forum.ziyouz.com

Umumiy bo'lim => Umumiy => Mavzu boshlandi: Muhyiddin 20 May 2008, 15:40:08

Nom: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: Muhyiddin 20 May 2008, 15:40:08
Ассалому алайкум

БУ ЛОСТ ЛОТИА ИМЛОСИГА ЎТИШ МУМАММОЛАА ИГА БАҒИШЛАААДИ.

Барчамизга маълумки, юртимизда Лотин имлосига босқичма-босқич стиш жараёни кетмоқда. Аввалари, снглишмасам, одамларимизда жорий Кирил имлосига нисбатан десрли ҳеч қандай сътирозлари йсқ сди, бу имлонинг сзига хос камчилик ва қулайликларига срганиб кетишган сдилар.
Шунда ҳам муммолари сзига етарлди бслган, ёш, сндигина ривожланиб келаётган мамлакатимиз учун бу муаммо қаердан бирданига кун тартибига чиқиб қолди?
Кимлардир А ИВОЖЛААИШАИ лотин имлосига стишда деб билди (балки) ва бир қатор бунга дастакларни ҳам ксрсатдилар. Масалан: жаҳоннинг кспгина мамлакатлари бу имлодан фодаланаётгани, сна кимлардир биз ксникиб кетган "œЎ", "Қ", "œҒ", "œҲ" ларни клавиатураларда йсқлигини баҳона қилдилар ва ҳ.к.
Янги имлога стишнинг асосий сабаби нима? Бу савол аввало шу соҳанинг мутахассисларга! 
Табиийки кетма-кет сна саволлар туғилади:
1. Биз стмоқчи бслган снги лотин имлоси қанчалик ИМЛО жиҳатидан талабга жавоб беради?
Биз "œА"ни Yo қилдик, "œЯ"ни Ya қилди ва ҳ.к. ютуқларга сришдигу, лекин шунга схшаш "œШ" - Sh "œЧ" — Ch  "œЎ" - O’ каби қсш харфли снги муаммоларга дуч келдик...
2. Бу борадаги қонун қандай сабабга ксра қабул қилинди? Миллий ёки сиёсий сабабга ксра?
Балки сша пайтлардаги Американинг бизга навбатдаги таъсири бслгандир ёки Собиқ совет тузимидан батамом мафкуравий қутилишнинг жоҳилона ечимими бу?
3. Ақлий ёки иқтисодий ривожланишга таъсири борми?
Хитойликларнинг иероглифларда сзларидан бошқа ҳеч ким ёзмайди, лекин ривожланишда биринчилардан. Японлар ҳам, Карис ҳам шундай. Араб лигаси давлатларида ҳам аҳвол ёмон смас. Ссзсизки ривожланиш лотин имлосига стишда смаслигини шу фактларнинг сзи ссзсиз исботлайди.
Тсла жавоб берса ҳам бир навр ксникиш мумкин сди, балки...
Хсш, унда нега биз талабларимизга унчалик жавоб бермайдиган, кспгина муаммоларни келтириб чиқарадиган бу имлога стишимиз лозим?
Фикрларингизни кутиб қоламиз.
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: MUTLU 20 May 2008, 16:35:58
Assalomu Alaykum Brodar yahshimisiz? Brodar man sizzi tushundim. Lekin bitta narsani esdan chiqarmang bu olamda bunday muammolarni siz bilan biz ko'rmaymiz. Buni siyosat deyishadi. Man aytmoqchimanki siz bilan bizzi qo'limizdan kelmaydi. Shahsan manga farqi yo'q. Chunki bu imlo pimlo nima bo'libti jamiyatimizda bundan kattaroq muammolar tiqilib yotibti. Siz nimaga aynan Imloga siqilib turganizzi bilmaymanku lekin maslahatim bu imlodan boshqa kattaroq muammolarga siqiling haqiqatdan jamiyatga yoki bo'masa halq davlatiga achinadigan bo'lsangiz.   
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: Y_U_R_I_S_T 20 May 2008, 18:52:24
Ассалому алайкум

БУ ЛОСТ ЛОТИА ИМЛОСИГА ЎТИШ МУМАММОЛАА ИГА БАҒИШЛАААДИ.


2. Бу борадаги қонун қандай сабабга ксра қабул қилинди? Миллий ёки сиёсий сабабга ксра?
Балки сша пайтлардаги Американинг бизга навбатдаги таъсири бслгандир ёки Собиқ совет тузимидан батамом мафкуравий қутилишнинг жоҳилона ечимими бу?


Va alaykum assalom!

Bu fikringizga qo'shilolmayman. Sababi lotin imlosiga SSSR davrida ham bir marta o'tilgan. Shuning uchun aynan mana shu sabab bunga to'g'ri kelmaydi.

Aslida bu jahon standartlariga o'tish deya ta'riflanagan. Buning ostida yana boshqa qanday niyatlar bo'lganini bilmadim
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: saraton07 21 May 2008, 23:16:50
Assalomu-alaykum   Uzmus.Haqiqatdan  ham yaxshi mavzuni  ochibsiz.
 Darhaqiqat ,hammaning o'z fikri bor.
  Yurist ning  gapida jon bor. To'g'ri, lotin tiliga  SSSR davrida  o'tib ko'rilgan. Adashmasam  40  yillarda.
 Bu alifboning, fikrimcha hozirgi  o'rni juda  yuqori. Sababi, har  qaysi  rivojlangan  yoi rivojlanayotgan davlarda  bu  alifbo  to'liq   yoki,  juda ko'p    foydalanilmoqda. Chunki dunyo  makro iqtisodiyotidagi   strategik  ahamiyatga   ega  o'rinlar, Amerika  va Yevropa  davlatlari  hissasiga to'g'ri keladi.  Bu esa  o'z-o'zidan  ularning  tilida hisoblashishga  undaydigan holat. Ularning   tillaridagi  tuzilishlar   lotin tili va alifbosi bilan  uzviy bog'liq.Aksariyatlarida  desak to'g'ri bo'lardi.
 Yurtimizdagi   alifbo siyosatiga kelsak, manimcha bu hech qanday   salbiy  tomonga boshlamaydi. Sababi, faqat  qariyalarimiz   va   maktabda   chet tillari  o'qimagan yoki yaxshi o'qimagan  odamlar bu   alifboni tushunmaydilar.   Lekin hozirgi  bolalar , manimcha   osonlik bilan  ham  kirill ham lotin alifbosini o'zlashtiryaptilar. Man bu gapni o'z jiyanlarim va bir ikkita tanishlarimning farzandlaridan olib gapimoqdaman.
 Bunga salbiy  yondoshish noto'g'ri,manimcha. Chunki hozirgi kunda, uzoqqa bormaylik, Rossiyada, aksariyat mega kompaniyalar Xorij   u yoqda tursin, o'zaro   aloqalarda ham rus tilini lotin alifbosida olib borishga odatlanib borishmoqda. Sms yozishlarda, elektron xat almashinuvlarida ham shu holat ommaviylashmoqda. Xo'sh, bu  nimadan   dalolat.
 Rossiyaning hozirgi  tezlik bilan  olg'a  borayotgan  taraqqiyotiga hech bir salbiy   ta'sir   ko'rsatmayaptiku. Maktab yoshlari va  Talaba,hatto ko'pchilik qariyalar  bemalol  o'qiy oladilar ikki  alifboda ham. Qaniydi, bizda ham yoshlar qariyalar ikki alifboni  o'zlashtirsalar. Bunga faqat  hamma e'tibor bersagina  amalga oshishi mumkin. Shuning uchun bolalarni va yoshlarni  ikki alifboga ham qiziqtirish lozim. Bu har  birimizning burchimiz.
   Lotin alifbosidan ayb qidirishlik  noo'rin. Jahon bilan hamnafaslik davr talabi.  Bir yoqlama fikrlashlik  inqiroz omilidir. Shu fikrdaman  lotin alifbosi to'g'risida. Inshalloh, bizning yurt ham  har tomonlama  taraqqiy topgusidir.
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: Y_U_R_I_S_T 22 May 2008, 12:40:59
Assalomu alaykum!

saraton07 ning gaplarida jon bor! Fikrlari uchun rahmat.

Meni bir savol qiziqtirayapti. Nega uzmus bu mavzuni endi ko'tarmoqda. Axir lotin alifbosiga o'tish boshlanganiga ancha yillar bo'ldi. O'shanda 4-sinfda o'qirdim. Xozir "Lotin imlosiga o'tish haqida" qabul qilingan qonunga ko'ra barcha hujjat va yozuvlar, darsliklarning 100% lotin alifbosiga o'tilishiga bor-yo'g'i 2 yil qoldi. (2010 yil)

Sizni shu mavzuga ochishga undagan sabab nima? Men shuni bilmoqchi edim.
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: shoir 22 May 2008, 13:43:52
Assalomu alaykum!

Uzmusning kuyinishlarida ham jon bor. Buning bir qancha omillarini sanab o'taman.

O'zbek alifbosining boshidan ne kunlar o'tmadi. Avval arab yozuvi, so'ng kirill, undan so'ng lotin va yana kirillga o'tildi. Endi tarixni olib qarang, arab, lotin, kirilla alifbosiga o'tilgan paytda xalqning savodsizlik darajasi patga tushib ketgani fakt. Endi yana lotin grafikasiga o'tishda ham shunday muammolar bo'lishini tabiiy qabul qilamiz, afsuski. Bu narsa keltirib chiqadigan katta muammo bu savodsizlik. Bunga nimalar kiradi?

Hozirda mavjud bo'lgan ilmiy adabiyotlarimizning juda ko'p qismi kirill alifbosida. Endi savol: shularning hammasini lotinchalashga qancha vaqt ketadi? Qancha mablag' ketadi? Buyog'i absurd bo'lib qolayapti. Lotinga o'tishga atigi ikki qil qolgan bo'lsa-da, hali muammolar hal etilmagan. Bu ketishda hali lotinga o'tmasak ham kerak. Buning lotinga o'trish muddatlarining kechiktirilganligi ham misol bo'la oladi.

Taraqqiyot yoki kimgadir yaqin bo'lishlik grafikaga bog'liq emas. Ba'zilar buni komputer imkoniyatlari bilan ham bog'ladilar. Lekin hozir hamma narsaning iloji bor.

Bir narsa eng muhim: kirillda bo'ladimi, lotinmda bo'ladimi, xalqimizning savod darajasi, ilmga intilish darajasi shu narsaga bog'lanib qolmasligi kerak!
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: Muhyiddin 22 May 2008, 14:28:59
Билдирган фикр-мулоҳазаларингиз учун катта раҳмат.
Тушунишимча сизлар вазистни схши тасаввур қилмаган ксринасизлар.

Ҳурматли биродарим MUTLU
Iqtibos
Chunki bu imlo pimlo nima bo'libti
jamiyatimizda bundan kattaroq muammolar tiqilib yotibti.
деб ёзибсиз.
Гапингизни бир қисмига бутунлай қсшилиб бир қисмига умуман қсшилишим қийин.
Мен бу муаммони сиз таъкидлаганингиздек :
Iqtibos
"œjamiyatimizda bundan kattaroq muammolar tiqilib yotibti"
каби муаммолар қаторига қсшаман.
Агар вазистни схши тасаввур қилмаган бслсангиз бир мисол келтирай.
Бутун мамлакатга тегишли бслган сзгаришлар, муаммолар халқ олдига А еферендум сифатида қсйилади. Аима бу кичик, арзимас нарсами? Бутун фуқароларга тегишли бслган бир ёзувдан иккинчи ёзувга стишдек имло масаласи нега референдумга қсйилмаслиги керак. Бу муаммога ҳеч бслмаса 5-7 йилга сайланадиган Лрезидентни сайлаш компаниссига сътибор берганчалик ҳам сътибор берилмади, силлиқина қонун қабул қилин қсйилди... Бу сиз айтгандек биз аралаша олмайдиган сиёсат масаласи
БИЗ 1 АСА ДА 4 МАА ТА ИМЛОСИАИ ЎЗГАА ТИА ГАА МИЛЛАТ МАМЛАКАТ ҚАТОА ИГА КИА АМИЗ!
Буни сиз билан биз баъзан "œАега биз ривожланмаспмиз, мусулмонлар нега ривожланмайди?" каби айюханнос соладиган ривожланишга таъсири йсқ деб сйлайсизми?!
Мамлакатни ривожлантиришга кетадиган қанча куч, маблағ, бу билан оввора-ю сарсон  инсонларни ҳеч ксз олдингизга келтирспсизми?...
Уни срнига она тилимизни амалдаги срнини мутаҳкамлайлик, сз маданистимизни бошқа халқлар каби бутун дунёга тарғиб қилишга ҳозирча имконист тополмаётган бслсакда, ҳеч бслмаса сз юртимизда тарғиб қилишга куч топайлик!

saraton07 ни фикрига келсак:
Iqtibos
Chunki hozirgi kunda, uzoqqa bormaylik, Rossiyada, aksariyat mega kompaniyalar Xorij u yoqda tursin, o'zaro aloqalarda ham rus tilini lotin alifbosida olib borishga odatlanib borishmoqda. SMS yozishlarda, elektron xat almashinuvlarida ham shu holat ommaviylashmoqda. Xo'sh, bu nimadan dalolat.
Бу сзига шароит сратмаликдан далолат.
Лекин А оссис лотин имлосига стиб кетаётгани йсқ-ку, бу билан.
Агар билсангиз Хитой ва Японисларда сиз билган сша СМСларни сз имлосида жснатишади, Компютер клавистураларии сзлариучун мослаштирганлар...
Ўзларини ёзувларида қолиб ривожланишад норқада қолаётганлари йсқ-ку.
Қайта таъкидлашга мажбурман. А ивожланишга ёзувни сзгартириб сришиб бслмайди, ватандошларим. Ўтаётган ёзувимиз ҳеч қурса олдинги кирилдан ҳам мукаммал смас. (Биринчи постга қаралсин)
Яқинда битта Хитой филмини ксрдим. Шу филмда битта таъсирли сюжет бор сди.
Унда, бир сша даврларда бслиниб ётган Хитойнинг бир давлатчасига душманлар хужум қилади. Шунда уларга раҳбарлик қиладиган бир роҳиб қуйидаги мазмундаги ссзни айтади: "œМолимиздан айрилсак ҳам, жонимиздан айрилсак ҳам, лекин ҳеч қачон ёзувимиздан айрилмаслигимиз керак!" дейди ва сқлар ёғилиб турган пайтда ҳам қслига махсус таёғини олиб иероглифларни ёза кетади у... 
Бу сз тарихига, маданистига, ёзувига садоқатнинг юксак намуналаридан бири сди.
Бизда сз маданистмизга садоқат етишмай, менимча.
Хатто, бир имлодан иккинчи имлога стишни арзимас ишдек қабул қилавермиз.
Ахир, ёзув - бу тарих, бу маданист. Уни қанча сзгартирсак шунча сзлигимиздан, сз тарихимиздан узоқлашиб борамиз.
Ҳозир тасаввур қилинг қанча араб имлосида ёзилган сски сзбек ёзувидаги қслёзмаларни кспчилик сқиёлмайди. Уларни хали учдан бир қисмини ҳам сзлаштириб улгуришгани йсқ. У ерда (Шарқшунослик институти қслёзмалар фондида) қанча-қанча тарихга, адабиётга, физика-математикага, тиббиётга алоқадор китоблар қимматбоҳо асарлар чанг босиб ётибди. Чунки уларни оддий талаба сқиёлмайди, сқиёлмагандан кейин, кспгина қимматбаҳо маълумотлардан бебаҳра қолиши аниқ... Кейин биз нега ривожланмаспмиз деб, дод вой солаверамиз...
Қолаверса, ҳозирги кирил имлосида ҳам озмунча китоблар чоп стилдими? Уларни сна лотинга сгириш керакми?
Кспгина мутахассис филолог дсстларимни бунга тсқнаш келганини ксп гувоҳи бслганман. Улар ҳам бу ишга кспам рози смаслар... Халқни борган сари саводсизлашаётганидан ачинмоқдалар. Ўша сиз айтган жиснларингиз сна битта ёзувни срганишга кетгазкан вақтларини бошқа фойдали ишга сарфлагани схши смасми?.
Гапларим чсзилиб кетган бслса узр.
Бу гапларни шунчаки гапираётганим йсқ, ачинганимдан гапирспман.

P.S.
Юқоридаги форумдошларимизга жавобни снди тайёрлаб бслган ҳам сдим ҳамки, Shoir сиз фикрингизни билдирибсиз. Бу масалани тсғри тушинганингиздан хурсанд бслдим. Самимий фикрларингиз учун Cизга ташаккур.

Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: saraton07 23 May 2008, 01:52:51
Assalomu-alaykum Xonimlar va Janoblar.
 Haqiqatni gapiribsiz.Ammo......
 Janob Uzmus.  Men tushunib turibman nima demoqchi ekanligizni.
 Bilasizmi, qadimda har bir davlat o'z imlosiga ega bo'lishga intigan, ko'pchilik davlatlar bunga erishganlar ham.
Chingizxon ham bir vaqtlari o'z imperiyasinig  jipsligini taminlash omillaridan biri deb, qolaversa mo'g'ul millatining  nufuzinig  oshishining asoslaridan   deb harbiy qudrat bilan bir qatorda   milliy imlo, yozuvni  joriy etishni lozim topgan. Va bunga  muyassar ham bo'lgan. demak  milliy imlo,yozuv ham ko'p narsani belgilaydi. To'g'ri atdiz,  1 asrda 4 marta  almashilgan deb.Istilodan so'ng albatta. Ungacha nima edi, arab alifbosi edi. Manimcha to'g'ri bolardi   lotinchada qolishlik. Siz aytgan qo'lyozmalarning ichida arabchalari ham bor,to'g'rimi, demak masala  allaqachon  chigallashib ketgan.
 Allaqachon  hamma  muammo imlo borasida bir qozonga tushib bo'ldi. Endi   kirillga qaytaylik desa, allaqachon  yosh avlodning talayginasi  lotinda,  lotinda qolaylik desa, katta avlod aro yo'lda, arabchaniku  taklif ham qilib bo'lmay qoldi.
Xo'sh yechim qayerda? Nima qilish kerak.
Manimcha 3 xil yo'l  bor
 1 chisi   Umuman har ikkalasidan ham voz kechib, yangi milliy alifbo  tuzish
 2 chisi    Lotinda qolishlik va kirillni ham qo'ymasdan o'rganib  borishlik,ommaviyligini yo'qotmaslik
3 chisi     kiril bilan  lotinni aralashtirib yuborishlik. Xuddi  Qozoq, Qirg'iz, turkman,Ukrainlardek.
  Xo'sh bu uch variantdan qay birini real variant deb hisoblaysiz.?
Manimcha  2 chisi. Boshqa iloj yo'qmas,lekin, juda uzoq muddat va juda katta yo'qotishlarni   ko'rishga majbur bo'lamiz. Allaqachon g'isht qolipdan ko'chgan Uzmuz. Faqat bizning ilojimiz, lotinchani ,kirilchani o'rganish va o'rgatishlik.Hozirgi yashin tezligidagi taraqqiyot bizdan  qanday imlo  bo'lishi  mavzusini so'ramayapti. Yana ham Olloh Podshoh.
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: Ansora 22 Oktyabr 2009, 17:37:50
uzmus-bu yerda ham Lotin alifbosi haqida ancha muncha fikr bildirilgan ekan, rahmat.
Lotin alifbosi bilan bog'liq fikrlarni yana qayerdan topsam bo'ladi? 
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: Muhyiddin 23 Oktyabr 2009, 12:19:41
Hozirchalik Google ga kirib

"Lotin grafikasi o'tish muammolar" yozib, chiqqan ma'lumotlarni o'qib turing
yana biror narsa topilsa kiritarmiz.
Ushbu mavzu bo'yicha filologlar, jurnalistlarni fikrini bilish ko'proq qiziqarli.
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: Ansora 23 Oktyabr 2009, 12:21:17
Rahmat. Aynan shu mavzu haqida maqola yozayotgan edim men ham. Ko'pini o'qidim. Mendan talab qilingan narsa O'zbekistondagi fikrlarni jamlash.
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: Shoxruh Mirzo 14 Avgust 2010, 00:28:49
Muhyiddin birodarni postlarini o'qib, Rahmatli Hojiboy Tojiboevni gapi esimga tushib ketti...

Bir chol, Qo'qonga bormoqchi bo'lib avtobus qidirsa, bir avtobusga....QO'QON deb yozilganakan, shunda haligi chol OOOON deb o'qibdi...

Bu imlo ko'pchilikni "savodsiz" qildi...

35-40 yoshdan o'tganlarni aksariyati lotin alifbosini o'qishni bilmaydi...

Hozirgi ulg'ayotgan yoshlarning ko'pchiligi kril alifbosini...
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: JaviK 14 Avgust 2010, 17:22:42

Hozirgi ulg'ayotgan yoshlarning ko'pchiligi kril alifbosini...[/b]

Bo`magan gap. Shohruh mirzoaka sizni fikrlarizni hurmat qilaman lekin, ayrim postlariz qosh qo`yaman deb ko`z chiqargan degan maqolga mos kelib ketadi. Lotinga o`tdi dega krilni bilishmaydi degani emas. maktabda rus tili fani o`tiladi o`ziz bilasiz kril alifbosiga juda yaqin. Bu degani yoshlarning 75 % yahshi biladi, 15% ozmoz, 10% bilishmashi mumkin agar maktabga bormagan bo`lsa. (Shahsiy fikrim). O`zizni nomiz bilan boshqalarni nomidan gapirmang.   
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: Y_U_R_I_S_T 14 Avgust 2010, 17:36:13

Bu imlo ko'pchilikni "savodsiz" qildi...


Savodsiz so'zi nega qo'shtirnoq ichida? Bu haqiqiy savodsiz ma'nosidami yoki boshqacha savodsizlikni nazarda tutdingizmi?
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: useruz 14 Avgust 2010, 18:42:38
Mavzu ochilganiga 2 yildan oshibdi, lekin hali ham dolzarbligini yo'qotganicha yo'q.. Adashmasam, O'zbekistonda bu masalaning parlament tomonidan ko'rib chiqilishi bir necha yilga qoldirilgan.
Nom: Re: LOTIN IMLOSIGA O`TISHDAN QANDAY NAF BOR!
Yuborildi: jasur.best 13 Noyabr 2010, 11:09:58
Dunyo mamlakatlarining 30% dan ortig'i lotin yozuvidan foydalanadi. Shunday ekan, o'sha tillarni o'rganishda ham foydasi katta. Lekin krill yozuvi o'ziga yarasha orfogragik tafovutlarni ham keltirib chiqaradi.