Ҳасад ақлни кесар
Аллоҳ таоло инсонни икки мураккаб унсур - руҳ ва жисмдан сратди. Унга турли хулқ - атвор, шакл-шамойилни ризқ қилиб берди.
Лок фитратда туғилган гсдак шу икки асоснинг тарбис стилишига муҳтождир. Ўтган салафларимиз снг аввало рухий тарбисга стибор қилганлар. Чунки бу дунёда ҳам, охиратда ҳам жисмнинг роҳатда бслиши учун, аввало ана шу рухнинг тозалиги катта аҳамистга сгадир.
Маънавий дунёнинг хазиналаридан бслган олий сифатлар билан бирга, инсонинг таназзулига сабаб бслувчи ёмонлик, ёлғон, ғийбат, адоват каби разил хулқлар дунё сратилгандан бери Одам фарзандлари орасида сшаб, ҳар бир жараёнда сз таъсирини ксрсатиб келмоқда. Шу сифатлар қаторида сз срнига сга бслган, ксплаб ёмон ишларнинг онабошиларидан бири - ҳасаддир.
Ҳасад - бировда бор бслган неъматнинг зойил бслишини исташ, ҳатто йсқотишга ҳаракат қилишдир. Ҳасад - бу сширин рақобатдир. А ақобат бслганда ҳам зарари умумий, натижаси надомат билан тугайдиган хили.
Ҳасад иблис алайхиллаънадан бошланиб, инсонист орасида кспайди. Бу иллат аввало, сзи жой олган инсон танасини захарлаб, кейин зарарларини у орқали атрофга тарқатади. Аатижада, турли ижтимоий парокандалик вужудга келади.
Аллоҳ таоло ҳасаддан, ҳасадчидан узоқ юриш, уларнинг ёмонлигидан панох ссраш учун остлар нозил қилди ва:
"Ва ҳасад қилган ҳасадчининг ёмонлигидан (панох ссрайман) деб айт" дес марҳамат қилди.
Қуръони Карим қайтараётган, айтилиши осон, оқибати азобли бслган бу ссз бора - бора мустаҳкам ришталарнинг узилиши, бақувват таналарнинг йиқилиши, интизомли давлатларнинг тарқаб кетишига сабаб бслади.
Ҳасад инсоннинг ҳам, замон ва маконнинг ҳам фарқига бормайди. Чунки у нодонликнинг аломатидир. У бор жойда ақл анча сиқилади, баъзан аразлаб кетиб қолиши ҳам мумкин. Агар ҳасаднинг ксзлари кср, қулоқлари кар бслмаганида, агар ақлни сзига дсст тутганида Абдуллатиф падаркушга айланармиди? Қобил ва Юсуф алайхиссаломнинг биродарлари сз жигарларининг жонига қасд қилармидилар у бслмаганида?! У ақл четга сурилган, нодонлик бутун жисмни ишғол стиб, жилов шайтонир - ражимнинг қслида бошқарилаётган, ксзлар фақат битта мақсадга қаратилиб, қулоқлар ҳар қандай қувватли қайтариқни сшитишдан ожиз бслган ҳолат сди.
Ана шу жараёнда ҳасад сз вазифасини тскис адо стди: У номига монанд, инсондан ақл ва тафаккур неъматларини арчиб, шилиб олди. Ақли бслмаган киши сса, оқиллар қилиши лозим бслган амаллардан четлатилади. Булар шунчаки ёзилиб, қоғозда қолиб кетадиган баландпарвоз гаплар смас, бу Одам болалари сйлаб, танасига сингдириши лозим бслган амалга чақириқдир. Биз, бир ота - онанинг фарзандлари нима учун сзаро муносабатларимизни Аллох буюрган тартиботлар асосида смас, шайтон алайхиллаънанинг қабиҳ хулқи, Отамизга қилган адоватининг ҳосилалари устида бино қилишимиз керак? Иблиснинг измида, унинг буйруқларига ксниб сшаш, Қиёматда дунё аҳлининг олдида музтар бслиб туришу, жаҳаннамга стин бслишга арзийдими?!
Ҳасад ақлни чеклаб қсйиши фанда ҳам сз тасдиғини топган масаладир. Аллина Владимировнанинг аниқлашича, ҳасад - чекланишдир. Бу ҳолатда инсон фақат битта мақсад учун ҳаракат қилади. Мотиваяиснинг бу тарзда чекланиши сса фикр доирасининг торайишига олиб келади. Оқибатда шахс шаклланиши бузилиб, ақлий жараён сусасди. Литер Куттернинг аниқлашича, ҳасад натижасида қон томирлари торайиб, одам оқаради, артериал босим ошади.
Ксрдингизми, Одам Ато ва унинг болаларининг азалий душмани иблис алайхиллаъна шу ерда ҳам сз душманлигини билдириб стди. "Шайтон қон томирларидадир", у ана шу жойдан туриб, инсоннинг соғлиғига ҳам таъсир стади. Бу хиссий жунбушга келиш босқичи - алам хисси, сз ҳолатидан норозилик, ғазабланиш ёки изтироб, тслиқсизлик, тақдирнинг адолатсизлиги деган хисни вужудга келтиради. Тақдирдан норозилик сса...
Уламоларимиз ҳасадни келтириб чиқарувчи 6 омилнинг бири деб, мақсадга сришолмасликдан қсрқишни ҳам ксрсатиб, уни кундошлар сртасидаги муносабатга қиёслайдилар. Чунки улар бир инсонинг сътиборини қозониш учун ҳар қандай ишни амалга ошира оладилар.
Муслималарга наъмуна нубувват ҳонадонининг шарафли ҳонимлари бслган оналаримиз ҳам таъбир жоиз бслса, кундошлар сдилар. Улар бир - бирларидан оддий инсонни смас, Ҳазрати Муҳаммад Мустафо соллалоҳу алайхи васалламни қизғанар сдилар. Улар ҳам рақибалар бслиб, рақобатлари схшилик йслида мусобақалашиш сди, холос.
Оддий мисол: Оиша ва Зайнаб бинти Жаҳш оналаримиз. Улар ҳам кундош сдилар. Бир - бирларидан Аллоҳнинг дсстини қизғанар сдилар.
Оиша онамизга тухмат тошлари отилган, нафакат муслималар, балки бутун Ислом умматининг шаъни ксндаланг турган сша машъум "Ифк" ҳодисаси бслганда сса бу рақобат четга улоқтирилди, сз таъсирини йсқотди. А асулуллох С.А.В. Зайнаб онамиздан Ойша ҳақида фикрларини ссраганларида, у зоти мутоҳҳаро ҳеч бир ёмон ссз айтмадилар, ҳатто шунга сқин кинос қилиб, унинг обрссини туширишни сйлаб ҳам ксрмадилар. Чунки у зотда ҳасад деган қора туйғунинг асари ҳам йсқ сди.
Тасаввур қилиб ксрайлик, агар Зайнаб онамизда ана шу иллат бор бслиб, пайтдан фойдаланганларида, ёки Аабий алайхиссаломнинг бошқа аёллари ҳам тил бириктириб, Оиша онамизни ёмонлаганларида нима бслар сди? Инсонист саййидининг суюклиси шу ишни қилибди-да, мусулмон аёлларнинг аҳволи шу сканда, Ислом дегани шундоқ бслса... деган бслмағур гаплар кспайиб, А асулуллоҳ С.А.В.нинг қаддилари букилиб, юзлари қизармасмиди. У зотни бу ҳолатда ксришдан ксра сз жонидан кечиш минг бора осон бслиб қолмасмиди саҳобалар учун?
Ҳасад инсонни занг темирни емиргани каби емиради. Бундаги зангдан мақсад -касалликлардир. Улар ёпишган ҳар қандай бақувват инсон ҳам аста - секин еқила бошлайди.
Касалликларнинг кспи феъл-атворга боғлиқ бслади. Яъни, психологисда маълум бслган феъл-атворларга ҳасад туйғусининг қсшилиши турли касалликларга олиб келади.
Инсонларга айниқса сз душманига зарар келтириш истаги билан кечувчи агрессив феъл атвор - холерикларда томир торайиши, юрак тез уриши, асаб гипертонисси узатилади. Улар сз ғазабига чидай олмай, уни амалга оширишга ҳаракат қилишади. Бу Абу Лаҳабнинг Исломга, Лайғамбаримизга қилган қабиҳликликларини сслатмайдими? Улуғ Ларвардигорга ибодатдаги бир карамли кишини ундан тссиш учун йслларга тиканлар сочди, сажда қилаётганларида бошларидан ахлатларни ағдарди.
Меланхоликларда ҳасад туйғуси бслса, улар зарарни биров орқали бажаради. Уларда муаммо кспроқ ошқозон-ичак тизими касалликлари, жигар ва ст коликалари, ошқозон сраси бслади.
Бундай кишилар сз аламини фолбинлар, сеҳр-жоду ва қотиллар воситасида олишга уринадилар. Шулардан бири Лабид исмли схудий бслиб, у Лайғамбаримиз С.А.В.нинг муборак сочлари ва тирноқларига сеҳр-жоду қилиб, шикаст етказмоқчи бслган.
Сангвиниклар бошқа ҳарактерларга нисбатан ҳасадга камроқ мойил бслади. Буларда ҳасад оқибатида юрак қон-томир касалликлари ва иммунитет бузилиши кузатилади.
Флегматиклар атрофга нисбатан лоқайд бслишади, шу сабаб уларда ҳасадгсйлик кузатилмайди.
Биз ҳасаднинг шунчалик ксп жисмоний ва маънавий зарарларини билиб олдик. Анди ҳам бу дунёда, ҳам оҳиратда унинг зарарини татиб сшашдан сақланиш Оллоҳнинг изми билан сз ихтиёримизга топширилди. Биз бугун ундан тийилиш лозимлигини билдик, демак уни қилмасликка мукаллафдирмиз.
Ҳасад, сеҳр, фолбинлик каби нарсаларга ишониш, мана шулар воситасида сз нистига ета олиш фикри кспроқ аёлларда учрар скан. Улар бу ишлари билан қалбларга бироз таскин бериб, ором топа олар, лекин бир кун келиб, қилган ёмонликларининг жабрини фарзандлар тотганда ксзлари очилиб пушаймон қилиб қолмасмикинлар?
Қачонлардир, кимгадир қилган ҳасадимизнинг фалокати, не - не орзулар билан дунёга келтирган, масъум чехраси, беғубор ксзлари, ширин кулишлари билан қалбимизни шодликка тслдириб турган жажжи гсдагимизнинг чекига тушса, қандоқ чидай оламиз?
Биз кимга сргашиб, кимга иқтидо қилишимиз керак: Отамизга ҳасад қилиб, жаннатдан туширилишга мажбур қилган ҳасадгсй Азозилгами ёки Аллох таолонинг буйруқларига итоат стиб, саодатга сришган солихларгами?
Тошкент Ислом Институти талабаси
Зебуннисо Қутбиддинхон қизи
Manba (http://www.muslimaat.uz)