahvol shu tarzda davom etar ekan, o‘rinli savol tug‘iladi:
Qanday yo‘l tutish kerak?

Ota-onalarning ish bilan band bo‘lib, farzand tarbiyasiga vaqt ajrata olmayotganliklari bizning jamiyatimizda ham mavjudligidan ko‘z yuma olmaymiz. Talaygina qorako‘zlar otalarining dam olish kuni qachon kelishini hisoblab yurishlari ham bu fikrimizning eng oddiy dalili bo‘la oladi. Yaponiyada esa, jurnalistlar bunday dalillarning turli-tumanini keltirishga tayyor. Chunki ularda mazkur muammo ko‘lami bizga nisbatan bir necha marotaba keng bo‘lib, ancha tashvishli ahvolga kelib qolgan. Hattoki, ma’lumotlar, ta’tilsiz ishlash natijasida kasb kasalligiga uchrab, umriga zomin bo‘layotgan yapon fuqarolari soni ortib borayotganini ham ko‘rsatmoqda. Ammo ular mazkur muammoni bartaraf etish uchun "œIsh tarzimizni shunday tartibga solaylikki, toki farzandlarimiz tarbiyasi bilan shug‘ullanishga ham imkonimiz bo‘lsin. Aks holda 20 - 30 yil o‘tib ota-ona tarbiyasida kemtikligi bo‘lgan bu farzandlarimiz topgan-tutganimizni yo‘q qilib, bugungi mehnatlarimizni ham chippakka chiqarishi mumkin", deya qaramoqda.

Tarbiyaning qanchalik muhimligini yana bir bor anglatuvchi bu qarash albatta har qanday ishbilarmon ota-onani ham tegishli xulosa chiqarishga undaydi. Suhbatdoshimiz pedagogika fanlari doktori, professor Qumri Abdullaevaning e’tiroficha, biz ham o‘zimizga xos sharoitdan kelib chiqib shu va shunga o‘xshash bir qator xulosalarni amaliy ishlarimiz qatoriga qo‘shishimiz lozim:

Mahalliy sharoitimizga e’tibor beradigan bo‘lsak, maktabgacha ta’lim muassasalariga qatnaydigan farzandalarimiz ma’lum ma’noda ta’limning ilk va sodda ko‘rinishlaridan bahramand bo‘lmoqda. Ammo ko‘pmingsonli MTMga qatnamayotgan 3 yoshdan 6 yoshgacha bo‘lgan bolalarimiz-chi? Ularga uy sharoitida berilayotgan oilaviy ta’lim-tarbiya qoniqarli ahvoldami? Kuzatishlarimga tayanib aytadigan bo‘lsam, bu masala qoniqarli ahvolda emas. Jumladan, aksar hollarda vaqti yetarli bo‘lgan uy bekalari ham bola tarbiyasiga jiddiy munosabatda emas. Negadir ular bolalarining usti butligi, qorni och yoki to‘qligi haqida ko‘proq o‘ylashadi-yu, ammo ta’lim-tarbiya haqida qayg‘urayotgani yarq etib sezilmaydi.

- Yaqinda uzoq qishloqlardan birida yashayotgan xonadonda bo‘ldim, - deydi yana bir pedagog suhbatdoshimiz Muhtarama Jovlieva. - Avvaliga yoshgina bolakay salom-aliksiz u yoq-bu yoqqa o‘taverdi. So‘ngra bizning oldimizga kelib onasiga talpindi. E’tiborimni tortgan murg‘akkina go‘dakka qarab yoshini so‘radim. U uyaldimi gapirmagach, onasi javob berdi.

- 6 yoshda.

- Voy, maktabga borar ekansan-da? Sanashni o‘rganayapsanmi?

Savolimga bolakay indamadi, ammo uning o‘rniga yosh ona xotirjam javob berdi.

-Mening ortimdan takrorla, deb sanashni o‘rgatmoqchi bo‘lsam, hech aytganimni qilmaydi. Bu turishda maktabda ikkichi bo‘lib qoladi-da.

Pedagog bo‘lganim, doimo shu haqda o‘ylaganim uchunmi yoki bo‘lmasa dilimdagi og‘rig‘im qo‘zg‘agandek bo‘ldimi, ichimda bir narsa chirt etib uzilgandek bo‘ldi. To‘g‘rirog‘i, farzandida boshlanayotgan ilmsizlikdan qayg‘urmayotgan va bunga xotirjam qarayotgan onadan xafa bo‘ldim. Bolaning tarbiyasi shu tarzda davom etsa, uning kelajagi nima bo‘ladi? Axloqi, tarbiyasi-chi? Qaerdadir ishlab vaqt topolmaganidaku, boshqa gap derdik. Ammo bolasining tarbiyasi bilan shug‘ullanishi uchun vaqti yetarli-ku. Bunday onalarga guldek bolalarining axloqi va tarbiyasidanda muhim yana qanday yumush bo‘lishi mumkin? Shundan so‘ng bu haqda uzoq o‘ylanib yurdim. Nazarimda, boshqalar tarbiyaga vaqt topolmay chora qidirayotgan bo‘lsa, biz ma’lum bir toifadagi vaqti bor onalarimizning va albatta, otalarimizning fursat bo‘lganida yuzaga keladigan vaqtlarini farzandlari bilan mazmunli va foydali o‘tkazishlari haqida o‘ylashimiz kerak.
Xulosa

Ayrim ota-onalar har qanday ish sharoitida ham farzandalariga vaqt ajratishning uddasidan chiqadi. Ishxonadan turib uyga qilingan bir zumlik qo‘ng‘iroq ham ko‘proq hol-ahvol so‘rashga o‘xshab ketsada, ammo bu ota-onaning farzand tarbiyasi bilan bog‘liq munosabatida muhim o‘rin tutadi. Eng muhimi esa, bu holatlar ota-onada ham, farzandda ham oilaga tegishlilik hissini kuchaytiradi va mehr rishtalari mustahkamlanishiga ko‘maklashadi.

Biz suhbatda bo‘lgan ota-onalarning ko‘pchiligi ular tashkil etgan ish tartibi farzandlari tarbiyasi bilan shug‘ullanish uchun xalaqit bermasligini aytgan bo‘lsa, bunday emasligidan noliganlar ham kamchilikni tashkil etmadi. Shunday ekan, ota-onalarning farzandlari ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanish uchun ajratayotgan vaqtlari haqida o‘ylab ko‘rishiga zarurat bor. Qolaversa, bu hozircha ish tartibi bilangina bog‘liq bo‘lib ko‘rinsa-da, aslida ota-ona, farzand, oila va jamiyat kelajagi bilan bog‘liqdir. Manba (http://ota-ona.zn.uz/2008/01/31/eng-yaxshi-tarbiya-ammo/#more-31//Manba)

Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Amina 10 Aprel 2008, 14:42:04
Tarbiya avvalo oilaviy muhitga, jamiyatga bog`liq. Ota-ona bola tug`ilmasdanoq, uni tarbiyalashga kirishish kerak. Hozirda ota-onalar bolalarga hamma narsa mumkin deb uylashayapdi. lekin manimcha bu tug`ri fikr emas. ba`zi narsalarni bolaga ta`qiqlash ham kerak .
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 12 Aprel 2008, 15:08:44
Doktor Yusuf Karachay : Komil farzand tarbiyalashning oltin qoidalari (Birinchi qoida)       

O’zini tarbiyalay olmagan inson, boshqalarni ham tarbiya qila olmaydi

Avvalo tarbiyani o’zingizdan boshlang. O’z o’zini tarbiyalay olmagan inson boshqa bir kishini tarbiya qilishdan ko’ra, uni noto’g’ri yo’lga boshlash ehtimoli yuqoriroq.

Farzandlari juda yaxshi tarbiya ko’rgan bir oilani bilaman. Ular hech qanday tarbiya metodikasiga asoslaninb tarbiya qilinmaganliklarini ham bilaman. Bir kun ularnikida bo’lganimda farzandlariqa qanday qilib bunday go’zal tarbiya berganlarini so’ramoqchi bo’ldim. Lekin ozginadan keyin bu savolni berishga hojat yo’qligini tushundim. Hamma narsa shundoq ham ayon edi.

Farzandlarning otasi — samimiy, o’gir-bosiq va taqvodor inson, onasi esa mehribon va jonkuyar ayol. Oilada hayrli amallar qilishga alohida e’tibor berilardi. Uydagi televizor odatda o’chgan bo’ladi. Suhbatlarning barchasida Alloh zikri bor, g’iybat va yolg’ondan esa uman uzoq turiladi. Bunday oilada albatta go’zal xulqli farzandlar yetishadi. Qush uyasoda ko’rganini qiladi deb bekorga aytishmaydi.

Psixiatr bo’lganligim uchun turli xil oilalar farzandlarinig muammolari bilan menga murojaat etishadi. Ularning hammasi aynan bir narsadan shikoyat qilishadi: "œBu bola o’zini juda ham g’alati tutayapti. Unga yordamingiz kerak". Menda hatto qabulimga keladigan barcha bolalarning ota-onalari bir degan tasavvur shakllanadi. Ko’p hollarda muamo ota-onalarda bo’lib, aynan ular qo’pol xatolarga yo’l qo’yishadi, hatto turli xil komplekslardan, ruhiy rohatsizlikdan aziyat chekishadi. Lekin afsuski ular muammo farzandlarida deb o’ylashadi. Xuddi bola oilada tarbiya olmaganu, oydan tushganday tasavvur paydo bo’ladi insonda. Ota-onalar bor kuchlariyu aqllarini sarflab tarbiya qilayotgan farzandlarida ularga yoqmaydigan hatti-harakatlar qayerdan kelganini o’ylab o’ylariga yetolmaydilar. Biz bunday ota-onalarga to’g’ri ta’sir ko’rsatishga harakat qilamiz, shunday qilganimizdan keyingina ularning farzandlari go’yo ko’z o’nglarida yaxshi tomonga o’zgarishga boshlaydilar.

Shuning uchun ham men doim avval o’zingizning hatta-harakatlaringizni tahlil qilib chiqing deyman.

 
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 12 Aprel 2008, 15:10:23
Poydevor mustahkam bo’lsin

Poydevor imoratning asosi bo’lganidek, inson umrinig dastlabgi yilari uning ruhiy rivojlanishining asosidir. Bolaning aqliy rivojlanish jarayonining 80% 7-8 yoshlargacha sodir bo’lganidek, inson shaxsinig har tomonlama va uyg’un rivojlanishi ham aynan shu davrga to’g’ri keladi.

Asosan ilk ikki yil juda muhim. Chunki bu davrda o’ziga va atrofdagilarga ishonch tuyg’usi shakllanadi. Bu davrda bola muntazam e’tibor va sevgiga kuchli ehtiyoj sezadi. Hatto unga kim tarbiya berayotgani uncha muhim emas- eng asosiysi munosabatlarning davomiy va sobit bo’lishi. Tez-tez o’zgarib turadigan muhitda katta bo’lgan bolalarda keyinchalik atrofdagilarga ishonchsizlik, shuningdek odamovilik hislatlari kuzatiladi. Birovga o’ta bog’liqlilik, asabiylik, har doim shubha ichida bo’lish kabi sifatlar ilk yillarda ota-onalar amal qilishi kerak bo’lgan qoidalarga rioya qilmaganliklaridan yuzaga keladi.

Filippinda o’tkazilgan tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, hayotinig ilk yillarida mehr va e’tibor bilan tarbiyalangan bolalar katta bo’lganlarida ancha og’ir- bosiq, o’z hissiyotlarini boshqara oladigan insonlar bo’lib yetishganlar. Shuning uchun ham sizga hali hech narsani anglamaydigan yosh bo’lib tuyulgan ilk yillar farzandingizning ong osti rivojlanishining asosi ekanligini doim yodda tuting.
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 12 Aprel 2008, 15:12:49
Jannatning sharbat daryolari.

Bolaga har doim hayot, o’lim va borlig’imiz haqida bilimlar berib boring. Chunki 3-5 yoshlarga kirganda bola atrofidagi olamni o’rgana boshlaydi, ko’pgina narsalar, asosan borlig’imiz va o’lim haqida sizdan javob olishni istaydi.
Misol uchun, savollar quyidagicha bo’lishi mumkin: "œOyijon, siz ham o’lasizmi? O’limdan keyin nima bo’ladi? Dadajon, Alloh qaerda yashaydi?" Javobingiz bolani qoniqtirishi bilan bir qatorda, unga tushunarli tilda bo’lishi kerak. Shuni biling ki, agar bola bunday javobga tayyor bo’lmasa, savol ham bermagan bo’lar edi. Bolaga o’lim va o’limdan keyinggi hayot, Alloh haqidagi savollarga javob berishdan qochilgan oilalardagi bolalarda qandaydir qo’rquv hissi bo’ladi.
Onamdan savol so’raganimda bo’lgan bir voqeani hech unutmayman:

- Oyijon, vafot etganimizdan keyin bizga nima bo’ladi?
- Janatga tushamiz, o’g’lim
- Keyin nima bo’ladi? Jannatda qancha yashaymiz? Onam meni abadiylik nima ekanligini tushunmasa kerak degan xayolda meni tinchlantirish uchun:
- U erda 1000 yil yashaymiz o’g’lim.


Men juda ham xafa bo’ldim. Ich-ichimdan jajji bir ovoz menga : "œAgar oxir —oqibat o’ladigan bo’lsak, qancha yashashimizni nima ahamiyati bor. Men abadiy yashashni xoxlayman, yo’q bo’lishni istamayman" derdi.
Shuning uchun ham bolangizga Alloh, Qur’on, o’limdan keyingi hayot haqida bilganlaringizni albatta o’rgating. Shuningdek, farishtalarni ham unutmang. Bizni himoya qiladigan, kuzatadigan bu ko’rinmas maxluqotlarning borligini bilish, bolalarda uchraydigan ertak yoki multfilmdagi salbiy obrazlardan qo’rqqanlarida qalblariga malham bo’ladi.
Payg’ambarimiz va islom dunyosining buyuk shaxslari hayotlaridan hikoyalar keltirish ham muhimdir. Chunki bola katta bo’lar ekan, o’ziga o’rnak qilib olish uchun ideal bir shaxs qidiradi. Agar siz uning ideal shaxs haqidagi tasavvurlarini konkret bir inson bilan bog’lamas ekansiz, tez orada farzandingiz o’ziga Pokemonlar ustozi(yaponlarning tushunarsiz multfilmidan) va shunga o’xshagan yana boshqa bir ideal topib oladi.

Hech qachon bolani din asoslarini o’rgatish bilan qiynab qo’ymang. Bu ishni bolaga og’ir kelmaydigan darajada, bolangizga yoqadigan misollar keltirgan holda qiling. Misol uchun, meva sharbatini yaxshi ko’radigan qizimga jannatda meva sharbatlari oqadigan daryolar borligini, ulardan istaganingcha ichish mumkinligini aytganimdan beri uning o’lim to’g’risidagi tushunchasi shunchalar ozgardiki, hatto o’limdan qo’rqadigan boshqa bolalarga ham ijobiy ta’sir o’tkaza boshladi.


Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 12 Aprel 2008, 15:15:29
Ota — eng birinchi ustoz

Amallarimiz so’zlarimizdan ancha ustundir. Doimiy suhbat va o’gitlardan tashqari amallaringiz bilan o’zini qanday tutish kerakligini ko’rsating. Yolg’on gapirish yaxshi emasligini aytib turib, navbatdagi telefon qo’ng’irog’iga sizni uyda emas deya javob berishini buyurgan bolangizning ahvolini bir o’ylab ko’ring! Yoki o’zingiz qo’lingizda sigaret bilan "œtutab" tursangizda, buyoqdan farzandingizga chekish zahar ekanligi haqida va’z o’qisangiz qanday ta’sir qiladi? Tozalik haqida o’git bergan ota o’z ortidan yig’ilmagan bir uyum axlat qoldirsa, ajabo, uning aytganlari qanday ta’sir qilarkin?

So’zlaringiz amallaringiz va his-tuyg’ularingizga uyg’un bo’lmay qo’lishidan ehtiyot bo’ling!
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 12 Aprel 2008, 15:17:25
Dr. Yusuf Karachay. Komil farzand tarbiyashdagi ikkinchi oltin qoida       
Ota-onam meni tushunarmikan?

Farzandingiz bilan muomalada saviyangizni uning saviyasiga moslang. Shuni unutmang-ki, u hali katta bo’lib ulgurgan emas, siz esa bola bo’lish nima ekanligini bilasiz.Uning yoshida boshingizdan nimalar kechirganingiz va nimalarni his qilganingizni yodga olishingiz u bilan yanada yaqinroq munosabatda bo’lishingizga yordam beradi.

Misol qilib o’z tuyg’ulari va fikrlari bilan o’rtoqlashmaydigan bolalarni olaylik. Oilasi unga muammo tug’ilganda yordam so’rashi mumkinligini aytib o’tgan bo’lsada, bola turli xil qiyinchiliklar oldida kuchsiz qoladi, qo’rquv va shubhalardan qiynaladi, lekin oilasi bundan bexabar qoladi. Bunday holda bolaga kattalar uning muammolari bilan ishlari yo’qdek tuyuladi va o’z tuyg’ularini ochiq bildirmaydi.

Bir kuni mening qabulimga maktabga borishni istamayotgan bolani olib kelishdi. U nimaga bunday qilayotganining sababini hech kimga aytmas edi. Avval men unga o’zimning maktabda o’qib yurganimda bo’lgan voqealarni, nima uchun maktabga bormoqchi bo’lmaganimni aytib berdim; bolalarni o’g’irlaydigan lo’lilar, yomon o’qituvchi va shunga o’xshash narsalar haqida. Bola: "œBo’lmag’ur gaplarni gapirmasangizchi, amaki! Men bunday narsalardan sira qo’rqmayman. Meni bir bola xafa qiladi, shuning uchun ham maktabga borishni istamayman", deb qoldi. Shunday qillib maktabga bormaslikning sababi aniqlangan edi.

Siz ham iloji boricha tez-tez o’zingizni uning o’rniga qo’yib ko’ring, bolalik chog’ingizdagi his-tuyg’ularingizni eslang, ular haqida farzandingiz bilan o’rtoqlashing. Siz tomondan tashlangan bir qadam farzandingiz sizga tomon yugurib kelishiga sabab bo’ladi.

 
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 12 Aprel 2008, 15:20:08
Farzandingizni tushunishga harakat qilmas ekansiz, u sizni qanday tushunsin?

Nahotki, sizn tufayli dunyoga kelgan shunday ma’sum, begunoh, nozik va tarbiyaga muhtoj mavjudodlar bir kunda sizning 1-2 soat vaqtingizga arzimasalar? Qaysidir futbolchinig oyoq kiyimi nechanchi razmer ekamligini bilib, o’z farzandingiznikini bilmaslik g’alati tuyulmaydimi o’zingizga? Yoki farzandingizni bir qulog’ingiz bilan tinglar ekansiz, qaysidir siyosatchi gapini esa jon qulog’ingiz bilan tinglashingizchi?
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 12 Aprel 2008, 15:24:20
Achinish hissi ham o’z joyida bildirilishi kerak

Alloh rahimdillarning eng rahimlisidr. Bolani "œhafa bo’ladi", "œqiynaladi", "œsiqiladi" degan andishalar bilan o’z holiga qo’yish unga foyda emas, aksincha, zarar yetkazishimizga sabab bo’ladi.

Misol uchun, dinimizda maktab yoshidagi bolani namoz o’qishga o’rgatish kerak, agar 10 yoshga yetganida ham namoz o’qishni boshlamagan bo’lsa, uni jazolash kerakligi aytib o’tilgan. Oramizda necha kishi bunga amal qilar ekan?

"œO’zingizni va oilangizni olovdan saqlang" ma’nosidagi oyat nozil bo’lganida sahobalar Rasulullohdan (sav) so’radilar:

"œEy Rasullulloh, bizku Allohni amrlarini bajarib, ta’qiqlagan narsalaridan uzoq turib olovdan saqlanamiz. Ammo oilamiz va bolalarimizni qanday qilib bundan saqaly olamiz?"


"œAlloh sizga buyurganlarini siz ham ularga buyuring, Alloh sizni qaytargan narsalardan siz ham oilangizni qaytaring" deganlar.

Ayniqsa, o’zlari hijobda bo’lsalarda, qizlarini ochiq kiyintiradigan ayollarni ko’p uchratamiz. Yoki o’zlari jamoat joylarida cho’milmasalarda farzandlariga buni ruxsat beradigan ota-onalar ham ko’p. Odatda ular farzandlari hali kichkinaligi uchun shunday qilganliklarini aytishadi. Kichik yoshdan hijobning fazilatini anglamagan bolalarning kelajakda islom qoidalariga to’liq amal qilishlariga biroz shubha bilan qaraysan. (Tarjimondan: Bu yerda muallif yosh bolalarni majburlab, hali buni tushunmagan holda hijob kiydirish emas, balki bolaga hali kichkinaligidan hijobning fazilatlarini tushuntirish kerakligi haqida gapirmoqda)

Bunday yo’l tutadigan oilalar yoshlikda ular ham xuddi bolalaridek bo’lganliklarini, vaqt o’tib o’zlarini qo’lga olganliklarini aytishadi. Qiziq, ular o’zlarini qay darajada qo’lga olib bilishgan ekan? Yoki bolalikdan islomiy tarbiya olishganlarida hozir qanday bo’lishar edi?

Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 12 Aprel 2008, 15:26:27
Turmush o’rtog’ingiz bilan uyg’unlikda bo’ling


Shizofreniya kabi ruhiy kasallikning kelib chiqish sabablaridan biri ota-ona va bola o’rtasidagi munosabatlarning bir-biriga zid bo’lishidir. Misol uchun, ota bir gap aytsa, ona umuman boshqa bir gap aytadi. Harakatlarda ham aynan shunday. Natija, zehnning bo’linishidir. Shuning uchun ham ota-ona farzandiga qaratilgan harakatlarni oldindan o’zaro kelishib olishlari kerak.

Bu yerdan shunday xulosa kelib chiqadiki, farzandga yaxshi tarbiya berish uchun ota-onalarning turmushi ham osoyishta, bir-biriga uyg’unlikda bo’lishi kerak.
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 12 Aprel 2008, 15:28:12
O’z vazifalaringizni bajaring, Allohning ishiga esa aralashmang

Afsuski, ko’pchiligimiz bergan tarbiyamizning natijalarini ko’rish uchun jon-jahdimiz bilan hatrakat qilamiz. Unutmaylikki, farzand bizning mulkimiz emas, biz faqatgina uninga tarbiya berishga javobgarmiz, halos.

Agarda biz o’z vazifamizni joyiga keltirib bajargan bo’lsak bo’ldi, qolgani Allohning irodasi. Aks holda harakatlarimiz bolaga zarar berishi mumkin. Shu bilan birga ortiqcha stressni boshimizga balo qilib, noto’g’ri ishlar qila boshlashimiz ham mumkin. Farzandimiz balog’at yoshiga yetganida unga yaxshi tarbiya berish uchun qo’limizdan kelganini qilganimizni, tanlash huquqi endi unga tegishli ekanligini aytishimiz kerak.

Zotan, bizning bu tavsiyalarimiz faqatgina bir sababdir. Biz Allohning roziligi uchun bu sabablarga qo’ldan kelgancha murojat qilamiz, lekin bundan qanday natija chiqishiga aralasholmaymiz. Zero Alloh hohlasa Payg’ambardan noqobil farzand, Firavn saroyidan esa Payg’ambar yetishib chiqadi

Shuning uchun ham sizlarni farzandlarimiz uchun Allohga duo qilishga undayman.
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 01 Fevral 2009, 14:58:20
                                 ҚУШ УЯСИДА КЎА ГААИАИ ҚИЛАДИ

Уч-тсрт қизча ҳовлида меҳмон-меҳмон сйнашарди. Ўртадаги кичкина дастурхонда ширинликлар, атрофида жажжи қсғирчоқлар - "меҳмонлар" сзларича суҳбат қуришспти.

- Менинг дадам ишхоналаридан ҳар куни шоколад олиб келади, - деди кичкина Барно. - Ойим: "Конфетларни ҳадеб ксчага ташиб кетаверма", - деб уришади...

- Менинг ойим боғчада ишлайди. Ош пиширади. Уйимизда шакар, печенье, тухум жуда ксп бслади. Ойим ҳар куни олиб келади, - дес мақтанди Ойгул.

- Кеча-чи, боғчамизда Севаранинг туғилган куни бслди. Ойиси торт олиб келди. Боғча опамиз уни бизларга бермай уйларига олиб кетдилар, - деди бир қизча.

- Яна-чи, боғча опа овқат пайти ҳаммамизга озгинадан қуймоқ бериб, қолганини сумкасига солиб қссди. Мен ойимга айтдим, бугун менга қуймоқ пишириб беради...

Тарбис, ҳалоллик оилада шаклланади. Шунинг учун ҳам "Қуш уссида ксрганини қилади", дейдилар.

- Мен катта бслсам дадамлардай "каттакон" бсламан. Ярақлаган машинам бслади, - дес велосипед ғилдирагини рул қилиб олган бола сртоқларига гап бермайди. - Икром акага схшаган "укахонларим" бслади. Аимани хоҳласам муҳайё стади,-мақтанади олти сшар болакай.

- Сен ҳам дадангга схшаган порахср бслар скансан-да, - кулади сзидан каттароқ бола.

Қолганлар тушуниб-тушунмай уни калака қилишади.

- Аима дединг? Болакай ён-атрофдагиларга сқрайганча, "машинаси"нинг рулини ҳам бошқармай, югуриб уйига кириб кетди. Зум стмай, онасини бошлаб чиқди. Ўғлини хафа қилганлар билан онаизор гаплашди-ю, айтилган гап учун сша боланинг юзига шапалоқ туширди.

- Бу гапни сен қаёқдан олдинг, зумраша? Топармон-тутармон одамларни нима дейди, биласанми? Билмасанг, билиб ол. Ишбилармон, уддабурон, дейди. "Тупой", - деб боланинг калласига нуқиди аёл.

Отасидай каттакон бслмоқликни орзу қилган болакай сса снди онасидай ҳимосчиси борлигидан фахрланиб, қслидаги машинасини виқор билан ҳайдаб кетди.

Мана шундай баъзи оилалардаги нопоклик, ташмачилик, енгил йсл билан пул топиш таъсирида улғайган болада ҳам шундай одатлар етилиб боради. Шунинг учун ҳам катталар болалар олдида ҳар хил гапларни гапиравермасликлари, бошқалар ҳақида фикр айтишда сҳтиёт бслишлари зарур.

... Акмалнинг снги сйинчоқ машина кстариб чиққанини ксрган болалар бир зумда сраб олишди. "Вуй-й-й, бир ксрай, тсхта, аввал мен". Кейин уни гапга солишди.

- Акмал, даданг қайтиб келдими?

- Йсқ, - болакай ксзини ерга тикди.

- Унда буни ким олиб берди?

- Кунда келадиган амакиси-да, - билағонлик билан жавоб берди қсшниси Ботир.

- Йсқ, у Акмалнинг амакиси смас, дадаси бслар скан, ойим шундай деди.

Акмал унга еб қсйгудай бслиб қаради.

- У менинг дадам смас!

- Аега унда сизларникида сшаспти? - болаларнинг гап-ссзи оғзида қолди. Болакай пилдираганича сйинчоқ машинасига ҳам қарамай сзини ичкарига урди.

Болалар бир-бирларига қараб елка қисишди. Улар ҳам, албатта, бу гапларни оиласида сшитишган.

Ўз ота-онаси ҳақида сртоқларидан миш-миш сшитган бола сса хижолат тортди.

Оиладаги бундай носоғлом муҳит, аввало, болага ёмон таъсир ксрсатади. Улар болада ҳалолликни тарбислай олмайди.

Ксп ҳолларда 10-13 сшар атрофидаги болалар тунда ҳам ксчадан бери келишмайди, тспланишиб, ёшларга мос келмайдиган ишлар билан машғул бслишади. Ота-оналарига сса тунги "сайр"ларда, нималар билан банд бслганликларини ҳамиша рост айтишмайди. Улар шу тахлит ёлғончилик, ксзбссмачиликка срганади. Аки тсй стказилган хонадонларда столлар атрофида бсш шиша идишларни йиғиштириб кетаётган болаларни ксриб, ксрмаганга оламиз. Бундай болалар қулай пайтдан фойдаланиб, текинхсрликка, осон пул топишга срганишмайди, деб ким айта олади?

Тарбис - туб моҳисти билан жамист ксламида амалга ошириладиган иш. Болаларни шахсий манфаатлар доирасида тарбислаш, уларнинг келажаги ҳақида қайғурмаслик ижтимоий тарбис мақсадига зиддир. Ахир: "Ота боласи бслма, одам боласи бсл", деган мақол бор халқимизда. Ота-онанинг турмуш тарзи, феъл-атвори, сзини тута билиши боланинг назаридан четда қолмайди. Катталар сзлари пайқамаган нуқсонларни болалар тез илғаб оладилар. Зийраклик болага хос хусусист. Шунинг учун улар кузатувчан, тақлидчан, катталарга сргашувчан бслишади.

Шунингдек, бола табиатан ростгсй, ҳалол бслади, ноҳақликка чидаб туролмайди.

...Зокирни мактабда, тсғрироғи синфда сғрига чиқаришди. У партадоши Мансурнинг сумкасидан пулини сғирлабди. Буни сшитган барча сабоқдошлар Зокирга ёмон ксз билан қарашди. Қизлар ундан ижирғаганнамо четлаб стишди. Зокир сзини қандай оқлашни билмас, сумкасини тснтариб, қоқиб-силкиб, чснтакларини қайириб ҳам сзини оқлай олмай хуноб бслди. Буларни бир четда кузатиб турган синфком Анвар масалага ойдинлик киритди.

- Мансур, сенда ҳеч қачон бунча пул юрмайди. Ота-онанг ҳалол одамлар. Маошдан-маошга рсзғор тебратадиларми, сенинг чснтагингни қаппайтирадиларми? Зокирнинг сса саккиз йил бирга сқиб, қсли сгрилигини сезмаганман. Бунча пулга сҳтиёж сезмаган ҳам. Бу - баъзи Зокирда қасди бор бир-икки ғаламиснинг иши, - дес ксча боласига айланиб бораётган қуруқ керик дсстларига ёвқур нигоҳ ташлади. Буни қара, улар сендай бсш-баёв болани сқ қилиб, Зокирни ер қилмоқчи бслишибди-да.

Анвар шу тобда отасининг "бошингга қилич келса ҳам рост ссзла, ҳалол одам бсл",-деган сгитларига амал қилди. Ўртоғини ноҳақ туҳматдан асраб, кснгли хотиржам бслди.

Ҳа, болаларимизни кичиклигидан мана шундай ростгсйлик билан тарбислаш, ҳалолликни онгига сингдиришга ҳаракат қилайлик. Бу биз ота-оналарнинг бурчимиздир. Уларни умр бсйи тарбислаш масъулисти ҳеч биримизни тарк стмасин!

Зумрадхон АБДУЛЛАЕВА,

Андижон шаҳри. 
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 01 Fevral 2009, 15:06:11
                      FARZANDLARIMIZ NIMALARNI KO‘RIB ULG‘AYYAPTI?

Bugungi kunda kichkintoy tomoshabinlarning bo‘sh vaqtlarini mazmunli o‘tkazish maqsadida efirga uzatilayotgan o‘zbek multfilmlarining aksariyat qismi asosan xalq og‘zaki ijodidan olingan. Ammo hozirgi paytda xalq ertaklari asosida yaratilgan multfilmlarning kamligi, ayniqsa rus, keyinchalik G‘arb mamlakatlarida ishlab chiqarilgan asarlar ko‘proq ko‘rsatilmoqda. Qolaversa, shu zaminda yozilgan asarlar asosida chet mamlakatlarda tayyorlangan filmlarda talqin butunlay o‘zgarib ketgan. Bunga misol qilib aynan Samarqandda  XII Zohir Sa­mar­qandiy tomonidan  yozilgan  «Singbodnoma» ni ko‘rsatish mumkin.

Bu asar Sharq xalqlari milliy ruhida yozilgan bo‘lishiga qaramay, amerikaliklarning talqinida butunlay o‘zgarib ketgan va bu ko‘rinishida o‘zbek bolasi ruhiga sharqona yo‘nalishda singa olmaydi. Shunday jihatlarni rus xalqi ertaklari asosida tayyorlangan multfilmlarda ham kuzatish  mumkin. Botqoqlikda yashaydigan  «baqamalikalar» bolalarimiz ruhiga qanday singib ketganini yaxshi bilamiz. Endigina multfilm ko‘rishni boshlagan 2-3 yoshdagi bola ekran oldida 15-20 daqiqa o‘tira olmaganidek, multfilmlarning mazmun-mohiyatini ham yetarlicha anglamaydi. Unga ekrandagi hayvonlarning harakati ko‘proq ma’qul keladi va juda qiziqib qoladi. Bunday paytda ota-onalar multfilmlarni birgalikda ko‘rishlari, unda aks ettirilgan har bir narsaga ta’rif berib, uning harakatini sharhlashda aynan milliy va oilaviy yo‘nalishdagi ta’sirini o‘tkazib borishi kerak. Yosh bolalar bilan ota-onalarning ekran qarshisidagi birligi ular orasida masofa paydo bo‘lishining oldini oladi. Bu vaqtda bola sizning mehringizni, uning bolalik olamini his qilishingizni sezib turadi. Aslida Sharq afsonasi bo‘lgan «Oloviddinning sarguzashtlari» bugungi multfilmlarda shu qadar vahshiylashib ketganki,  Jasmin obrazidagi ayollarga xos nafosat umuman yo‘qqa chiqarilgan va tabiiyki uni ijobiy qahramon deya baholay olmaymiz. Bu multfilmni tomosha qilgan bola  qahramonlar harakatini takrorlaydi, siz bilan o‘z fikr doirasida ularni muhokama qiladi, bu esa tarbiyaviy ta’sir o‘tkazishingiz uchun ayni muddao. Bu muhokamada siz ijobiy xarakterdagi qahramonlarni maqtab, unga ibrat qilib ko‘rsatasiz, salbiy obrazlarni esa qoralaysiz. Shu tariqa undagi yaxshi-yomonni ajrata olish sezgisini shakllantirishga erishishingiz mumkin.

Yodingizda bo‘lsin:

—yosh bolaning multfilmni  uzoq va  surunkali tomosha qilishiga yo‘l qo‘ymang;

— bolangizning sifatsiz disklardagi rangsiz, xiralashib qolgan multfilmlarni ko‘rishidan ehtiyot bo‘lganingiz ma’qul. Aks holda boladagi tasavvur ham tomosha qilayotgan multfilmi kabi «rangsiz» bo‘lishi mumkin.

Unutmang! E’tiborsizlik oqibatida Shrek, Monstr, Supermen kabi G‘arb mult­filmlaridagi qahramonlar bolaning xayolini  olib qochishi va uni normal hayotga qaytarish ancha  qiyinlashib qolishi mumkin. Eng achinarlisi, G‘arb multfilmlarida  «yalang‘och» hissiyotlarga katta o‘rin berilgan va buni hech ikkilanishsiz tomosha qilayotgan farzandlarimizda bolalarcha beg‘uborlik yo‘qolib, o‘rnini dag‘allik, hayosizlik egallamoqda.  Misol uchun o‘rdaklar sarguzashtidagi ona o‘rdakning o‘z ichki kiyimlarini eriga namoyish qilish epizodini olib qarang, axir bizning Sharq ayollari shunday qiladimi?

Xulosa shuki, tarbiya borasida zamonaviy imkoniyatlardan biri bo‘lmish multfilmlardan keng foydalanib, bolangizda ro‘y  berayotgan o‘zgarishlar, xarakteri yuzasidan  doimo pedagog va psixolog bilan  hamfikr bo‘lish lozim.   

Mahmud YO‘LDOSHEV,

psixologiya fanlari nomzodi
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Abdurauf 25 Fevral 2009, 03:15:59
Assalomu aleykum
Bir bola bo'lgan ekan. U juda asal yer. Tabiblar asal yemasligini asal yesa jiddiy kasallik kelib chiqishini aytishibdi.
Ammo bola hech gapga qulop solmabdi. Ota-onasi shunda bir mo'ysafid cholning oldiga olib borishibdi.
Haligi chol ota-onasiga qirq kundan so'ng kelishini aytibdi. Ota-ona ungacha biror nima bo'lib qoladi,deb tezrop davolashini so'rashibdi, ammo mo'ysafid oldingi gapini takrorlabdi. Ota-onasi noiloj uylariga noiloj qaytib ketishibdi.
Qirq kundan so'ng bolani olib kelishibdi. Haligi mo'ysafid bolani boshini silab:"Bolam qaytib asl yemagan, ho'pmi" debti. Shundan so'ng bola uyga qaytgach asal hidi ham yoqmay qolibdi. Ota-ona hayron bo'lishibdi. Shundan mo'ysafidni oldiga borib bor gapni aytishibdi. Mo'ysafiddan nega oldinroq shu ishni qilmasdan, qirq kundan so'ng kelinglar deganlarini sababini so'rashibdi. Mo'ysafid esa javob beribdi:" Men o'zim asl yer edim, qirq kun asl yemay yurdim" debdi.
Hikoyat haqida fikringizni bildiring! Nimani tushundingiz?
[/color]
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: BelleQizcha 25 Fevral 2009, 05:09:33
Torisi bir aniq narsani tushunmadim lekin bir mano borligini tushuindim
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: The Best 25 Fevral 2009, 07:41:09
Tushunishim bo'yicha bu hikoyada quyidagicha ma'no yotipti:
Birovga maslaxat berishdan oldin shu maslaxatinga o'zin amal qil.  ::)
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Munira xonim 25 Fevral 2009, 08:12:16
Assalamu alaykum.
Bu hikoyada keltirilgan voqea oddiy haqiqat.
Ota-ona farzandini tarbiya qilish borasida unga faqat yaxshi fazilatlarni singdirishga harakat qiladi. Lekin ko'pchilik ota ona shu fazilatlar o'zida bor-yo'qligi haqida o'ylab ko'rmaydi.
Oddiy misol: Ota sigara chekadi, farzandiga esa bu salomatlikka zarar yoki xarom ekanligini tushuntirish uchun unga nasihat qiladi. O'z otasini chekishiga guvoh bo'lgan farzand bunga ishonadi deb o'ylaysizmi? Tabiiyki yo'q. Bola otasiga o'zingizchi? degan savolni bera olmas, beradiganlari ham bor, bera olmagan taqdirda ham shu haqida o'ylaydi va otasining nasihatlari befoyda ketadi.
Bu faqatgina bola tarboyasida emas,hayotning har bir burchida,har bir sohasida uchraydi. Olimlarimiz ham Ummatiy Muhammadiyni SAV to'g'ri yo'lga boshlashlari uchun imlariga o'zlari amal qilishlari lozimku, aks holda uning gaplarini eshitgan kishiga bu hech qanday foyda bermaydi.
SHuning uchun farzand tarbiyasini olib borayotgan ota-ona avvalo o'zini o'nglashi, farzandiga o'zi ibrat o'la bilishi lozim.
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: ibnUyayna 26 Fevral 2009, 20:26:45
Assalamu alaykum wr wb!
Bu chol ba`zi kitoblarda Abu Hanifa rahimahulloh deyilgan.Albatta farzandlarni tarbiyasi Islom uchun suv va havodek zarur.Ota-onalar avvalo o`zlari amal qilishsagina va buni farzandlariga amalda ko`rsatib berishsagina ta`sir qiladi.Farzand tarbiyasi to`g`risida ko`p kitoblar bor shularni o`qilsa maqsadga muvofiq bo`lur erdi deb o`ylayman.Vallohu a`lam.
Assalamu alaykum wr wb!
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Muhseena 26 Fevral 2009, 21:23:31
Mani fikrimcha,farzandlarni kamolotga yetkazayotgan ota-ona,bolaning yoshligidanoq unga Islomdan ta'lim bermog'i lozim.Unda Allohga nisbatan hayo,qo'rquv,muhabbat bo'lmog'i lozim,vallohu a'lam.Ammo hozirda man shaxsan  ota-onalarning farzandlariga  bu narsalardan ko'ra mol-dunyo,yaxshi kiyinish,yaxshi yashash kerakligini uqtirishlariga ko'proq guvoh bo'ldim.Allohdan hayo qilgan inson,ota-onasidan ham boshqa insonlardan ham hayo qiladi,ularga tili bilan ozor berishdan o'zini tiyadi.
Ularni moddiy ehtiyojlaridan ko'ra ma'naviy ehtiyojlarini qondirgan yaxshi bo'lsa kere.Yana Alloh biladi.Bu mening shaxsiy fikrim
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 14 Mart 2009, 13:48:24
:bs2:

 :as:

Yaxshi ayol va yaxshi ona — turmushning akademigi. Xalqda shunday gap bor. Ayol — u qaysidir tashkilotning xodimasi, kimningdir mehribon onasi, kimgadir suyukli rafiqa.  Azaldan oqila ayol hamisha bir xonadonning fayzu barakasi bo‘lib kelgan. Lekin buning aksi bo‘lganlar-chi?

Onalikning ko‘zlari...

Bir marta egri ish qilib yuzi qora bo‘lgan ayol «hamma ham xato qiladi» deb o‘zini oqlashi kechirib bo‘lmas holat.

 Yaqinda ana shunday adashganlarning biri bilan suhbatda bo‘ldim. U (sarxush bo‘lgani uchun) mening kimligimni ham so‘ramasdan dardini «to‘kdi». U 35 yillik hayot yo‘li haqida gapirar ekan: «Eslashga arzigulik xotiraning o‘zi yo‘q», dedi. Seskanib ketdim. Nahotki, onalik baxtiga erishgan, alla aytib, tongni bedor qarshilagan damlari uning uchun arzirli bo‘lmasa. Axir shu tuyg‘uni his etishning o‘zi eng buyuk baxt, o‘sha onlar eng shirin xotira emasmi?

Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 14 Mart 2009, 13:49:24
— Mening xatoim, — deydi u afsus bilan, — ichishni «sevganim». Ana shu yaramas odat tufayli baxtimni o‘z qo‘lim bilan bo‘g‘dim. Agar oyim ichmaganda men otasiz o‘smas, uning taqdiri menda takrorlanmasmidi, deb o‘ylab qolaman ba’zida.

 Ko‘pchilik bola tarbiyasi bilan shug‘ullanuvchi ayol oliy yoki o‘rta ma’lumotli bo‘lishi kerak deb hisoblaydi. Lekin «Hamma ham o‘qishi shart emas. Chunki bunday imkoniyat hammada ham bo‘lmasligi mumkin. Bu narsa har bir qiz bolaning oiladagi tarbiyasiga bog‘liq» kabi fikrlarni bildirib, bu borada hayotiy misollar bilan fikrini isbotlaydiganlar ham yo‘q emas. Momolarimiz kelin tushirayotganda, uning farosati, aqli, odobiga va albatta, oilasidagi muhitga e’tibor qaratishgan.

80 yoshni qoralab, munkayib qolgan Oygul momoning «qurillatib» chilim chekishidan hayron qoldim. «E-ey, qizim, otam rahmatli chilim chekardi. Men esa har doim uni yoqib kelardim. Bora-bora o‘zim ham chekishga o‘rganganimni bilmay qoldim. Qancha urindim shu odatni tashlay deb, yo‘q «tarki odat, amri mahol» deb to‘g‘ri aytishgan ekan. Turmush o‘rtog‘im ham shu odatimdan noliy-noliy olamdan ko‘z yumdi. Doim yashirib chekaman, shu zormandaga tag‘in nevaralarimning "œhavas"lari kelib yurmasin, — deydi momo afsuslanib.

Momoning oppoq sochlariga aralashib ketayotgan chilim tutuni uning ko‘zlarini ham xiralashtirib qo‘ygan. U qancha urinmasin, o‘g‘lida bu odatning paydo bo‘lishining oldini ololmaganini va bunga asosiy aybdor o‘zi ekanligini nadomat bilan ta’kidlaydi.

Bir mulohaza qiling-a, dasturxon atrofida yoki televizor qarshisida chekib, ichib o‘tirgan otasining (ba’zi onalar ham) tamaki tutuniga bolalarcha havas bilan termulgan farzandi o‘zida sinab ko‘rishga kirishmaydimi? Keyin esa ming pushaymon ham foydasiz. Ta’kidlash joizki, ayrim ayollarimizning fe’li yomonligi, ichishi, chekishi, hattoki oilasiga xiyonat qilishi baxtsizlik tomon yetaklaydi.

— Oiladagi muhit qanday bo‘lsa, bolaning xarakteri ham shunday shakllanadi, — deya gap boshladi Chilonzor tumanidagi «Xalqlar do‘stligi» mahallasi uchastka noziri Shavkat Xudoyqulov. — Nomiga munosib bo‘lmagan ishga qo‘l urgan ko‘pgina xotin-qizlarning tarbiyasi yoshligidanoq buzilgan. Shundaylarning ota-onasi bilan suhbatlashganimizda ularning o‘zi tarbiyaga muhtoj ekanligini ko‘ramiz. Ayrim qizlarimizning nafs qurboni bo‘lishlarini oilasida sabr-qanoat haqida umuman gapirilmagani oqibati deyish mumkin. Kechira­siz-u, o‘z burchi, vazifasini unutib, farzandidagi haqqini talab qiluvchi ba’zi ayollar bilan muloqotda bo‘lganda shu nomga loyiq emasligidan kuyunib ketaman.

Ha, suhbatdoshimizning gapida jon bor. O‘z yurtining «gado»ligidan kechib, o‘zga yurtning «shoh»ligiga  havas qiluvchilar sonining oshib ketayotganini ko‘rib, yoqa ushlaysan. Ekran orqali namoyish etilayotgan «Aldanganlar qismati», «Vo­qea» kabi ko‘rsatuvlarni tomosha qilganda afsus-nadomatlar bundan-da oshadi. Olisdagi boylik jilvasi ularni tobora o‘ziga maftun etib qo‘yyapti, chog‘i? Natija-chi? Nafsni idora qila olmaslik oqibatida esa hech narsa evaziga borini ham boy bermayaptimi?

Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 14 Mart 2009, 13:50:43
Onalik — odillik


Ustozim Habiba Ernazarova har birimizning kiyi­nishimizga qarab onasining kasbi qandayligiyu biz maktabga otlanayotganda onamiz uyda bor-yo‘qligigacha aytib berardi. Biz uning xatosiz ochayotgan "œfol"laridan hayratga tushardik. Hayot maktabidan saboq olaverganim sayin ustozimdagi qobiliyat har bir sinchkov ayolda bo‘lishi mumkinligini angladim.

 Bir sinfdoshim doim sipo, darsga hamisha tayyor bo‘lib kelsa-da, o‘qituvchilar unga o‘ylab gapirar, har bir aytilgan noo‘rin gap ertangi janjalni boshlashi mumkinligidan xavotirga tushardi. O‘sha o‘quvchining onasi maktabga kelgan soatda dars-ku qolardi, kamiga bolasining aybini aytgan kimsa borki, yumma talanardi. Maktabimiz direktori unga ona odil bo‘lishi kerakligi, vaqti kelganda bolasining xatosini tan ola bilishi, bu harakati bilan bolasining kelajagini ikkinchi darajaga qo‘yayotganligini ko‘p bora uqtirardi. Taajjub, bunday yo‘l tutuvchi ona nimaga erishmoqchi o‘zi? Onaning zurriyodi ertasi uchun qayg‘urishdan ham muhimroq yumushi bormikan?

Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 14 Mart 2009, 13:52:16
SABR KOSASI

Maysara opa uzzu kun daladan beri kelmaydi. Ro‘zg‘ori, bolalari uchun doim o‘zini o‘qqa-cho‘qqa urib yuradi. U gohida yupun, ba’zan kir-chir yursa-da, qishloqning eng keksasi ham uni ko‘rganda qo‘lini ko‘ksiga qo‘yadi. Turmush o‘rtog‘i toqqa podani haydar chog‘ida qoyadan sirpanib ketgan. Shu-shu to‘shakka mixlangan. (To‘shakda bo‘lsa-da, tinmaydi. O‘g‘lini, qizini yoniga olib, kitob o‘qib beradi. Bolalarining o‘qishi, yurish-turishini doimiy nazorat qilib turadi.)

Maysara opaning quyoshda qoraygan yuzlariga, mehnatdan qavarib yorilgan qo‘llariga qarab matonatiga, irodasiga qoyil qolaman. To‘g‘rida, baxtsiz hodisa sababli yillab nogiron umr yo‘ldoshining suyanchig‘i bo‘lgan ayol bardoshiga tasannolar aytging keladi. Bunday onalar hech qachon hayotidan nolimaydi, birovni aybdor sanamaydi. Boriga, berganiga shukr qiladi. Eng katta maqsadlari — bolalarini komil inson qilib voyaga yetkazish. Ular tarbiyalagan bola ham qanoatli bo‘ladi.

Maysara opaning turmush o‘rtog‘ini tushunish mumkin. Lekin to‘rt muchasi sog‘ ayrim oila boshliqlari ro‘zg‘or yukini butunlay ayoli zimmasiga tashlab qo‘ygani ham bu muammoning bir bo‘lagidir. Ona bozorda, ota hamma narsaga qo‘l siltagan muhitda tarbiya topayotgan bolaning kelajagi haqida xohlasangiz ham yaxshi narsalarni bashorat qila olmaysiz. Nega endi, onasidan o‘rganib tadbirkor yoki biznesmen bo‘lishi mumkin, deysizmi? Albatta, bunday bola qaysi yo‘l bilan bo‘lmasin pul topishni qoyillatishi mumkin. Ammo saviyasining ko‘zi ojizlashib, ma’naviyati oqsoqlanib qolaveradi. Bunday muhitdan aks ta’sir olib voyaga yetgan bola esa yuztadan bitta bo‘lishi mumkin. Bunday befarqlik oqibati esa fojia bilan yakunlanishi mumkin.

Yurtimizda ayollarga e’tibor qaratish maqsadida qanchadan-qancha targ‘ibot ishlari olib boriladi. Hatto bir yil ayollar yili deb e’lon qilindi, qolaversa, butun dunyo shu muammoga qarshi kurashayotgan bir paytda, ayolga nisbatan o‘z umr yo‘ldoshi tomonidan qilinayotgan adolatsizlik o‘rinlimikin? Kun bo‘yi ko‘chada butun e’tibori pul topishda bo‘lgan ayol mavridi kelganda qing‘ir ishga qo‘l urishdan ham toymaydi. Buning natijasi o‘laroq jinoyat olamining a’zosiga aylanadi. Afsuski, ana shunday onalar «sharofati» ila qancha bolaning qalbiga armon tamg‘asi bosilib, hayot yo‘llarini mavhumlik egallaydi. Ba’zi onalarni bu kabi ilojsizlik girdobiga duchor qilgan otalar ekanligiga nima deysiz?

Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 14 Mart 2009, 13:53:30
Yaxshidan sharofat, yomondan...

Ota-onaning kiyinishi bolada kiyinishga bo‘lgan munosabatning shakllanishiga sabab bo‘ladi. Onaning yengil-elpi kiyimda yurishini ko‘rib, «ko‘zi pishgan» bolalari keyinchalik bunga oddiy holdek qarashadi. Bora-bora o‘zlari ham shunday kiyimlarni hech uyalmay kiyib yurishadi.

 Yoz kuni. Barcha yo‘lovchilar kichikroq bo‘lsa-da, bekatdagi soyaga tiqilishgan. Kim nima haqida gapirayotgani baralla eshitilib turardi. Uch-to‘rt ayol kelib soyadan joy olishdi va yo‘ldagi g‘iybatlarini davom ettirishdi: — Kechagi to‘yda bormidingiz? — dedi to‘ladan kelgan bir ayol. — E’tibor berdingizmi? — gapini davom ettirdi u hamrohining javobini ham kutmay. — Ana u Zamiraning qizi davradan chiqmay o‘ynadi o‘ziyam.

— Kiyimini aytmaysizmi? Ochiq-sochiq. Yana onasi ko‘krak keradi "œfalon joyda ishlayman" deb.

Shu payt bekatga ikki qiz yaqinlashdi. Kelib baland ovozda ayollar bilan yarim o‘zbek, yarim rus tilida salomlashishdi. Shunda oydinlashdiki, ulardan biri qo‘shnisining qizini g‘iybat qilayotgan ayolning qizi ekan. Taassufki, qizining kiyinishi ham mening nazarimda o‘zi yomonga chiqarib, ta’rif bergan qizning kiyi­midan farq qilmasdi.

— O‘rtancha qizimi o‘sha? — Qizi uzoqlashmay yana gapini davom ettirdi ayol. Atrofdagilarning unga qadalgan ko‘zlarini payqamadi shekilli, tinmay javrardi. Hikoyasining qahramoni hamon o‘sha qiz. Shu tobda ayolga sekingina «O‘zingiz ham bu borada qo‘shningizning qizidan ildamsiz» demoqchi bo‘ldimu, tilimni tishladim. Eh, siz onalar-ey, o‘z uyingizda yog‘ayotgan «do‘l»dan bexabar, birovning uyidagi «yomg‘ir»dan zavqlanasiz-a. Nima bo‘l­ganda ham qovun-qovundan rang olishini unutmang!

Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 14 Mart 2009, 13:54:22
Mulohaza qiling!

Ota-onasining tinimsiz tortishuvidan charchagan bola nima ham qilsin?! Tinchlik istab, ko‘chaga yoki o‘rtoqlari oldiga shoshadi-da. Xo‘sh, bir paytlar ko‘pchilik oldida ahdu paymon qilib, bir yostiqqa bosh qo‘ygan, hamma havas bilan qaraydigan ikki yosh nega bugun qo‘l uchida ko‘rsatilyapti? Ayol erkakka iqtisodiy jihatdan yetarlicha ta’minlay olmayot­ganini bahona qilib baqirsa, er qo‘liga erk beradi. Natijada esa yana bir oila vayron, bir norasida sarsonu sargardon. Sarosimalar ichida voyaga yetgan bola yoshligini eslaganda alamlari ko‘z yoshlarga aylanadi. Hayotini yo‘lga qo‘ya olmay ­dunyolarga sig‘may ketadi.

Maqolada ma’rifatsiz (ichuvchi, chekuvchi, turli jinoyatlarga qo‘l urgan) ona qo‘lida tarbiyalanayotgan yoki shu onaning nojo‘ya qadami tufayli sargardonlik sari yuz tutayotgan bolaning kelajagiga nisbatan o‘qilayotgan hukmlar va ularning oqibatlarini hayotiy kuzatuvlar asosida hikoya qilishga harakat qildik. Bu mavzuning bizning mulohazamizdan chetda qolgan, sizga ma’lum tomonlari bo‘lsa, nomalaringizni kutamiz.

Mahbuba KARIMOVA
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 14 Mart 2009, 14:06:46
:bs2:

 :as:

Tajriba ta’lim-tarbiyaning tayanchidir. Ta’lim muassasalari bir-biridan "œtoza havo" olib turadilar. Albatta, bu mavjud kamchiliklarni bartaraf etish, ilg‘or tajribalarni amalda qo‘llash orqaligina o‘z samarasini beradi. Quyida  poytaxtimizning Hamza tumani xalq ta’limi bo‘limi tomonidan amalga oshirilayotgan ishlar hamda bu boradagi ayrim tajribalari bilan o‘rtoqlashmoqchimiz. Davomi... (http://www.marifat.uz/uzbl/manaviyat/bolani_etibor_asraydi.mgr)
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Robiya 27 Mart 2009, 14:31:52
 
:bs2:

 :as:

Uchinchi fasl
   

Ota-bola munosabati hamda farzand tarbiyasi haqida xalqimizda ham, dunyo xalqlarida ham ko‘plab turli-tuman naqllar, rivoyatlar uchraydi. Dunyo dinlari hisoblangan islom, nasroniylik, buddaviylik, yahudiylik va hokazo dinlarda ota-ona va farzand munosabati hamda farzand tarbiyasiga alohida e'tibor qaratilgan. Jumladan, islom dinida farzand uchun eng muhimi ota-ona rizoligidir.

Qur'oni karimda va hadisi sharifda ota-ona va farzand muomalasi xususida ibratli fikrlar bor. Muborak hadislardan birida, jumladan, shunday deyiladi: "Otaga itoat qilish tangriga itoat qilishdir".

Ushbu hadis ma'nosidan shu narsa oydinlashadiki, farzand ota oldida mas'uliyatni his qilmog‘i hamda ota-onani hech qachon norozi qilmasligi lozim. Ammo bu hadisdan ota farzandga to‘g‘rimi-yo‘qmi nimani xohlasa buyuraverishi mumkin ekan-da, degan ma'no kelib chiqmasligi kerak. Bu borada rasululloh sallollohu alayhi vassallam shunday deydi: "Farzanding o‘ng bilan chapni ajratguncha uni podshoh, o‘zingni qul o‘rnida, farzandning o‘ng bilan chapni ajratgandan so‘ng uni qul, o‘zingni podshoh o‘rnida ko‘r. Farzanding balog‘atga yetgandan so‘ng esa u bilan do‘sting kabi muomala qil".

Sarvari olam mana shu muxtasar izoh bilan bir necha yillik mashaqqatli farzand tarbiyasining dasturini tuzib bergan, desak, yanglishmaymiz. Keling, imkon qadar ushbu hadisni tushunishga harakat qilib ko‘raylik. "Farzanding o‘ng bilan chapni ajratguncha uni podshoh, o‘zingni qul o‘rnida ko‘r...". Bundan quyidagi ma'noni anglash mumkin. Ma'lumki, go‘dak issiq bilan sovuqning, oq bilan qoraning, yaxshi bilan yomonning farqiga bormaydi. Emaklab borib choynakni ag‘darib yuborgani uchun go‘dakni jazolash foydasiz. Demak, bunday holda go‘dak "podsho", ya'ni u xohlagan ishini qilishdan o‘zini tiyolmaydi. Ota esa "qul", ya'ni farzandi xarxashasiga chidashi va unga nisbatan mehr-muruvvatli bo‘lishi kerak. Har narsaning o‘z me'yori, o‘z chegarasi bo‘lgani singari bu faslning ham o‘z vaqti bor. Birinchi fasl tugashi bilan ota va farzand munosabatining ikkinchi - ota uchun "podshohlik", farzand uchun "qullik" fasli boshlanadi. Bu fasl har ikki tomondan ham, ayniqsa, ota tomonidan nihoyatda katta mas'uliyatni talab etadi. Bu davrda otaga qo‘yiladigan asosiy talab shuki, u farzandini ilmli, ma'rifatli, madaniyatli qilishi shart. Ushbu davrda farzand qiyosan novdaga o‘xshaydi. Uni qay tarafga egsa, o‘sha holda egiladi. Bu borada buyuk alloma Yusuf Xos Hojib "Qutadg‘u bilig" ("Saodatga eltuvchi bilim") asarida shunday yozadi:

Ho‘l novda egilar, qay holda egsang,

Quruqni to‘g‘rilar faqat o‘t-otash.

Ha, bu fasl farzand uchun ilm olish, ma'naviy kamolotga yetish faslidir. Oqil ota-ona bu fasldan unumli foydalanmog‘i lozim. Farzand kamolotini ko‘zlagan ota farzandiga imkon darajasida aqlu odob ham bermog‘i kerak. Zero, hech bir ota-ona o‘z farzandiga xulqu odobdan o‘zga ulkanroq boylik berolmaydi. Ushbu fasldan so‘ng kirib kelguvchi so‘nggi fasl farzand balog‘atga yetgandan so‘ng boshlanadi. Bu davrdagi ota va farzand holati haqida rasululloh aytadi: "Farzanding balog‘atga yetgandan so‘ng do‘sting kabi muomala qil". Bu yo‘llanma ota-ona va farzandlar o‘rtasidagi totuvlik garovidir. Zero ushbu faslda farzand balog‘atga yetgan, ancha-muncha narsaning farqiga yetadigan yoshda hisoblanadi. Endi uni yosh bola ko‘rib, to‘g‘ri va noto‘g‘ri hisoblangan ishni buyuraverish, uni hamon bola hisoblash yaramaydi. Agar ota tomonidan shunday holat sodir bo‘lsa, bu tarbiyaga ziddir. Aynan otaning shunday harakati tufayli farzand qalbida unga nisbatan norozilik tug‘ilishi mumkin. Har qanday ziyrak ota-ona bu davrni darrov ilg‘ab olmog‘i va farzandi bilan bamaslahat ish yuritmog‘i lozim. Bu holat farzandga yana bir qancha ijobiy xislatlarni tuhfa etadiki, bular oxir-oqibatda farzandda o‘z kuchiga nisbatan ishonch tuyg‘usining shakllanishi, mustaqil hayotga qadam bosish muvaffaqiyati hamda boqimandalik kayfiyatining yo‘qolishiga olib keladi. Agar ota-ona uchinchi faslning kirib kelganini ilg‘amay qolsa, bu holat farzand tomonidan judayam ehtiyotkorlik bilan ota-onani ranjitmasdan eslatilishi lozim. Keling, bu borada bir misol keltirib o‘taylik.

Bir do‘stim aytadi:

- Ota-onam aynan shu uchinchi faslni ilg‘amay qoldi. Ular hamon ikkinchi fasl ta'sirida bo‘lib, menga faqat buyruq berishardi. Men esa otamga buni qanday yetkazishni bilmay hayron edim. Nihoyat bunga imkon tug‘ildi. Bir kuni otam: "Qani o‘g‘lim, xaskashni ol, tomorqadan kichikroq chil olib, sabzi ekib qo‘yamiz", deb qoldi. Ota-bola tomorqaga o‘tdik. Men sabzi urug‘ini sepib, ustidan xaskash torta boshladim. Otam esa uzoqdan turib, tuproqni u yoqqa tort yoki bu yoqqa tort, deya ko‘rsatma berardi. Afsuski, ishni otam aytganday qilsam, chil qiya bo‘lib qolar va unga suv yaxshi chiqmasdi. Men otamga e'tiroz bildirdim. Lekin otam, ko‘p gapirmay aytganini qilishimni "maslahat" berdi. Noiloj otamning aytganini qildim. Oradan bir qancha vaqt o‘tib, sabzilar chiqdi. Ammo chilning yarmiga suv chiqmay qoldi - yarmida sabzi boru qolganida hech vaqo o‘smadi. Ahvolni ko‘rib, otamning qoshi chimirildi.

- Shu yoshga kirib bitta chilni ham eplab tekislolmabsan. Qara, yarmiga suv chiqmabdi. Ishlayotganda ko‘zing qayoqda edi. Qoyil, avjini qara, sen olgan chil-da - deya kesatdi. Men ham ìuloyimroq ohangda javob qildim:

- To‘g‘ri, ìen chilni ñizning ko‘zingiz bilan olãan edim. Ño‘zlarim keskin qattiq botmasin deb tabassum qilib turardim. Otam menga tikilib qoldi. Keyin qah-qah urib kulganicha nari ketdi.

Shu tariqa otam va men uchinchi faslga qadam qo‘ydi. Bu fasl ota va bolaning do‘stlashuv fasli edi.

Ushbu hikoyani tinglar ekansiz, uchinchi fasl mohiyatini anglaganday bo‘lasiz. Yodingizga esa bir donishmand bilan bo‘lgan savol-javob kelaveradi. Undan so‘rashibdi:

- Kim yaqin, otami yoki do‘stmi?

Donishmand javob beribdi:

- Shubhasiz, ota. Agar u do‘st bo‘lsa.

Beixtiyor savol tug‘iladi: xo‘sh, ota o‘z xatosini tushunmay, bolani nohaq deb hisoblaganda nima bo‘lardi? O‘z-o‘zidan ravshanki, bolada otaga nisbatan norozilik tuyg‘usi bosh ko‘tarardi. Buning oqibati esa hech qachon yaxshilik bilan tugagan emaski, hayotda sodir bo‘layotgan voqealardan bunga istagancha misol olish mumkin. Hech qachon farzand o‘z-o‘zidan yomon yo‘lga tushib qolmaydi. Ota-ona ushbu fasllarni unutdimi, demak, farzand tarbiyasi tanazzulga yuz buradi.

Xullas, ota-ona go‘dak xarxashasini ko‘tarmog‘i, o‘smir tarbiyasiga jiddiy e'tibor qaratmog‘i hamda voyaga etgan farzandi bilan bamaslahat ish tutmog‘i lozim. Shundagina ota va bola o‘rtasidagi me'yor chegarasi buzilmaydi. Shundagina har ikki tomon o‘rtasida tushunmovchilik kelib chiqmaydi.


Abdulhamid Muxtorov

 
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Muzayyana 16 Aprel 2009, 10:41:22
Assalamu alaykum!
Ko'pchilikni og'zidan eshitib qolamiz...
Bola tarbiyasiga maktab burchli deyishadi, bazida esa ota-ona deyishadi,
aslida xam shundaymi?
Aslida bola bir koptok emaski, gohidada maktab tomonga gohida esa ota-onaga "ma ol tarbiyala" deb uzatiladigan!
Bola tarbiyasiga albatta birinchi o'rinda ota-ona mas'ul.
Maktab bunda bir yordamchi xolos!
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: siddiqa 11 Iyun 2009, 08:37:46
 :as:
Bolani haqiqiy solih va odobli bo'lishiga harakat qilib ,uni yetuk inson bo'lib tarbiyalamoqchi bo'lgan ota-onalar avval o'zlari bn jiddiy shug'ullanishlari kerak .
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Муҳаммад Соҳиб 08 Iyul 2009, 01:01:50
Ассаламу алайкум!
Ушбу мавзуга оид фикрларни сқир сканман, турли ва ҳақ қарашлар келтирилганига гувоҳ бслдим. Ҳар кимнинг турфа хил айтган гапини жамлаб, таҳрир қилсак, айни ссралган саволнинг катта қисмига жавоб келиб чиқади!
Мен ҳам ушбу саволга сзимнинг ожиз фикларимни барчамиз учун манфаатли бслишини Марҳаматининг чеки йсқ Меҳрибон Ҳолиқдан ссраб бошласам!
А­нг аввал Тарбис деган ссзга атрофлича тсхталиб олсак! Тарбис ссзи луғавий жиҳатдан боқди, жисмонан ва аҳлоқан парваришлаш деган маъноларни англатади! Туғилажак гсдак сса боқилишга, жисмонан ва аҳлоқан парваришга муҳтож бслади! Ва табиийки, гсдакнинг мазкур сҳтиёжини унга масъул шахслар қондиришади! Бу масъулистни Ислом фарзанднинг ота-онадаги хаққи сифатида жорий қилиб қсйган! Ҳамда бундан ҳеч бир ота-она  бсйин товлай олмайди. Демакким, кспчилигимиз таъкидлаганимиздек фарзанднинг дастлабки босқичдаги тарбиссига ота-она масъул. Айтайлик мактабнинг қоравули шу мактаб ичидаги буюмларни четга сширинча олиб чиқиб кетилмаслигини таъминлашга масъул. Гар бирор буюм йсқолса, сғриланса сша қоравулнинг жавоб бериши аниқ! Худди шу каби биз ҳам фарзандларимиз қалбининг қоравулимиз . У соф фитрат билан туғилган қалбни шайтоний иллатлар билан ғуборланишидан қсриқлаймиз. Мактаб қоравули бегона одамни мактаб худудига берухсат киришига йсл қсймагани каби, биз ҳам Аллоҳ ва Унинг А асули :sw:нинг рухсати бслмаган ишларни бажарилишига йсл қсймаймиз!  Ана шу қоравулчилик давомида бажарадиган ишларимизнинг схлит номи Тарбисдир.
А­нди бу тарбис қачондан бошланади, нимага боғлиқ деган саволга жавоб берсак!
Шахсан менинг қарашим бсйича Тарбис-ср ва хотиннинг илк никоҳ кечаларидан бошланади ҳамда у нист, ихлос ва ҳаракатга боғлиқ. Чунки Исломий таълимот бизга шуни уқтирадики,
Ибн Аббос  :ra:дан ривост қилинади:
"Аабий :sw::
"Агар бирингиз сз аҳлига сқинлик қилишни ирода стган пайтида "Бисмиллаҳи. А­й бор Худоё биздан шайтонни четда қилгин, шайтонни бизни ризқлантирган нарсангдан четда қилгин", деса, албатта, агар сшандан унга фарзанд бериладиган бслса, унга шайтон абадий зарар етказа олмайди", дедилар

Бухорий, Муслим, Абу Довуд, Термизий, Аасаий ривост қилишган.
Мана тарбиснинг биринчи қадами қайда?
Зотан, юқоридаги атига икки қатор, лекин нақадар муҳим бслган Аабавий дуони билмайдиганлар қанча! :(
Атрофимиз тарбисси ёмон ёшлар билан кспасётган скан демак билайликки, бунда нафақат сша тарбисси ёмон боланинг ота-онаси балким бизнинг ҳам ҳиссамиз борлигин унутмайлик! БУ гапимни "битта болага етти маҳалла жавобгар" деган маънода смас, мусулмон қсшнисига қсшилиш одобларин сргатмаган бепарво инсон сифатида қабул қилишингизни ссрардим. Тарбиснинг мана шундай илк босқичини сзимиз билмай туриб, билмаганларга сргатмай туриб оҳ ураверишимиз бекор. Зеро, бу пойдевори мустаҳкам бслмаган бинонинг ёнига келиб олиб, "у ёнидан тиргак қсйиш керак, бу ёнидан қсйиш керак" деган гап билан бир хилдир! Зотан Асоси мустаҳкам бслмаган бинонинг самараси оз  бслишини барчамиз биламиз.
Шунинг учун келинглар аввал асосни мустаҳкам стишдан бошлайлик! Бу иш қандай  бошланиши ҳақидаги менинг тушунчам шулардан иборат!
Сизлар буни сқиб, фикрингизни айтинг-чи, ИншаАллоҳ тарбиснинг кейинги босқичлари ҳақида ҳам гаплашамиз!
Аллоҳ барчамизга сзимиз истагандан ҳам зиёда тарбислироқ фарзандлар ато стсин!
 
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Муҳаммад Соҳиб 08 Iyul 2009, 15:33:57
Айтганча, фарзандларга тарбис кор қилмаслигининг сна бир сабаларидан бири биз каби тарбисчилар айни шундай мавзуларга бесътибор қараб, турфа хил охиратимиз учун манфаатсиз бахсларга берилаверишимиздир. Валлоҳу аълам!
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Муҳаммад Соҳиб 09 Iyul 2009, 21:59:54
Мавзунинг мантиқий давоми деб билгайсизлар!
Бир нарсага чуқурроқ сътибор беришимиз керак!  Оқнинг қораси, туннинг куни, очнинг тсқи бслгани каби схшининг ёмони, тарбислининг тарбиссизи бслади! Ва лекин Аллоҳ сзининг ажойиб ҳикмати, Чексиз химмати билан барча жабҳада васатийликни(мсътадилликни) қарор топтиришни жорий қилиб қсйган! Яъни, снг аввал сзингизда сҳши хулқларнинг фазилати, ёмон хулқларнинг мазамматини тушуниб, ғазаб, шахват, хиқду-хасад, химмат ва сна шунга схшаш хулқларни сртачаликка олиб келганингиздан кейин ён-верга боқасиз! Биламизки, сиз айтгандек тарбисга муҳтож ота-оналарнинг тарбисли қсшнилари, тарбисли қариндошлари бслиши керак! Мисол тариқасида сизни тарбисга муҳтож қсшнингизни олайлик! Мусулмончиликда сса, қсшнига жиддий стиборда бслишга уқтирилади! Сиз сша тарбисга муҳтож қсшнига(албатта, аёлни назарда тутспман) шундай азиз инсон бслинг-ку, сизнинг гап ва насиҳатларингизни  жон қулоғи билан сшитсин! Шунда сиз сзингиздаги мсътадиллик руҳини қушнингизда ҳам сриштиришга уринишингиз мумкин!
Зотан, имом Бухорий ва бошқа муҳаддисларимиз Тамийм ад-Дорий розисллоҳу анҳудан ривост қилган ҳадисларида: «Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Дин насиҳатдир», дедилар»

 Шундан келиб чиқсак, гар тарбисли ота-она билан бирга тарбисга муҳтожи ҳам бслмаса,  "Дин насиҳатдир" каби ҳадисларда маъно қолмас сди!
Валлоҳу аълам!
Аллоҳдан тарбисчиларга куч-қувват ссрайман!
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Foniy 08 Oktyabr 2009, 16:05:20
Minbarning poyida tursa ham eshak,
Tarbiya yuqmaydi, bo`lmaydi odam.
Tarbiya ko`rmayin ulg`aysa kishi,
Eshak bo`lib qolur yuzga kirsa ham.

Sa'diy
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: ossiyobinti 08 Oktyabr 2009, 17:26:06
Kecha yaqin bir yoshgina, endigina 16 yoshga to'lgan bola o'z otasi bilan teng, deyarli kattaroq ham bo'lgan bir amaki bilan tengma-teng so'kishib yotibdi. U bolani og'zidan chiqqan gapni eshitib xayron qoldim. Amaki ham dadasini hurmati deb indamaygina tinchlantirmoqchi bo'lsa, besh battar sakrab so'kinadi. Aslida amaki unga ozginagina tanbeh berdi xolos, shuning uchun turli zamonaviy so'zlar bilan amakini yer bilan bitta qilib tashladi. U ham mayli, bolaning dadasi kelgach, erkatoy o'g'ilcha bo'lgan voeqeani teppa-teskarisini aytdi va amaki bilan otasi o'rtasiga sovuqchilikni tushurdi qo'ydi. Endi navbat amakiga=ota +bola teng tashlanishdi.Mana shunday aqli past otalar ham bisyor. Ular kelajakka o'zlariga o'xshagan axmoq otalarni kashf qilayotganlariga nima deysiz. Bolaniku tarbiyalab olsa bo'ladi, lekin otalarni tarbiyalaydigan tarbiya maskanlari ham bormikin?
__________________
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Ziyovuddin 08 Oktyabr 2009, 17:38:35
Qo'pol bo'lsa ham: Bukrni go'r tuzatadi.
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Kumush 08 Oktyabr 2009, 17:43:56
Кучук бирла хутикни, канча килма тарбис,
Ит булур, сшшак булур, асло булмас одамий.

Алишер Аавоий.
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: ossiyobinti 08 Oktyabr 2009, 17:47:18
O’zini tarbiyalay olmagan inson, boshqalarni ham tarbiya qila olmaydi

Avvalo tarbiyani o’zingizdan boshlang. O’z o’zini tarbiyalay olmagan inson boshqa bir kishini tarbiya qilishdan ko’ra, uni noto’g’ri yo’lga boshlash ehtimoli yuqoriroq.

Farzandlari juda yaxshi tarbiya ko’rgan bir oilani bilaman. Ular hech qanday tarbiya metodikasiga asoslaninb tarbiya qilinmaganliklarini ham bilaman. Bir kun ularnikida bo’lganimda farzandlariqa qanday qilib bunday go’zal tarbiya berganlarini so’ramoqchi bo’ldim. Lekin ozginadan keyin bu savolni berishga hojat yo’qligini tushundim. Hamma narsa shundoq ham ayon edi.

Farzandlarning otasi — samimiy, o’gir-bosiq va taqvodor inson, onasi esa mehribon va jonkuyar ayol. Oilada hayrli amallar qilishga alohida e’tibor berilardi. Uydagi televizor odatda o’chgan bo’ladi. Suhbatlarning barchasida Alloh zikri bor, g’iybat va yolg’ondan esa uman uzoq turiladi. Bunday oilada albatta go’zal xulqli farzandlar yetishadi. Qush uyasoda ko’rganini qiladi deb bekorga aytishmaydi.

Psixiatr bo’lganligim uchun turli xil oilalar farzandlarinig muammolari bilan menga murojaat etishadi. Ularning hammasi aynan bir narsadan shikoyat qilishadi: "œBu bola o’zini juda ham g’alati tutayapti. Unga yordamingiz kerak". Menda hatto qabulimga keladigan barcha bolalarning ota-onalari bir degan tasavvur shakllanadi. Ko’p hollarda muamo ota-onalarda bo’lib, aynan ular qo’pol xatolarga yo’l qo’yishadi, hatto turli xil komplekslardan, ruhiy rohatsizlikdan aziyat chekishadi. Lekin afsuski ular muammo farzandlarida deb o’ylashadi. Xuddi bola oilada tarbiya olmaganu, oydan tushganday tasavvur paydo bo’ladi insonda. Ota-onalar bor kuchlariyu aqllarini sarflab tarbiya qilayotgan farzandlarida ularga yoqmaydigan hatti-harakatlar qayerdan kelganini o’ylab o’ylariga yetolmaydilar. Biz bunday ota-onalarga to’g’ri ta’sir ko’rsatishga harakat qilamiz, shunday qilganimizdan keyingina ularning farzandlari go’yo ko’z o’nglarida yaxshi tomonga o’zgarishga boshlaydilar.

Shuning uchun ham men doim avval o’zingizning hatta-harakatlaringizni tahlil qilib chiqing deyman.

Poydevor mustahkam bo’lsin

Poydevor imoratning asosi bo’lganidek, inson umrinig dastlabgi yilari uning ruhiy rivojlanishining asosidir. Bolaning aqliy rivojlanish jarayonining 80% 7-8 yoshlargacha sodir bo’lganidek, inson shaxsinig har tomonlama va uyg’un rivojlanishi ham aynan shu davrga to’g’ri keladi.

Asosan ilk ikki yil juda muhim. Chunki bu davrda o’ziga va atrofdagilarga ishonch tuyg’usi shakllanadi. Bu davrda bola muntazam e’tibor va sevgiga kuchli ehtiyoj sezadi. Hatto unga kim tarbiya berayotgani uncha muhim emas- eng asosiysi munosabatlarning davomiy va sobit bo’lishi. Tez-tez o’zgarib turadigan muhitda katta bo’lgan bolalarda keyinchalik atrofdagilarga ishonchsizlik, shuningdek odamovilik hislatlari kuzatiladi. Birovga o’ta bog’liqlilik, asabiylik, har doim shubha ichida bo’lish kabi sifatlar ilk yillarda ota-onalar amal qilishi kerak bo’lgan qoidalarga rioya qilmaganliklaridan yuzaga keladi.

Filippinda o’tkazilgan tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, hayotinig ilk yillarida mehr va e’tibor bilan tarbiyalangan bolalar katta bo’lganlarida ancha og’ir- bosiq, o’z hissiyotlarini boshqara oladigan insonlar bo’lib yetishganlar. Shuning uchun ham sizga hali hech narsani anglamaydigan yosh bo’lib tuyulgan ilk yillar farzandingizning ong osti rivojlanishining asosi ekanligini doim yodda tuting.

Jannatning sharbat daryolari.

Bolaga har doim hayot, o’lim va borlig’imiz haqida bilimlar berib boring. Chunki 3-5 yoshlarga kirganda bola atrofidagi olamni o’rgana boshlaydi, ko’pgina narsalar, asosan borlig’imiz va o’lim haqida sizdan javob olishni istaydi.
Misol uchun, savollar quyidagicha bo’lishi mumkin: "œOyijon, siz ham o’lasizmi? O’limdan keyin nima bo’ladi? Dadajon, Alloh qaerda yashaydi?" Javobingiz bolani qoniqtirishi bilan bir qatorda, unga tushunarli tilda bo’lishi kerak. Shuni biling ki, agar bola bunday javobga tayyor bo’lmasa, savol ham bermagan bo’lar edi. Bolaga o’lim va o’limdan keyinggi hayot, Alloh haqidagi savollarga javob berishdan qochilgan oilalardagi bolalarda qandaydir qo’rquv hissi bo’ladi.
Onamdan savol so’raganimda bo’lgan bir voqeani hech unutmayman:

- Oyijon, vafot etganimizdan keyin bizga nima bo’ladi?
- Janatga tushamiz, o’g’lim
- Keyin nima bo’ladi? Jannatda qancha yashaymiz? Onam meni abadiylik nima ekanligini tushunmasa kerak degan xayolda meni tinchlantirish uchun:
- U erda 1000 yil yashaymiz o’g’lim.


Men juda ham xafa bo’ldim. Ich-ichimdan jajji bir ovoz menga : "œAgar oxir —oqibat o’ladigan bo’lsak, qancha yashashimizni nima ahamiyati bor. Men abadiy yashashni xoxlayman, yo’q bo’lishni istamayman" derdi.
Shuning uchun ham bolangizga Alloh, Qur’on, o’limdan keyingi hayot haqida bilganlaringizni albatta o’rgating. Shuningdek, farishtalarni ham unutmang. Bizni himoya qiladigan, kuzatadigan bu ko’rinmas maxluqotlarning borligini bilish, bolalarda uchraydigan ertak yoki multfilmdagi salbiy obrazlardan qo’rqqanlarida qalblariga malham bo’ladi.
Payg’ambarimiz va islom dunyosining buyuk shaxslari hayotlaridan hikoyalar keltirish ham muhimdir. Chunki bola katta bo’lar ekan, o’ziga o’rnak qilib olish uchun ideal bir shaxs qidiradi. Agar siz uning ideal shaxs haqidagi tasavvurlarini konkret bir inson bilan bog’lamas ekansiz, tez orada farzandingiz o’ziga Pokemonlar ustozi(yaponlarning tushunarsiz multfilmidan) va shunga o’xshagan yana boshqa bir ideal topib oladi.

Hech qachon bolani din asoslarini o’rgatish bilan qiynab qo’ymang. Bu ishni bolaga og’ir kelmaydigan darajada, bolangizga yoqadigan misollar keltirgan holda qiling. Misol uchun, meva sharbatini yaxshi ko’radigan qizimga jannatda meva sharbatlari oqadigan daryolar borligini, ulardan istaganingcha ichish mumkinligini aytganimdan beri uning o’lim to’g’risidagi tushunchasi shunchalar ozgardiki, hatto o’limdan qo’rqadigan boshqa bolalarga ham ijobiy ta’sir o’tkaza boshladi.



Ota — eng birinchi ustoz

Amallarimiz so’zlarimizdan ancha ustundir. Doimiy suhbat va o’gitlardan tashqari amallaringiz bilan o’zini qanday tutish kerakligini ko’rsating. Yolg’on gapirish yaxshi emasligini aytib turib, navbatdagi telefon qo’ng’irog’iga sizni uyda emas deya javob berishini buyurgan bolangizning ahvolini bir o’ylab ko’ring! Yoki o’zingiz qo’lingizda sigaret bilan "œtutab" tursangizda, buyoqdan farzandingizga chekish zahar ekanligi haqida va’z o’qisangiz qanday ta’sir qiladi? Tozalik haqida o’git bergan ota o’z ortidan yig’ilmagan bir uyum axlat qoldirsa, ajabo, uning aytganlari qanday ta’sir qilarkin?

So’zlaringiz amallaringiz va his-tuyg’ularingizga uyg’un bo’lmay qo’lishidan ehtiyot bo’ling!


Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: jasur.best 16 Noyabr 2010, 20:50:53
shaxsni shakllanishida 3 omil muhim ekanligi psixologlar tomonidan ta'n olingan:
1. Irsiyat
2. Muhit
3. Shaxsiy faollik
Demak, har biri katta ahamiyatga ega.
Nom: Re: Tarbiya nimaga bog'liq..?
Yuborildi: Saliha 07 Dekabr 2010, 23:51:17
 :bsm:
Bolani tarbiyasini birinchi bo'lib ona qorindaligida boshlashi kerak deb o'yleman.
Chunki homilador ayol harom luqma emasa, bolani tarbiyalash oson bo'ladi.Keyingisi bola tugilgandan keyin unga aqiqa qilish ham bola tarbiyali bo'lishiga sabab bo'ladi.Bolani tarbiyalash, tugishdan og'irroq deb o'yleman..Oilaviy muhit,ota-ona sababchi bo'ladi bolani tarbiyasiz bo'lishiga.Tarbiyali bo'lishi uchun birinchi luqmasiga etibor berishimiz kerak..deb o'ylaman..