-
:as:
:bs1:
«Улар олдида бизлар киммиз?» силсиласи
Баҳоси – жаннатдир!
Муаллиф: Шайх Абдулмалик ибн Муҳаммад ибн Қосим
Мутаржим: Абу Жаъфар ал-Бухорий
Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм
Муқаддима
Ўзига итоат этганларга остидан анҳорлар оқиб ўтадиган ва ичида кўз кўрмаган, қулоқ эшитмаган ва инсон хаёлига келмаган жаннатларни ваъда қилган Аллоҳга ҳамдлар, пай- ғамбар ва расулларнинг энг шарафлиси, ўлими келгунига қадар намоз ўқиган, рўза тутган ва Аллоҳга ибодат қилган бандаларнинг энг хайрлисига салавоту саломлар бўлсин.
Сўнг ...
Қадрли китобхон! Қўлингиздаги ушбу «Баҳоси – жаннатдир» деб номланган китоб «Биз улар олдида киммиз?» силсиласининг иккинчи китобидир. Унда ўта муҳим мавзу – баъзилар бутунлай бепарво қарайдиган, айримлар эса ҳушига келганда ўқиб қўядиган намоз мавзуси қаламга олинган.
Биз заифлик, ялқовлик ва бандлик асрида яшар эканмиз, қалбларни жонлантириш, нафсларни жўштириш ва ғайратларни кучайтириш учун биздан илгари яшаб ўтган одамларнинг ҳиммати ва бу буюк фарзни адо этиш учун қандай шошилганларини эслатишни хоҳладим.
Аллоҳ таоло амалларимизни Ўзининг Карим Юзи учун холис қилсин!
Абдулмалик ибн Муҳаммад ибн Абдурраҳмон ибн Қосим
-
Аамоз
Аамознинг Исломдаги срнини, бошқа ҳеч бир ибодат боса олмайди. Аамоз — диннинг устуни бслиб, у бслмаса дин тикланмайди. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ишнинг боши — Ислом, устуни — намоз, чсққиси — Аллоҳ йслидаги жиҳоддир», дедилар (Термизий, Ибн Можа ва Имом Аҳмад келтирдилар. Аллома Албоний бу ҳадисни саҳиҳ деган).
Аамоз — хавф-хатар пайтида ҳам соқит бслмайдиган мудом мутлақ фарз ибодатдир. Аллоҳ таоло айтди:
«Барча намозларни ва хусусан срта намозни (аср намозини) сақланглар — сз вақтларида адо қилинглар! Ва Аллоҳ учун бсйинсунган ҳолда туринглар! Анди агар (душман ҳужумидан) хавфда қолсангиз, пиёда ёки отлиқ ҳолингизда (ибодат қилаверингиз!) Қачон хотиржам бслганингизда, билмаган вақтингизда Аллоҳ қандай сргатган бслса, шундай ҳолда (съни намознинг барча арконларини срнига қсйиб) Аллоҳни зикр қилингиз!» (Бақара: 238, 239).
Аамоз — Аллоҳ таоло биринчи фарз қилган, банда биринчи бслиб ҳисоб берадиган ва А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам слими олдидан Умматига: «Аамозни адо стинглар, намозни! Қсл остингиздагилар (ҳаққи)ни (риос қилинглар)»— деб васист қилган охирги ибодатдир (Ибн Можа ва Имом Аҳмад келтирдилар. Бу ҳадисни аллома Албоний саҳиҳ деган).
Аамоз — диннинг охирги зое бслувчи бслагидир. Аамоз зое бслса, дин ёппасига зое бслади. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Дин ҳалқалари ҳалқама-ҳалқа бузилиб боради. Бир ҳалқа бузилса одамлар кейингисига ёпишадилар. Биринчи бслиб бузиладиган нарса — (Аллоҳнинг дини билан) ҳукм қилиш, охиргиси сса намоздир!» (Имом Аҳмад, ибн Ҳиббон ва Ҳоким келтирдилар. Бу ҳадисни аллома Албоний саҳиҳ деган).
Аллоҳ таоло намоз — ҳидост ва тақвонинг муҳим шартларидан бири сканини зикр қилди:
«Алиф, лом, мим. (Ҳақ сканлигига) ҳеч қандай шак-шубҳа бслмаган ушбу Китоб ғойибга ишонадиган, на- мозни тскис адо стадиган ва Биз ризқ қилиб берган нар- салардан инфоқ-сҳсон қиладиган тақволи кишилар учун раҳбар-йслбошчидир» (Бақара: 1 — 3).
-
Аллоҳ таборака ва таоло намозларини сз вақтида сқийдиганларни бошқа ёмон ахлоқлилардан истисно қилди:
«Дарҳақиқат инсон бетоқат қилиб сратилгандир. Қачон унга ёмонлик (камбағаллик-кулфат) етиб қолса у ста бесабрлик қилгувчидир. Қачон унга схшилик (бойлик, саломатлик) етса у ста манъ қилгувчи-бахилдир. Фақат намоз сқигувчи зотлар (съни мусулмонларгина ундоқ смасдирлар)ки, улар намозларида доим-барқарор бслгувчи зотлардир» (Маориж: 19 — 23).
Аллоҳ таоло жаҳаннамдагиларни ҳикос қилар скан шундай деди:
«(Улар жаҳаннам аҳлига): «Сизларни нима Сақарга киритди?» (деганларида,) улар: «Бизлар намоз сқигувчилардан бслмадик»— дейдилар» (Муддассир: 42, 43) (Маълуматун муҳиммаҳ анид-дин, 17).
Аллоҳ таоло намоз сқимаган одамга азоб хабарини берди:
«Бас, намозларини «унутиб» қссдиган кимсалар бслган «намозхон»ларга ҳалокат бслгай!» (Моувн: 4, 5).
«Унутиш»(дан мурод) — намозни вақти чиққунигача сқимасликдир.
Аллоҳ таоло намозни зое қилишдан қайтарди ва зое қилганларга қаттиқ азобни ваъда қилди:
«Сснг уларнинг ортидан намозни зое қиладиган ва шаҳватларга бериладиган кимсалар сринбосар бслдилар. Анди у (сринбосарлар) албатта ёмонликка (съни ёмон жазога) йслиқадилар» (Марсм: 59).
(Остда айтилган) «ғойй» — жаҳаннамдаги таъми аччиқ ва қаъри чуқур сой бслиб, Аллоҳ таоло уни намозни зое қилиб, шаҳватларига сргашган кимсалар учун сратиб қсйган.
Мусулмонлар бу намозларга ста қаттиқ сътибор бердилар. Вақтида сқишга диққатли сдилар. Уларнинг бундаги намуналари, Оиша разисллоҳу анҳо таъкидлаганидек, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам сдилар: «А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам биз билан гаплашиб стирар, намоз вақти келса, бизлар У (зот)ни, У (зот) сса бизни танимагандек ҳолатда бслар сдилар».
-
А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам — сргашишимиз ва изларидан юришимиз керак бслган срнагимиздир.
Ҳой Сиз, зулматларда бизга имомсиз!
Йслбошчи слароқ Сизни сслаш кифосдир!
(«Жомеъул-улуми вал-ҳиками», 229).
Бу Умматнинг салафи ушбу шарафли пайғамбарона йсл-дан юрди. Саид ибн Мусайсб (раҳимаҳуллоҳ) намозга бслган қаттиқ сътибори сабабли қирқ йил давомида масжидга азондан илгари кирди. Саид ибн Мусайсбнинг ғуломи Бард (раҳимаҳуллоҳ): «Қирқ йилдан буён намоз учун азон айтилган бслса, Саид доим масжид ичида сди!»— деди («Табақотул-ҳанабила» 1/141, «Ҳилстул-авлис» 2/163, Сифатус-софваҳ» 2/80).
А абийъа ибн Язид (раҳимаҳуллоҳ): «Қирқ йилдан буён муаззин пешин намози учун азон айтган бслса, бемор ёки мусофир бслмасам, фақат масжид ичида сдим»— деди («ас-Сиср» 5/240).
А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ушбу буюк ишни сз вақтида адо стишга, қуйидаги ссзлари билан, йсл ксрсатдилар: «Билингларки, амалларингизнинг снг схшиси намоздир ва мсъмингина доимо таҳоратли бслади» (Имом Аҳмад, Байҳақий ва Ҳоким келтирдилар. Аллома Албоний бу ҳадисни «саҳиҳ» деди).
Солиҳ одамлар солиҳ одамларга гувоҳлик бердилар: Яҳё ибн Муъийн (раҳимаҳуллоҳ) Яҳё ибн Саид (раҳимаҳуллоҳ) ҳақида шундай деди: «У қирқ йил давомида завол пайтида масжидда бслган сди» («ас-Сиср» 9/181, «Тазкиратул-ҳуффоз» 1/229, «Зуҳд» 530).
Уларнинг қалблари масжидга боғланган ва улар ҳақида А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ссзларида башоратлар келган сди: «Етти киши борки, Аллоҳ уларни сос бслмаган кунда Ўз (Арш)ининг соссидан сос беради»— деб: «..., (масжидга) кириб чиққанидан сснг, (то унга сна қайтиб киргунича) қалби масжидларга боғланган одам»— деб давом стдилар А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам (Муттафақун алайҳ).
Суфён ибн Уйайна (раҳимаҳуллоҳ) азондан илгари намоз сқиш (учун масжидга бориш)га чорлар ва: «То намозга кел! деб айтилмагунча азондан илгари келмайдиган ёмон қуллардан бири бслма!»— дер сди («ат-Табсираҳ» 1/137).
Бу — А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги ҳадисларига ижобат сди. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Мен сизларни Аллоҳ (у билан) хатоларни счириб, мақомларни кстарадиган нарсага далолат қилайинми?»— дедилар. Саҳобалар: Ҳа, ё А асулуллоҳ!, — дейишгач: «Қийин пайтларда таҳоратни тскис қилиш, масжидларга ксп бориш, намоздан кейинги намозни кутишдир. Мана шу Ислом сарҳадларини ҳимос қилишдир! Мана шу Ислом сарҳадларини ҳимос қилишдир»— дедилар (Имом Муслим ривости).
-
Аамозга муҳаббат
Салаф аждодимиз оғир беморлик пайтларида ҳам бу борада ҳайратомуз срнаклар ксрсатдилар. Омир ибн Абдуллоҳ (раҳимаҳуллоҳ) ҳаётининг охирги нафасларини олар скан, муаззиннинг азонини сшитиб қолди. Унинг уйи масжидга сқин сди. У: «Қслимдан ушланглар!»— деганида: «Сиз касалсиз-ку?!» дейишларига қарамай: «Аллоҳнинг жарчисини сшита туриб, унга ижобат қилмайинми?!»— деди. Уни қслтиғидан тутиб масжидга — шом намозига олиб кирилди. Имом билан бир ракаат сқигач, оламдан стди («Софватус-софваҳ» 2/131, «ас-Сиср» 5/220).
Мана бу — Ислом умматининг Форуқи — Умар ибн Хаттоб разисллоҳ анҳу қаттиқ беҳуш бслишига қарамай намозни сслатилганида ҳушига келган сди. Мисвар ибн Махрама разисллоҳу анҳу шундай хотирлайди: «Умар ибн Хаттоб разисллоҳу анҳуга ҳанжар урилганида ҳушидан кетди. «Агар ҳаёт бслса, намоздан бошқа нарса билан уни қсрқита олмайсизлар?»— дейилди. Саҳобалар: «Ҳой амирулмсъминийн, намоз сқилди!»— дедилар. Умар ибн Хаттоб разисллоҳу анҳу дарҳол сзига келди ва: «Оҳ, Аллоҳ, намоз сқилдими? Аамоз сқимаган одамнинг Исломда насибаси йсқдир!»— деб намозини сқиди. Жароҳатидан қон оқиб турар сди» («Таъриху Умар» 243, Имом Аҳмад «аз-Зуҳд» 182).
Аллоҳ ундан, у сса Аллоҳдан рози бслсин! Саҳобалар унинг намозга қаттиқ стибор бериб, ҳарис бслганлигини билишар, шунинг учун ҳам беҳушлик пайтида, модомики слмаган скан, намозни сслатилса сзига келишини билишар сди. Шундай бслди ҳам, унга намозни сслатилганида ҳушига келди!
Замонамизга бир назар ташлайлик. Айрим одамлар намоз пайтида ширин уйқуни хуш ксрадилар. Айримлар сса, муаззиннинг товушини сшитса ҳам тош қотиб ётаверади. Баъзиларни намозга уйғотилса, худди слимга ҳаётдан ксра сқинроқ кишилардек, қимирлаб ҳам қсймайди. Бироқ, ҳовлисига сғри киргани ёхуд хатар қснғироқларини сшитса, зудлик билан уйғониб, сакраб туриб кетади!!
Бизни улар қаторига қсшма,
Соғлом одам стиргандек юрмайди!!
(«Сифатус-софваҳ» 4/266).
-
Мусулмон дсстим!
А абийъ ибн Хайсам (раҳимаҳуллоҳ) ҳаётида муаззам сатрлар ёзиб кетди. У бир тарафи шол бслгач, икки киши тарафидан маҳалла масжидига олиб чиқилар сди. Дсстлари: «Сизга рухсат берилган-ку, уйингизда намоз сқийверинг!»— дейишганида: «Айтган гапларингиз тсғри, бироқ мен: «Ҳаййа алал-фалааҳ (Аажотга шошилинглар (келинглар))!» деб чақирилганини сшитаман. Биронтангиз «Ҳаййа алал-фалааҳ (Аажотга шошилинглар (келинглар))!»— деб нидо қилинганини сшитса судралиб ёки смаклаб бслсада, ижобат қилсин!»— деди («Ҳилстул-авлис» 2/113).
Уларда бир туйғу бор сдики, у уларни Аллоҳнинг амрини бажо келтириш, Аллоҳга итоат қилиш ва Аллоҳ ҳузуридаги неъматларга рағбат нуқтаи назаридан намозни тскис адо стишга ундар ва қизиқтирар сди.
Адий ибн Ҳотим разисллоҳу анҳу айтди: «Ҳар доим намоз вақти келса шавқ билан борардим. Аамоз вақти киришидан илгари, намоз сқиш учун доим тайёр турар сдим» (Имом Аҳмад «аз-Зуҳд» 249).
Аллоҳ ва жаннатга чақирган муаззин тортинчоқ нафслар ва олий ҳимматларни жунбушга келтирди. Иймон жарчиси онгли қулоқлари бслган ҳамда тирик инсонларга сшиттирди. Бу чақириқ уларни солиҳлар манзилига чорлаб, йслларида уловлари уларни жаннат сари олиб борди («А уҳбанул-лайл» 39).
Менинг иштиёқим масжидларгадир,
Қасру лсла болиш, ксрпачагамас.
Аамозга бундай сътибор бериш, намоз вақти кириши билан қувонч ва сурурга айланар сди. Бу — Абу Бакр ибн Абдуллоҳ Музаний (раҳимаҳуллоҳ) айтганидек, карам ва лутф соҳиби бслган Аллоҳнинг буюк неъматидан қувониш сди: «Ҳой Одам фарзанди, сендек бахтиёр махлуқ борми? Сен билан сув ва меҳроб сртаси очиб қсйилган. Қачон хоҳласанг таҳорат қилиб, А оббинг олдига кириб борасан. Сен билан А оббинг сртасида на таржимон ва на хизматкор бор!!» («ал-Бидас ван-Аиҳас» 9/256).
Ҳақиқатан, бу, алҳамдулиллаҳ, Аллоҳнинг буюк неъматидир: Аллоҳга хоҳлаган пайтимизда юзланишимиз, намоз билан мақомларимизни кстаришимиз ва хатоларимизни ювишимиз мумкин. Аллоҳни мушриклар сифатлаётган нолойиқ сифатлардан поклайман! Унинг бизга берган карами нақадар буюк!
Шубҳасиз, бу неъматларни йсқотиш ва вақтни беҳуда зое қилиш ачинарли ҳолдир. Ҳолбуки, инсоннинг сармосси — умридир... Ааҳотки, у умри беҳуда стаётганига ачинмаса?!!
Абу А ажоъ Аторидий (раҳимаҳуллоҳ): «Ўлимимдан сснгра сзимга қолдираётган снг қимматли нарсам — юзимни ҳар кеча-кундуз беш маҳал А оббим учун ерга булғаганимдир»— деди («Ҳилстул-авлис» 2/306).
-
Мусулмон дсстим!
Салаф аждодимиз намознинг ҳаққини стаган ва уни сзига муносиб бслган мартабага қсс билган сдилар. Шунинг учун ҳам намоз, уларнинг биринчи слчови бслган сди. Умар ибн Хаттоб разисллоҳу анҳу: «Агар бировнинг намозни зое қилганини ксрсанг, Аллоҳ номига қасамки, унинг бошқа нарсаларни зое қилиши аниқдир!»— деди («Таъриху Умар» 204).
Абу Олис (раҳимаҳуллоҳ) шу йслдан юрди ва айтди: «Мен бир кишининг олдига (ҳадис срганиш учун) бир неча кунлик йслни босиб келар ва биринчи бслиб унинг намозга бслган муносабатини кузатар сдим. Агар намозни тскис сқиганини ксрсам олдида қолиб, унинг оғзидан ҳадисни сшитар сдим. Агар намозни зое қилганини ксрсам орқамга қайтиб, ундан ҳадисни сшитмас ва: «Бу одам намоздан бошқасини зое қилиши аниқдир!»— дер сдим».
Бу схши алоқанинг давоми слароқ, намозга бслган ушбу ҳарислик, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: «Фарзандларингизни етти ёшларида намоз (сқиш)га буюрингиз. Ўн ёшларида (намоз сқимасалар) уларни урингиз ва ётоқларини айирингиз!» (Абу Довуд, Имом Аҳмад ва Ҳоким келтирдилар ва Аллома Албоний бу ҳадисни «саҳиҳ» деди) амрига итоат қилиб, фарзандларига ҳам ёйилди.
Зайд Аёмий (раҳимаҳуллоҳ) болаларга: «Бу ёққа келиб, намоз сқисангизлар бодом бераман!»— дер сди. Болалар келиб намоз сқишгач, унинг атрофини сраб олишар сди. Унга: «Аега бундай қиласиз?»— деб савол берилганида: «Болалар намоз сқишга сргансалар беш дирҳамга бодом сотиб олишим менга зарар қилмайди!»— деб жавоб берди («Ҳилстул-авлис» 5/31).
Ҳозирги кунда кспчилик фарзандларига фақатгина дунёвий тарбис беришга сътиборни қаратмоқдалар. Едириш, ичириш, кснгилочар воситаларни тскис қилиш билан банд бслишига қарамай, биринчи вазифа ва катта масъулист — фарзандларга соғлом исломий тарбис бериш, намоз сқишга сргатиш, намоз сқимаганларида орқаларидан таъқиб қилишга совуққонлик билан қарамоқдалар. Ҳолбуки Аллоҳ таоло: «Ай мсминлар, сизлар сзларингизни ва аҳли-оилаларингизни стини одамлар ва тошлар бслган жаҳаннамдан сақлангиз...» (Таҳрим: 6)— демоқда.
(Давоми бор)
-
Давоми...
Жамоат билан намоз сқиш
Аллоҳ таоло фарз намозларни жамоат билан сқишни: «ва рукуъ қилгувчилар билан бирга рукуъ қилинг» (Бақара: 43)— деб вожиб қилди.
А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ва саҳобалар ҳам фарз намозларни, мудом жамоат билан сқирдилар, гсё жамоат улар учун намознинг бир бслагига айланиб қолганди. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам тинчлик ва уруш пайтларида, ҳатто вафот стган касаллик маҳалларида ҳам жамоат билан намоз сқишни қолдирмадилар.
Бугунги кунда масжидларимизда бу нарса ксринмай, одамлар намозларни жамоат билан сқишга қизиқишмай қолди. Жума намозига келган намозхонлар сони масжидларга сиғмаётганини ксрсак ҳам, уларни беш вақт намозларда масжидларда ксрмаспмиз. Улар қилган бу бепараволиклари ёки танбалликлари учун ҳисоб бермаймиз, деб сйласптиларми?! Ҳар куни беш марта қулоқларига снграётган муаззам азонни сшита туриб, жамоат намозида иштирок стмасликларига қандай узрлари бор?!
-
Севимли дсстим!
Бу неъмат учун Аллоҳга қанчалар ҳамд айтсак ҳам оз. Чунки, куфр слкаларда сшаётган қанча мусулмон борки, улар бу азонни сшитишдан маҳрумдирлар. Қанча сликлар борки, ушбу тавҳид чақириғига ижобат қила олмайдилар. Ушбу нидога интилган қанча беморлар борки, унга ижобат қилишга касалликлари тсғаноқдир! Чунки тавҳид чақириғининг қулоқларда снгроғи, қалбларда сурури бордир. Қандай бслмасин, ахир бу — солиҳлар, сажда ва рукуъ қилганлар карвонида юриш учун Аллоҳ жалла жалолуҳу тарафидан бслган чақириқ-ку?!
Шунинг учун ҳам Абу Имрон Жазаний (раҳимаҳуллоҳ) азонни сшитса рангги сзгариб, ксзларидан ёшлар қуйилар сди.
Бундан илгари пайғамбарлар саййиди, Оиша онамиз разисллоҳу анҳо айтганидек сдилар: «А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам биз билан суҳбатлашиб стирар, намоз вақти келса У бизни, биз сса Уни танимагандек, ҳолатга тушар сдилар». Лайғамбаримизга А оббимнинг салавоту саломлари ёғилсин!
Алий ибн Ҳусайн (раҳимаҳуллоҳ) таҳорат қилса юзлари сарғаср сди. Унга оиласидагилар: «Таҳорат пайтида нега бундай ҳолатга одатландингиз?»— деб ссрашганида: «Қандай Зотнинг ҳузурида туришимни биласизларми?!»— деб жавоб берди («Софватус-софва» 2/93).
Сулаймон ибн Аъмаш (раҳимаҳуллоҳ кечаси) ҳожати учун уйқусидан уйғониб, сув топа олмай, деворга қслларини уриб тасммум қилиб, ксрпасига узанди. Унга бу ҳақда савол берилганида: «Мен таҳоратсиз слиб қолишдан қсрқаман»— деб жавоб берди!! («Ҳилстул-авлис» 5/49).
Бу — А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: «Билингларки, амалларингизнинг снг схшиси — намоздир ва мсъмингина доимо таҳоратли бслади»— деб айтган ссзларига итоат қилиш нуқтаи назаридан сди (Имом Аҳмад, Байҳақий ва Ҳоким келтирди ва бу ҳадисни аллома Албоний «саҳиҳ» деди).
Муҳаммаднинг йслидан йсқдир бошқа йсл,
Сиротум Мустақимдир, удир тсғри йсл!
Ҳидост топади унинг ссқмоғидан юрганлар,
Ҳалок бсладилар ундан чапу снгга тойганлар!
(«Зайлу тазкиратил-ҳуффааз» 175).
Мансур ибн Зозон (раҳимаҳуллоҳ) кунларнинг бирида таҳорат қилди. Таҳоратдан сснг ксзларидан ёш оқиб, йиғлай бошлади. Унга: «Аллоҳ раҳм қилсин, ҳолингизга нима бслди?»— деб савол берилганида: «Менинг аҳволимдан ксра оғирроқ нарса борми? Мен на мудроғи ва на уйқуси келадиган Зотнинг ҳузурида турмоқчи бсламан. Қаердан билай, балки У мендан юз сгирар!!»— деб жавоб берди (Софватус-софваҳ» 2/ 12).
-
Бу — уларнинг қалблари солиҳ, юраклари тоза сканидандир. Язид ибн Абдуллоҳ (раҳимаҳуллоҳ)га: «Масжидимизнинг томини ёпмайликми?»— деб ссралганида: «Қалбларингизни ислоҳ қилинг, масжидингиз учун кифосдир!»— деб жавоб берди («Ҳилстул-авлис» 2/312).
Зеро, қалби солиҳ ва нийсти холис бслган одам масжиднинг томи ёки нақшларига боқмайди, балки, намозига, намозини тскис адо стишга ҳамда унинг қабул қилинишига қаттиқ сътибор беради.
Мана бу Адий ибн Ҳотим (разисллоҳу анҳу): «Ислом динини қабул қилганидан буён, қачон намозга такбир айтилса, таҳоратли сдим»— демоқда («ас-Сиср» 3/ 160).
Азонга ижобат қилиш уларнинг ҳаётида иккиланиш ёки танбаллик бслмаган амалий суратда камолига етар сди. Азон улар учун — масжидга йсналиш ва қслларидаги дунёвий ишларни тсхтатишни ифода стар сди.
Иброҳим ибн Маймувн Марвазий (раҳимаҳуллоҳ)га бир боқайлик. Унинг иши заргарлик ҳамда кумуш ва тиллога сайқал бериш сди. Агар болғачасини кстарганида азонни сшитиб қолса, болғачани урмай, азонга ижобат қилар сди.
Улар ҳаётларини А оббул-оламийнга итоат, пайғамбарлар саййидидан срнак слароқ ушбу чақириққа ижобат қилиш учун фидо қилган сдилар. Уни сшитиш билан дунёларини бир тарафга қсйиб, ишларини тсхтатишар ва Аллоҳ сари шошиб йсл олар сдилар.
-
Азиз мусулмон дсстим!
Одамнинг намози охиратга заҳирадир,
Ундан илк ссралувчи нарса намоздир.
Агар слса суюнчидир, суюнчи!
Охиратда зафар манбаи намоздир.
Аамозини сқимаса ёруғ дунёда
Макони жаҳаннамдир охиратда!
Аамоз ва бошқа ибодатларга бслган шавқлари сабабли уларнинг азон айтилиши билан масжидларга бир-бирлари билан мусобақалашиб кетганларини ксрамиз. Бу — худди шоир айтганидек сди:
Сиз унинг одамлар ичида қсрқиб, титраб
Масжид сари жулдур кийимда юрганини ксрасиз!
Бизнинг ҳолимиз бунинг бутунлай аксидир. Биз, кечаги обидлар билан, бугунги сркаклар сртасида катта масофа ва фарқни ксраспмиз. Ҳозирда масжидга азондан илгари ёки азон айтилгач кирмаган қанчадан-қанча одамлар бор. Ҳатто баъзи одамлар борки, улар масжидга умуман кирмаган, балки, унга намоз сқиш учун жасадини масжидга олиб кирилган!!
Биз уларнинг воқеъларида масжидга срта бориб, биринчи сафдан жой олиш учун намозга қанчалар сътибор берганла- рини ксрар сканмиз, бунинг А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ссзларига ижобат слароқ қилганларини била- миз: «Одамлар азон ва биринчи сафдаги савобларни билсалар сди, смаклаб келишдан бошқа чоралари қолмаган бслса смаклаб келар сдилар» (Муттафақун алайҳ).
Бу схшиликка умматнинг салафи риос қилди. Бишр ибн Ҳасан (раҳимаҳуллоҳ)ни «саффий» дейишарди. Чунки у Басранинг масжидида сллик йил биринчи сафда туриб намоз сқиди!
Ишлар аксига кетди, тушунчалар сзгарди ва бу буюк ва- зифа ва оммавий схшиликка камдан-кам одамлар амал қиладиган бслдилар.
Бугун одамларнинг ксплари имом билан бирга айтишга етиша олмаётган биринчи такбир пайтида ҳозир бслиш ҳирси ҳақида хоҳлаганингизча гапиринг!
Саид ибн Мусайсб (раҳимаҳуллоҳ): «Аллик йилдан буён биринчи такбирдан кеч қолмадим. Аллик йилдир намозда турар сканман, бировнинг снсасига боқмадим» («Вафийстул-аъсн» 2/375, «Ҳилстул-авлис» 2/163).
«Бас, мусобақачилар (мана шундай мангу неъматга етиш йслида) мусобақалашсинлар» (Мутаффифун: 26).
Бу — мусобақалашиш ва ғолибликка лойиқ маррадир.
Ер матолари учун мусобақалашаётганлар, у матолар қанчалар катта ва буюк бслмасин, Аллоҳнинг наздида оз ва арзимас, фоний ва пашша қанотича вазни бслмаган нарса- лар учунгина мусобақалашмоқдалар. Охират сса Аллоҳнинг тарозисида оғир, рақобатлашиш ва мусобақалашишга ло- йиқ ҳақиқатдир
(«Фий Зилалил-Қуръон» 2/3860).
Сулаймон ибн Муҳрон (раҳимаҳуллоҳ) биринчи такбирга етмиш йил етишиб намоз сқиди («Тазкиратул-ҳуффаз» 1/154).
Аллоҳнинг Ўзи бизга раҳм қилсин! Бировимиз биринчи такбирга бир йилда бир ёки икки мартагина етишиб намоз сқийди. Имом билан бирга намозни тугатгач сафларга боқинг, намозни имом билан тугатганларнинг сони нақадар оз сканини пайқайсиз.
Биз салафлар олдида киммиз?!
Усайд ибн Жаъфар (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Мен амаким Бишр ибн Мансур (раҳимаҳуллоҳ)нинг биринчи такбирдан кеч қолганини ва масжид олдида турган гадойнинг қслини қуруқ қайтарганини ксрмадим» («Софватус-софваҳ» 3/376).
Вакийъ ибн Жарроҳ (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Аъмаш (раҳимаҳуллоҳ) етмиш йил давомида биринчи такбирдан кеч қолмади» («Тазкиратул-ҳуффаз» 1/154, «ас-Сиср» 6/228, «Софватус-софваҳ» 3/128).
Баъзи кишилар сса — Аллоҳ уларни раҳмат қилсин! — қирқ йил давомида бир мартагина, у ҳам бслса узр сабабли, биринчи такбирга етиша олмадилар.
Ибн Саммоъа (раҳимаҳуллоҳ): «Қирқ йил давомида онам слган кунигина биринчи такбирга етиша олмадим»— деди («ас-Сиср» 10/ 646).
Агар биз уларнинг намоз ва биринчи такбирга етиш учун ҳарисликлари шунчалар бслганини билган бслсак, Иброҳим Аахаий (раҳимаҳуллоҳ)нинг: «Агар бир кишининг биринчи такбирга етишга танбаллик қилаётганини ксрсанг, у одамдан қслингни ювиб қссвер!»— дейишида ҳеч ҳайрат йсқдир («ас-Сиср» 5/65, «Софватус-софваҳ» 3/88).
Мана бу Иброҳим Таймий (раҳимаҳуллоҳ) ҳам бу сътиборни ва сша дсстининг аломати бслганини таъкидлаб шундай дейди: «Агар бир одамнинг биринчи такбирга етиб келишга лоқайдлик қилаётганини ксрсанг, ундан қслингни ювиб қссвер!» («ас-Сиср» 5/62).
Салаф солиҳ (раҳимаҳумуллоҳ) буни билишган, шунинг учун ҳам биринчи такбирга катта сътибор беришган сди. Суфён ибн Уйайна (раҳимаҳуллоҳ): «Такбир (иқомат) айтилишидан илгари келишинг — намозни улуғлашдандир»— деди («Софватус-софваҳ» 2/235).
* Уларнинг (биринчи такбирга бслган) диққат-сътиборлари шунчалар скан, қаттиқ тайёргарлик ксрганидан сснг жамоат намозига етиша олмасалар ҳоллари нима бсларди скан?!
Шом қозиси тсқсон ёшни қоралаб қолган Сулаймон ибн Ҳамза Мақдисий (раҳимаҳуллоҳ): «Ҳаётимда икки мартагина ёлғиз намоз сқидим. У пайтда сзимни гсё намоз сқимагандек ҳис стдим» (Менга муҳтарам шайхлардан бири шундай деган сди: «Тсққиз ёшлик пайтимда бир мартагина ёлғиз намоз сқидим ва сзимни гсё намоз сқимагандек ҳис қилдим»).
Улар бу буюк савоб ва схшиликдан маҳрум қолсалар аламни ҳис стар сдилар.
Муҳаммад ибн Муборак Суварий (раҳимаҳуллоҳ): «Саид ибн Абдулазиз жамоат намозида иштирок ста олмаса йиғлар сди»— деди («Тазкиратул-ҳуффаз» 1/219).
Улар учун дунё ишлари жамоат намози олдида ҳеч нарса смас сди. Биз сса дунё ишлари ортидан итдек чопиб, у сабабли намозларни кечиктирмоқдамиз!
Маймувн ибн Муҳрон (раҳимаҳуллоҳ) масжидга келганида: «Одамлар намозни сқиб қайтишди» дейишганида: «Иннаа лиллаҳ ва иннаа илайҳи рожиувн! (Бу мусибат дуосини сқиди ва): Менга ушбу намознинг фазилати Ироқ ҳокимлигидан ксра севимлироқдир»— деди («Мукошафатул-қулуб» 364).
Бировимиз арзимас, тилга олишга срамайдиган дунё матоси учун жамоат намозида иштирок стмайди. Анди сиз Ироқ ҳокимлиги ҳақида нима дейсиз?!
Салаф солиҳ жамоат намозида иштирок стмасликдан қаттиқ таъсирланар сди.
Абдуллоҳ ибн Умар (разисллоҳу анҳу) ҳуфтон намозини жамоат билан сқий олмаса, кечанинг қолган қисмини ибодат билан бедор стказар сди.
Бсш вақтингда ксп рукуъни ғанимат бил,
Ўлиминг келар шосд қсққисдан.
Қанча соғлом инсонларни ксрдим-ки,
Жонлари чиқди улар билмасдан!
-
Азиз дсстим!
Жамоат билан намоз сқиш, унинг моҳистини билганлари учун салаф солиҳ наздида катта аҳамист касб стар, ундан маҳрум қолиш снг қийматли нарсаларини йсқотишдек туюлар сди.
Ҳотим Асамм (раҳимаҳуллоҳ) шундай деди: «Жамоат намозига иштирок ста олмаганим учун Абу Исҳоқ Бухорий (раҳимаҳуллоҳ) гина менга таъзис билдирди. Агар биронта сғлим вафот стса, снг мингта одам таъзис билдирар сди. Чунки, дин мусибати одамлар тасаввурида дунё мусибатига қараганда енгилроқдир» («Мукошафатул-қулуб» 364).
Олтин ссзлар: Қийматли нарсаларни йсқотиш ёки сқин қариндошлар вафоти сабабли таъзис билдирганлар ксп, бироқ, диний тарафдан бирон нарсани йсқотилганда таъзис билдирадиганлар йсқ. Аллоҳим, бизга динимизда мусибат берма ва дунёни биз учун катта қайғу айлама!
Юнус ибн Абдуллоҳ (раҳимаҳуллоҳ): «Аега мен хсрозим йсқолса қайғуга тушаману, намозимни сқий олмасам қайғурмайман?!»— дер сди («Ҳилстул-авлис» 3/19, «Софватус-софваҳ» 3/307).
Иш, маошларнинг ортиши, мансабларнинг кстарилиши ҳақида қайғуга ботган, кечаларни бедор стказган, ғамлари кспайганидан кечалари уйқуси қочган, сткинчи дунёнинг катта ва кичик ишлари учун тинмай ҳиммат ва нашот билан елиб-югурган, бироқ, жамоат билан намоз сқимаган ва бундан қайғуга тушмаган, ҳатто, бунга касблар, сҳтиёжлар ва дунё ишларини сабаб қилиб ксрсатган биз таниган талайгина одам бор!
-
Севимли дсстим!
Сиз ором лаззати ва иссиқ ксрпадан воз кечиб, ётоғингиздан сакраб турасиз ва муаззин билан бирга калималарни пичирлайсиз. Зулматли қоронғу ва қаҳратон совуқда сокин одимлар билан бомдод намози сари йслга тушасиз.
Аллоҳ сизни савоблардан маҳрум стмасин, қадамларин- гизга ҳасанотлар ёзсин... Мен сизга бу Умматнинг пайғам- бари соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Зулматларда масжид сари одим отганларга Қиёмат кунидаги тскис нурдан хуш- хабар беринглар!» (Абу Довуд ва Термизий ривости)— деб айтган буюк ажрдан хушхабар берайин!
Шайтон олдида мағлуб бслманг ва срнингиздан туриш- дан тараддудланманг. Кенглиги Еру Осмонларча келадиган ва тақводорлар учун тайёрлаб қсйилган жаннат сари юринг. У ерда ксз ксрмаган, қулоқ сшитмаган ва инсон хаёлига келмаган неъматлар бор...
Аллоҳ сизни мақсадларингизга сриштирсин ва жойин- гизни жаннатда қилсин!
-
Мусулмон дсстим!
Келинг, салаф солиҳ зиммаларида масъулистлар бслишига қарамай тоат-ибодатларга қандай сътибор берганига бир боқайлик.
Мана бу Қози Абу Юсуф (раҳимаҳуллоҳ) қозилик мансабига стиргач ҳар куни икки юз ракаат намоз сқир сди («Тазкиратул-ҳуффаз» 1/293).
Ҳатто мусулмонлар халифаси Ҳорун ар-А ашид (раҳимаҳуллоҳ) халифа бслган кунидан бошлаб то слгунича, бирон сабаб чиқиб қолмаса, ҳар куни юз ракаат намоз сқир сди («Таъриху Бағдад» 14/6).
Уларнинг ибодат срни бслгани учун масжидга катта сътибор берар сдилар. Атоъ ибн Ясор (раҳимаҳуллоҳ) масжидда савдо қилаётган одамни чақириб: «Бу ер — охират бозоридир. Бор, дунё бозорига чиқ!»— деди.
Дангасалик ва лоқайдликни ксрган пайтимизда шоирнинг ушбу ссзларини мисол қилиб келтирамиз:
Ҳар нарсада бордир Унга аломат,
Унинг танҳолигига қилар далолат.
Унга гувоҳдир ҳар бир ҳаракат,
Осудалик, жимлик, ҳамда сукунат.
Ажабо, қандай исён қилинар бундай илоҳга.
Шунинг чун ҳайронман даҳрий-густоҳга!
-
Аллоҳнинг ҳузурида туриш
Аамознинг фарз ва вожиблари, суннат ва мустаҳабларини тскис, хушуъ ва Аллоҳга бслган тавозеъ, жиддийлик ва тафаккур билан адо стишлари, уларнинг намозга тскис риос қилганларининг бир ксринишидир. Аллоҳ таоло уларни мақтаб: «Улар намозларида хушуъ билан турадилар» (Мсъминун: 2)— деди.
А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Киши намозидан буриларкан, унга намозининг сндан бири, тсққиздан бири, саккиздан бири, олтидан бири, бешдан бири, чораги, учдан бири, срмигина ёзилади»— дедилар (Абу Довуд ва Имом Аҳмад ривости. Бу ҳадисни аллома Албоний саҳиҳ деган).
Умар ибн Хаттоб (разисллоҳу анҳу) минбар устида туриб: «Кишининг соқоллари Ислом динида оқарган, бироқ Аллоҳ учун намозини тскис қилмаган бслади»— деганларида: «Қандай қилиб?»— деган савол берилди. Умар ибн Хаттоб (разисллоҳу анҳу): «Аамозда туриб намозининг хушуси, тавозеси ва Аллоҳга йсналишни тскис қила олмайди»— деб жавоб бердилар («Аҳсу улумид-дин» 10/202).
Умар ибн Хаттоб (разисллоҳу анҳу) бу ссзларни Исомнинг аввалги даврларида айтган сди. Бизнинг бугунги кундаги воқеълигимиз ҳақида нима дейишимиз мумкин?! Аллоҳим раҳм қилган кимсалардан бошқа ксп одамларни дунёнинг ишлари ҳар тарафга тортмоқда. У бадани билан намоз сқисада, фикри билан дунёга, дунёнинг бозорларига савдо-сотиқ учун кетмоқда, фойда ёки зарар қилмоқда... Бу — ғафлатдан бошқа нарса смасдир!!
Ҳасан (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Омир ибн Абд Қайс (раҳимаҳуллоҳ) одамларнинг намозда тирикчиликни сслаганларини айтишаётганини сшитиб қолди ва: «Шундай бсласптими?»— деб ссради. Улар: «Ҳа»,— дегач: «Аамозимда бундай бслишидан ксра қорнимга турли тарафидан найзаларнинг санчилиши мен учун севимлидир»— деди (Имом Аҳмад «Зуҳд» 321).
Аллоҳга қасамки, бу — Аллоҳни лойиқ бслганидек таниган ва намозларни тскис сқиган одамнинг воқеъсидир. Ҳаммод ибн Салама (раҳимаҳуллоҳ): «Мен қачон намозга турсам, ксз снгимда жаҳаннам гавдаланади»— деди («Тазкиратул-ҳуффаз» 1/219, «Шазаротуз-заҳаб» 1/263).
-
Азиз дсстим
Жаҳаннам оташига тушишдан қсрқадиган одамнинг намозни қандай бслишини тасаввур қилиб ксринг?
У — Аллоҳнинг азобидан қсрқиш, Аллоҳ ҳузуридаги неъматлардан умид қилиш намозидир. У — дунё билан ви- долашган, қилган амаллари билан охират ва охират неъмат- ларидан умидвор бслган одамнинг намозидир. Сиз Муоз ибн Жабал разисллоҳу анҳунинг сғлига қилган васистига амал қилинг: «Ўғилчам, намоз сқисанг видолашаётган одамнинг намозидек сқи! «Мен бу намозни сна бир марта сқий оламан» деб хаёл қилма! Ўғилчам, унутмаки, мсъмин икки схшилик сртасида слади: бири қилгани, иккинчиси сса қолдиргани» (Софватус-софваҳ» 1/496).
Агар ҳар биримиз сз намозида шу ҳолатда бслса ва масъулистни ҳис стса, намозни лойиқ бслганидек Аллоҳга итоат қилиб адо стган бслар сди.
Ай Сен, Унга бошлар сгилиб, хушуъ қилган Зот!
Буйруғига барча махлуқ бсйинсунган Зот!
Лешонамни қсйиб сажда қиламан Сенга,
Ҳокисорлик қилмадим, иллоки Сенга!
(Доктор Юсуф Қарзовий девони, 32).
Бакр Музаний (раҳимаҳуллоҳ) намозга ҳарислик ва уни тскис шаклида адо стишга чақириб шундай дейди: «Агар намозинг сенга фойда беришини орзу қилсанг: «Бундан бошқа намоз сқимайман!»— де» («Жомиъул улуми вал-ҳиками» 466).
Агар биз шу йслдан кетсак аҳволимиз сзгарар, ишимиз тузалар, намозимиз қоим бслар сди. Чунки, намоз мусулмоннинг дунёдан охиратга чиққан йслидаги озуқаси ва қабрида илк ссраладиган нарсадир.
Суфён Саврий (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Агар мен Мансур ибн Мсътамир (раҳимаҳуллоҳ)ни намозда ксрсам: «У ҳозир слиб қолади!»— дер сдим» («Софватус-софваҳ» 3/114).
Бу — унинг намозга қаттиқ сътибор бергани ва комил адо стишга ҳаракат қилганидан сди. Ҳар бир намозини шундай сқишга одатланган одамнинг намози — бундан кейин сқилмайдиган намоз бслади ва Абдуллоҳ ибн Масъуд (разисллоҳу анҳу) таъкидлаганидек, иншааллоҳ, унинг хотимаси схши бслади: «Мудом намозда скансан подшоҳнинг дарвозасини қоқасан. Қоққан одамга подшоҳнинг дарвозаси очилади» («Софватус-софваҳ» 1/415). Аллоҳ Ўзига итоат стган, буйруқларига ижобат қилган ва таъқиқларидан сақланган бандага нисбатан раҳмлиларнинг раҳмлироғи ва ҳурматлаганларнинг ҳурматловчироғидир.
Шубрума (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Биз Карз Ҳорисийга сафарда ҳамроҳ бслган сдик. Бирон ерга қснсак у атрофга боқар ва диққатини тортган жойга бориб, кетгунига қадар намоз сқир сди» («Софватус-софваҳ» 3/120).
Чунки унинг қалби тоат-ибодатларга боғланган, ҳар бир замони сса ибодат сди. Ахир умри бир неча йил ва нафаслари белгилаб қсйилган бслса, инсон умрида сйин-кулгу ва беҳуда нарсаларга срин қоладими?!
Бсш қолсанг кундузлари билиб ғанимат,
Ўқи намозни ихлос-ла, икки ракаат.
Ҳақсиз нарсани айтмоқчи бслсанг
Ўрнига ҳеч тинмай тасбеҳларни айт!
Тилинг буррою, ҳаким бслса ҳам,
Сукут сақлашинг схшидир, албат!
Саноқли кунлар ва белгиланган лаҳзаларни тоат-ибодатда стказингиз ҳамда Аллоҳ таолонинг даргоҳидаги туганмас неъматлар умидида жиддий ва сабот билан амал қилингиз!
Салафнинг ҳаёти — ибодат, итоат, солих амал ва тақводан иборат сди.
Омир ибн Абдуллоҳ (раҳимаҳуллоҳ)га: «Аафсингиз намозда сизга бирон нарса дейдими?»— деб савол берилганида: «Ҳа, (Қиёмат кунида) Аллоҳнинг ҳузурида турганим ва икки диёрдан бирига кетаётганимни»— деб жавоб берган сди («Аҳёу улумид-дин» 1/202).
Бугун сз ҳолимизга қаранг, нафсимиз намозда бизга нималар дейди?!
Хотира ва хаёллар намозимизда ёпирилиб келади. Баъзида намозимиз давомида булардан қутила олмаймиз. Гсё намоз фикр ва туйғулар келадиган майдонга схшайди. Аамозда сотиш ва харид қилиш кучасди!! Фойда ва зиёнлар ҳисоботи намозда такрорланаверади... Ҳатто, айрим одамлар Аллоҳнинг ҳузурида турган бслишларига қарамай олис-олисларга сафар қилиб, қайтиб келади! Агар бирон бир масъул одам олдида турса, диққатини бузмайди, ҳар бир нарсани ёдида тутади. Аммо намозда-чи, саноқлари оз, А оббим марҳамат қилган кимсалардан бошқа кспчилик, намозини тскис адо ста олмайди?!
-
Дсстим!
Қайғуси сртаю кеч «Аллоҳ» бслган банданинг сҳтиёжларини, Аллоҳнинг Ўзи зиммасига олади. Унинг барча қайғуларини кушойиш қилади. Қалбини Аллоҳга бслган муҳаббат, тилини Аллоҳнинг зикри, узвларини Аллоҳнинг итоатига мойил қилади. Артаю кеч дунё ғамини қилган бандага, Аллоҳ, дунёнинг ғаму қайғусини юклайди, сзини сзига ташлаб қссди. Қалбини бандалар муҳаббати, тилини уларнинг зикри, узвларини сса уларга бслган хизматга мойил қилиб қссди. У бошқалар хизмати учун ваҳший ҳайвонлар бошқалар учун "œхизмат" қилишганидек хизмат қилади («ал-Фавааид», 110).
Абу Абдурраҳмон Айдий айтди: «Мен Саид ибн Абдулазиздан: «Аамозда нега йиғлайсиз?»— деб ссрадим. У: «Жисн, нега бу ҳақда савол бераспсиз?»— деди. — Шосд Аллоҳ бу билан менга ҳам фойда берар,— дедим. У: «Аамозга турдим-ми, олдимда жаҳаннам гавдаланади!!»— деди («ас-Сиср» 5/259).
Шунинг учун ҳам, Осим ибн Абу Аажуд намоз сқиса қоққан қозиқдек қимирламай турар сди. Жума кунлари жума намозидан сснгра асргача масжиддан чиқмасди. У — тинимсиз намоз сқийдиган схши обидлардан сди. Бирон сҳтиёжи учун ксчага чиқиб масжидни ксриб қолса: «Бу ёққа кел, сҳтиёжимиз қочиб кетмас»— деб масжидга кирар ва намоз сқир сди.
У вафот стди, Аллоҳ раҳмат қилсин! Биз-чи, ҳануз:
«Артаю кеч чопмоқдамиз сҳтиёжлар ортидан,
Тирикларнинг сҳтиёжи слмас скан, туганмас.
Ўлсак агар бирга слар сҳтиёжлар
Яшар скан, сҳтиёжнинг тугагани билинмас!»,
деб айтилганидек ҳолдамиз. Аллоҳнинг Ўзи бизга раҳм қилсин!
Бировимиз ажал келиб слгунича дунё ортидан чопмоқда. Ҳолбуки, унга қилган солиҳ амалларигина фойда қилади.
Қосим ибн Муҳаммад (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Арталаб турсам Оиша разисллоҳу анҳонинг олдига кириб, унга салом берардим. Одатдагидек бир куни срталаб Оиша разисллоҳу анҳонинг олдиларига кириб, салом бердим. У чошгоҳ намозини сқиётган ва: «Аллоҳ бизга лутф қилди ва бизларни жаҳаннам азобидан қутқарди» (Тур: 27) остини тиловат қилаётган скан. У йиғлар, дуо қилар ва остни такрорлар сди. Мен кута-кута зерикдим. У сса пинагини бузмай ибодатига давом стди. Буни ксргач бозор томонга йсл олдим ва: «Аҳтиёжларимни олиб, қайтиб келарман»— дедим. Бозордан қайтиб келсам, У, ҳануз остни такрорлар, йиғлар ва дуо қилар сди» («Аҳёу улумид-дин» 4/436).
-
Чошгоҳ намозини сқишлик суннати
Бугунги кунда талайгина одам чошгоҳ намозини сқиш суннатини адо стмай қсйишди. Уни озгина одамларгина сқимоқдалар. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам сса сз ҳадисларида Абу Ҳурайра разисллоҳу анҳуга бу намозни сқишга васист қилган сдилар. Абу Ҳурайра разисллоҳу анҳу айтди: «Халилим — А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва сал- лам менга уч нарсани васист қилди: ҳар ойда уч кун рсза ту- тиш, чошгоҳнинг икки ракаат (намоз)и ва (кечаси) ухлашдан илгари витр (намози)ни сқиш» (Муттафақун алайҳ).
Бугун бомдод намозини қолдирмай сқиётган кишилар ҳам бомдод пайтидан пешингача бслган муддат ичида Аллоҳни жуда ҳам оз зикр қилмоқалар. Ҳолбуки, бу — узоқ муддат ва бебаҳо лаҳзалардир. Гоҳо бу муддат ичида дунёни сслаш ва у билан машғул бслиш оқибатида охиратдан ғафлатда қолинмоқда.
Орзулар уммонига чсмганинг маҳал
Дунёлар сеники бслиб қолади.
Ажалинг етиб слим келган он
Орзулар ортингдан тинмай қолади.
Гсёки суғорилган хурмо ниҳоли
Бир кун келиб катта хурмо бслади.
Инсон-чи, ажали етгани замон,
Мурдага айланиб, адо бслади!
(«Таъриху Бағдад» 12/318).
-
Салаф хушуъси
Аамозга бслган муҳаббат, уни зоҳиран ва ботинан мукаммал суратда адо стиш учун шошилиш — қалбдаги Аллоҳнинг муҳаббати ва Аллоҳга дуч келишга бслган иштиёқнинг аломатидир. Аамоздан юз сгириш, уни адо стишда слқовлик қилиш, муаззин чақириғига лоқайдлик қилиб, мусулмонлар жамоати билан бирга смас, масжиддан бошқа ерда танҳо сқиш, ҳақиқатда, қалбда Аллоҳ муҳаббатининг йсқлиги ва Аллоҳ ҳузуридаги неъматларни тарк стиш аломатидир («Солатул-жамаати»).
Келинг, салафнинг намоздаги ҳоли ва хушуъсига бир назар ташлайлик.
Маймувн ибн Ҳайён (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Мен Муслим ибн Ясор (раҳимаҳуллоҳ)нинг енгил ёки узоқ намоз сқир скан, (бирон ҳодиса туфайли) масжиддан бурилиб чи- қиб кетганини ксрмадим. Бир куни масжиднинг бир тарафи қулаб тушди. Бозорда турган одамлар унинг йиқилишдан ташвишга тушган бслсаларда, Муслим ибн Ясор масжид ичида пинагини бузмай намозини давом сттирган сди» (Имом Аҳмад «аз-Зуҳд» 359).
Халаф ибн Айюб (раҳимаҳуллоҳ)дан: «Аамозингизда пашша сизга озор бермайдими. Аега уни ҳайдамайсиз?»— деб ссралганида: «Аафсимни намозимни бузадиган ишларга сргатмайман»— деб жавоб берди. — Бунга қандай сабр қиласиз?, дейилганида сса: «Менга фосиқларнинг султон қамчиларини егач: «Фалончи бардошлидир!» деб айтилган ссздан фахрланганларини сшитдим. Шундай скан, битта пашша учун мен қандай ҳаракат қилай!!»— деб жавоб берди («Аҳёу улумид-дин» 1/179).
Ибн Зубайр (разисллоҳу анҳу) намозда хушуъси сабабли тахтадек қотиб қолар сди.
Абу Ҳанифа (раҳимаҳуллоҳ) ксп намоз сқигани учун «қозиқ» деб аталар сди («ас-Сиср» 6/400).
Салафнинг мудом ибодатда бслганлари ва ксп намоз сқиганларини Абу Убайдуллоҳ ал-Вазирнинг набираси — Убайдуллоҳ ибн Сулаймон (раҳимаҳуллоҳ) шундай тавсифлайди: «Бобом иккита жойнамозни сскиртди. (Бобомнинг обидлардан сканини билардим. У бундан бир неча йил илгари вафот стди). Учинчи жойнамозни ишлата бошлаган ва ксп намоз сқигани учун тиззалари, юзи ва кафтлари теккан жойларнинг оҳорини тсккан сди».
Бобом ҳар куни беш минг кишига етадиган унни садақа қиларди. Аархлар кстарилгач сн минг кишига етадиган унни садақа қила бошлаган сди».
Аамоздан уларни бирон нарса чалғита олмас, Аллоҳ билан срталарини тсса олмас сди. Ҳушёрлик — намоз сқиш ва Аллоҳдан хушуъ қилишгагина қаратилган сди.
Абу Абдуллоҳ Аубоҳий (раҳимаҳуллоҳ) кунларнинг бирида тарсусликларга имом бслиб намоз сқир скан, (жиҳодга) сафарбарлик нидоси қилинди. У намозини енгиллатмади. Аамозни сқиб бслгач: «Сен — жосусмисан?»— деб савол берилганида: «Аега бундай деспсизлар?»— деб савол билан жавоб қайтарди. «Чунки, жиҳодга сафарбарлик ҳақида нидо қилинганида намозингни енгил сқимадинг?»— дейишганида: «Мен намоз сқишга киришган одамнинг қулоғига Аллоҳ қилган хитобдан бошқа нарсанинг киришини тахмин стмайман»— деб жавоб берди («Софватус-Софваҳ» 4/279).
Салаф, аллома ибн А ажаб (раҳимаҳуллоҳ) «Латоифул-маъариф» китобида қаламга олганидек, Аллоҳ таолонинг:
«Яхшиликлар учун беллашинглар!» (Бақара: 148) ва:
«А оббингизнинг мағфирати ва кенглиги Осмону Ерларча бслган жаннат учун шошилинглар!» (Оли Имрон: 133) остларини тинглар сканлар, уларнинг ҳар бири бошқалар билан бу сҳтиромга лойиқ бслиш учун беллашиши ва бу олий мақомга сга бслиш учун шошилиши кераклигини тушунар сди. Агар бировнинг сзи қила олмайдиган амални қилаётганини ксрса, сша одамнинг беллашув ғолиби бслишидан қсрқар, ютқизгани учун скинарди. Уларнинг беллашувлари охират мақомлари ва унга сазовор бслиш сди. Улардан сснг бир авлод дунёга келиб, ишни аксига айлантирдилар. Аатижада, уларнинг беллашувлари пасткаш дунё ва унинг фоний насибаларидан нарига стмай қолди.
Мана бу Абу Талҳа (разисллоҳу анҳу) дарахтлари ксп бсстонда намоз сқиди. Бирдан, дарахтларнинг биридан учган қуш унинг нигоҳини тортди (ва хаёли бслиниб) неча ракаат намоз сқиганини билмай қолди!!
А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга бошига келган ФИТААни айтиб: «А А асулуллоҳ, у (бсстон) — садақадир. Хоҳлаган жойингизга ишлатинг!»— деди («Аҳёу улумид-дин» 1/194).
Бир одам сзининг мевалари етилиб қолган хурмо бсстонида намоз сқир скан, бсстонидан қувонди ва неча ракаат намоз сқиганини билмай қолди. У бу ҳодисани Усмон разисллоҳу анҳуга айтиб: «У бсстон — садақадир. Уни Аллоҳ йслида ишлатинг!»— деди. Усмон разисллоҳу анҳу уни сллик минг динорга сотдилар («Аҳёу улумид-дин» 1/194).
Бу икки шахс намоз ва намоз аҳамистининг буюклиги сабаблигина шундай қилдилар.
-
Дсстим,
Биз бу дунёни икки намоз сртасига омонат қсйишимиз керак: бири сқиган намозимиз, иккинчиси сса келишини кутаётганимиз намоз. Биз ҳар бир намозни (ҳаётдан) видолашаётгандек сқишимиз зарур. Шосд Аллоҳ бу билан ҳаётимизни хайрли хотима билан тугатиб, схшиликларимизни қабул айлар ва Ўз лутфу карами билан гуноҳларимизни кечирар.
Муҳаммад ибн Исмоил — «Имом Бухорий» тунларнинг бирида намоз сқир скан сн етти марта ари чақди. У намозни тугатгач: «Қаранглар, менга нима озор берибди?»— деди («ас-Сиср» 12/ 441).
Бу сабр уларнинг хушуълари, А оббиларига қилаётган муножотларида диққатли бслганларидан келиб чиққан. Инчунун, Абу Ааср Фародис (раҳимаҳуллоҳ) Саид ибн Абдулазиз (раҳимаҳуллоҳ)нинг: «Мен намозда ксз ёшларимнинг бсйрага тушган томчиларининг товушини сшитаман»— деганини нақл қилди («Тазкиратул-ҳуффааз» 1/219).
Қалбимиз қорайгани туфайли, биз, ксз ёшларини рамазон ойидагина ксрамиз. Унда ҳам қалблари нозик, А оббиларига хушуъ қилиб, пешоналарини ҳокисор қилган бир ҳовуч инсонларда ксрамиз, холос!
Солиҳларни ёшларининг улғайиши ва баданларининг заифлиги Аллоҳ таоло ҳузурида узоқ туришга тсғаноқ бслмаган. Абу Исҳоқ Субайъий (раҳимаҳуллоҳ) шундай дейди: «Мен аввалгидек намоз сқиёлмай қолдим. Танам заифлашди. Бугун намозга турсам Бақара ва Оли Имрон сурасинигина сқий оласпман!» («Софватус-софваҳ» 3/104).
Аамозга сзи туришга кучи етмай қолган одам ҳақида Абу Ало Абдий (раҳимаҳуллоҳ) шундай дейди: «Абу Исҳоқ Субайъий (раҳимаҳуллоҳ) бировнинг ёрдамисиз срнидан тура олмас сди. Аамозга ҳам бировларнинг ёрдами билан оёққа турар ва қаддини тик тутиб минг ост сқир сди» («Софватус-софваҳ» 3/105).
Атоъ ибн Абу А абоҳ (раҳимаҳуллоҳ) ибн Журайж нақл қилганидек сди: «Мен Атоъ (раҳимаҳуллоҳ)дан сн саккиз йил айрилмадим. У мсйсафид ёшида ҳам намоз сқишга киришар, тик тургач ҳеч қимирламай Бақара сурасининг икки юз остини сқир сди» («Софватус-софваҳ» 2/213, «ас-Сиср» 5/87).
Унда уч нарса: қарилик, қувватсизлик ва узун қироат жам бслган ва у қимирламай тек туриш билан хушуъда сди.
Келинг, снди узун намоз сқиш билан донғи чиққан Абдуллоҳ ибн Зубайр разисллоҳу анҳу ҳақида Муслим ибн Баноқ Маккий (раҳимаҳуллоҳ) айтган ссзга қарайлик: «Ибн Зубайр (разисллоҳу анҳу) рукуъ қилди ва мен Бақара, Оли Имрон, Аисо ва Моида сураларини сқиб бслсам ҳам бошини рукуъдан кстармади!!» («ал-Бидас ван-Аиҳас» 8/359, «ас-Сиср» 1/767).
Солиҳ кишиларнинг ибодатдаги тиришқоқликларини Валид ибн Алий (раҳимаҳуллоҳ) айтган нарсалар ҳам таъкидлайди: «А амазон ойининг таҳажжудида бизга бир юз йигирма ёшли Сувайд ибн Ғафлаҳ (раҳимаҳуллоҳ) имом бслар сди».
Маъруф (ибн Васл Таймий раҳимаҳуллоҳ) Амр ибн Саъд уруғининг масжидида имом сди. У хоҳ сафарда, хоҳ турар-жойида бслсин, Қуръонни уч кунда хатм қилар сди. Қаттиқ сътибор бергани учун, имом бслиб сқиган олтмиш йил мобайнида намозида бирон марта ҳам адашмади.
Толқ ибн Ҳубайб (раҳимаҳуллоҳ): «Мен Аллоҳ учун белим оғригунича (намозда) туришни севаман»— деди ва Қуръонни бошидан бошлаб Ҳижр сурасигача сқиб, сснгра рукуъ қилди.
Собит Баноний (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Мен Мақом(и Иброҳим) орқасида намоз сқиётган Абдуллоҳ ибн Зубайр (разисллоҳу анҳу)нинг ёнидан стар сканман, у гсё тиклаб қсйилган ходадек турар сди» («ал-Бидас ван-Аиҳас» 8/358).
Шикостни Аллоҳдан бошқасига қилмаймиз. Ҳаётимизда снг тез адо стиладиган нарса намоз бслиб қолди. Баъзиларимиз намозини қушлар чсқигандек тез, бошқаларимиз керакли даражада хушуъсиз, кспчилигимиз сса сътиборсиз ва иштиёқсиз равишда сқимоқдамиз.
Агар бу намозхонларнинг дунёвий манфаатлари ҳақида сйлаб ксрсак, улар киссасига кирадиган чақалар ҳақида қанчалар диққатли, дидли, шошилмаган ва фидоийлик қилаётгани ксзларимиздан қочмайди.
Бизга нима бслдики, намоздан юз сгириб, масъулистларимизни зое қиласпмиз?
Абдуллоҳ ибн Масъуд (разисллоҳу анҳу) намозда турса гсё ташлаб қсйилган кийимга схшар сди (Имом Аҳмад «Зуҳд» 231).
Саид ибн Жубайр (разисллоҳу анҳу) намозда қозиқдек (қимирламай) турар сди («Софватус-софваҳ» 3/77).
-
Севимли дсстим, улар қаерда-ю, биз қаердамиз?
Абдуллоҳ ибн Зубайр (разисллоҳу анҳу) рукуъда скан қузғун келиб унинг орқасига қсна олар, сажда қилганида сса гсё ташлаб қсйилган кийимлардек турар сди («ал-Бидас ван-ниҳас» 8/359).
Биз ушбу хушуъ ва хотиржамликдан ҳайратланамиз. Сабаби, биз уларни кундалик ҳаётимизда ксра олмаспмиз. Фақатгина...
Анбас ибн Уқба (раҳимаҳуллоҳ) сажда қилганида устига чумчуқлар қснар, у сса гсё деворнинг бир бслагидек турар сди («аз-Зуҳд» 496).
Келинг, солиҳлар билан бирга юрайлик. Мана бу Абу Бакр ибн Айёш айтмоқда: «Мен Ҳубайб ибн Абу Собит (раҳимаҳуллоҳ)нинг сажда қилаётганини ксрдим. Агар уни (сажда қилаётганини билмасдан) ксрсам сди, узоқ сажда қилганидан слиб қолибди, дер сдим» («ас-Сиср» 5/291).
Иброҳим Таймий (раҳимаҳуллоҳ) сажда қилса, деворнинг бир парчасидек қимирламай турар ва унинг устига чумчуқ- лар қснар сди («ас-Сиср» 5/61).
Ибн Ваҳб (раҳимаҳуллоҳ) шундай дейди: «Мен (Суфён) Саврий (раҳимаҳуллоҳ)нинг Ҳарамда шомдан сснгра намозни бошлаб сажда қилганини ва ҳуфтон намозига азон айтилганидагина саждадан бошини кстарганини ксрдим» («ас-Сиср» 7/266).
Улар сзлари учун тикилган жаннат байроғи сари енг шимардилар. Жаннатга слтувчи тсғри йсл ксрсатилгач, у йслда устивор қолдилар. Абадулабад мангуликдаги, боёнлик ҳаёти билан туганмас, ксз ксрмаган, қулоқ сшитмаган ва инсон хаёлига келмаган нарсаларни тушдек ёки тушда ксринган ёлқиндек, ғам-ғуссаларга йсғрилган, бир кулдирса, минг йиғлатган, бир ой қувонтирса ойлар давомида қайғуга солган, қайғулари қувончларидан бир неча баробар ортиқ, аввали хатар ва охири нобудгарчилик бслган дунё свазига сотишни катта зарар деб билдилар.
Абу Қутн (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Мен Шсъба ибн Ҳажжож (раҳимаҳуллоҳ)ни қачон рукуъ ёки сажда қилганини ксрсам: «Ажабо, унутдими?!»— деб сйлаб қолар сдим» («Тазкиратул-ҳуффааз»: 1/193).
Алий ибн Фузайл (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Мен (Суфён) Саврий (раҳимаҳуллоҳ)нинг сажда қилаётганини ксрдим. (Каъбани) етти марта тавоф қилиб чиқсам ҳам, у саждадан бошини кстармаган сди» («ас-Сиср»: 7/277).
-
Севимли дсстим, биз улар олдида киммиз?!
Тақводор слсада, ичимизда мудом тирикдир,
Ичимизда сшаган ксплаб инсон — сликдир!
(«Таъриху Бағдад»: 13/207).
Аамозни бунчалар сътибор ва диққат билан сқишларига қарамай, Усмон ибн Абу Дуҳруш (раҳимаҳуллоҳ): «Мен қачон намоз сқиган бслсам, ундаги камчиликлар учун Аллоҳдан мағфират ссрадим»— деди.
Аамозлари ва аҳволлари ҳақида тилга олишган ссзларга боқинг! Муовис ибн Мурра (раҳимаҳуллоҳ): «Мен Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг етмишта саҳобаси билан ксришишга мусссар бслдим. Агар улар тирилиб келсалар сди, сизлар қилаётган ишлардан азондан бошқа нарсани танимас сдилар!!»— деди («Ҳилстул-авлис»: 2/299).
Маймувн ибн Муҳрон айтди: «Бизга сса бундан ксра оғирроқ гапни айтди: «Агар салафлардан бири ичингизга тирилиб келса сди, сизларнинг қиблангиздан бошқа нарсани танимас сди!!». Бу — (ҳижрий) биринчи асрда айтилган сди. Бугунги кундаги биз ҳақимизда у нима дер сди скан?!
-
Ҳурматли дсстим!
Замонамизнинг сзгариб, алишгани, елинидаги сутларнинг қуригани, сшил новдаларининг сслигани, ширин таъми бузилгани оқил ва ҳушёр инсонларга ксринмоқда.
(Келинг), салафларнинг намозни қандай адо стганларини тарифлаб берадиган бошқа бир манзарага назар солайлик. Ҳотим Асамм (разисллоҳу анҳу) намози ҳақида савол берилганида шундай жавоб берди: «Аамоз вақти келгач таҳоратни тскис қилиб оламан ва намоз сқимоқчи бслган жойимга бориб стираман. Узвларим жойига келгач, намоз учун срнимдан тураман ва Каъбани рспарам, жаннатни снг, жаҳаннамни чап, Ўлим фариштасини орқа тарафимга қссман. Аамозимни (бу дунёдаги) сснгги намозим деб сйлай- ман. Сснгра, умид ва қсрқув орасида туриб, қатъий суратда такбир айтаман. Тартил билан қироат, тавозеъ билан рукуъ, хушуъ билан сса сажда қиламан. Чап думбамга стириб, чап оёғимни тсшак қилиб, снг оёғимни бош бармоғига тиклай- ман ва ихлос билан туришга ҳаракат қиламан. Билмайман, бу намозим (Аллоҳ ҳузурида) мақбул бсладими ёки йсқми?» (Аҳёу улумид-дин»: 1/ 179).
-
Одамлар намоз сқир сканлар беш мақомда бсладилар:
Биринчи мақом: сз жонига жабр қилган, намозининг таҳорати, вақти, ҳудуди ва рукнларида лоқайдлик қилган одам.
Иккинчи мақом: Аамозни сз вақтида, ҳудуди, зоҳирий рукнлари ва таҳорати билан сқишга давом стган, бироқ, васваса билан курашиб, васваса ва сйларга берилиб кетган одам.
Учинчи мақом: Аамознинг ҳудуди ва рукнларига риос қилиб, нафси билан васваса ва сйларни даф қилиш учун курашган ва душмани билан намозини «сғирламаслиги» учун жанг қилган одам. У — намоз ва жиҳоддадир.
Тсртинчи мақом: Аамозни бошлагач унинг ҳақлари ва рукнларини тскис қилган, қалби намознинг ҳудудлари ва ҳақларидан биронтаси зое бслмаслиги учун диққатли бслган, балки, бутун қайғуси намозни лойиқ бслганидек тскис адо стиш бслган, одамдир. Унинг қалби намозни тскис адо стиш ва намозида А оббисига қуллик қилиш билан банддир.
Бешинчи мақом: Бу одам намозини бошлайди, бироқ, қалбини ушлайди ва А оббисининг ҳузурига қссди. Қалби А оббисига, Уни ксриб тургандек, қараб, Унинг муҳаббати ва буюклиги билан жсшади. Аатижада, васваса ва сйлар йсқолади. Қалб билан А оббиси сртасидаги пардалар кстарилади. Бу одам намоз сқиётган бошқа одамдан осмону Ер сртасидаги нарсалардан ксра афзалроқ ва буюкроқдир. Чунки бу одам намозида А оббиси билан банд ва У билан қувонади.
Биринчи мақомдаги одам — жазоланади.
Иккинчи мақомдаги одам — ҳисоб қилинади.
Учинчи мақомдаги одам — авф стилган.
Тсртинчи мақомдаги одам — савобга сазовордир.
Бешинчи мақомдаги одам — А оббисига сқиндир.
Чунки у намозида қувонч ато стилган одамлар жумласидандир (Аамозида қувонч ато стилган одам — А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Менга дунёйингиздан хушбсй нарсалар ва аёллар севимли қилиб ксрсатилди. Қувончимни намозга қсйилди»— дедилар (Аасоий ва Имом Аҳмад нақл қилдилар. Бу ҳадисни аллома Албоний саҳиҳ, деди).
Бу дунёда намоз билан қувонган одам, охиратда А оббисига сқин бслиш билан қувонади. Бу дунёда ҳам қувонади. Аллоҳ билан қувонган одам билан ҳамма қувонади. Аллоҳ билан қувонмаган одамнинг боши бу дунёда ҳам ҳасратдан чиқмайди (Ибн Жавзий «Фазоилуз-зикр»: 27).
Айрим салаф уламолари шундай дедилар: «Одам фарзанди, сен дунёдаги насибангдан ксра охиратдаги насибангга кспроқ муҳтожсан! Агар ишни дунёвий насибангни қслга киритиш билан бошласанг, охиратдаги насибангдан қуруқ қоласан ва бошинг хатардан чиқмайди. Агар ишни охиратдаги насибангни қслга киритишдан бошласанг, дунёдаги насибангга сришиб, уларни тартибга соласан» (Ибн Жавзий «Фазоилуз-зикр»: 1/19).
-
Дсстлар
Қалбнинг моғори икки нарса: ғафлат ва гуноҳдан пайдо бслса, икки нарса: истиғфор ва зикр билан жилоланади. Ғафлат кимнинг вақтини ксп олган бслса, моғор унинг қалбига срнашиб кетади. Қалб моғорлиги — у одамнинг ғафлатига қараб бслади. Маълумотлар шакли моғорлашган қалбда лойиқ бслганидек срнашмайди. Бу қалб ботилни ҳақ, ҳақни сса ботил тусида ксради. Чунки, қалб моғорлашгани сайин золимроқ бслиб боради. Қалбда ҳақиқатлар сурати лойиқ бслганидек очиқ намоён бслмайди. Моғори срнашиб қорайса, қалбнинг тасаввур ва идроки ҳам бузилади-да, ҳақиқатни қабул ва ботилни инкор стмайди. Бу — қалбнинг снг оғир қийноғидир. Бунинг асли ғафлат ва майлликларга сргашишидан келиб чиқади. Зеро, ғафлат ва майлликларга сргашиш қалб нурини ссндириб, ксзини кср қилади (Ибн Жавзий «Фазоилуз-зикр»: 46).
Аллоҳнинг ссроқлари ҳақ сканлиги,
Қилган зулми бандалардан олинишини,
Азгу ҳасаноти тақдирланишини
Билган, қандай сшасин ҳаёт-айшини!
(«Шарҳус-судур»: 295).
Толқ ибн Ҳубайб (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Аллоҳнинг ҳақлари банда адо ста олмайдиган даражада каттадир. Шунинг учун улар срта-ю кеч тавба қиладилар» («Аҳёу улумид-дин»: 4/16).
-
Азиз дсстим, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам вафоти олдидан умматига: «Аамоз(га диққат стинглар)! Аамоз(га диққат стинглар)! Қсл остингиздаги (қул ва жорис)лар(нинг ҳақларини зое қилмасликка диққат стинглар)!»— дедилар (Ибн Можа ва Имом Аҳмад (27415) ривостлари. Аллома Албоний бу ҳадисни «саҳиҳ», деди).
Аллоҳ сизни амр қилган жойида топсин, таъқиқлаган жойида топмасин!
(Давоми бор ...)
-
Аамоз сқимаган одамнинг ҳукми
Маъносида иймон жсшган, томирида сзгулик оққан сатрлар сртасида сузгандан сснгра, снди назаримиз фақатгина намоз учун тайёр турган ва азонга шошилиб: «Лаббай!» деган намозхонга тушади. Биз, ста аҳамистли бслгани боис намозни тарк қилган одамнинг ҳукмларини билишимиз ва қариндош-уруғ, қсни-қсшни ва ёру-биродарларга, уларни жаҳаннамдан қутқариш учун, бу ҳукмларни шошилинч етказишимиз керак. Бу ҳукмларни тафаккур билан сқиш, сизни намоз сқишда сустлик қилаётган одамларни: «шосд Аллоҳ уларнинг қалбларини намоз учун очса ва йслларини ёритса!»— деб, намозга чорлашга ундайдиган қилиб қссди.
-
Аллома Муҳаммад ибн Солиҳ Усаймийн (раҳимаҳуллоҳ) жавоб беради
«Оиласини намозга буюрган ва улар қулоқ солишмаган бслса, бу одам улар билан бирга сшаши ва аралашиб юриши жоизми ёки хонадонидан чиқиб кетиши керакми?»— деб берилган саволга аллома Муҳаммад ибн Солиҳ Усаймийн (раҳимаҳуллоҳ) шундай жавоб берди:
«У хонадон аҳли ҳеч намоз сқимаган бслсалар — кофир ва муртад бслиб, Ислом динидан чиққандирлар. Бу одамнинг улар билан бирга сшаши жоиз смасдир. Бироқ, уларни такрор-такрор даъват стиши лозим. Шосд Аллоҳ таоло уларни ҳидост қилар.
Чунки, намоз сқишни тарк қилган одам — Қуръон, суннат, саҳобаларнинг ссзлари ва соғлом ксришларга ксра кофирдир, Аллоҳ сақласин!
Қуръондаги далил Аллоҳ таолонинг мушриклар ҳақида айтган остлардир:
«Тавба қилсалар, намоз сқисалар ва закотни берсалар, бас, улар сизларнинг диндош биродарларингиздир» (Тавба: 11).
Бу остдан улар бу ибодатларни қилмасалар диндош биродаримиз смасликлари маълум бслмоқда. Ҳолбуки, диндош биродарлик, гуноҳлар ҳар қанча катта бслса ҳам, узилмайди. Бироқ, Исломдан чиқилса узилади.
Суннатдан далил — А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ушбу ҳадисларидир:
«Киши билан куфр ҳамда ширк сртасидаги (масофа) намозни тарк қилишдир» (Имом Муслим «Саҳиҳ», ҳадис â„– 256);
«Биз билан у (мушрик)лар сртасидаги аҳд — намоздир. Ким уни тарк қилса (сқимаса) кофир бслибди» (Бурайда разисллоҳу анҳу ривости: Термизий «Сунан», ҳадис â„– 2830. Ибн Можа «Сунан», ҳадис â„– 1132. Дору Қутний «Сунан», ҳадис â„– 1771).
Саҳобаларнинг ссзларидан далил:
Амирулмсъминийн Умар разисллоҳу анҳу: «Аамозни тарк қилган (сқимаган) одамнинг Исломда насибаси йсқдир!»— дедилар. Аасиба — ҳиссадир. Бу ссз накира-ноаниқлик шаклида инкор тизимида истеъмол қилинди. Бу умумийликни: оз ва ксп насибанинг барчасини сз ичига олади.
Абдуллоҳ ибн Шақиқ (раҳимаҳуллоҳ): «А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг саҳобалари амаллар ичида намоздан бошқасини тарк қилишни куфр деб ҳисоблашмас сди»— деди.
-
Соғлом мунозара жиҳатидан шундай дейилади:
Қалбида намознинг буюклиги ва Аллоҳнинг намозга берган сътиборини танийдиган заррача иймони бслган одам, қандай намозни ҳеч сқимаслиги мумкин? Бунинг бслиши мумкин смас. Мен «Аамоз сқимаган одам кофир бслмайди» деб айтган одамнинг далиллари ҳақида сйлаб ксрдим ва уларнинг тсрт ҳолатдан бирида сканини билдим:
1 — Бу далиллар аслида далилликка сроқсиз.
2 — Аки намозни сқимасликка алоқасиз васфлар билан боғланган.
3 — Аки намозни сқимаслик узрли бслган ҳолатларга боғланган.
4 — Аки бу далиллар умумий бслиб, намоз сқимаган одамнинг кофир сканлигини таъкидлаган хадислар билангина хосланади.
Аамозни тарк қилган одамнинг кофир скани маълум бслган бслса, бу одамга муртадлар ҳукми жорий бслади. Аассларда (на Қуръон ва на суннатда) намоз сқимаган одамнинг мсъмин скани ёки униннг жаннатга кириши ёхуд жаҳаннамдан қутилиши, шунингдек, намоз сқимаган одам ҳукм қилинган куфрни куфрони неъмат-нонксрлик ёки куфр остидаги куфр деб таъвил қилишга сҳтиёж туғдирадиган бирон нарса йсқдир.
Биринчидан: намоз сқимаган одамга қиз берилмайди. Агар намоз сқимаган пайтида уйланган бслса, никоҳи ботилдир. Аллоҳ таолонинг муҳожира аёллар ҳақида айтган остига биноан, унга бу хотини ҳаром бслади:
«Бас, агар сизлар уларÂнинг (ҳақиқий) мсмина сканликларини билсангизлар, у ҳолда уларни кофирларга қайтарманглар! У мсминалар (кофирлар) учун ҳам ҳалол смас ва у (кофир)лар (мсмина)лар учун ҳалол смасдир» (Мумтаҳана: 10).
Иккинчидан: Аикоҳ қилинганидан кейин намозни сқимай қсйса, юқорида келтирилган ост ва илм аҳлларига маълум бслган тафсилотга ксра, съни жинсий алоқадан илгари ёки кейин, никоҳи бекор бслади ва хотини унга ҳалол бслмайди.
Учинчи: Аамоз сқимайдиган бу одам ссйган ҳайвоннинг гсшти ейилмайди. Чунки, у — ҳаромдир. Агар сҳудий ва насроний ссйган бслса, унинг ссйган гсшти биз ейишимиз учун ҳалолдир. Аллоҳ сақласин, намоз сқимаган одам ссйган гсшт сса сҳудий ва насронийларникидан ҳам ёмонроқдир.
Тсртинчидан: Аамоз сқимаган одамнинг Макка ва Макка ҳарамининг ҳудудига кириши, Аллоҳнинг қуйидаги остига биноан, ҳаромдир: «Ай мсминлар, ҳеч шак-шубҳасиз, мушриклар нопок кимсалардир, бас, (улар) бу йилдан сснг Масжид-ал-Ҳаромга сқин келмасинлар!» (Тавба: 28).
Бешинчидан: Агар унинг қариндошларидан биронтаси вафот стса, қолдирган меросидан ҳаққи бслмас. Бас, бир киши вафот стса ва намоз сқимайдиган сғли — намозхон мусулмон ота ва намоз сқимайдиган сғил — ёки узоқ амакиваччаси — ъосиб — қолган бслса, уларнинг қайси бирлари мерос олишлари мумкин? (Албатта), А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: «Мусулмон кофирга, кофир мусулмонга ворис бсла олмайди» (Муттафақун алайҳ) ва «Фароиз (мерос)ларни сз аҳлига беринглар. Ортиб қолса лойиқ бслган сркак кишига» (Муттафақун алайҳ) ссзларига биноан, сғил смас, амакиваччаси мерос олади. Бу — барча ворисларга тегишли гапдир.
Олтинчидан: Бу одам вафот стса ювилмайди, кафанланмайди, жанозаси сқилмайди, мусулмонлар қабристонига дафн стилмайди. Ундай бслса нима қиламиз?! Уни саҳрога олиб чиқиб, чуқур қазиймиз ва уни сша чуқурга (устидаги) кийимлари билан ксмамиз! Чунки, унинг ҳурмати йсқдир. Шунинг учун ҳам, сқинлари ичидан бири намоз сқимай слган ва намоз сқимаганларга жаноза сқилмаслигини билган одам, унга одамларни жаноза сқишлари учун чақириши ҳалол смасдир.
Еттинчидан: У Қиёмат куни, Аллоҳ сақласин, Фиръавн, Ҳомон, Қорун ва Убай ибн Халафлар билан бирга жамланади ва жаннатга кирмайди. Оиласидан бирон кимсанинг у учун мағфират ва раҳмат тилаши ҳаромдир. Чунки у — Аллоҳ таолонинг қуйидаги ссзларига биноан кофирдир: «Аа пайғамбар ва на бу мсминлар — агар мушриклар қариндошлари бслса ҳам — уларнинг дсзах сгалари сканликлари аниқ маълум бслганидан кейин, у мушриклар учун мағфират ссрашлари жоиз смасдир» (Тавба: 113).
-
Дсстлар, масъала ста хатарлидир. Афсуски, айрим одамлар бу мавзуда лоқайддирлар ва хонадонларида намоз сқимаган одамларнинг қолишига рухсат берадилар. Бу сса жоиз смасдир» (Манбаъ: «Мажмуъу фатава ва расааилил-Усаймийн, Китабус-солаҳ», 12— жилд, сттиз учинчи савол).
Ҳой, намоз сқимаган ёки намоз сқишга лоқайд бслган одам! Бу — сркакдир, аёлдир, намоз сқимаган одамнинг ҳукмидир. Анди сен қолган умрингни солиҳ амаллар билан стказишга ҳаракат қил. Чунки, қолган умринг бир ойми, бир неча кун ёки соатми, қанча қолганини билмайсан. Доимо Аллоҳнинг ушбу ссзларини ёдингда тут:
«Ҳеч шубҳа йсқки, кимда-ким А оббисининг (ҳузурига) жиностчи-кофир бслган ҳолда келса, у ҳолда албатта унинг учун жаҳаннам бор бслиб, у (кофир) у жойда на сла олар ва на сшай олар» (То-ҳа: 74);
«Бас, ана сшанда ким (ҳаёти-дунёда куфру исён билан) туғёнга тушган ва ҳаёти-дунёни (охиратдан) устун қсйган бслса, у ҳолда фақат жаҳаннамгина (унинг учун) жой бслар!» (Аозиот: 37 — 39).
Аллоҳ сизни барча сзгулик ва нажотга муваффақ қилсин. Аллоҳ ҳаётингизни шариат ёғдусида илм, амал ва даъват нуқтаи назаридан бахтли-саодатли қилсин!
Валлоҳу аълам...
Аллоҳ пайғамбаримиз Муҳаммад, Унинг оиласи ва барча саҳобаларига салавоту саломлар йслласин.
-
Фойдаланилган манбаълар
1. Шайх Абу Ҳомид Ғаззолий «Аҳёу улумид-дийн», «ал-Кутубул-илмийсҳ» нашриёти, биринчи нашри, 1406 ҳ. й.
2. Ҳофиз ибн Касир «ал-Бидасҳ ван-Аиҳасҳ», «ал-Мутавассит» нашриёти.
3. Шайх Абу Бакр ибн Алий ал-Хатиб Бағдодий «Таъриху Бағдаад», «ал-Кутубул-илмийсҳ» нашриёти.
4. Шайх ибн Жавзий «Таъриху Умар», Аҳмад Ҳавшон тадқиқи, «ал-Муайсд» нашриёти.
5. Шайх ибн Жавзий «ат-Табсираҳ», «ал-Кутубул-илмийсҳ» нашриёти, биринчи нашри, 1406 ҳ. й.
6. Имом Заҳабий «Тазкиратул-Ҳуффааз», «Аҳёут-туросил-арабий» нашриёти.
7. Ибн А ажаб Ҳанбалий «Жаамиъул-улуми вал-ҳиками», бешинчи нашри, 1400 ҳ. й.
8. Ҳофиз Абу Ауъайм «Ҳилстул-авлисаъ ва табақотул-асфисаъ», «ал-Китаабул-арабий» нашриёти.
9. Доктор Юсуф Қарзовий «Аафаҳаат ва лафаҳаат» (девон), «аз-Зисаъ» нашриёти, биринчи нашри, 1405 ҳ. й.
10. Саййид Ҳайсан Аффоний «А уҳбанул-лайл», «Ибн Таймийс» нашриёти, биринчи нашри, 1410 ҳ. й.
11. Имом Заҳабий «Сисру аъламин-нубалаъ», шайх Абдулқодир Арнаут тадқиқи, «ар-А исалаҳ» нашриёти, 1401 ҳ. й.
12. Шайх ибн Имод Ҳанбалий «Шажаротуз-заҳаб фий ахбаари ман заҳаб», «Аҳёут-туросил-арабий» нашриёти.
13. Ҳофиз Жалолиддин Суютий «Шарҳус-судур би шарҳи аҳлил-мавтаа вал-қубур», «ал-Кутубул-илмийс» нашриёти, биринчи нашри, 14004 ҳ. й.
14. Шайх ибн Жавзий «Софватус-софваҳ», Маҳмуд Форуқий ва Муҳаммад А авос тадқиқоти, «Маърифат» нашриёти, 1405 ҳ. й.
15. Доктор, фазилатли шайх Солиҳ Сидлон «Солатул-жамаати: ҳикамуҳа ва аҳкаамуҳа», «ал-Ватан» нашриёти, биринчи нашри, 1413 ҳ. й.
16. Қозий Абу Яъло «Тобақотул-ҳанаабилаҳ», «ас-Суннатул-Муҳаммадисй» нашриёти.
17. Шайх ибн Жавзий «Фазоилиз-зикри», «ал-Жийл» нашриёти, иккинчи нашри, 1405 ҳ. й.
18. Аллома ибн Қоййим Жавзийс «ал-Фавааид», «ан-Аафааис» нашриёти.
19. Жонбоз даъватчи Саййид Қутб «Фий зилалил-Қуръан», «аш-Шурууқ» нашриёти, тсққизинчи нашри, 1400 ҳ. й.
20. Имом Аҳмад «Китаабуз-зуҳд», Муҳаммад Саид баҳси ва тадқиқи, «ал-Китабул-арабий» нашриёти, биринчи нашри, 1406 ҳ. й.
21. Шайх Муҳаммад Жамил Зийну «Маълумаатун муҳиммаҳ минад-дийн».
22. Шайх Абу Ҳомид Ғаззолий «Мукошафатул-қулуб», «Аҳёул-улувм» нашриёти, биринчи нашри, 1403 ҳ. й.
23. Шайх ибн Хилликаан «Вафиййатил-аъйаан ва анбааиз-замаан», «Содир» нашриёти, Байрут шаҳри, 1397 ҳ. й.
Тамом
Манбаа: www.hikmatnuri.com