forum.ziyouz.com
Umumiy bo'lim => Umumiy => Mavzu boshlandi: Muhyiddin 20 May 2008, 15:40:08
-
Ассалому алайкум
БУ ЛОСТ ЛОТИА ИМЛОСИГА ЎТИШ МУМАММОЛАА ИГА БАҒИШЛАААДИ.
Барчамизга маълумки, юртимизда Лотин имлосига босқичма-босқич стиш жараёни кетмоқда. Аввалари, снглишмасам, одамларимизда жорий Кирил имлосига нисбатан десрли ҳеч қандай сътирозлари йсқ сди, бу имлонинг сзига хос камчилик ва қулайликларига срганиб кетишган сдилар.
Шунда ҳам муммолари сзига етарлди бслган, ёш, сндигина ривожланиб келаётган мамлакатимиз учун бу муаммо қаердан бирданига кун тартибига чиқиб қолди?
Кимлардир А ИВОЖЛААИШАИ лотин имлосига стишда деб билди (балки) ва бир қатор бунга дастакларни ҳам ксрсатдилар. Масалан: жаҳоннинг кспгина мамлакатлари бу имлодан фодаланаётгани, сна кимлардир биз ксникиб кетган "œЎ", "Қ", "œҒ", "œҲ" ларни клавиатураларда йсқлигини баҳона қилдилар ва ҳ.к.
Янги имлога стишнинг асосий сабаби нима? Бу савол аввало шу соҳанинг мутахассисларга!
Табиийки кетма-кет сна саволлар туғилади:
1. Биз стмоқчи бслган снги лотин имлоси қанчалик ИМЛО жиҳатидан талабга жавоб беради?
Биз "œА"ни Yo қилдик, "œЯ"ни Ya қилди ва ҳ.к. ютуқларга сришдигу, лекин шунга схшаш "œШ" - Sh "œЧ" — Ch "œЎ" - O’ каби қсш харфли снги муаммоларга дуч келдик...
2. Бу борадаги қонун қандай сабабга ксра қабул қилинди? Миллий ёки сиёсий сабабга ксра?
Балки сша пайтлардаги Американинг бизга навбатдаги таъсири бслгандир ёки Собиқ совет тузимидан батамом мафкуравий қутилишнинг жоҳилона ечимими бу?
3. Ақлий ёки иқтисодий ривожланишга таъсири борми?
Хитойликларнинг иероглифларда сзларидан бошқа ҳеч ким ёзмайди, лекин ривожланишда биринчилардан. Японлар ҳам, Карис ҳам шундай. Араб лигаси давлатларида ҳам аҳвол ёмон смас. Ссзсизки ривожланиш лотин имлосига стишда смаслигини шу фактларнинг сзи ссзсиз исботлайди.
Тсла жавоб берса ҳам бир навр ксникиш мумкин сди, балки...
Хсш, унда нега биз талабларимизга унчалик жавоб бермайдиган, кспгина муаммоларни келтириб чиқарадиган бу имлога стишимиз лозим?
Фикрларингизни кутиб қоламиз.
-
Assalomu Alaykum Brodar yahshimisiz? Brodar man sizzi tushundim. Lekin bitta narsani esdan chiqarmang bu olamda bunday muammolarni siz bilan biz ko'rmaymiz. Buni siyosat deyishadi. Man aytmoqchimanki siz bilan bizzi qo'limizdan kelmaydi. Shahsan manga farqi yo'q. Chunki bu imlo pimlo nima bo'libti jamiyatimizda bundan kattaroq muammolar tiqilib yotibti. Siz nimaga aynan Imloga siqilib turganizzi bilmaymanku lekin maslahatim bu imlodan boshqa kattaroq muammolarga siqiling haqiqatdan jamiyatga yoki bo'masa halq davlatiga achinadigan bo'lsangiz.
-
Ассалому алайкум
БУ ЛОСТ ЛОТИА ИМЛОСИГА ЎТИШ МУМАММОЛАА ИГА БАҒИШЛАААДИ.
2. Бу борадаги қонун қандай сабабга ксра қабул қилинди? Миллий ёки сиёсий сабабга ксра?
Балки сша пайтлардаги Американинг бизга навбатдаги таъсири бслгандир ёки Собиқ совет тузимидан батамом мафкуравий қутилишнинг жоҳилона ечимими бу?
Va alaykum assalom!
Bu fikringizga qo'shilolmayman. Sababi lotin imlosiga SSSR davrida ham bir marta o'tilgan. Shuning uchun aynan mana shu sabab bunga to'g'ri kelmaydi.
Aslida bu jahon standartlariga o'tish deya ta'riflanagan. Buning ostida yana boshqa qanday niyatlar bo'lganini bilmadim
-
Assalomu-alaykum Uzmus.Haqiqatdan ham yaxshi mavzuni ochibsiz.
Darhaqiqat ,hammaning o'z fikri bor.
Yurist ning gapida jon bor. To'g'ri, lotin tiliga SSSR davrida o'tib ko'rilgan. Adashmasam 40 yillarda.
Bu alifboning, fikrimcha hozirgi o'rni juda yuqori. Sababi, har qaysi rivojlangan yoi rivojlanayotgan davlarda bu alifbo to'liq yoki, juda ko'p foydalanilmoqda. Chunki dunyo makro iqtisodiyotidagi strategik ahamiyatga ega o'rinlar, Amerika va Yevropa davlatlari hissasiga to'g'ri keladi. Bu esa o'z-o'zidan ularning tilida hisoblashishga undaydigan holat. Ularning tillaridagi tuzilishlar lotin tili va alifbosi bilan uzviy bog'liq.Aksariyatlarida desak to'g'ri bo'lardi.
Yurtimizdagi alifbo siyosatiga kelsak, manimcha bu hech qanday salbiy tomonga boshlamaydi. Sababi, faqat qariyalarimiz va maktabda chet tillari o'qimagan yoki yaxshi o'qimagan odamlar bu alifboni tushunmaydilar. Lekin hozirgi bolalar , manimcha osonlik bilan ham kirill ham lotin alifbosini o'zlashtiryaptilar. Man bu gapni o'z jiyanlarim va bir ikkita tanishlarimning farzandlaridan olib gapimoqdaman.
Bunga salbiy yondoshish noto'g'ri,manimcha. Chunki hozirgi kunda, uzoqqa bormaylik, Rossiyada, aksariyat mega kompaniyalar Xorij u yoqda tursin, o'zaro aloqalarda ham rus tilini lotin alifbosida olib borishga odatlanib borishmoqda. Sms yozishlarda, elektron xat almashinuvlarida ham shu holat ommaviylashmoqda. Xo'sh, bu nimadan dalolat.
Rossiyaning hozirgi tezlik bilan olg'a borayotgan taraqqiyotiga hech bir salbiy ta'sir ko'rsatmayaptiku. Maktab yoshlari va Talaba,hatto ko'pchilik qariyalar bemalol o'qiy oladilar ikki alifboda ham. Qaniydi, bizda ham yoshlar qariyalar ikki alifboni o'zlashtirsalar. Bunga faqat hamma e'tibor bersagina amalga oshishi mumkin. Shuning uchun bolalarni va yoshlarni ikki alifboga ham qiziqtirish lozim. Bu har birimizning burchimiz.
Lotin alifbosidan ayb qidirishlik noo'rin. Jahon bilan hamnafaslik davr talabi. Bir yoqlama fikrlashlik inqiroz omilidir. Shu fikrdaman lotin alifbosi to'g'risida. Inshalloh, bizning yurt ham har tomonlama taraqqiy topgusidir.
-
Assalomu alaykum!
saraton07 ning gaplarida jon bor! Fikrlari uchun rahmat.
Meni bir savol qiziqtirayapti. Nega uzmus bu mavzuni endi ko'tarmoqda. Axir lotin alifbosiga o'tish boshlanganiga ancha yillar bo'ldi. O'shanda 4-sinfda o'qirdim. Xozir "Lotin imlosiga o'tish haqida" qabul qilingan qonunga ko'ra barcha hujjat va yozuvlar, darsliklarning 100% lotin alifbosiga o'tilishiga bor-yo'g'i 2 yil qoldi. (2010 yil)
Sizni shu mavzuga ochishga undagan sabab nima? Men shuni bilmoqchi edim.
-
Assalomu alaykum!
Uzmusning kuyinishlarida ham jon bor. Buning bir qancha omillarini sanab o'taman.
O'zbek alifbosining boshidan ne kunlar o'tmadi. Avval arab yozuvi, so'ng kirill, undan so'ng lotin va yana kirillga o'tildi. Endi tarixni olib qarang, arab, lotin, kirilla alifbosiga o'tilgan paytda xalqning savodsizlik darajasi patga tushib ketgani fakt. Endi yana lotin grafikasiga o'tishda ham shunday muammolar bo'lishini tabiiy qabul qilamiz, afsuski. Bu narsa keltirib chiqadigan katta muammo bu savodsizlik. Bunga nimalar kiradi?
Hozirda mavjud bo'lgan ilmiy adabiyotlarimizning juda ko'p qismi kirill alifbosida. Endi savol: shularning hammasini lotinchalashga qancha vaqt ketadi? Qancha mablag' ketadi? Buyog'i absurd bo'lib qolayapti. Lotinga o'tishga atigi ikki qil qolgan bo'lsa-da, hali muammolar hal etilmagan. Bu ketishda hali lotinga o'tmasak ham kerak. Buning lotinga o'trish muddatlarining kechiktirilganligi ham misol bo'la oladi.
Taraqqiyot yoki kimgadir yaqin bo'lishlik grafikaga bog'liq emas. Ba'zilar buni komputer imkoniyatlari bilan ham bog'ladilar. Lekin hozir hamma narsaning iloji bor.
Bir narsa eng muhim: kirillda bo'ladimi, lotinmda bo'ladimi, xalqimizning savod darajasi, ilmga intilish darajasi shu narsaga bog'lanib qolmasligi kerak!
-
Билдирган фикр-мулоҳазаларингиз учун катта раҳмат.
Тушунишимча сизлар вазистни схши тасаввур қилмаган ксринасизлар.
Ҳурматли биродарим MUTLU
Chunki bu imlo pimlo nima bo'libti
jamiyatimizda bundan kattaroq muammolar tiqilib yotibti.
деб ёзибсиз.
Гапингизни бир қисмига бутунлай қсшилиб бир қисмига умуман қсшилишим қийин.
Мен бу муаммони сиз таъкидлаганингиздек :
"œjamiyatimizda bundan kattaroq muammolar tiqilib yotibti"
каби муаммолар қаторига қсшаман.
Агар вазистни схши тасаввур қилмаган бслсангиз бир мисол келтирай.
Бутун мамлакатга тегишли бслган сзгаришлар, муаммолар халқ олдига А еферендум сифатида қсйилади. Аима бу кичик, арзимас нарсами? Бутун фуқароларга тегишли бслган бир ёзувдан иккинчи ёзувга стишдек имло масаласи нега референдумга қсйилмаслиги керак. Бу муаммога ҳеч бслмаса 5-7 йилга сайланадиган Лрезидентни сайлаш компаниссига сътибор берганчалик ҳам сътибор берилмади, силлиқина қонун қабул қилин қсйилди... Бу сиз айтгандек биз аралаша олмайдиган сиёсат масаласи
БИЗ 1 АСА ДА 4 МАА ТА ИМЛОСИАИ ЎЗГАА ТИА ГАА МИЛЛАТ МАМЛАКАТ ҚАТОА ИГА КИА АМИЗ!
Буни сиз билан биз баъзан "œАега биз ривожланмаспмиз, мусулмонлар нега ривожланмайди?" каби айюханнос соладиган ривожланишга таъсири йсқ деб сйлайсизми?!
Мамлакатни ривожлантиришга кетадиган қанча куч, маблағ, бу билан оввора-ю сарсон инсонларни ҳеч ксз олдингизга келтирспсизми?...
Уни срнига она тилимизни амалдаги срнини мутаҳкамлайлик, сз маданистимизни бошқа халқлар каби бутун дунёга тарғиб қилишга ҳозирча имконист тополмаётган бслсакда, ҳеч бслмаса сз юртимизда тарғиб қилишга куч топайлик!
saraton07 ни фикрига келсак:
Chunki hozirgi kunda, uzoqqa bormaylik, Rossiyada, aksariyat mega kompaniyalar Xorij u yoqda tursin, o'zaro aloqalarda ham rus tilini lotin alifbosida olib borishga odatlanib borishmoqda. SMS yozishlarda, elektron xat almashinuvlarida ham shu holat ommaviylashmoqda. Xo'sh, bu nimadan dalolat.
Бу сзига шароит сратмаликдан далолат.
Лекин А оссис лотин имлосига стиб кетаётгани йсқ-ку, бу билан.
Агар билсангиз Хитой ва Японисларда сиз билган сша СМСларни сз имлосида жснатишади, Компютер клавистураларии сзлариучун мослаштирганлар...
Ўзларини ёзувларида қолиб ривожланишад норқада қолаётганлари йсқ-ку.
Қайта таъкидлашга мажбурман. А ивожланишга ёзувни сзгартириб сришиб бслмайди, ватандошларим. Ўтаётган ёзувимиз ҳеч қурса олдинги кирилдан ҳам мукаммал смас. (Биринчи постга қаралсин)
Яқинда битта Хитой филмини ксрдим. Шу филмда битта таъсирли сюжет бор сди.
Унда, бир сша даврларда бслиниб ётган Хитойнинг бир давлатчасига душманлар хужум қилади. Шунда уларга раҳбарлик қиладиган бир роҳиб қуйидаги мазмундаги ссзни айтади: "œМолимиздан айрилсак ҳам, жонимиздан айрилсак ҳам, лекин ҳеч қачон ёзувимиздан айрилмаслигимиз керак!" дейди ва сқлар ёғилиб турган пайтда ҳам қслига махсус таёғини олиб иероглифларни ёза кетади у...
Бу сз тарихига, маданистига, ёзувига садоқатнинг юксак намуналаридан бири сди.
Бизда сз маданистмизга садоқат етишмай, менимча.
Хатто, бир имлодан иккинчи имлога стишни арзимас ишдек қабул қилавермиз.
Ахир, ёзув - бу тарих, бу маданист. Уни қанча сзгартирсак шунча сзлигимиздан, сз тарихимиздан узоқлашиб борамиз.
Ҳозир тасаввур қилинг қанча араб имлосида ёзилган сски сзбек ёзувидаги қслёзмаларни кспчилик сқиёлмайди. Уларни хали учдан бир қисмини ҳам сзлаштириб улгуришгани йсқ. У ерда (Шарқшунослик институти қслёзмалар фондида) қанча-қанча тарихга, адабиётга, физика-математикага, тиббиётга алоқадор китоблар қимматбоҳо асарлар чанг босиб ётибди. Чунки уларни оддий талаба сқиёлмайди, сқиёлмагандан кейин, кспгина қимматбаҳо маълумотлардан бебаҳра қолиши аниқ... Кейин биз нега ривожланмаспмиз деб, дод вой солаверамиз...
Қолаверса, ҳозирги кирил имлосида ҳам озмунча китоблар чоп стилдими? Уларни сна лотинга сгириш керакми?
Кспгина мутахассис филолог дсстларимни бунга тсқнаш келганини ксп гувоҳи бслганман. Улар ҳам бу ишга кспам рози смаслар... Халқни борган сари саводсизлашаётганидан ачинмоқдалар. Ўша сиз айтган жиснларингиз сна битта ёзувни срганишга кетгазкан вақтларини бошқа фойдали ишга сарфлагани схши смасми?.
Гапларим чсзилиб кетган бслса узр.
Бу гапларни шунчаки гапираётганим йсқ, ачинганимдан гапирспман.
P.S.
Юқоридаги форумдошларимизга жавобни снди тайёрлаб бслган ҳам сдим ҳамки, Shoir сиз фикрингизни билдирибсиз. Бу масалани тсғри тушинганингиздан хурсанд бслдим. Самимий фикрларингиз учун Cизга ташаккур.
-
Assalomu-alaykum Xonimlar va Janoblar.
Haqiqatni gapiribsiz.Ammo......
Janob Uzmus. Men tushunib turibman nima demoqchi ekanligizni.
Bilasizmi, qadimda har bir davlat o'z imlosiga ega bo'lishga intigan, ko'pchilik davlatlar bunga erishganlar ham.
Chingizxon ham bir vaqtlari o'z imperiyasinig jipsligini taminlash omillaridan biri deb, qolaversa mo'g'ul millatining nufuzinig oshishining asoslaridan deb harbiy qudrat bilan bir qatorda milliy imlo, yozuvni joriy etishni lozim topgan. Va bunga muyassar ham bo'lgan. demak milliy imlo,yozuv ham ko'p narsani belgilaydi. To'g'ri atdiz, 1 asrda 4 marta almashilgan deb.Istilodan so'ng albatta. Ungacha nima edi, arab alifbosi edi. Manimcha to'g'ri bolardi lotinchada qolishlik. Siz aytgan qo'lyozmalarning ichida arabchalari ham bor,to'g'rimi, demak masala allaqachon chigallashib ketgan.
Allaqachon hamma muammo imlo borasida bir qozonga tushib bo'ldi. Endi kirillga qaytaylik desa, allaqachon yosh avlodning talayginasi lotinda, lotinda qolaylik desa, katta avlod aro yo'lda, arabchaniku taklif ham qilib bo'lmay qoldi.
Xo'sh yechim qayerda? Nima qilish kerak.
Manimcha 3 xil yo'l bor
1 chisi Umuman har ikkalasidan ham voz kechib, yangi milliy alifbo tuzish
2 chisi Lotinda qolishlik va kirillni ham qo'ymasdan o'rganib borishlik,ommaviyligini yo'qotmaslik
3 chisi kiril bilan lotinni aralashtirib yuborishlik. Xuddi Qozoq, Qirg'iz, turkman,Ukrainlardek.
Xo'sh bu uch variantdan qay birini real variant deb hisoblaysiz.?
Manimcha 2 chisi. Boshqa iloj yo'qmas,lekin, juda uzoq muddat va juda katta yo'qotishlarni ko'rishga majbur bo'lamiz. Allaqachon g'isht qolipdan ko'chgan Uzmuz. Faqat bizning ilojimiz, lotinchani ,kirilchani o'rganish va o'rgatishlik.Hozirgi yashin tezligidagi taraqqiyot bizdan qanday imlo bo'lishi mavzusini so'ramayapti. Yana ham Olloh Podshoh.
-
uzmus-bu yerda ham Lotin alifbosi haqida ancha muncha fikr bildirilgan ekan, rahmat.
Lotin alifbosi bilan bog'liq fikrlarni yana qayerdan topsam bo'ladi?
-
Hozirchalik Google ga kirib
"Lotin grafikasi o'tish muammolar" yozib, chiqqan ma'lumotlarni o'qib turing
yana biror narsa topilsa kiritarmiz.
Ushbu mavzu bo'yicha filologlar, jurnalistlarni fikrini bilish ko'proq qiziqarli.
-
Rahmat. Aynan shu mavzu haqida maqola yozayotgan edim men ham. Ko'pini o'qidim. Mendan talab qilingan narsa O'zbekistondagi fikrlarni jamlash.
-
Muhyiddin birodarni postlarini o'qib, Rahmatli Hojiboy Tojiboevni gapi esimga tushib ketti...
Bir chol, Qo'qonga bormoqchi bo'lib avtobus qidirsa, bir avtobusga....QO'QON deb yozilganakan, shunda haligi chol OOOON deb o'qibdi...
Bu imlo ko'pchilikni "savodsiz" qildi...
35-40 yoshdan o'tganlarni aksariyati lotin alifbosini o'qishni bilmaydi...
Hozirgi ulg'ayotgan yoshlarning ko'pchiligi kril alifbosini...
-
Hozirgi ulg'ayotgan yoshlarning ko'pchiligi kril alifbosini...[/b]
Bo`magan gap. Shohruh mirzoaka sizni fikrlarizni hurmat qilaman lekin, ayrim postlariz qosh qo`yaman deb ko`z chiqargan degan maqolga mos kelib ketadi. Lotinga o`tdi dega krilni bilishmaydi degani emas. maktabda rus tili fani o`tiladi o`ziz bilasiz kril alifbosiga juda yaqin. Bu degani yoshlarning 75 % yahshi biladi, 15% ozmoz, 10% bilishmashi mumkin agar maktabga bormagan bo`lsa. (Shahsiy fikrim). O`zizni nomiz bilan boshqalarni nomidan gapirmang.
-
Bu imlo ko'pchilikni "savodsiz" qildi...
Savodsiz so'zi nega qo'shtirnoq ichida? Bu haqiqiy savodsiz ma'nosidami yoki boshqacha savodsizlikni nazarda tutdingizmi?
-
Mavzu ochilganiga 2 yildan oshibdi, lekin hali ham dolzarbligini yo'qotganicha yo'q.. Adashmasam, O'zbekistonda bu masalaning parlament tomonidan ko'rib chiqilishi bir necha yilga qoldirilgan.
-
Dunyo mamlakatlarining 30% dan ortig'i lotin yozuvidan foydalanadi. Shunday ekan, o'sha tillarni o'rganishda ham foydasi katta. Lekin krill yozuvi o'ziga yarasha orfogragik tafovutlarni ham keltirib chiqaradi.