forum.ziyouz.com
Umumiy bo'lim => Islom => Mavzu boshlandi: Salmoni Forsiy 03 Yanvar 2008, 23:50:43
-
Namoz shartlari
Namoz o’qish uchun quyidagilar shart:
1. Tahoratda bo’lish.
2. Libosning pokligi.
3. Namozgohning ozodaligi.
4. Avratlar hammasi libosda bo’lishi.
5. Namoz o’z vaqtida o’qilishi.
6. Qiblaga qarab turish.
7. Dildan niyat qilish.
-
Namoz ruknlari
Namozga kirishishdan avval «Allohu akbar», deyish, tik turish, qiyomda uch oyat miqdoricha Qur’on o’qish, peshonani yerga yetkazib ikki marta sajda qilish, qa’dada bo’lish, namoz ruknlarining har qaysisini o’z o’rnida bajarish, namozdan o’z ixtiyori bilan chiqish namoz ruknlariga kiradi.
-
Namoz vojiblari
-Â Namozning vojiblari nechta?
Â- O’n beshta:
- Fotiha surasini o’qimoq,
- farz namozining avvalgi ikki rakatiga, sunnat va nafl namozlarining har rakatiga bir bor Fotiha surasidan so’ng biror sura yoki uch oyat Qur’on zam qilmoq,
- tumaniniyata — ruku’ va sujudda tasbeh aytar miqdorida o’tirmoq,
- qavma — ruku’dan qaytgan vaqtda qaddini to’g’ri qilib bir oz turmoq,
- jalsa — ikki sajda orasida bir oz o’tirmoq,
- qa’dai u’lo — uch-to’rt rakatlik namozlarning ikkinchi rakati oxirida «Attahiyot» o’qish miqdoricha o’tirmoq,
- tashahhud — har qa’dada «Attahiyot» o’qimoq,
- salom — namozdan salom lafzi bilan chiqmoq,
- muvalot — namoz amallarini birin-ketin bajarmoq,
- jahr — bomdod, shom va xufton namozlarining avvalgi ikki rakatida imomning ovozini chiqarib qiroat qilmog’i,
- ixfo — qolgan rakatlarda ovozni maxfiy qilmoq,
- insot — imom qiroat qilgan paytda muqtadiyning sukut qilmog’i,
- takbirot — hayit namozlarinig har rakatida uch marta takbir aytmoq,
- Qunut — vitrning uchinchi rakatida duoyi Qunutni o’qimoq,
- sajdai sahv — unutib farz amalni kechiktirgan yo vojibni tark qilgan kishining sajdasi.
-
Namoz sunnatlari
Namozda yigirma beshta sunnat bor:
- farz namozini jamoat bilan o’qish;
- farz namozi uchun azon aytish;
- farz namozidan oldin takbir aytish;
- farz namozidan oldin qo’lni quloqqa yetkazish;
- ayollarning qo’llarini ko’krakkacha ko’tarishlari;
- qiyomda turganda qo’lni bog’lash;
- takbirdan so’ng namoz boshida Sano aytish;
- Sanodan so’ng «A’uzubillah»ni aytish;
- Fotiha surasidan so’ng «Omin», deyish;
- ruku’ga borganda va undan qaytganda hamda sajdaga borganda «Allohu akbar», deyish;
- ruku’da uch marta tasbeh aytish;
- sajdada uch marta tasbeh aytish;
- ruku’dan qaytilganda imom bilan yoki yolg’iz o’quvchi «Sami’allohu liman hamidah», deyishi;
- so’ng «Robbana lakal hamd», deyish;
- ikkinchi qa’dada salovotni oxirigacha o’qish;
- ikkinchi qa’dada salovotdan so’ng oyat o’qish;
- takror salom, ya’ni o’ng va so’l tarafga salom berish;
- niyat salomini berish;
- takbirni, tasmiyani, salomni baland ovozda aytish;
- imom bilan namoz o’qiganda har amalni tengma-teng bajarish.
-
Namoz mustahablari
Namoz mustahablari yigirmata:
- namozga kirishayotib qo’l ko’targanda barmoqlar orasini ochiq tutish;
- bosh barmoqlar quloq yumshog’iga tekkizilishi;
- tik turgan paytda ikki oyoq orasining sal ochiq turishi;
- qo’l bog’langanda chap qo’lning kaft bo’g’inini o’ng qo’lning bosh barmog’i va chinchalog’i bilan bog’lab ushlash;
- sura va zikrlarni burro-burro o’qish;
- bomdod va peshinda Fotiha surasidan keyin uzunroq suralarni o’qish;
- asr va xufton namozida o’rtacha uzunlikdagi suralarni o’qish;
- shom namozida qisqa suralarni o’qish;
- avval uzun, keyin kalta suralarni o’qish;
- sajda chog’i bosh barmoq quloq yonida bo’lishi;
- sajdada qo’l barmoqlari bir-biriga tegib turishi;
- sajdada oyoq barmoqlari yerga tegib, tovon ko’tarilib turishi;
- qo’l va oyoq barmoqlari qiblaga qarab turishi;
- qa’dada qo’l barmoqlarini past qilib turmasdan o’z holicha son ustiga qo’yish;
- ruku’ va sajdada tasbehlarni toq aytib, uchdan ziyoda aytish;
- uch va to’rt rakatli farz namozlarining ikki rakatidan so’nggi rakatlarida Fotiha surasini o’qish, ammo sunnat, vojib va nafl namozlarida Fotiha surasidan so’ng bir sura qo’shib o’qish;
- namoz ichida yo’talmaslik, esnamaslik, tavoze’lik, salom berganda orqadagi kishini ko’rar darajada yuzni burish.
-
Namoz paytidagi makruh holatlar
Ular oltmish bitta:
- uzrsiz yo’talish;
- qiroatga xalal beruvchi narsani og’izda saqlash;
- ruku’ holatida bosh yelkadan baland turishi;
- no’xot kattaligida taom yeyish;
- oyat va tasbehlarni barmoq bilan sanash;
- sunnatlardan birortasini qasddan tark etish;
- qiroatni ruku’da tamom qilish;
- ikki ko’zni yumib turish;
- namoz tugamay, peshonasini artish;
- namoz payti libosni tekislash;
- harakat qilish;
- tuflash;
- yechinish;
- qasddan bir oyatni yarmida to’xtatib, boshqasini boshlash;
- kerishish;
- peshonani yerga tekkizmay, sallani tekkizish;
- jamoatga odam qo’shilganda imom ovozini pasaytirishi;
- namozni imom cho’zib yuborishi;
- yeng tirsakkacha chiqishi, burun qoqish;
- takbirni takror aytish;
- uzrsiz devorga yoki ustunga suyanish;
- mehrob ichiga butunlay kirib olib namoz o’qish;
- barmoqlari bilan biror so’zni yozib ko’rsatish;
- bosh yo qosh bilan biron so’zni ishora qilish;
- tahorat tang bo’lib turganda namoz o’qish;
- qabrga yo najasga qarab namoz o’qish;
- oldinda joy bo’lsa-da, ortda namoz o’qish;
- boshyalang namoz o’qish — bularning bari namoz chog’i qilinsa, makruhdir.
-
Namozni buzuvchi amallar
Namozni ushbu yigirma ikki amal buzadi:
- so’zlashish;
- qasddan bir kishiga salom berish;
- qasddan alik olish;
- duoda odamlardan narsa talab qilish;
- dunyo ishi uchun ovoz chiqarib yig’lash;
- kam bo’lsa-da, taom yeyish;
- mast holda bo’lish;
- sharob ichish;
- ish qilish, ya’ni libos kiyish, qashinish;
- Qur’onning ma’nosini buzib o’qish;
- imomdan ilgari turish;
- oftob chiqayotganda bomdod o’qish;
- farz amallarining birortasini tark qilish;
- libosining yoki o’zining bulg’anishi va shu kabilar namozni buzuvchi amallardir.
-
Namozning muboh amallari
- Yuz o’girmay, ko’z qiri bilan nazar tashlash;
- ilon yo chayon o’ldirish;
- nafl namozda bir rakatga bir surani ikki marta o’qish;
- nafl namozda devor yo ustunga suyanish;
- imomning vojib harakatini bilish uchun yondagi kishiga nazar solish.
-
Namoz paytida tahoratning buzilishi
- Burun qonasa yo shunga o’xshash xunuk hodisa bo’lsa, ibodatdagi kishining namozi buziladimi?
- Ha. Bunday holda kishi tahoratini yangilab, boshdan yoki to’xtagan joyidan o’qishi lozim. Bu paytda imom namozni tugatgan bo’lsa, u kishi yolg’iz o’qiydi.
- Namoz o’qib turgan kishining oldidan kesib o’tsa bo’ladimi?
- Yo’q, bu holat makruhdir. Ancha naridan bo’lsa, joiz. Namoz o’qiyotgan kishi o’zini bildirishi uchun «Subhanalloh» deb qo’ysa bo’ladi yoki bir gaz oldinga tayoqcha suqub qo’yadi. Jamoat bo’lib o’qilsa ham, oldindagi yo’lakni berkitmaslik uchun tayoqcha tiqib qo’yiladi.
-
Zaif va nogiron kishilar bayoni
- Zaif va nogiron kishilarning namozda hukmi qanday?
- Kishi zaifligi sababli qiyomga turolmasa, o’tirib o’qiydi. O’tirgan holicha bukilib ruku’ qiladi, sajdada esa el qatori boshini yerga tekkizib o’qiydi. Agar ruku’ va sajdaga holi kelmasa, o’tirgan ko’yi ruku’ va sajdaga bir oz egilib, ishora qilib o’qisa ham bo’ladi. Agar o’tirishga ham quvvati yetmasa, oyoqlarini qibla tarafga uzatib, chalqancha yotib, boshi bilan ishora qilib o’qiydi. Agar bunga ham quvvati kelmasa, u zotga ma’zurdir. Qachon quvvatga kirsa, qazosini o’qish niyati bilan keyinga qoldiradi.
- Namozni uzrsiz o’tirib o’qisa bo’ladimi?
- Suvda, kemada kelayotganlarga mumkin.
- Sunnat va nafl namozini otda turib o’qisa bo’ladimi?
- Bo’ladi.
- Otda o’qilsa, qaysi tarafga qarab o’qiladi?
- Ot ketayotgan tarafga qarab.
- Qariligi yoki g’oyatda sovuqligi tufayli tili Qur’onni to’g’ri talaffuz qila olmaydiganlar namozni qanday o’qigani ma’qul?
- Unday kishilar imomga iqtido qilsin. Yolg’iz bo’lsa, bilgan oyatini bir necha bor takrorlab o’qiydi.
- Bir kishi sabab bilan hushidan ketib yotib qolsa, o’qilmay qolgan namozni nima qiladi?
- Hushsizlik 24 soat ichida bo’lsa, har bir namozni qazo qilib o’qiydi, agar 24 soatdan oshsa, u holda yangi kunning namozlariga kirishadi.
-
Qazo namozi
— Bir kishi bir namozni uzr sababli o’z vaqtida o’qimasa, nima qiladi?
— So’ngra qazo qilib o’qiydi.
— Bir kishining bir namozi qazo bo’lib, ikkinchi namozning vaqti kirib qolsa, u kishi qaysi namozni o’qiydi, ya’ni avval qazo namozni o’qiydimi yoki vaqti kirgan namozni o’qiydimi? Masalan, peshin namozi qazo bo’lib, hanuz qazosini o’qimay, asr namozining vaqti kirib qolsa, avval peshin namozining qazosini o’qiydimi yoki asrni o’qiydimi?
— Umrida namozlarni besh martadan ortiq qazo qilmagan kishi bo’lsa, avval qazo bo’lgan namozni o’qib, undan so’ng vaqti kirgan namozni o’qishi farzdir. Qazo bo’lgan namozni o’qimasdan vaqti kirgan namozni o’qishi durust emas. Ammo umri davomida besh namozdan ortiq qazo qilgan kishidan bu tartib soqitdir. Ya’ni, unga tartib farz emas, u tartib egasi emas. Demak, u kishi xohlasa, qazo bo’lgan namozni avval o’qiydi.
— Tartib soqit bo’lmagan kishi qazo namozni esdan chiqarib, vaqti kirgan namozni o’qisa, namozi tamom bo’lmasdan qazo bo’lgan namozi esiga tushsa, o’qib turgan namozi buziladimi?
— Buziladi.
— Vaqti kirgan namozni o’qib tamom qilgandan so’ngra qazo qilgan namozi esiga tushsa, o’qilgan namozi durust bo’ladimi?
— Durust bo’ladi, boshqatdan o’qish lozim emas.
— Qazo bo’lgan namozga mashg’ul bo’lsa, keyingi namozning vaqti chiqib ketish xavfi bo’lsa, avval qaysi namozni o’qiydi?
— Avval vaqti kirgan namozni o’qiydi, qazo namozni undan keyin o’qiydi.
— Uzrsiz biror namozni o’z vaqtida o’qimasdan qazoga qoldirish durust bo’ladimi?
— Durust bo’lmaydi, nihoyatda ulug’ gunohlardandir.
— Bir kunning besh vaqt namozi qazo bo’lsa, avval qaysini qazo qiladi?
— Bomdod namozidan boshlab to xufton namozigacha o’z tartibida qazo qiladi.
— Qazo bo’lgan namozning faqat farzini o’qiydimi yoki sunnatni ham o’qiydimi?
— Faqat farzini o’qiydi, sunnatini o’qimaydi, lekin bomdod namozi qazo bo’lgan bo’lsa, peshin vaqti kirmasdan qazosini o’qisa, u vaqtda bomdodning sunnatini ham qazo qiladi.
— Vitr namozi vaqtida o’qilmasa qazo qilinadimi?
— Qazo qilinadi.
— Juma va hayit namozlari-chi?
— Qazo qilinmaydi. Jumani o’qimay qolgan kishi o’rniga peshin namozini o’qiydi. Ammo hayit namozini qazo ham qilmaydi va o’rniga o’qiladigan namoz ham yo’q.
— Bomdod namozi, shom namozi va xufton namozi qazo qilinganda avvalgi ikki rakatlar ovoz chiqarib o’qiladimi yoki ichida o’qiladimi?
— Ushbu namozlar jamoat bilan qazo qilinsa, ovoz chiqarib o’qish imomga vojibdir. Yolg’iz qazo qiluvchiga ichda o’qish vojibdir.
-
Islomda bandaning amali hammasi sakkiz qismga bo’linadi:
Bular quyidagilar:
1.Farz amal.
Farz Alloh taolo buyurgan amaldir. Uni qilgan kishi savob topadi. Uzrsiz bajarmagan kishi gunohkor bo’ladi. Uning zarurligiga ishonmagan kishi esa kofir va imonsiz sanaladi.
-
2.Vojib amal.
Vojib — Islom dinida bajarilishi shart bo’lgan amal. Uni bajargan kishi savob oladi, bajarmaganlar gunohkor bo’ladi. Vojib amalga ishonmagan kishi kofir va imonsiz bo’lmasa ham, katta gunohga botadi.
-
3.Sunnat amal
Payg’ambarimiz Muhammad alayhissalomning qilgan amallari. Sunnat amalini qilgan kishi savob topadi. Qilmagan kishi gunohkor bo’lmasa-da, qiyomat kuni malomatga qoladi, Payg’ambarimiz shafoatlariga loyiq bo’lmaydi.
-
4.Mustahab amal
- Mustahab Payg’ambarimiz Muhammad alayhissalom ba’zan bajargan va ba’zan bajarishni lozim ko’rmagan amaldir. Uni qilgan kishi savob topadi. Ammo qilmasa, gunohkor bo’lmaydi. Qiyomat kuni azob va malomatga ham qolmaydi.
-
5. Muboh amal
- Muboh shunday amalki, qilinsa ham, qilinmasa ham durust bo’laveradi. Undan kishi savob ham, gunoh ham topmaydi. Qilish-qilmaslik bandaning ixtiyoridadir.
-
6.Harom amal.
- Harom Islom dinida qat’iy ta’qiqlangan amaldir. Uni qilgan kishi qattiq gunohga botadi, uni halol, deguvchilar kofir va imonsiz hisoblanadi.
-
7.Makruh amal
- Makruh Islom dini ta’qiqlagan amal. Makruhni qilmagan kishi savobga qoladi, qilgan kishi esa azoblanishi mumkin. Uni qilgan kishi kofir bo’lmasa-da, gunohga botadi.
-
8.Mustakrah amal
- Mustakrah shunday amalki, uni qilgandan ko’ra qilmagan yaxshiroqdir. Qilgan kishi gunohkor sanalmasa-da, odobsiz bo’ladi. Qiyomatda azobga qolishi mumkin.
IBODATI ISLOMIYA. Ahmad Hodiy Maqsudiy kitobidan foydalanildi.