forum.ziyouz.com
Umumiy bo'lim => Umumiy => Mavzu boshlandi: ziyoda_aliyeva 14 Mart 2009, 21:57:46
-
ASALOMU ALEKUM VA RAHMATULOHU BARAKATUH
OMONAT
«Albatta, Alloh sizlarni omonatlarini o‘z egalariga topshirishga buyuradi» (Niso surasi, 58-oyat);
-
Assalomu alakyum ziyoda opa juda yahhsi mavzu. Omonat juda kotta masluliyatni o'z bo'yimizga olgan hisoblanadi. man doim Allohimdan so'riman birovdan omonat oldimi Allohim qiyomatli qarz qilmagin omonatini o'z vaqtida berishimni so'riman.
-
Assalomu alaykum!
Chindan ham, ba`zan o`ylab qolaman:
Bir podshoh bir qulini bir qishloqqa jo`natibdi - falon ishni qilib kel, deb. U juda ko`p ishni bajarib kelibdi. Podshoh so`rabdi: Nima qilding? Qul javob beribdi: Falon, falon, falon ishlarni qilib keldim. Podshoh: Falon (men buyurgan) ishnichi?
Qul: Imkonim bo`lmadi.
Podshoh: Hech nima qilmabsan!
Xuddi shuningdek bizdan ham nima qilding deb so`raganida, biz hamma qilgan ishlarimizni aytsagu, U o`zi buyurgan ishini qilmaganligimiz uchun hech ish qilmaganligimizni aytganida, qanday ahvolga tushamiz deb iztirobga tushaman!!!
Afsus, umr behuda bo'lmishdir barbod,
Bo'lmadim haromdan bir nafas ozod,
Buyurganing qilmay yuzim qarodir.
Amringdan tashqari ishlaringdan dod!
U.Hayyom
-
Assalamu alaykum wr wb!
Hurmatli mo`min va mo`minalar har bir savolga shariatdan javob qidirishimiza kerak.Chunki Alloh bizni bir muhmal holatda yaratmadi.Omonat deganda hozir ko`pchiligimiza moddiy narsalarni tushunadigan bo`lib qolganmiz.Bu ham to`g`ri lekin omonat degan narsani hammasi tushunchasini qamrab ola olmaydi.Омонат
Абдуллох ибн Абдуррахмон ал-Жибрин
Аллох субханаху ва таъолога хамду санолар айтамиз, ундан бизни магфират килишини ссраймиз. Гувохлик бераманки Аллохдан сзга илох йск, У ёлгиз ва шериксиз зотдир. Мухаммад саллаллоху алайхи ва саллам унинг кули ва слчисидир. У кишига, ахли ва асхобларига Аллохнинг рахмати ва саломи бслсин.
Аммо баъд:
Албатта омонат хакида ссзлашлик катта ахамистга сга. Чунки у бир томондан Аллох ва банда сртасидаги нарсага, иккинчи томондан банда билан банда сртасидаги нарсага алокадор. Мазкур омонатни адо стишда бандага мадад берадиган сабабларни баён стамиз. Аллохдан амалларимизни холис сзининг юзи учун килишини ссраймиз.
О М О А А Т деганда нимани тушунилади.
Умуман омонат дейилганда ибодат ксзда тутилади. Буни Аллох субханаху ва таъоло куйидаги ости каримада мархамат килган;
«Албатта Биз бу омонатни (съни шариати исломисдаги тоат-ибодатларни) осмонларга, ерга ва тогу-тошларга ксндаланг килган сдик, улар уни кстаришдан бош тортдилар ва ундан ксркдилар. Инсон сса уни сз зиммасига олди. Дархакикат у (сзига) зулм килувчи ва нодон сди.» (Ахзоб:72.)
Аллох ушбу омонатни сзининг снг улкан махлукотларига; кенг осмонларга, улкан Ерга ва улугвор азамат тогларга ксндаланг килди. Улар бу омонатни зиммаларига олмадилар. Вахоланки бу махлукотлар Аллох амри каршисида бсйин сгадилар, сзларига юкланган нарсадан бсйин товламайдилар. Аллох субханаху ва таъоло бу махлукотларнинг сз парвардигорларига мутеъ ва буюрилган ишларида итоаткор мусаххар сканларини айтган;
«Сснгра тутун холидаги осмонга юзланиб, унга ва Ерга «(Менинг амри-фармонимга) ихтиёран ёки мажбуран келинглар!» деган сди, улар : «сз ихтиёримиз билан келдик» дедилар.» (Фуссилат:11.)
Демак, еру-осмонлар сз парвардигорига тслик таслим бслган ва улар нимага буюрилсалар, жомид (хаётсиз, жонсиз) махлукот бслсалар-да умуман итоатдан ташкари чикмайдилар. Аллох амрини Унинг хохиш-иродасига мувофик равишда барча нарсада адо килишади. Агар Аллох уларга харакатни ёки харакатсизликни буюрадиган бслса хеч тсхталмасдан итоат стадилар. Улар Аллох амрига хамиша бсйсинувчидирлар.
«Бирон нарсани (сратишни) ирода килган вактида Унинг иши факатгина «Бсл» демоклигидир.» (Асин:82.)
Аллох еру-осмонларни ва бошка бутун мавжудотга идрок ва маърифат билиш кувватини берди. Улар нимага буюрилганларини хис киладилар. Агар амр стилса, саждага бош кссдилар, Аллох субханаху ва таъолога тасбех айтадилар.
«Етти осмон, ер ва улардаги бор мавжудот (Аллохни) поклар.» (Ал-Исро:44.)
«(Ай Мухаммад), сиз осмонлардаги ва ердаги бор мавжудот, куёш, ой, юлдузлар, тоглар, дов-дарахтлар ва (барча) жониворлар хамда кспдан-ксп инсонлар (Алгиз) Аллохга сажда килишини ксрмадингизми.» (Хаж:18.)
Еру-осмонлардаги барча нарсалар; тоглар, дарахтлар, юлдузлар, жонзотлар ва бошка жамодот (жонсиз нарса) лар Аллохга сажда килади. Аллох уларга сзларига муносиб хис-туйгу ва идрокни сратган. Улар хам сажда киладилар, ксркадилар.
«... Зеро шундай тошлар борки, улардан дарёлар отилиб чикади, сна шундайлари борки, ёрилиб, ичидан сув чикади, сна шундайлари борки Аллохдан ксркканидан пастга кулайди. ...» (Бакара:74.)
Тоглар хам Аллох таъолодан ксркиб туради. Ости каримада;
«Агар Биз ушбу Куръонни бирон тогга нозил килганимизда, албатта сиз у (тог)ни Аллохнинг ксркувидан сгилиб ёрилиб кетган холида ксрган бслур сдингиз.» (Хашр:21.)
Тоглар ва бошка мавжудотлар Аллохдан шунчалик ксркишларига, унга шунчалар итоаткор бслишларига карамасдан мазкур омонатни сз зиммасидан сокит килдилар. Уни сзларига огир деб билдилар ва кстаришдан бош тортдилар. Инсон сзининг заифлигига карамасдан уни сз зиммасига олди!
Анди бу омонатни адо стмоги шарт. Агарда инсон бу омонатга хиёнат килса ва бепарво бслса Аллох хузурида жавоб беради. Омонатни ташлаб ксйгани ва унга хиёнат килгани учун азобга (мустахик) дучор бслади. Хсш, снди биз бир-биримизга савол бериб ксрайликчи; Инсон зиммасига олган бу омонат нима сзи.!
О М О А А Т — мсминларнинг йскотган нарсаси.
Аллох бандаларини мсминлар деб номлади. Мсмин мана шу омонатга хиёнат килмайдиган, унга амал киладиган ва уни махкам ушлайдиган кишидир. Омонат "амнун" съни омонлик, бехавотирлик ёки иймон деган ссздан олинган. Омонатга хиёнат килмайдиган киши ёки мс'таман-омонатдор дейилади. У омонатни хакикий адо стгани учун омонат ва иймон ахлидан деб сифатланади. Аллох субханаху ва таъоло айтади; «Улар сзларига ишонилган омонатларга ва (сзларига) берган ахду-паймонларига риос килувчи кишилардир.» (Мсминлар:8.)
Бу ерда омонат, банданинг зиммасидаги Аллохнинг хакларини ва бандаларнинг хакларини хам сз ичига олади. Аллох мсминларни "риос килувчилар" съни омонатни хакикий адо стувчилар деб сифатлади. Агар улар мана шу сифатга сга бслсалар, Аллох сзининг куйидаги остида зикр килган нажот топувчи бандалардан бсладилар.
«Дархакикат мсминлар нажот топдилар.» (Мсминлар:1.)
Инсон хар кандай холатда хам бу омонатни адо килиши керак. Чунки, у Аллох буюрган хаклардандир. Омонат куйидаги остда зикр стилган ахд-паймондир;
«Улар сзларига ишонилган омонатларга ва (сзгаларга) берган ахду-паймонларига риос килувчи кишилардир.» (Мсминлар:8.)
Бу ахду-паймонларга инсоннинг А оббиси билан килган ахди хам, сзга инсонлар билан килган ахд-паймонлари хам кириб кетади. Аллох таоъоло ахдни куйидаги ссзи билан снада таъкидлирок килган;
«Албатта, ахд-паймон (киёмат куни) у хакда ссрокка тутиладиган ишдир.»
Яъни унинг вафоси хакида ссралади. Лекин, ахдларнинг снг мухими Аллохга берилган ахддир.
«Ахд-паймон берган вактларингизда, Аллохга берган ахдингизга вафо килингиз!» (Аахл:91.)
Инсонларнинг зиммасига юклатилган снг улуг омонат бу Аллохга берилган ахддир. Хакикий мсмин барча холатда ушбу омонатга риос килади. Аммо иймони заиф кишиларни бу омонатга енгил-елпи караётганини, уни тсла адо килмаётганини ксрасиз. Бу аслида банданинг иймонидаги нуксон-камчиликдир. Аллохнинг хам, инсонларнинг хам хакларига омонатдор бслган, унга хакикатан ич-ичидан богланган ва кандай лозим бслса худди шундай бу омонатни адо килган ишончли, муслим киши бслгани учун Аллох бандасини мсмин деб атади. Мана шу одам мсмин ва аминдир.
-
Инсоннинг сзи ва сзгалар сртасидаги нарсалардаги омонат
Бу омонат хох мол хох бошка нарса бслсин инсонларнинг сизга топширган нарсаларини ва уларнинг хакларига риос килишни сз ичига олади. Машхур хадисда айтилганидек хиёнат мунофикликнинг снг катта белгиларидандир. «Мунофикнинг аломати учта бслади; ссзласа ёлгон ссзлайди, ваъда берса вафо килмайди, унга омонат ксйилса хиёнат килади.» (Бухорий ва Муслим ривости)
Омонатга хиёнат стишлик мунофиклик аломатларидандир. Яъни агар унга биров омонат ксйса омонатдорлик килмайди. Балки, унга омонат ксйилган хакларга хиёнат килади.
( فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُمْ بَعْضاً فَلْيُؤَدِّ الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ) (البقرة:283)
«Агар бир-бирларингизга омонат ксйсангиз омонат ксйилган киши омонатни адо килсин ва Ларвардигори Аллохдан ксрксин!» (Бакара: 283)
Баъзилар сизга ишонгани ва сиз хакингизда схши сйда бслгани учун сз хакини бериб кссётганида гувох чакирмайди, сиздан васика-ишонч когози олмайди. Бу кишининг хаккига риос стишингиз ва унга хиёнат килиб ксйишдан жуда-жуда схтиёт бслишингиз лозим.
Агар бир киши сизга карз берса ва у сизга ишонса, гувох чакирмаса, карзни ёзмаса бу омонатни мазкур остдаги омонат деб билинг; «Агар бир-бирларингизга омонат ксйсангиз» съни агар унга молини карз ёки шунга схшаш бирон нарсани омонат кссдиган бслса, омонатдор бу омонатни сз сгасига саломат етказсин. У куйидаги остда хам зикр килинган;
(إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا) (النساء:58)
«Албатта Аллох сизларни омонатларни сз сгаларига топширишга буюради.» (Аисо: 58)
Бу остнинг нозил бслиш сабаби хакида шундай ривост килинади: Лайгамбар саллоллоху алайхи ва саллам Каъба калитини Усмон ибн Талхадан олганларида нозил стилган. Каъбанинг хижобати (каъба псшини снгилаб туриш) Бани Абдуд-дор кслида сди. Усмон ибн Талха мана шу кабиладан сди. Макка фатх стилганида пайгамбаримиз саллоллоху алайхи ва саллам Усмондан калитни талаб килдилар. Усмон «омонатгами» деганида расулуллох саллоллоху алайхи ва саллам «ха» деб жавоб бердилар. Калит расулуллох кслига стгач Аббос уни пайгамбаримиздан сзига беришларини ссради; «Уни менга беринг. Токи сикост хам садонат (хожиларга сув-овкат бериш) хам менда бслсин.» шунда Аллох юкоридаги ости каримани нозил килди. Чунки, расулуллох саллоллоху алайхи ва саллам калитни Бани Абдуд-дордан омонатга олган сдилар. Аллох таъоло бу омонатни сгасига кайтариб беришни буюрди. Чунки, Бани Абдуддор Каъба садонати ва хижобатига бошкалардан ксра хаклирок сди.
А асулуллох саллоллоху алайхи ва саллам уларга омонатни кайтардилар, ост гарчи мана шу ходисага хос тушган бслсада у барча омонатларга умумийдир. Чунки, хусусий сабаб смас, лафзнинг умумий сканлиги сътиборга олинади. Хар холда инсонлар сртасидаги нарсаларда омонатлар ксп. Бунга сир-асрорлар, молу давлат хам киради. Агар биров ичидаги сирни ёки сзи билан ахли орасидаги гапни сизга омонат килиб айтса ва уни ёйишдан сизни кайтарса, сиз бу сирни умуман ташкарига чикарманг. Чунки, бу омонат. Халиги киши сизга ишонди, бу сирни хеч качон очмаслигингиздан хоритжам бслди ва шунинг учун уни сизга омонат килди, унга хиёнат килиб ксйманг. Сизнинг омонат ксйган сирингизни очиб юборган кишига сиз хам хиёнат билан жавоб берманг. Бу мумкин смас. А асулуллохдан куйидаги мазмундаги хадис ривост стилган: «Сенга омонат ксйганнинг омонатини адо ст, сенга хиёнат килганга хиёнат килма». (Абу Довуд ва Термизий ривостлари)
Биров сизга молини ксйиб кетади ёки карз беради-да гувохларни чакирмайди, васика тилхат олмайди. Аки сзининг хакларидан маълум бир хакини сизга бериб уни саклаб туришингизни ссрайди. Сиз юкоридаги барча ишларда омонатни сз сгаларига топширишга буюрилгансиз. Бу сиз ва биродарингиз сртасидаги омонат. Уни адо стмогингиз вожибдир.
Мол, карз, обрс ёки шунга схшаш нарсаларда сизга хиёнат килиб кетган кишини сиз хам унга хиёнат килиш билан жазоламанг. Балки, кечириб юборинг Аллох сизни гсзал мукофотлар билан такдирлайди. Сизни афв стади. Хиёнатни сса агар касддан-атайлаб килган бслса хиёнати учун жазолайди. У сизнинг бу муомалангизни ксриб надомат чекиши мумкин. Ахир у сизга хиёнат килганди-ку! Сизнинг бу муомалангиз унинг афсус-надоматлар килиб келгусида омонатни адо стишдек гсзал хулк билан хулкланишига сабаб бслиб колади.
Инсонларнинг хаклари
Инсонларнинг хаклари; моллари, сирлари, обрс-сътиборлари ва шунга схшаш нарсалари учун албатта жавоб берилади. Аллох хузурида шак-шубхасиз бу нарсалар хакида савол — жавоб бслади. Шунинг учун хам пайгамбаримиз саллоллоху алайхи ва саллам инсонларнинг хаклари хакида шундай дедилар: «Киёмат куни хаклар албатта сз сагаларига топширилади. Хатто шохли ксчкордан шохсиз ксчкорга касос олиб берилади.» (Имом Муслим ривости)
Бу инсонлариннг бир-бирлари сртасидаги хакларини хам сз ичига олиши шубхасиздир. Ким бирон нарса олган ёки бировга зулм килган бслса бу хаклар учун албатта касос олинур. Шунинг учун хам пайгамбаримиз саллоллоху алайхи ва саллам асхобларидан «Муфлис (ифлос) кимлигини биласизларми?» - деб ссрадилар. Муфлис на дирхами ва на бирор нарсаси бор бслмаган кишига айтилади —дедилар. А асулуллох саллоллоху алайхи ва саллам дедилар: «Менинг умматимдаги муфлис киёмат куни намози, рсзаси ва зокоти билан келади. Лекин у бу одамни ссккан, унисига тухмат килган, бировнинг молини еган, бошкасининг конини тсккан сна кимнидир урган бслади. Халиги кишининг схшиликларидан уларга олиб берилади. Агар схшиликлари тслашга етмай колса уларнинг хатоларидан олиб бунга юкланади. Сснг уни дсзахга ташланади.» (Имом Муслим ривости)
Бу бировларнинг хакларига хиёнат килган кишининг холидир. Киёмат кунида унинг амаллари тоглардек бслса хам, бутунлай хеч нарсасиз бслиб колади. Кимки хиёнат килган бслса унинг схши амаллари хак сгаларига бслиб берилади. Ўзига берилган хаклар ва омонатларга хиёнат килган киши киёмат куни уларни шу тарзда тслайди. Бу омонатлар кийим-кечак, идиш-товок каби нарсаларда бслиши ёки муомалот турлари хисобланган; карзлар, гаровга ксйилган нарсалар ва ёки бошка ишониб топширилган омонатлар бслиши мумкин. Агар омонатларга хиёнат киладиган бслса Аллох хузурида туриб хиёнатига жавоб беради.
Омонатга хиёнат килишнинг бир канча ксринишлари бор:
1. Агаси ишлатишга рухсат бермаган нарсани ишлатиш. Масалан: кийими ёки посфзалини кийиш, уловни, машинасини мишин. Шунингдек сгаси сизга сшашга рухсат бермаган омонат ксйилган уйда сшаш.
2. Омонатдан тониш.
Бу тсланадиган куни белгиланган омонатларга хиёнат килиш. Ибн Касир Ахзоб сурасининг 72-остини тафсирида куйидаги машхур хадисни Ибн Жарирдан, Абдуллох ибн Масъуддан накл килади; расулуллох саллоллоху алайхи ва саллам дедилар: « Аллох йслидаги слим омонатдан бошка барча гунохларни-ёки «барча нарсаларни»- каффорот килади съни ювиб юборади. Киёмат куни омонат ксйилган киши олиб келинади «омонатингни бер-адо кил, дейилади. У — сй роббим, ахир кандай килиб бераман дунё тугади-ку.» - дейди. Унга сна «омонатингни адо кил» - дейилади. У сна — сй роббим, ахир кандай килиб бераман дунё тугади-ку.» - дейди. Унга сна «омонатингни адо кил» - дейилади. У сна — сй роббим, ахир кандай килиб бераман дунё тугади-ку.» - дейди. Сснгра айтади: «Уни онаси Ха-а-вис (Дсзах)га олиб боринглар. У онаси Ховисга олиб борилади ва унга ташланади. Хатто дсзахнинг каъригача тушади. У ерда берилган омонатни сз холича турганлигини топади. Уни олиб елкасига ксйсди ва жаханнам лабигача кстарилиб келади. У снди чикдим деганида кадами тойилиб кетади ва омонат ортидан абадул-абад тушиб кетади.» айтиб стганимиздек инсонларнинг хаклари устида албатта хисоб-китоб ва касос бслади. мусулмон киши Киёмат кунида касос таъйин бслган мана шу хукуклардан жуда — жуда схтиёт бслмоги лозим.
3. Бадандаги ёки мол-мулкдаги хиёнатлар.
а) Бадандаги хиёнат.
Бировни кимсасиз жойда уриб, бошини ёриб ёки слдириб сна хеч нарса ксрмагандек юриш хам баданга килинган хиёнатлардан. Бу йсл ходисаларида ксп учрайди. Йслда хеч ким бслмаганида ёки кишилар назаридан чет жойда сз айбини сшириб кетишга уринади. Жарохатланган ёки слдирилган киши хаётдги хаккидан фойдалана олмайди. Аммо Аллох таъоло барча нарсани билиб туради ва хиёнат килган кишини киёматда хисоб-китобга рспара килади. Жабр ксрган биродарига унинг схшиликларидан олиб беради. Агар схшиликлари бслмаса жабрланган кишининг гунохлари унга ксйилади ва дсзахга ташланади.
б) Хак ва мулклардаги хиёнат:
Шундай кишилар борки, бировдан нарса сотиб олади ёки карз кстаради ва буни расмий васикаларга ёзишади. Мабодо мол сгаси ёки карз берувчи бошига бирон иш тушса; дейлик васикалари ёниб кетса ёки йсколиб колса, бу хам инкор ва тониб кетишга тайёр бслиш учун сзидаги мол олганлиги хакидаги васикаларни йскотишга шошилади. Шу билан хакикатни бутунлай сшираман деб сйлайди. Лекин Аллох уни ксриб турибди. Киёматда ундан биродарининг хакини тслик килиб олиб беради.
Агар инсон бу хакни унутиб ксйган бслса, Аллох уни афв стади. Хак сгаси агар хаккидан воз кечса кечиб юборгани учун мукофотлар берар сди. Киши сзига хиёнат килган муслимга нисбатан хам схши фикрда бслмоги унинг хиёнатига хиёнат билан жавоб бермаслиги лозим. Мусулмон киши одамлар билан чиройли муомалада бслсин. Унга огир килганлар юкини у енгил килсин, афв стсин, кечиб юборсин ёки ундан баъзи нарсаларини енгиллаштирсин. Шосд Аллох ундан кечиб юборса.
Омонатдор бслишга ёрдам берадиган сабаблар
Инсонни омонатни адо стишга олиб борадиган бир канча сабаблар бор. Уларнинг снг мухим ва катталарини куйида санаб стамиз.
1. Инсон сзини Аллох сратган сканлигини билмоклиги. Яралмиш Яратувчининг кули бслади. У сзи ва Ларвардигори сртасидаги алока хакларини адо килмоги лозим.
2. Инсон Аллох таъолонинг унга неъмат ва фазлу мархаматлар килувчи зоотлигини ва сзининг Аллох неъматларига бурканганини билиши-англаб етиши. Кул Ларвардигори томонидан омонат ксйилган хакни адо килишдан бош тортиши мумкин смас.
3. Мазкур омонатлар Аллох тарафидан унга фарз килинганини ва бу фарзларни адо килиш шартлигини хис килиши.
4. Инсонннинг Ларвардигори барча нарсани ксриб-билиб турувчи зотлигини, Ундан хеч нарса махфий бслмаслигини ва инсон елкасидаги мазкур омонатлар хам шулар жумласидан бслиб уларни адо стиш шартлигини хис стиши.
5. Инсон качон-ки мана шу хакни бажарса ва бу омонатларни хох махфий бслсин, хох ошкора бслсин, хакикий адо стса дунё ва охиратда улкан ажру-савобга сга бслишини тушуниб етиши. Дунёда бериладиган схшилик; калбининг очилиши хотиржамлиги ва Аллох унинг ризкини кенг —мсл килиб ксйиши. Охиратда бериладиган схшилик; Ухровий ажр бслган улкан савоб.
Бундан бошка сабаблар хам бор. Лекин биз уларнинг снг мухимларини санаб стдик. Аммо сиз ксриб турган баъзи бир кишилар зиммаларидаги хакларини адо килмасликлари ёки уни чала адо килишлари, Аллох харом стган чегараларни бузишлари калбларида Аллохни схши танимаганликлари ёки Аллох неъматларини тслик хис стмаганлари, Аллохнинг Холик ва Молик зотлигини билмаганликлари ёки жазо ва мукофот бераман деган ваъдасини тасдик стмасликларидир. Аки шунга схшаш бошка бир сабаблардир.
Диний омонатларга хиёнат килаётган кимсалар ёки уларнинг адо килмаётганлар калбларида иймонлари заиф бслган кишилардир.
Биз Аллохдан калбларимизни сзининг тоатида жамлашлигини ссраймиз. Аллох таъоло Мусулмонларнинг калбларини ва калималарини бир килсин! Уларни хак йслга чиройли суратда кайтарсин. Уларга хакни хаклигини ксрсатиб унга сргашишни, ботилни ботиллигини ксрсатиб, ундан узоклашишни насиб стсин!
-
asalomu alekum rahmat InshaAlloh biz qalbrimizni o'zinig toatida jamlanishni so'raymiz. Alloh talo musulmonlarning qalblarini va kalimalarini bir qilsin. ularning haqa o'zal suratda qaytarsin. ularga haqani haqiqiy ko'rsatib unga ergashlikni botilini botiligini ko'rsatib undan uzoqlashini nasib etsin
Umar ibn Abdul-Aziz aka rahmat omonat haqida juda ham keng yoritib berganiz uchun. asalomu alekum
-
Бир снлик мато Аафс ?слига берибон жилов,
Иш? домига тортибон ?аёл,
Обрс талаб интилиб бедор,
Охирда топганим бир снлик мато.
Худо деб топиндим улу? зотларга,
Аришдим, да?олик номлик отларга,
Айланди мен учун ёл?он ростларга
Охирда топганим бир снлик мато.
Давримда давронлар сурдим, сшадим,
Дунёни молини йи?иб ташладим,
Бу камдек Худога келиб ?асадим,
Охирда топганим бир снлик мато.
Фа?ат сснги дамда англадим барин,
Бошимга сочмангиз оламни зарин,
Ссрайман битта унинг карамин,
Охирда топганим бир снлик мато.
Тилим бс?зимга ти?илди бе?ол,
Ўтди ксз олдимдан во?ейлик бир бир,
Тавбага сришмо? снди ?ийндир,
Охирда топганим бир снлик мато.
Балки дсзахга ?ам арзимасдирман
Худонинг ра?мати турсин уё?да,
Тилим айланмас демо??а Худо,
Охирда топганим бир снлик мато.
-
Insonni o'zi bu dunyoga omonat!
Insonga berilgan hayot omonat!
Insonga berilgan xar bir azo ham omonat!
Faqat biz o'zimiz bilan birga olib ketadiganimiz,
faqat solix amallarimizu,
Alloh va Uning Rasuli(s.a.v.)ga bo'lgan muhabbatimiz!
Bizga berilgan har bir kun omonat lekin shundayam shu berilgan 24 soatni omonatini to'liq bajaryapmizmi? kuniga bizga omonat berilgan 24 soatdan hisoblab chiqsa, bir soatdan oshmaydigan besh vaqt namozni to'liq o'qiyapmizmi? Ertaga kun kelib, hisoblar beriladigan kunda Allohga nima deb javob beramiz?
O'ylab ko'ring, kimdir sizga har kuni 24 ming so'm pul berib tursada, keyin mana shu pulni har kuni 1000 so'mini mani yo'limda sarf qil desa, kimgayam yoqmiydi a? Hammaga yoqadi, undan minnatdor bo'lamiz,to'g'rimi?
Nega endi Alloh bizga xar kuni berib qo'ygan 24 soatlik umrni atigi 1soatini unga ibodat uchun sarflamasgimiz kerak! Azir aytishganku:"Namoz mo'minning istirohatidir!", erta tongdan Allohga yuzlanish va unga holis duolar qilish qanchalik yoqimli va zavqli hol!
-
Амонатдор чспон.Бир куни Абдуллоҳ ибн Умар ибн Хаттоб розисллоҳу анҳу бир дссти билан сафарга чиқди.
Улар чарчаб, бир тоғнинг ёнида дам олгани стирдилар. Шу пайт олдиларидан бир чспон подасини ҳайдаб стиб қолди.
Абдуллоҳ розисллоҳу анҳу уни чақириб:
— Бу сурувнинг чспони сенми? — деб ссради.
— Ҳа.
— Қсйларингдан бирини менга сотгин.
— Бу қсйлар менинг мулким смас. Мен хсжайинимнинг қсйларини боқиб юрибман.
Абдуллоҳ розисллоҳу анҳу унинг қанчалик амонатдор сканини синамоқчи бслиб:
— Сен бизларга бир қсйни сотиб, хсжайининга бсри еб кетди, деб айтсанг бслмайдими? — деди.
Чспон унинг бу ссзидан қаттиқ ранжиб:
— Қизиқ одам скансиз-у! Тсғри, хсжайиним мени ксрмайди, уни алдашим мумкин. Лекин, мени доимо ксриб турувчи Аллоҳ таоло қиёмат кунида қсй ҳақида мендан ссраса, нима деб айтаман, қандай жавоб бераман?! — деди.
Абдуллоҳ ибн Умар розисллоҳу анҳу чспоннинг гапидан ажабланиб, Аллоҳнинг қсрқувидан йиғлаб юборди. Сснг бу чспоннинг хсжайинига учраб, ундан чспонни ва қсйларни сотиб олиди-да, чспонни озод қилиб, қсйларни унга ҳадс қилиб берди.
-
Амонат ҳақидаги қиссалар.
Амонат улуғ хулқ ва гсзал сифат бслиб, ҳар бир мусулмон инсон амонатдор бслмоғи, амонатни гсзал даражада адо стмоғи лозимдир. Зеро, қудратли ва улуғ Аллоҳ таоло шундай амр қилган:
«Албатта Аллоҳ сизларни амонатларни сз сгаларига топширишга буюради» (Аисо сураси, 58-ост).
Ҳақиқий мусулмон амонатли, ишончли бслади, одамлар унга ҳамма нарсада ишонадилар, у савдо-сотиқда ишончли, тошу-тарозида амонатдор ҳамда одамларнинг сир-асрорларини сақлашда ҳам тенги йсқ инсондир.
Ислом дини барча масалаларни амонатга боғлайди. Чунки Ислом динининг сзи ҳам ҳар бир инсон бсйнидаги снг катта амонатдир. Аамоз, рсза, ҳаж каби ибодатлар ҳам барчаси амонат турларига киради. Ҳатто, инсоннинг сз танаси ҳам амонат ҳисобланиб, бу амонатга хиёнат қилмаслиги шарт. Хуллас, Аллоҳнинг барча неъматлари банда учун амонатдир. Аеъматлардан тсғри фойдаланиб, сз срнида ишлата билса, амонатни адо стган, акс ҳолда амонатга хиёнат қилиб қсйган ҳисобланади. Масалан, илмни олайлик. Киши срганган илмидан тсғри фойдаланиб, сз илмини манфаатли йслларда ишлатадиган бслса, у ушбу амонатга хиёнат қилмаган саналади. Одамлар орасида адолатли бслиб, барча гап-ссзлари ва феълу атворлари одил бслмоғи ҳам амонатнинг бир қисмидир.
Амонат жуда ҳам гсзал хулқ бслиб, инсонни художсй, ихлосманд бслиш, фақат Аллоҳдан қсрқмоқ каби олий ахлоқларга етаклайди. Мусулмон киши зиммасидаги барча амонатларни сз жойига қсйиб, барча ишларида амонатдор бслиши нақадар катта бахт!
Қуйида Исломнинг ёрқин тарихи гувоҳ бслган амонатдорлик ҳақидаги воқеий ҳикослардан бир нечасини келтирмоқчимиз. Ҳикослар орқали амонатнинг фазилати, амонатдор кишиларнинг қадри, қиммати сқувчига сққол ксринади, деб умид қиламиз. А аббимиз субҳонаҳу ва таоло барчамизни амонатдор кишилардан бслишига тавфиқ берсин, омийн.
-
Анг амонатдор киши.
Азнинг қоқ сртаси, кунлар роса қизиган, иссиқ авжига чиққан палла сди. Усмон ибн Аффон -розисллоҳу анҳу- Мадина шаҳрининг ташқарисида хизматкорлари билан бирга сос остида дам олиб стирган сдилар. Ҳаво жуда иссиқ, қумлардан қизиган тандирдагидек қайноқ тафт кстарилиб турмоқда. Одатда саҳро шамоли ссиб турса, бир оз ҳаво айланиб, нафас олиш енгилроқ бсларди. Ҳозир юз-ксзларни куйдирадиган сша гармсел ҳам йсқ.
Узоқдан икки тусни олдига солиб ҳайдаб келаётган бир кишининг қораси ксринди. Усмон -розисллоҳу анҳу-: Бу кишини шундай қаттиқ иссиқда саҳрога чиқишга нима мажбур қилди скан, ҳавонинг совушини кутиб, кейин чиқса бслмасмиди? — деб ҳайрон бслдилар.
Бир оздан сснг тусларни етаклаб келаётган кишининг Умар ибн Хаттоб -розисллоҳу анҳу- сканларини билишди. Дарҳол сринларидан туриб унинг истиқболига чиқдилар. Лекин иссиқнинг қаттиқлигидан сна сзларини сос остига олишга мажбур бслишди.
Умар -розисллоҳу анҳу- уларнинг қаршиларига келгач, Усмон -розисллоҳу анҳу-: Ай мсминларнинг амири, бу иссиқда нима қилиб юрибсиз, — деб ссради.
Умар -розисллоҳу анҳу-: Садақа тусларидан иккитаси йсқолиб қолган скан, шуни қидириб чиққан сдим. — дедилар. — Қиёмат куни Аллоҳнинг олдига борганда: мусулмонларнинг мулкидан икки туснинг йсқолишига нега йсл қсйдинг, деб саволга тутилишдан қсрқдим. Шу сабабдан тусларни топиб, жойига олиб кетаспман.
Усмон -розисллоҳу анҳу-: Ай мусулмонлар амири, келинг, салқин сувдан ичиб, сосли ерда дам олинг, тусларни биронтасига берамиз, жойига қсйиб келади, — деб таклиф қилдилар. Лекин Умар -розисллоҳу анҳу- таклифга кснмадилар, сз қсллари билан олиб бормасалар, кснгиллари жойига тушмасини айтиб, тусларни олдиларига солдилар-да, боқиладиган жойга сзлари олиб кетдилар.
Усмон -розисллоҳу анҳу-: Ким снг амонатдор кишига қарамоқчи бслса, бу кишига қарасин, — деб мсминларнинг амири Умар ибн Хаттоб -розисллоҳу анҳу-га ишора қилдилар.
-
Omonat dunyo bu bari omonat,
Dard ham omonatdir,baxt ham omonat,
G'amu-anduhinga sherikman deya
Yelkasin tutguvchi do'st ham omonat
Omonatdir chekkan ohu-zoring ham,
Omonatdir jondan sevgan yoring ham
ey dost dilingni bosmasin g'aflat,
Otang omonatdir, onang omonat
Omonat bu-sixat sog'lik omonat,
Omonat bu-shavkat shonlik omonat
Ey do’stim insonsan shuni unutma faqat
Yurakda titragan joning omonat
-
(Qaramog'ingizdagi) aqli norasolarga Alloh sizlarga (hayot) turumi qilib qo'ygan mollaringiz (yetimlarning omonat mollari)ni berib qo'ymangiz, balki o'sha (mollar)dan yediring, kiydiring hamda ularga yaxshi gapiring! Niso 5oyat.
Yetimlarni, to balog'at yoshiga yetgunlaricha, imtihon qilib (jinsiy holatini tekshirib) turinglar: voyaga yetganliklarini sezsangiz, (omonat) mol-mulklarini o'zlariga topshiringlar! Ularni isrof qilib va (ulg'ayib qolmasinlar deb) shoshqaloqlik bilan yeb yubormangiz! Kim boy bo'lsa, (yetim molidan) saqlansin. Agar kambag'al bo'lsa, yaxshilikcha (me'yorida olib) yesin. Mol-mulklarini o'zlariga qaytarganingizda, ularga guvoh chaqiringlar. Alloh hisob-kitobda kifoya qiluvchidir. Niso surasi 6oyat!
-
Assalom-u alaykum juda ham yaxshi mavzuni ko'taribsiz!Olloh sizdan rozi bo'lsin.Lekin hozirda omonatga xiyonat oddiy hol bo'lib qolyapti,faqatgina mol mulkda emas, balki biz ishongan "do'st"larimiz bizni ishonchimiz,gaplarimiz boringki nimaga xiyonat qilish mumkin bo'lsa barchasiga xiyonat qilishyapti bunga-ku olloxdan sabr so'ragan holatda kechirib yuboramiz lekin ular o'z ayblarini tushunishsa kech bo'lmasmikan?
-
Omonatni ado etishga buyruq
Alloh taolo:
«Albatta, Alloh sizlarni omonatlarini o‘z egalariga topshirishga buyuradi» (Niso surasi, 58-oyat);
«Albatta Biz bu omonatni (ya’ni, Islom shariatidagi toat-ibodatlarni) osmonlarga, yerga va tog‘u toshlarga ro‘baro‘ qilgan edik, ular uni ko‘tarishdan bosollalohu alayhi vasallam tortdilar va undan qo‘rqdilar. Inson esa uni o‘z zimmasiga oldi. Darhaqiqat u (o‘ziga) zulm qilguvchi va nodon edi» (Ahzob surasi, 72-oyat), deb aytgan.
200/1. Abu Hurayradan roziyallohu anhu rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam«Munofiqning alomati uchtadir. Agar so‘zlasa, yolg‘on gapiradi. Agar va’da bersa, unga xilof qiladi. Agar omonat qo‘yilsa, xiyonat qiladi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.
Boshqa rivoyatda: «Agar ro‘za tutib, namoz o‘qib, uning musulmon ekanini gumon qilinsa ham...» deyilgan.
-
Huzayfa ibn Yamondan roziyallohu anhu rivoyat qilinadi. «Rasululloh sollalohu alayhi vasallam ikkita gap aytdilar. Ularning birini ko‘rdim. Ikkinchisini (qachon bo‘lar ekan, deb) kutib turibman. Avvalgisi - imon kishilar qalbining tubiga tushadi. Keyin Qur’on tushadi. Ular Qur’on va sunnatni o‘rganadilar. Ikkinchisi - kishilardan imon ko‘tariladi. Odam biroz uxlaganida, uning qalbidan imon ko‘tarilib, ozgina izi qoladi, xolos. So‘ngra yana biroz uxlasa, uning qalbidan imon ko‘tarilib, uning izi qavarib ketganga o‘xshaydi. Buning misoli xuddi oyog‘ingni cho‘qqa solsang, u shishib ko‘tarilganini ko‘rasan-u, lekin unda biror narsa bo‘lmaganga o‘xshaydi. Keyin Rasululloh sollalohu alayhi vasallam oyoqlariga toshlarni misol uchun tashladilar-da, so‘ngra quyidagilarni aytdilar: «Odamlar subhda turib, bir-birlari bilan oldi-sotti qilishadi. Va omonatni ado qiladigan biror kishi topisha olmaydi. Hattoki, ishonchli kishi qolmaganidan ahvol shu darajaga yetadiki, falon mahallada ishonchli kishi bor yoki falon kishi aqlli, o‘tkir fikrli, subutli, deyiladi. Uning qalbida esa xantal urug‘i misqolicha ham imon yo‘qdir». Huzayfa: Mening ustimga shunday zamon keldiki, men kim bilan oldi-sotti qilsam, parvo qilmas edim. Agar musulmon bo‘lsa, menga xiyonat etishidan uning dini to‘sardi. Agar nasroniy yoki yahudiy bo‘lsa, menga xiyonat qilishidan uning boshlig‘i to‘sardi. Ammo bugungi kunda falonchi va falonchidan tashqari boshqa hech kim bilan oldi-sotti qila olmayman», dedilar». Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.
-
Huzayfa va Abu Hurayralardan roziyallohu anhu rivoyat qilinadi. «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam «Alloh taolo mahshargohda kishilarni jamlaydi. Mo‘minlar tik turishganida jannat ularga yaqinlashtiriladi. Bular Odam alayhissalom huzurlariga kelib: «Ey otajon, siz bizlarga jannatni ochdirib bering», deyishadi. Odam alayhissalom: «Axir jannatdan otalaringizni xatosi chiqarib yubordi-ku! Men bu martabaning ahli emasman. Sizlar o‘g‘lim Ibrohim xalilulloh huzuriga boringlar», deb aytadilar. Ular Ibrohim alayhissalom huzurlariga borib (yuqoridagi taklifni aytishganida) bu zot: «Men sizlar aytgan narsaning ahli emasman. Mening Allohga xalil (do‘st) bo‘lishim vositachi (Jabroil) orqalidir. Sizlar Muso alayhissalom huzuriga boringlar. Chunki u zot Alloh bilan so‘zlashgandirlar», deydilar. Ular Muso alayhissalom huzurlariga borib, (yuqoridagi taklifni aytishganida) bu zot ham: «Men sizlar aytgan narsaning ahli emasman. Sizlar Allohning kalimasi va ruhi Iso alayhissalom huzuriga boringlar», deydilar. Ular Iso alayhissalom huzurlariga borishsa, bu zot ham: «U narsaning ahli emasman», deganlaridan keyin ular Mening huzurimga borishadi. Menga izn berilganida o‘rnimdan turaman. Imon va qarindoshlik yuboriladi. Bu ikkovi Sirot ko‘prigining ikki tomonida - o‘ng va chapida turg‘iziladi. Keyin avvalgi jamoatlaringiz chaqmoq kabi Sirotdan o‘tishadi», deganlarida, men: «Ota-onam fido bo‘lsin, qaysi narsa chaqmoq kabi o‘tadi?» desam, u zot: «Ko‘rmaysizlarmi, qanchalik tez o‘tib, ko‘z ochib-yumgunicha qaytib keladi», dedilar, so‘ngra: «Shamol kabi o‘tadi. So‘ngra qusollalohu alayhi vasallam kabi o‘tadi. Ko‘p kishilarni ko‘prikdan amallari olib o‘tadi. Nabiylaringiz esa Sirot ko‘prigi ustida turib: «Ey Rabbim, omonda qil, omonda qil», deb turadilar. Hatto, bandalarni amallari ko‘prikdan olib o‘tishga ojiz bo‘lib qoladigan darajaga yetadi. Kishi yurib o‘tishga qurbi yetmay, sudralib o‘tadi. Ko‘prikning ikki tomonida tikonli ilgich osilgan bo‘lib, buyurilgan kishini ilib olishga amr qilingandir. Tirnalangan kishi omonda qolur. Ilinib qolgan kishi esa do‘zaxga ravona bo‘lur», dedilar. Abu Hurayraning joni Uning qo‘lida bo‘lgan Zotga qasamki, jahannamning chuqurligi yetmish yillik yo‘ldir». Imom Muslim rivoyatlari.
-
Abu Xubayb Abdulloh ibn Zubayrdan roziyallohu anhu rivoyat qilinadi. «Otam Zubayr ibn Avvom Jamal (voqeasi) kuni to‘xtab meni chaqirdilar. Men yonlariga borib turdim. «Ey o‘g‘ilcham, bugun zolim yoki mazlumlargina o‘ldirilur. Men esa bugun mazlum holdagina o‘ldirilmog‘imni afzal ko‘raman. Mening eng katta g‘amim qarzim ustidadir. Sen qanday qaraysan? Qarzimizdan molimiz ortadimi?» deb, so‘ngra yana: «Ey o‘g‘ilcham, molimizni sotib, qarzimizni uzgin», dedilar. Va uchdan bir qismini vasiyat qildilar. Ya’ni, (bosollalohu alayhi vasallam o‘g‘illari) Abdullohning bolalariga uchdan birini vasiyat qildilar. «Agar qarzni uzganingdan keyin ortsa, ana shunday qilgin», dedilar». Hishomning aytishlaricha, Abdullohning farzandlari, otalari Zubayrning bolalari Hubayb, Abbodlar bilan tengqur edi. Ana shu paytda Zubayrning to‘qqiz o‘g‘il va to‘qqiz qizlari bor edi. Abdulloh aytdilar: «Otam menga qarzlarini vasiyat qilaturib: «Ey o‘g‘ilcham, agar qarzni uzishda ojiz bo‘lib qolsang, mavloimdan yordam so‘ragin», dedilar. Allohga qasamki, otam mavloim, deyisollalohu alayhi vasallam bilan nimani iroda qilganlarini bilmasdan: «Ey otajon! Mavloingiz kim?» desam, otam: «U Allohdir», dedilar. Men, qachonki, qarzni uzishda qiyinchilikka yo‘liqsam: «Ey Zubayrning mavlosi, uning qarzidan najot bergil», desam, bas, U zot unga najot berar edi. Otam Zubayr o‘sha urushda o‘ldirildilar. Va Madinada bir daraxtzor hamda o‘n bir hovli, Basrada ikki hovli, Ko‘fada bir hovli, Misrda ham bir hovlidan tashqari biror dinor ham va dirham ham qoldirmadilar. Bu zotning qarzdor bo‘lib qolishlariga sabab kishilar biror omonatni huzurlariga olib kelishsa, uni qarz shaklida qabul qilib olardilar. «Agar omonat deb qabul qilsam, uning (vaqt o‘tishi bilan) o‘z qiymatini yo‘qotishidan qo‘rqaman», deb aytardilar. Zubayr roziyallohu anhu biror yerga voliy bo‘lishga yoki soliq yig‘uvchi bo‘lishga intilmadilar. Faqatgina Rasululloh sollalohu alayhi vasallam Umar, Usmonlar roziyallohu anhu bilan birga g‘azot qilishga oshiqar edilar. Men otamning barcha qarzlarini hisoblasam, ikki million ikki yuz ming bo‘ldi. (O’sha kunlarda) Hakim ibn Hizom yo‘liqib: «Ey jiyanim, akamning qarzi qancha ekan?» dedi. Men uni yashirib (kamaytirgan holda) «Yuz ming», dedim. Shunda Hakim: «Allohga qasamki, mollaringiz bu miqdordagi qarzni qoplay olmaydi», dedi. Men: «Ikki million ikki yuz ming bo‘lsa-chi?» desam, Hakim: «Bunday miqdordagi qarzni to‘lay olmaysizlar. Agar to‘lashda ojiz bo‘lib qolsangiz, mendan yordam so‘ranglar», dedi».
Zubayr (yuqorida aytilgan) daraxtzorni ikki yuz yetmisollalohu alayhi vasallam mingga sotib olgan edilar. Abdulloh esa uni bir million olti yuz mingga sotib yubordi. So‘ngra Abdulloh o‘rinlaridan turib, «Kimning otam Zubayrda haqqi bo‘lsa, bizni daraxtzordan topsin», deb e’lon qildi. (Birinchi bo‘lib) Abdulloh ibn Ja’far keldi. Zubayr undan to‘rt yuz ming qarz edi. Abdulloh ibn Ja’far Abdulloh ibn Zubayrga: «Agar xohlasang, qarzimdan kechaman», degandi, Abdulloh ibn Zubayr: «Yo‘q», dedi. U: «Agar istasangizlar, muhlatini o‘zlaringiz xohlaganingizcha uzaytiraman», deganida, Abdulloh ibn Zubayr yana: «Yo‘q», dedilar. Shunda u: «Unday bo‘lsa, daraxtzordan bir bo‘lak yer ajratib beringlar», dedi. Abdulloh ibn Zubayr: «Manavi yerdan anavi yergacha sizniki», dedi. (Shu alfozda) Abdulloh ibn Zubayr o‘sha daraxtzordan sotib-sotib, otalarining qarzlarini uza boshladilar. Nihoyat, to‘rt yarim ulusollalohu alayhi vasallam qoldi. So‘ngra Abdulloh ibn Zubayr Muoviyaning huzuriga bordilar. U zotning huzurida Amr ibn Usmon, Munzir ibn Zubayr va Ibn Zam’alar bor edi. Muoviya Abdulloh ibn Zubayrga: «Daraxtzorni qanchaga narxlading?» dedi. Abdulloh ibn Zubayr: «Har bir ulushini yuz mingdan», dedi. Muoviya: «Necha ulusollalohu alayhi vasallam qoldi?» dedi. Abdulloh ibn Zubayr: «To‘rt yarim ulush», dedi. Shunda Munzir ibn Zubayr: «Uning bir ulushini yuz mingga oldim», dedi. Amr ibn Usmon: «Men ham bir ulushini yuz mingga oldim», dedi. Ibn Zam’a: «Men ham bir ulushini yuz mingga oldim», dedi. Muoviya: «Qanchasi qoldi?» dedi. Abdulloh ibn Zubayr: «Bir yarim ulush», dedi. Muoviya: «O’sha bir yarim ulushni bir yuz ellik mingga men oldim», dedi. (Shu bilan daraxtzor bir million olti yuz mingga sotildi. Lekin Zubayrning qarzlarini to‘la to‘kis uzisollalohu alayhi vasallam uchun yana olti yuz ming yetmas edi. Shu boisdan) Abdulloh ibn Ja’far ham o‘z hissalarini Muoviyaga olti yuz mingga sotdilar. Abdulloh ibn Zubayr otalarining qarzlarini uzib bo‘lganlaridan keyin Zubayrning avlodlari kelib: «Endi bizlarning merosimizni taqsim qilib bering», deyishdi. Abdulloh ibn Zubayr: «Allohga qasamki, men to‘rt yilgacha (haj mavsumida) «Kimning Zubayrda qarzi bo‘lsa, kelsin, biz uni beramiz», deb jarchi qo‘ymagunimcha, sizlarga meroslaringizni taqsim qilib bermayman», dedilar. Keyin Abdulloh ibn Zubayr har yili xaloyiqqa ovoza qildilar. (Hech kim kelmaganidan keyin) to‘rt yil o‘tgach, meroslarni taqsimlab berdilar. Lekin uchdan birini olib qo‘ydilar. Zubayrning roziyallohu anhu to‘rtta xotini bor edi. Har bir xotinga bir million ikki yuz mingdan ulush tegdi. Zubayrning barcha mol-mulki ellik million ikki yuz ming edi. Imom Buxoriy rivoyatlari.
-
Омонат
Абдуллох ибн Абдуррахмон ал-Жибрин
Аллох субханаху ва таъолога хамду санолар айтамиз, ундан бизни магфират килишини ссраймиз. Гувохлик бераманки Аллохдан сзга илох йск, У ёлгиз ва шериксиз зотдир. Мухаммад саллаллоху алайхи ва саллам унинг кули ва слчисидир. У кишига, ахли ва асхобларига Аллохнинг рахмати ва саломи бслсин.
Аммо баъд:
Албатта омонат хакида ссзлашлик катта ахамистга сга. Чунки у бир томондан Аллох ва банда сртасидаги нарсага, иккинчи томондан банда билан банда сртасидаги нарсага алокадор. Мазкур омонатни адо стишда бандага мадад берадиган сабабларни баён стамиз. Аллохдан амалларимизни холис сзининг юзи учун килишини ссраймиз.
О М О А А Т деганда нимани тушунилади.
Умуман омонат дейилганда ибодат ксзда тутилади. Буни Аллох субханаху ва таъоло куйидаги ости каримада мархамат килган;
«Албатта Биз бу омонатни (съни шариати исломисдаги тоат-ибодатларни) осмонларга, ерга ва тогу-тошларга ксндаланг килган сдик, улар уни кстаришдан бош тортдилар ва ундан ксркдилар. Инсон сса уни сз зиммасига олди. Дархакикат у (сзига) зулм килувчи ва нодон сди.» (Ахзоб:72.)
Аллох ушбу омонатни сзининг снг улкан махлукотларига; кенг осмонларга, улкан Ерга ва улугвор азамат тогларга ксндаланг килди. Улар бу омонатни зиммаларига олмадилар. Вахоланки бу махлукотлар Аллох амри каршисида бсйин сгадилар, сзларига юкланган нарсадан бсйин товламайдилар. Аллох субханаху ва таъоло бу махлукотларнинг сз парвардигорларига мутеъ ва буюрилган ишларида итоаткор мусаххар сканларини айтган;
«Сснгра тутун холидаги осмонга юзланиб, унга ва Ерга «(Менинг амри-фармонимга) ихтиёран ёки мажбуран келинглар!» деган сди, улар : «сз ихтиёримиз билан келдик» дедилар.» (Фуссилат:11.)
Демак, еру-осмонлар сз парвардигорига тслик таслим бслган ва улар нимага буюрилсалар, жомид (хаётсиз, жонсиз) махлукот бслсалар-да умуман итоатдан ташкари чикмайдилар. Аллох амрини Унинг хохиш-иродасига мувофик равишда барча нарсада адо килишади. Агар Аллох уларга харакатни ёки харакатсизликни буюрадиган бслса хеч тсхталмасдан итоат стадилар. Улар Аллох амрига хамиша бсйсинувчидирлар.
«Бирон нарсани (сратишни) ирода килган вактида Унинг иши факатгина «Бсл» демоклигидир.» (Асин:82.)
Аллох еру-осмонларни ва бошка бутун мавжудотга идрок ва маърифат билиш кувватини берди. Улар нимага буюрилганларини хис киладилар. Агар амр стилса, саждага бош кссдилар, Аллох субханаху ва таъолога тасбех айтадилар.
«Етти осмон, ер ва улардаги бор мавжудот (Аллохни) поклар.» (Ал-Исро:44.)
«(Ай Мухаммад), сиз осмонлардаги ва ердаги бор мавжудот, куёш, ой, юлдузлар, тоглар, дов-дарахтлар ва (барча) жониворлар хамда кспдан-ксп инсонлар (Алгиз) Аллохга сажда килишини ксрмадингизми.» (Хаж:18.)
Еру-осмонлардаги барча нарсалар; тоглар, дарахтлар, юлдузлар, жонзотлар ва бошка жамодот (жонсиз нарса) лар Аллохга сажда килади. Аллох уларга сзларига муносиб хис-туйгу ва идрокни сратган. Улар хам сажда киладилар, ксркадилар.
«... Зеро шундай тошлар борки, улардан дарёлар отилиб чикади, сна шундайлари борки, ёрилиб, ичидан сув чикади, сна шундайлари борки Аллохдан ксркканидан пастга кулайди. ...» (Бакара:74.)
Тоглар хам Аллох таъолодан ксркиб туради. Ости каримада;
«Агар Биз ушбу Куръонни бирон тогга нозил килганимизда, албатта сиз у (тог)ни Аллохнинг ксркувидан сгилиб ёрилиб кетган холида ксрган бслур сдингиз.» (Хашр:21.)
Тоглар ва бошка мавжудотлар Аллохдан шунчалик ксркишларига, унга шунчалар итоаткор бслишларига карамасдан мазкур омонатни сз зиммасидан сокит килдилар. Уни сзларига огир деб билдилар ва кстаришдан бош тортдилар. Инсон сзининг заифлигига карамасдан уни сз зиммасига олди!
Анди бу омонатни адо стмоги шарт. Агарда инсон бу омонатга хиёнат килса ва бепарво бслса Аллох хузурида жавоб беради. Омонатни ташлаб ксйгани ва унга хиёнат килгани учун азобга (мустахик) дучор бслади. Хсш, снди биз бир-биримизга савол бериб ксрайликчи; Инсон зиммасига олган бу омонат нима сзи.!
О М О А А Т — мсминларнинг йскотган нарсаси.
Аллох бандаларини мсминлар деб номлади. Мсмин мана шу омонатга хиёнат килмайдиган, унга амал киладиган ва уни махкам ушлайдиган кишидир. Омонат "амнун" съни омонлик, бехавотирлик ёки иймон деган ссздан олинган. Омонатга хиёнат килмайдиган киши ёки мс'таман-омонатдор дейилади. У омонатни хакикий адо стгани учун омонат ва иймон ахлидан деб сифатланади. Аллох субханаху ва таъоло айтади; «Улар сзларига ишонилган омонатларга ва (сзларига) берган ахду-паймонларига риос килувчи кишилардир.» (Мсминлар:8.)
Бу ерда омонат, банданинг зиммасидаги Аллохнинг хакларини ва бандаларнинг хакларини хам сз ичига олади. Аллох мсминларни "риос килувчилар" съни омонатни хакикий адо стувчилар деб сифатлади. Агар улар мана шу сифатга сга бслсалар, Аллох сзининг куйидаги остида зикр килган нажот топувчи бандалардан бсладилар.
«Дархакикат мсминлар нажот топдилар.» (Мсминлар:1.)
Инсон хар кандай холатда хам бу омонатни адо килиши керак. Чунки, у Аллох буюрган хаклардандир. Омонат куйидаги остда зикр стилган ахд-паймондир;
«Улар сзларига ишонилган омонатларга ва (сзгаларга) берган ахду-паймонларига риос килувчи кишилардир.» (Мсминлар:8.)
Бу ахду-паймонларга инсоннинг А оббиси билан килган ахди хам, сзга инсонлар билан килган ахд-паймонлари хам кириб кетади. Аллох таоъоло ахдни куйидаги ссзи билан снада таъкидлирок килган;
«Албатта, ахд-паймон (киёмат куни) у хакда ссрокка тутиладиган ишдир.»
Яъни унинг вафоси хакида ссралади. Лекин, ахдларнинг снг мухими Аллохга берилган ахддир.
«Ахд-паймон берган вактларингизда, Аллохга берган ахдингизга вафо килингиз!» (Аахл:91.)
Инсонларнинг зиммасига юклатилган снг улуг омонат бу Аллохга берилган ахддир. Хакикий мсмин барча холатда ушбу омонатга риос килади. Аммо иймони заиф кишиларни бу омонатга енгил-елпи караётганини, уни тсла адо килмаётганини ксрасиз. Бу аслида банданинг иймонидаги нуксон-камчиликдир. Аллохнинг хам, инсонларнинг хам хакларига омонатдор бслган, унга хакикатан ич-ичидан богланган ва кандай лозим бслса худди шундай бу омонатни адо килган ишончли, муслим киши бслгани учун Аллох бандасини мсмин деб атади. Мана шу одам мсмин ва аминдир.
-
Инсоннинг сзи ва сзгалар сртасидаги нарсалардаги омонат
Бу омонат хох мол хох бошка нарса бслсин инсонларнинг сизга топширган нарсаларини ва уларнинг хакларига риос килишни сз ичига олади. Машхур хадисда айтилганидек хиёнат мунофикликнинг снг катта белгиларидандир. «Мунофикнинг аломати учта бслади; ссзласа ёлгон ссзлайди, ваъда берса вафо килмайди, унга омонат ксйилса хиёнат килади.» (Бухорий ва Муслим ривости)
Омонатга хиёнат стишлик мунофиклик аломатларидандир. Яъни агар унга биров омонат ксйса омонатдорлик килмайди. Балки, унга омонат ксйилган хакларга хиёнат килади.
( فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُمْ بَعْضاً فَلْيُؤَدِّ الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ) (البقرة:283)
«Агар бир-бирларингизга омонат ксйсангиз омонат ксйилган киши омонатни адо килсин ва Ларвардигори Аллохдан ксрксин!» (Бакара: 283)
Баъзилар сизга ишонгани ва сиз хакингизда схши сйда бслгани учун сз хакини бериб кссётганида гувох чакирмайди, сиздан васика-ишонч когози олмайди. Бу кишининг хаккига риос стишингиз ва унга хиёнат килиб ксйишдан жуда-жуда схтиёт бслишингиз лозим.
Агар бир киши сизга карз берса ва у сизга ишонса, гувох чакирмаса, карзни ёзмаса бу омонатни мазкур остдаги омонат деб билинг; «Агар бир-бирларингизга омонат ксйсангиз» съни агар унга молини карз ёки шунга схшаш бирон нарсани омонат кссдиган бслса, омонатдор бу омонатни сз сгасига саломат етказсин. У куйидаги остда хам зикр килинган;
(إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا) (النساء:58)
«Албатта Аллох сизларни омонатларни сз сгаларига топширишга буюради.» (Аисо: 58)
Бу остнинг нозил бслиш сабаби хакида шундай ривост килинади: Лайгамбар саллоллоху алайхи ва саллам Каъба калитини Усмон ибн Талхадан олганларида нозил стилган. Каъбанинг хижобати (каъба псшини снгилаб туриш) Бани Абдуд-дор кслида сди. Усмон ибн Талха мана шу кабиладан сди. Макка фатх стилганида пайгамбаримиз саллоллоху алайхи ва саллам Усмондан калитни талаб килдилар. Усмон «омонатгами» деганида расулуллох саллоллоху алайхи ва саллам «ха» деб жавоб бердилар. Калит расулуллох кслига стгач Аббос уни пайгамбаримиздан сзига беришларини ссради; «Уни менга беринг. Токи сикост хам садонат (хожиларга сув-овкат бериш) хам менда бслсин.» шунда Аллох юкоридаги ости каримани нозил килди. Чунки, расулуллох саллоллоху алайхи ва саллам калитни Бани Абдуд-дордан омонатга олган сдилар. Аллох таъоло бу омонатни сгасига кайтариб беришни буюрди. Чунки, Бани Абдуддор Каъба садонати ва хижобатига бошкалардан ксра хаклирок сди.
А асулуллох саллоллоху алайхи ва саллам уларга омонатни кайтардилар, ост гарчи мана шу ходисага хос тушган бслсада у барча омонатларга умумийдир. Чунки, хусусий сабаб смас, лафзнинг умумий сканлиги сътиборга олинади. Хар холда инсонлар сртасидаги нарсаларда омонатлар ксп. Бунга сир-асрорлар, молу давлат хам киради. Агар биров ичидаги сирни ёки сзи билан ахли орасидаги гапни сизга омонат килиб айтса ва уни ёйишдан сизни кайтарса, сиз бу сирни умуман ташкарига чикарманг. Чунки, бу омонат. Халиги киши сизга ишонди, бу сирни хеч качон очмаслигингиздан хоритжам бслди ва шунинг учун уни сизга омонат килди, унга хиёнат килиб ксйманг. Сизнинг омонат ксйган сирингизни очиб юборган кишига сиз хам хиёнат билан жавоб берманг. Бу мумкин смас. А асулуллохдан куйидаги мазмундаги хадис ривост стилган: «Сенга омонат ксйганнинг омонатини адо ст, сенга хиёнат килганга хиёнат килма». (Абу Довуд ва Термизий ривостлари)
Биров сизга молини ксйиб кетади ёки карз беради-да гувохларни чакирмайди, васика тилхат олмайди. Аки сзининг хакларидан маълум бир хакини сизга бериб уни саклаб туришингизни ссрайди. Сиз юкоридаги барча ишларда омонатни сз сгаларига топширишга буюрилгансиз. Бу сиз ва биродарингиз сртасидаги омонат. Уни адо стмогингиз вожибдир.
Мол, карз, обрс ёки шунга схшаш нарсаларда сизга хиёнат килиб кетган кишини сиз хам унга хиёнат килиш билан жазоламанг. Балки, кечириб юборинг Аллох сизни гсзал мукофотлар билан такдирлайди. Сизни афв стади. Хиёнатни сса агар касддан-атайлаб килган бслса хиёнати учун жазолайди. У сизнинг бу муомалангизни ксриб надомат чекиши мумкин. Ахир у сизга хиёнат килганди-ку! Сизнинг бу муомалангиз унинг афсус-надоматлар килиб келгусида омонатни адо стишдек гсзал хулк билан хулкланишига сабаб бслиб колади.
-
Инсонларнинг хаклари
Инсонларнинг хаклари; моллари, сирлари, обрс-сътиборлари ва шунга схшаш нарсалари учун албатта жавоб берилади. Аллох хузурида шак-шубхасиз бу нарсалар хакида савол — жавоб бслади. Шунинг учун хам пайгамбаримиз саллоллоху алайхи ва саллам инсонларнинг хаклари хакида шундай дедилар: «Киёмат куни хаклар албатта сз сагаларига топширилади. Хатто шохли ксчкордан шохсиз ксчкорга касос олиб берилади.» (Имом Муслим ривости)
Бу инсонлариннг бир-бирлари сртасидаги хакларини хам сз ичига олиши шубхасиздир. Ким бирон нарса олган ёки бировга зулм килган бслса бу хаклар учун албатта касос олинур. Шунинг учун хам пайгамбаримиз саллоллоху алайхи ва саллам асхобларидан «Муфлис (ифлос) кимлигини биласизларми?» - деб ссрадилар. Муфлис на дирхами ва на бирор нарсаси бор бслмаган кишига айтилади —дедилар. А асулуллох саллоллоху алайхи ва саллам дедилар: «Менинг умматимдаги муфлис киёмат куни намози, рсзаси ва зокоти билан келади. Лекин у бу одамни ссккан, унисига тухмат килган, бировнинг молини еган, бошкасининг конини тсккан сна кимнидир урган бслади. Халиги кишининг схшиликларидан уларга олиб берилади. Агар схшиликлари тслашга етмай колса уларнинг хатоларидан олиб бунга юкланади. Сснг уни дсзахга ташланади.» (Имом Муслим ривости)
Бу бировларнинг хакларига хиёнат килган кишининг холидир. Киёмат кунида унинг амаллари тоглардек бслса хам, бутунлай хеч нарсасиз бслиб колади. Кимки хиёнат килган бслса унинг схши амаллари хак сгаларига бслиб берилади. Ўзига берилган хаклар ва омонатларга хиёнат килган киши киёмат куни уларни шу тарзда тслайди. Бу омонатлар кийим-кечак, идиш-товок каби нарсаларда бслиши ёки муомалот турлари хисобланган; карзлар, гаровга ксйилган нарсалар ва ёки бошка ишониб топширилган омонатлар бслиши мумкин. Агар омонатларга хиёнат киладиган бслса Аллох хузурида туриб хиёнатига жавоб беради.
-
Омонатга хиёнат килишнинг бир канча ксринишлари бор:
1. Агаси ишлатишга рухсат бермаган нарсани ишлатиш. Масалан: кийими ёки посфзалини кийиш, уловни, машинасини мишин. Шунингдек сгаси сизга сшашга рухсат бермаган омонат ксйилган уйда сшаш.
2. Омонатдан тониш.
Бу тсланадиган куни белгиланган омонатларга хиёнат килиш. Ибн Касир Ахзоб сурасининг 72-остини тафсирида куйидаги машхур хадисни Ибн Жарирдан, Абдуллох ибн Масъуддан накл килади; расулуллох саллоллоху алайхи ва саллам дедилар: « Аллох йслидаги слим омонатдан бошка барча гунохларни-ёки «барча нарсаларни»- каффорот килади съни ювиб юборади. Киёмат куни омонат ксйилган киши олиб келинади «омонатингни бер-адо кил, дейилади. У — сй роббим, ахир кандай килиб бераман дунё тугади-ку.» - дейди. Унга сна «омонатингни адо кил» - дейилади. У сна — сй роббим, ахир кандай килиб бераман дунё тугади-ку.» - дейди. Унга сна «омонатингни адо кил» - дейилади. У сна — сй роббим, ахир кандай килиб бераман дунё тугади-ку.» - дейди. Сснгра айтади: «Уни онаси Ха-а-вис (Дсзах)га олиб боринглар. У онаси Ховисга олиб борилади ва унга ташланади. Хатто дсзахнинг каъригача тушади. У ерда берилган омонатни сз холича турганлигини топади. Уни олиб елкасига ксйсди ва жаханнам лабигача кстарилиб келади. У снди чикдим деганида кадами тойилиб кетади ва омонат ортидан абадул-абад тушиб кетади.» айтиб стганимиздек инсонларнинг хаклари устида албатта хисоб-китоб ва касос бслади. мусулмон киши Киёмат кунида касос таъйин бслган мана шу хукуклардан жуда — жуда схтиёт бслмоги лозим.
3. Бадандаги ёки мол-мулкдаги хиёнатлар.
а) Бадандаги хиёнат.
Бировни кимсасиз жойда уриб, бошини ёриб ёки слдириб сна хеч нарса ксрмагандек юриш хам баданга килинган хиёнатлардан. Бу йсл ходисаларида ксп учрайди. Йслда хеч ким бслмаганида ёки кишилар назаридан чет жойда сз айбини сшириб кетишга уринади. Жарохатланган ёки слдирилган киши хаётдги хаккидан фойдалана олмайди. Аммо Аллох таъоло барча нарсани билиб туради ва хиёнат килган кишини киёматда хисоб-китобга рспара килади. Жабр ксрган биродарига унинг схшиликларидан олиб беради. Агар схшиликлари бслмаса жабрланган кишининг гунохлари унга ксйилади ва дсзахга ташланади.
б) Хак ва мулклардаги хиёнат:
Шундай кишилар борки, бировдан нарса сотиб олади ёки карз кстаради ва буни расмий васикаларга ёзишади. Мабодо мол сгаси ёки карз берувчи бошига бирон иш тушса; дейлик васикалари ёниб кетса ёки йсколиб колса, бу хам инкор ва тониб кетишга тайёр бслиш учун сзидаги мол олганлиги хакидаги васикаларни йскотишга шошилади. Шу билан хакикатни бутунлай сшираман деб сйлайди. Лекин Аллох уни ксриб турибди. Киёматда ундан биродарининг хакини тслик килиб олиб беради.
Агар инсон бу хакни унутиб ксйган бслса, Аллох уни афв стади. Хак сгаси агар хаккидан воз кечса кечиб юборгани учун мукофотлар берар сди. Киши сзига хиёнат килган муслимга нисбатан хам схши фикрда бслмоги унинг хиёнатига хиёнат билан жавоб бермаслиги лозим. Мусулмон киши одамлар билан чиройли муомалада бслсин. Унга огир килганлар юкини у енгил килсин, афв стсин, кечиб юборсин ёки ундан баъзи нарсаларини енгиллаштирсин. Шосд Аллох ундан кечиб юборса.
-
Омонатдор бслишга ёрдам берадиган сабаблар
Инсонни омонатни адо стишга олиб борадиган бир канча сабаблар бор. Уларнинг снг мухим ва катталарини куйида санаб стамиз.
1. Инсон сзини Аллох сратган сканлигини билмоклиги. Яралмиш Яратувчининг кули бслади. У сзи ва Ларвардигори сртасидаги алока хакларини адо килмоги лозим.
2. Инсон Аллох таъолонинг унга неъмат ва фазлу мархаматлар килувчи зоотлигини ва сзининг Аллох неъматларига бурканганини билиши-англаб етиши. Кул Ларвардигори томонидан омонат ксйилган хакни адо килишдан бош тортиши мумкин смас.
3. Мазкур омонатлар Аллох тарафидан унга фарз килинганини ва бу фарзларни адо килиш шартлигини хис килиши.
4. Инсонннинг Ларвардигори барча нарсани ксриб-билиб турувчи зотлигини, Ундан хеч нарса махфий бслмаслигини ва инсон елкасидаги мазкур омонатлар хам шулар жумласидан бслиб уларни адо стиш шартлигини хис стиши.
5. Инсон качон-ки мана шу хакни бажарса ва бу омонатларни хох махфий бслсин, хох ошкора бслсин, хакикий адо стса дунё ва охиратда улкан ажру-савобга сга бслишини тушуниб етиши. Дунёда бериладиган схшилик; калбининг очилиши хотиржамлиги ва Аллох унинг ризкини кенг —мсл килиб ксйиши. Охиратда бериладиган схшилик; Ухровий ажр бслган улкан савоб.
Бундан бошка сабаблар хам бор. Лекин биз уларнинг снг мухимларини санаб стдик. Аммо сиз ксриб турган баъзи бир кишилар зиммаларидаги хакларини адо килмасликлари ёки уни чала адо килишлари, Аллох харом стган чегараларни бузишлари калбларида Аллохни схши танимаганликлари ёки Аллох неъматларини тслик хис стмаганлари, Аллохнинг Холик ва Молик зотлигини билмаганликлари ёки жазо ва мукофот бераман деган ваъдасини тасдик стмасликларидир. Аки шунга схшаш бошка бир сабаблардир.
Диний омонатларга хиёнат килаётган кимсалар ёки уларнинг адо килмаётганлар калбларида иймонлари заиф бслган кишилардир.
Биз Аллохдан калбларимизни сзининг тоатида жамлашлигини ссраймиз. Аллох таъоло Мусулмонларнинг калбларини ва калималарини бир килсин! Уларни хак йслга чиройли суратда кайтарсин. Уларга хакни хаклигини ксрсатиб унга сргашишни, ботилни ботиллигини ксрсатиб, ундан узоклашишни насиб стсин!
Manba IslomNuri.com dan olingan!