forum.ziyouz.com
Yurtdosh => Hamyurtlar => Andijon viloyati => Mavzu boshlandi: shoir 13 Iyul 2006, 05:02:02
-
Andijon, city and administrative center in far eastern Uzbekistan in Andijon province, at the southeastern edge of the Fergana Valley. Andijon is about 475 km (about 295 mi) east of Toshkent, and about 45 km (about 30 mi) west of Osh, Kyrgyzstan. Andijon is a center for oil production and has a few oil refineries. Cotton growing and processing remain the dominant economic activities.
Andijon sits on an ancient riverbed (Say River) and is known to have existed since the 9th century on a trade route into western China. Andijon was the 15th-century capital of the Fergana Valley, and in the 18th and 19th centuries a part of the Kokand khanate (state), centered in present-day Qŭqon. In 1876 Andijon was captured by Russian forces. The Fergana Valley's last local rebellion against the rule of the Russian tsar took place at Andijon in 1898. An earthquake destroyed most of the old part of the city in 1902, killing more than 4000 people. The Babur Literary Museum is in Andijon. The museum is named after Zahiruddin Muhammad Babur, who was born in Andijon in 1483 and founded the Mughal Empire of northern India. The museum was opened in 1989 on the site of his residence in celebration of the 460th year of publication of his autobiography entitled Baburname, published in English as the Memoirs of Babur. Andijon also has teacher-training, medical, and cotton-growing institutes. (1999 estimate) 323,900.
Encarta Encyclopedia 2004.
-
Андижан, город, центр Андижанской области Узбекской ССР. Расположен в юго-восточной части Ферганской долины, на древних отложениях р. Андижансай. Узел железных и шоссейных дорог (ж. д. и автодороги на Ташкент, Наманган, Ош, Джалал-Абад и Коканкишлак). Население 188 тыс. чел. (1970; 85 тыс. в 1939, 131 тыс. в 1959). Машиностроительная (производство машин и оборудования для ирригации и хлопковых предприятий и др.), электротехническая, хлопкоочистительная, маслобойная, гидролизная промышленность. Обувная, швейная и трикотажная фабрики, консервный завод. В А. институты: педагогический, педагогический институт языков, медицинский, хлопководства (кишлак Куйган-Яр); 7 средних специальных учебных заведений. Узбекский театр музыкальной драмы и комедии им. Ахунбабаева, театр кукол. Историко-краеведческий музей. В районе А. — месторождения нефти и газа.
Известен с 9 в. С 15 в. А., расположенный на караванном пути в Китай, был торговым и ремесненным центром Ферганы. 9 января 1876 взят русскими войсками при завоевании Кокандского ханства. В мае 1898 в А. вспыхнуло Андижанское восстание 1898. В 1902 был сильно разрушен землетрясением, но вскоре отстроился. С начала 20 в. один из крупных экономических и торгово-промышленных центров Туркестана.
Большая Советская энциклопедия
-
Andijan or Andizhan, city (1991 pop. 298,000), capital of Andijan region, Uzbekistan, in the Fergana Valley, on the Andijan-Say River. It is an industrial center in an irrigated area that produces fruits, cotton, and silk. The city is traversed by numerous irrigation canals. It was a major stop on the caravan route between the Persian and Chinese empires. It was seized by Russia in 1876
Columbia Encyclopedia
-
Andijan. From the mid-eighteenth century Andijan was a part of the Khanate of Kokand. Andijan was seized by Russia in 1876 in the course of a campaign led by General Mikhail Skobelev to suppress an insurrection directed against the Khan of Kokand, and became part of the new Fergana Province. In 1898 it was the scene of another uprising, this time against the Russians, led by an Ishan from the nearby village of Min-Tyube. A thousand of his Murids attacked the Russian garrison in the early hours of the morning, killing a few soldiers, but the rebellion was easily suppressed. In 1902 most of Andijan was levelled by a severe earthquake, and consequently there are few buildings of historical interest left.
Wikipedia Encyclopedia
-
Andijon, also spelled Andizhan, or Andizan, city, extreme eastern Uzbekistan. Andijon lies in the southeastern part of the Fergana Valley. The city, which stands on ancient deposits of the Andijon River, dates back at least to the 9th century. In the 15th century it became the capital of the Fergana Valley and, being on the Silk Road caravan route to China, its chief centre of trade and handicrafts.
Britannica Encyclopedia
-
АНДИЖАН , город в Узбекистане, центр Андижанской обл. Железнодорожный узел. 298,3 тыс. жителей (1991). Машиностроительная (электротехническое, ирригационное оборудование), легкая (хлопкоочистительная, хлопчатобумажная, обувная, трикотажная, швейная), пищевкусовая промышленность; гидролизный завод. 4 вуза. 2 театра. Известен с 9 в. под названием Андукан, с 1876 в Российской империи.
Большой Энциклопедический Словарь
-
ААДИЖОА — Андижон вилостидаги шаҳар. Вилостнинг маъмурий, иктисодий ва маданий маркази. Ўзбекистоннинг йирик индустриал шаҳарларидан бири. Шаҳар Фарғона водийсининг шарқида. Андижонсой ёқасида, денгиз сатҳидан 450 м баландликда жойлашган. Июлнинг сртача т-раси 27° — 28°, снв.ники — 3°. Аҳолиси 333,4 минг киши (2000). Майдони 74,3 км2. Андижон ш. шим.-ғарбдан Олтинксл тумани ғарбдан Булоқбоши тумани ва жан.-шарқдан Андижон туманс б-н чегарадош.
Шаҳарнинг пайдо бслиши ва номининг келиб чиқиши ҳақида турли хил афсона ва ривостлар мавжуд. Айрим манбаларда шаҳар номи «анди», «адоқ» («азоқ») каби уруғ атамалари б-н боғлиқлиги ксрсатилган. Бир вақтлар бу ерда андилар (ҳиндлар) сшаган ва шаҳарнинг номи «Андукон» деб аталган, деган ривост ҳам бор. А.нинг Арк қисмида (ҳоз. Бобур маҳалласи) ва Шаҳристонда олиб борилган археологик қазишлар натижасида 7 — 8- а.ларга оид буюмларнинг топилиши унинг Ўрта Осиёдаги ксҳна шаҳарлардан бири сканлигини тасдиқпайди. Ўрта асрларда шаҳар Арки мудофаа деворлари б-н сраб олинган. Араб халифалиги даврида Андукон дейилган. А. илк бор ёзма манбаларда 10-а. араб сайёҳлари Ибн Ҳавқал ва Муқаддасий асарларида Андукон шаклида қайд стилган. 11-а.да шаҳар Корахонийлар ҳукмронлиги остига стган. 11—12- а.ларда Фарғона водийсининг йирик савдо ва ҳунармандчилик марказига айланган. Шаҳар мсғуллар истилоси даврида вайрон стилган ва манбаларда қайд стилишича, 13- а. охирларида мсғул хонлари бслмиш Тува ва Хайду томонидан қайта тикланган. А. 14-а. 70-йларида Фарғона водийси б-н бирга Амир Темур давлати таркибига кирган. 15-а. 2-срмидан А. Темурийлар давлатига қарашли Фарғона вилостининг пойтахти бслган. Айниқса Умаршайх Мирзо ва унинг сғли Заҳириддин Муҳаммад Бобур даврида шаҳарда хсжалик, фан, маданист ривож топган. Хусусан, Бобур сзининг машҳур «Бобурнома» асарида А.ни шундай таърифлайди: «Ошлиғи вофир, меваси фаровон, қовун ва узуми схши бслур. Қовун маҳалида полиз бошида қовун сотмоқ расм смас... Андижон ношпотисидан схшироқ ношпоти бслмас. Мовароуннаҳрда Самарқанд ва Кеш (ҳоз. Шаҳрисабз) қсрғонидин сснгра мундин улуғроқ қсрғон йсқтур. Уч дарвозаси бор... Тсққиз тарнов сув кирар. Бу ажабдурким бир ердан ҳам чиқмас... Али туркдур»... 1504 й.дан А. шайбонийлар қсл остига стган. 1710 й.да Қсқон хонлиги таркибига кирган ва А оссис Қсқон хонлигини бутунлай босиб олгунига қадар (1876 й. гача) А. беклигининг қароргоҳи бслган.
Шаҳарда маҳаллий халқдан ташқари Шарқий Туркистон (Синьязсн)дан келганлар ҳам сшаган. Шаҳар сзининг ҳунармандчилик буюмлари, ип ва ипак газламалари б-н шуҳрат қозонган.
19-а. срталарида А. 4 даҳага бслинган сди. Ҳар бир даҳанинг қозиси, мингбошиси бслган. Даҳалар оқсоқол бошлиқ маҳаллаларга бслинган. 1877 й.да шаҳарга ёндош Хоқон (Хақан) қишлоғи аҳолиси ксчирилиб срнида рус босқинчилари учун снги шаҳар қурила бошлади. Шаҳар А оссис б-н темир йсл орқали боғлангач (1899), қ.х. маҳсулотларини қайта ишлайдиган дастлабки саноат корхоналари вужудга келди.
1898 й. А.да подшо ҳукумати маъмурларининг зулмига қарши Дукчи Ашон — Муҳаммадали халфа Собир сғли раҳбарлигида халқ қсзғолони бслиб стди. Қсзғолон ниҳостда шафқатсизлик б-н бостирилди, ксплаб бегуноҳ одамлар слдирилди, қсзғолон ташкилотчилари қатл стилди (қ. Андижон қсзғолони).
А. кучли сейсмик зонада жойлашган. 1902 й. 16 дек.да 9 балли зилзила бслиб, маҳаллий аҳоли уйлари бутунлай вайрон бслди (қ. Андижон зилзиласи). 1916 й. А. меҳнаткашлари подшо ҳукуматининг мардикорликка олиш сиёсатига қарши халқ қсзғолонида фаол қатнашди.
Шаҳарда 48 замонавий йирик саноат корхоналари, 63 қурилиш ташкилотлари ва маҳаллий саноат корхоналари ишлаб турибди. «Андижонмаш», «Андижонирмаш» каби акяисдорлик жамистлари пахта з-длари учун ускуналар, қ.х. машиналарига сҳтиёж қисмлар, насослар, универсал юклагичлар, айланма плуглар, ногиронлар учун аравачалар ва б. анжомларни ишлаб чиқаради. А.да ишлаб чиқарилган дизель ва насослар, универсал юклагичлар бошқа мамлакатларга скспорт қилинади. А. корхоналари слектроника («Алектродвигатель», «Алектроаппарат» акяисдорлик жамистлари) машиналари ҳам ишлаб чиқаради. «Биокимё» з-дида стил спирти, сфироалдегиднал фракяис, углекислота ва чорва озуғи тайёрланади (қ. Андижон биокимё заводи). Тикувчилик ва пойабзал ф-калари бор. Маҳаллий саноат корхоналари ҳам пойабзал, безакли газлама, мебель ва уй-рсзғор буюмлари и. ч.га ихтисослашган. Андижонда озиқ-овқат саноатининг барча тармоқлари ривожланган.
Шаҳарда 50 қсшма корхона мавжуд (АҚШ, Хитой, Буюк Британис, Корес А еспубликаси, А оссис, Италис, Қирғизистон ва б. б-н ҳамкорликда). Улардан 5 таси «ЎзДАУавто» қсшма корхонасига автомобиллар учун бутловчи қисмлар ишлаб чиқаради. Шаҳарда йилдан йилга снги қсшма корхоналар ишга туширилиб, замонавий ва скспортбоп маҳсулотлар и. ч. йслга қсйилмоқда.
Шаҳарда 3000 тага сқин кичик ва срта бизнес субъектлари, 7000 дан зиёд хусусий тадбиркорлик фаолисти б-н шуғулланувчилар бор:
Мустақиллик йилларида шаҳарда бунёдкорлик ишлари ривож топди. Андижон вилости ҳокимисти биноси олдида шаҳарнинг марказий майдони бунёд стилиб, Бобур номи берилди (1991) ва бу ерга унинг от миниб турган ҳайкали срнатилди. Майдон атрофида Охунбобоев номидаги вилост театр биноси, Бобур номидаги вилост кутубхонаси, Аббос Бакиров номидаги кинотеатр, Андижон тиббиёт институтининг бош биноси жойлашган.
Шаҳар марказидан стган снг катта ксча — Алишер Аавоий шоҳ ксчасидир. Алишер Аавоий номидаги маданист ва истироҳат боги 1999—2000 й.ларда қайта таъмирланиб, шарқона шаклда «Арк» дарвозаси бунёд стилди. Боғ ичида рамзий бургутга уйғунлаштириб қурилган томоша иншооти —амфитеатр ниҳостда маҳобатли ксринишга сга. Андиликда вилост ва шаҳарнинг снг катта тантаналари шу ерда стказилади. Шаҳарда кейинги йилларда замонавий меъморлик анъаналарида қурилган теннис корти, «Ааврсз» стадиони, асропортдаги депутатларни кутиб олиш ва жснатиш зали, «Автотеххизмат», Чслпон боғи, Марказий банк вилост бош бошқармаси, «Асакабанк» шаҳар молис бслими биноси, А еспублика шошилинч тиббий ёрдам марказининг бслими бинолари, Андижон тиббиёт ин-ти, 4 касб-ҳунар коллежи, 1 академик лияей, «ДАУ Юнител» қсшма корхонаси, ксп қаватли турар жой бинолари ва ксплаб супермаркет, савдо шахобчалари бунёд стилди. Шаҳарда 25 транспорт ва 5 алоқа корхонаси, 10 коммунал ташкилотлари мавжуд. Транспорт воситалари кат-найдиган ксчалар сони 365 та бслиб, уларнинг уз. 770 км ни ташкил стади. Шаҳарда «Ўздунробита», «Камалак— ТВ» ва «ДАУ Юнител» қсшма корхоналар хизматлари свазига аҳоли усли ҳамда пейджинг алоқа воситаларидан фойдаланмоқда.
Шаҳарда 2600 га сқин савдо ва 700 дан зиёд маиший хизмат ксрсатиш шахобчалари мавжуд.
А. мамлакатнинг фан, маданист мар-казларидан бирига айланди. Шаҳарда 4 ин-т, 21 срта махсус, касб-ҳунар таълим сқув юртлари, 47 умумтаълим мактаби ва 86 мактабгача тарбис муассасаси мавжуд. 1999/2000 й.ларда ин-тларда 8816 талаба, срта махсус сқув юртларида 14352, умумтаълим мактабларида 68630 сқувчи таълим олди.
Шаҳарда 3 театр, 25 оммавий кутубхона, 6 клуб, 5 кинотеатр, 5 маданист ва истироҳат боғи, 4 маданист уйи, 3 музей, 3 мусиқа ва санъат мактаби мавжуд (2000). 9 спорт мактаби, 10 стадион, 4 сузиш ҳавзаси, 1 теннис корти (14 майдон), 62 спорт зали ва бир қатор спорт майдонларида аҳоли спорт б-н шуғулланади.
Ад. Шокаримов С. Андижон, Т., 2000.
Бахтиёр Зисев.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
...biri Andijondurkim... Farg‘ona viloyatining poytaxtidur. Oshlig‘i vofir, mevasi farovon, qovun va uzumi yaxshi bo‘lur. Qovun mahalida poliz boshida qovun sotmoq rasm emas. Andijonning noshpotisidin yaxshiroq noshpoti bo‘lmas.
Movarounnahrda Samarqand va Kesh qo‘rg‘onidan so‘ngra mundin ulug‘roq qo‘rg‘on yo‘qtur. Uch darvozasi bor. Arki janub tarafida voqi’ bo‘lubtur. To‘qquz tarnov suv kirar. Bu ajabturkim, bir yerdin ham chiqmas.
Qal’aning girdo-girdi xandaqning tosh yoni sangrezalik shohroh tushubtur. Qal’aning girdo-girdi tamom mahallottur. Bu mahalla bila qal’ag‘a fosila ushbu xandaq yoqasidog‘i shohrohtur.
Ovi qushi dog‘i ko‘p bo‘lur, qirg‘ovuli behad semiz bo‘lur. Andoq rivoyat qildilarkim, bir qirg‘ovulni oshginasi bila to‘rt kishi yeb tugata olmaydur.
Eli turkdur. Shahri va bozorisida turkiy bilmas kishi yo‘qtur. Elining lafzi qalam bila rosttur. Ani uchunkim, Mir Alisher Navoiyning musannafoti, bovujudkim Hirida nash’u namo topubtur, bu til biladur.
Elining orasida husni xeyli bordur. Xoja Yusufkim musiqada mashhurdir, Andijoniydur...
"Boburnoma"dan
-
ААДИЖОА АВТОМОБИЛА¬ ЎА ИАДИҚЛАА И ЗАВОДИ, Ўз Тонг Хонг — Ўзбекистон-корес қсшма корхонаси. 1997 й.да ишга туширилган. Андижон ш.да жойлашган. Асака автомобиль заводининг турли маркадаги енгил автомобиллари учун сриндиқлар ишлаб чиқаради. Корхона муассислари «Ўзавтосаноат» уюшмаси ва Корес А еспубликасидаги «Тонг Хонг слектрик ЛТД» компанисси. Йиллик лойиҳа қуввати 700 минг сриндиқ.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
«ААДИЖОА АГА ОФИА МАСИ» АКА¦ИЯДОА ЛИК ЖАМИЯТИ - консерва саноати корхонаси. Андижон ш.да жойлашган. «Ўзмевасабзавотузумсаноатхолдинг» компанисси таркибига киради. Мева консервалари ва шарбатлари, томат қайласи, жем, қиёмлар, турли хилдаги тузлама сабзавот маҳсулотлари ишлаб чиқаради. Корхона 1942 й.да Симферополдан свакуаяис қилинган консерва з-ди негизида Андижон консерва з-ди номи б-н ташкил стилган. 1994 й.дан ҳозирги номда ва очиқ турдаги акяисдорлик жамисти. Дастлаб фақат бочкаларда тузланган помидор, қисман қиём ва повидло ишлаб чиқарган. 1946 й.дан корхонанинг и.ч. қуввати оширилди, турли мева-сабзавот консервалари и.ч. 20 млн. банкага етказилди. 1965—75 й.ларда томат яехлари қайта қурилиб, бир суткада 1000 т гача помидорни қайта ишлаш мумкин бслган автомат линислар срнатилди, корхонанинг йиллик қуввати 106 млн. шартли банка маҳсулотга етказилди. 1991 й.да мева шарбати и.ч. яехи ишга туширилди. Корхонада ҳар йили сртача 40,08 млн. шартли банка маҳсулот ишлаб чиқарилади. Корхона ҳузурида чет сл сармослари асосида «Андижон дурдонаси» мева шарбати ишлаб чиқарадиган «Англо-инвест» ҳамда гсшт консерваси ишлаб чиқарадиган «АА М С» қсшма корхоналари ишлайди. Корхона мева шарбати ва консерва маҳсулотларини скспортга чиқаради.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА БИОКИМА ЗАВОДИ - йирик кимё саноати корхонаси. Андижон ш.да жойлашган. «Ўзкимёсаноат» уюшмаси таркибига киради. Дондан ректификаяисланган озиқ-овқат (стил) спирти ишлаб чиқаради. А еспубликадаги озиқ-овқат, тиббиёт, атир-упа ва б. саноат тармоқларини спирт б-н таъминлайди. Корхона 1953 й.да Андижон гидролиз з-ди сифатида ташкил стилган ва чигит шулхаси, шоли қобиғидан техник стил спирти, озуқа ачитқилари, ксилит, нитролигнин ва б. маҳсулотлар ишлаб чиқарди. 90-й.лар бошидан атроф муҳитга салбий таъсирини ҳисобга олиб з-днинг ишлаб чиқариш йсналишини сзгартириш ишлари бошланди ва 1994 й.дан гидролиз саноати и.ч. қувватлари тсхтатилди. 1991—94 й.ларда стил спирти и.ч. қувватлари қурилиб, корхонанинг 1-навбати 1994 й.дек.да ишга туширилди (лойиҳа қуввати йилига 915 минг дал стил спирти). 1995 й. сент.дан корхонанинг (йиллик лойиҳа қуввати 877 минг дал бслган) 2-навбати қурилиши бошланди ва 1999 й.да ишга туширилди.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА БОЛАЛАА ВА АШЛАА ТЕАТА И, Аббос Бакиров номидаги Андижон давлат болалар ва ёшлар театри — болалар ва ёшлар театри. 1990 й. 1 дек.да «Истиқбол» театр-студисси асосида ташкил бслган. «Темир хотин» (Ш. Бошбеков) спектакли б-н очилган. Театрнинг асосчиси ва бадиий раҳбари Маннон Ҳамидов бошчилигида Қ. Мадаминов, М. Турғунов, М. Мадраҳимова, Т. А сзиева, М. Холдоров, Ф. Мамасодиқова, адабий смакдош Зиё Аажмий кабилар театрнинг дастлабки ижодкорларидир. «Балойи нафс» (М. Асадуллаев), «Ҳазон бслган гул» (X. Қозоқова), «Яхшивой ва Амонвой» (Б. Ихтиёров), «Дилижон дайдилари» (М. Ҳамид), «Мсъжизалар олами ёхуд Саноъи нафиса» (3. Аажмий) ва б. театрда саҳналаштирилган дастлабки спектакллардир. «Севги афсонаси» (О. Холдор), «Тсйлар муборак» (Ў. Ҳошимов), «Афандининг беш хотини» (И. Содиқов) комедислари, «Алвидо болалик» (Т. Малик) фожиавий драмаси, «Ҳаёт сшик ортида» (С. Сирожиддинов) трагикомедисси, шунингдек А. Собировнинг «Буқоқнинг кснгли» ҳажвий томошаси б-н театр сз мавқеини мустаҳкамлаб олди. Театр сз режиссурасида замонавийлик ва томошавийликнинг сзига хос турмушбоп уйғунлигини, содда ва айни бир пайтда нозиқ дид б-н пурмаъно асарлар сратиш маҳоратига сришди. «Ааргис фожиаси», «Шайтон ксли ёнида» (И. Юмагулов), «Касотлар» (А. Собиров), «Занжирбанд шеър» (3. Аажмий), «Қирол Лир» (У. Шекспир), «Бугуннинг Ҳамлети» (М. Ҳамид) сингари спектакллар театрнинг кейинги йиллар ижод маҳсулидир.
Ашларни маънавий камол топишида сз ҳиссаларини қсшиш, стмишимизнинг буюк тарихини ҳаққоний акс сттириш, миллий театр анъаналарига содиқ қолиб, устозлар йслидан бориш театрнинг асосий мақсадидир. М. Убайдуллаева, С. Улуғов, Б. Мирзакаримова, Ш. Абдуллаева, В. А сзиматов, С. Бойхонбоева, А. Ҳакимов, М. Иброҳимова, В. Турдиев, С. Мирзаев ва б. театрнинг етакчи актёрларидир.
Салоҳиддин Сирожиддинов.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА ВИЛОЯТ АДАБИАТ ВА САААªАТ МУЗЕЙИ — Андижон ш.даги сзбек адабиёти ва санъати асарлари тупланган муассаса. 1989 й. вилост слкашунослик музейидан ажралиб чиқиб мустақил фаолист ксрсата бошлаган. Андижон ш.даги меъморий ёдгорлик Аҳмадбек ҳожи меҳмонхонаси (музей маъмуристи ва санъат булими) ҳамда Арк ичи (адабиёт булими) меъморий ёдгорлигида жойлашган. 1975 й. Ўзбекистон Қслёзмалар ин-ти адабиёт музейининг Андижон булими сифатида Ҳ. Сулаймонов ташаббуси б-н Андижон жоме масжиди мажмуасида очилган. 1978 й.дан вилост улкашунослик музейи ихтиёрида, тасвирий ва амалий санъат булими ташкил стилди. Музейнинг умумий жамғармаси 3718 та бслиб, адабиётлар (2565 та), тасвирий ва амалий санъат асарлари (1000 дан ортиқ) тупланган. Музейда республика ва вилост миқёсидаги турли даврларда халқ усталари томонидан сратилган амалий санъат намуналари, тасвирий санъат асарлари, шарқ мутафаккирлари қслёзма ва тошбосма асарлари, ҳоз. давр адабий муҳитини акс сттирувчи материаллар сақланади. Жумладан, Бобур бслимида Бобур ҳаёти ва ижодига оид бой материаллар, тарихий манбалар тупланган; Жомийнинг «Девон»и, А. Бедилнинг «Куллиёт»и ва б. қслёзма асарлар диққатга сазовор. Музейда турли мавзуда ксргазмалар ташкил қилинади.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА ВИЛОЯТ ЎЛКАШУАОСЛИК МУЗЕЙИ — Андижон ш.даги музей. Вилост қ.х. ютуқлари ксргазмаси асосида ташкил стилган (1934). Музейда Фарғона водийсидаги халқ тарихи, маданисти, водийнинг табиати, табиий бойликлари, халқ хсжалиги ютуқлари, вилост меҳнат ва иқтисодий алоқаларини акс сттирувчи ксргазмалар, муҳим тарихий ҳужжат ва ашёвий далиллар, 300 га сқин тасвирий санъат асарлари, 1000 дан зиёд амалий санъат буюмлари ва б. бор. Музейда слка табиати, моддий-маънавий маданисти тарихини сзида акс сттирган 30 мингдан ортиқ ноёб скспонатлар сақланади (2000). А.в.с.м.нинг туманлар (Асака, Шаҳрихон, Қсрғонтепа, Улуғнор, Жалақудуқ ва б.) да бслимлари мавжуд. Музей 1982 й.да барча қулайликларга сга бслган замонавий бинога ксчиб стди.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
«ААДИЖОА ДОА МАҲСУЛОТЛАА И» АКА¦ИЯДОА ЛИК ЖАМИЯТИ - озиқ-овқат саноати корхонаси. Андижон ш.да жойлашган. «Ўздонмаҳсулот» давлат-акяисдорлик корпораяисси таркибига киради. 1964 й. Андижон ун комбинати сифатида ташкил стилган. 1994 й.дан ҳозирги номда ва очиқ турдаги акяисдорлик жамисти. Асосан ун ва чорва учун аралаш ем маҳсулотлари ишлаб чиқаради. Бир йилда 68500 т ун, 73000 т аралаш ем и.ч. қувватига сга. 1967 й. корхонада слеватор (дон сақлаш бслими), 1968—69 й.ларда аралаш ем яехи ишга туширилди. 1984— 89 й.ларда асосий и.ч. ускуналари Швейяариснинг «Бюллер» фирмасининг технологик линислари б-н алмаштирилди ва и.ч. қувватлари оширилди.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА ЖОМЕ МАСЖИДИ МАЖМУАСИ — меъморий ёдгорлик (19- а. охири). Масжид, Мадраса ва минорадан иборат. Мадраса бош тарзи шарққа қаратиб қурилган. Тарзининг сртасида пештоқ қад кстарган. Унинг икки ёнида безакдор минора бор. Бурчакларида гумбазли дарсхоналар, уларнинг сртасида икки қаватли ҳужралар жойлашган. Биринчи қаватнинг текис деворларида тсрт бурчакли дарчаларга панжаралар ишланган. Иккинчи қаватдаги ҳужраларнинг меҳробий равоқлари бош тарзига ксркамлик бахш стади. Масжид мажмуанинг ғарбий қисмида жойлашган. Унинг тарҳи тсғри бурчакли хонақоҳ ва уч томони қатор устунли, шифти безакдор айвондан иборат.
Минора (бал. 32 м) ҳовлида жойлашган. Асоси саккиз қиррали, ёзма нақдши турунжлар ва кошин б-н пардозланган. Жомега бешта (жан.да битта, шим. ва шарқдан иккитадан) дарвоза орқали кирилган. А.ж.м.м. қурилишида Исахон, Ю. Мусаев ва б. усталар қатнашган. 1902 й.ги зилзилада шикастланган. Бинолар 1971 - 74; 1999-2000 й.ларда таъмирланган.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА ЗИЛЗИЛАСИ - Ўрта Осиёда содир бслган кучли зилзилалардан бири. 1902 й. 16 дек. соат 10 да рсй берган. Бу зилзиладан Андижон ш. ва унинг атрофидаги қишлоқлар катта талафот ксрган. Ер кетма-кет уч марта силкиниб, биринчиси 8 — 9 балл, 1 — 1,5 минутдан сснг иккинчиси 9 баллдан ортиқ ва сна 30 минут стгач, учинчиси 8 — 9 балл бслди. 50 минг киши сшайдиган Андижон ш. б-н атроф қишлоқларда ксп жойлар вайронага айланди. Зилзилада 4652 киши нобуд бслди. Зилзила натижасида Андижондан 5 — 6 чақирим наригача бслган т.й. излари сгилиб қолди. Андижон ст-ссидаги паровоз ва поезд вагонлари изларидан четга суриб ташланди. 16 дек.дан сснг ҳам бир неча ой давомида Андижонда ер қимирлаб турди. Зилзила оқибатида Андижон ва унинг атрофида сни 10 см гача бир неча ёриқлар пайдо бслди. Айрим ерларда ер сатҳи 70 см гача чсқди. А.з. Жан. Фарғона флексураси — узилиш чизиғи бсйлаб содир бслган. Зилзила маркази Қораёрда (40,7° ш.к. 72,2° шқ.у.да) жойлашган.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА ИА А ИГАА¦ИЯ МАШИААСОЗЛИГИ ЗАВОДИ, «Андижонирмаш» — ирригаяис учун турли машиналар ишлаб чиқарувчи з-д. 1956 й.да Андижон ш.да «Автотрактордеталь» з-ди (1941) негизида курилган. З-д асосан ер текислайдиган машиналар, юклагичларнинг осма жиҳозлари, гидрояилиндрлар, манипулсторлар, виб-ропресслар ва б. ирригаяис техникаси ишлаб чиқаради.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
«ААДИЖОА» МЕҲМОАХОААСИ -Андижондаги замонавий бино. Ўзбекистон давлат лойиҳалаш ин-тида ишланган лойиҳа асосида миллий меъморлик анъаналаридан фойдаланиб қурилган (1967, меъмори А. Ҳожибеков). Бино уч қаватли. Биринчи қаватда маъмурий ва маиший хизмат ксрсатиш хоналари, қаҳвахона ва б. хсжалик хоналари, иккинчи ва учинчи қаватида меҳмонлар учун 200 сринли хоналар жойлашган. Меҳмонхона тепасига ишланган устунли шийпон, бош бинога тақаб курилган ресторан, юқорисидаги айвон-чойхона бинога ксркамлик бахш стган. «А.» м. жойлашган Бобур номидаги маркази й майдонда Андижон театри ва кинотеатр маъмурий бинолар б-н уйғунлаштирилиб схлит меъморий ансамбль сратилган.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА МУҲААДИСЛИК-ИҚТИСОДИАТ ИАСТИТУТИ - иқтисодчи ва муҳандислар тайёрлайдиган олий сқув юрти. Андижон ш.да. Тошкент давлат иқтисодиёт ун-тининг Андижон бслими негизида 1992 й.да барпо қилинган Андижон иқтисодиёт ва бошқарув ин-ти ҳамда Андижон муҳандислар тайёрлаш скспериментал сқув-и.ч. маркази негизида 1995 й. 5 июнда ташкил топди. Ин-т таркибидаги кундузги «Бошқарув», «Иқтисодиёт», «Му-ҳандислик» ф-тлари ва сиртқи ф-тда 10 таълим йсналиши бсйича бакалаврлар ва 3 мутахассислик бсйича магистрлар тайёрланади. 1999/2000 сқув йилида 3,5 мингдан ортиқ талаба таълим олди; 18 кафедрада 245 проф.-сқитувчи, жумладан 12 фан д-ри ва проф., 75 фан номзоди, дояент ишлади. Ин-т аспирантурасида 20 га сқин аспирант таҳсил олмоқда. Ин-т кутубхонасида 120 мингдан зиёд асар сақланади (2000). Иқтисодиёт ва техника-технологис соҳалари бсйича илмий кадрлар ҳам тайёрланади. Илмий ишлар нашр стади. 2000 й.гача 11 мингдан ортиқ мутахассислар тайёрланди.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
«ААДИЖОА ЛОЛА¬КАСИ» - сзбек халқ чолғу куйи ва айнан шу номдаги рақс. 20-й.лардан бошлаб андижонлик созанда ва актёр Ориф Гармон Тошматов талқинида оммавийлашган. «А.п.» 2/4 (ёки 4/4) мусиқа слчови, одатда соф мажор тоналлиги, шсх сийрати б-н ажралиб туради. У, бир томондан сзбек мумтоз куйлари (мас, «Ааво чархи»)га, иккинчи томондан сса бошқа халқлар (жумладан рус) фольклори намуналарига оҳангдош. «А. п.» сурнай, қсшнай, шунингдек гармон товушқаторига хос диатоник тузилмалари, одат тусидаги куй йсналишларини сзида уйғунлаштирган. Андижонда «Андижон полькаси» халқ рақс ансамбли ташкил стилган (1957).
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
«ААДИЖОА ЛОЛА¬КАСИ» ХАЛҚ А АҚС ААСАМБЛИ - Андижон ш. маданист уйида 1957 й.да ташкил қилинган. 1983 й. «халқ ансамбли» унвони берилган. Ансамблнинг асосий мақсади сз ижоди давомида сзбек йигитлар рақсини қайта тиклаш, ривожлантириш, ёшларга сргатишдир. А епертуари сзбек халқ куй, қсшиқ ва рақсларидан иборат. 40 нафар ижрочиси бор (1997). «Марҳабо, талантлар», «Чашма», «А ақс» ксрик ва телетанловлари ғолиби. Ансамбль ижодий фаолисти ҳақида «Мен рақсга тушмоқчиман» номли телефильм ишланган. А. Мелибоев, С. Абдумажидов, А. Юнусов, М. Мсминов, В. Қодиров, М.Қодиров ва б. ансамблнинг етакчи раққослари. Ансамблнинг бадиий раҳбари — Абдуғаффор Қодиров. Испанис, Болгарис, Украина, Озарбайжон, Грузис, Молдавис мамлакатларида гастролда бслган.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА «СЕМУА Ғ» ТА ИКОТАЖ АКА¦ИЯДОА ЛИК БИА ЛАШМАСИ - енгил саноат корхонаси. «Ўзбекенгилсаноат» давлат уюшмаси таркибига киради. 1966 й.да Андижон ш.да ишга туширилган. 1966—95 й.ларда Андижон трикотаж ф-каси, Андижон трикотаж и.ч. бирлашмаси номлари б-н аталган. 1996 й.дан ҳозирги номда. Аркаклар, аёллар, болалар трикотаж кийимлари, спорт кийимлари ишлаб чиқаради. Йиллик лойиҳа қуввати 12 млн. дона трикотаж кийимлари. Корхонада Франяиснинг «Альфа» фирмаси б-н ҳамкорликда чет сл сармоссини жалб стиб, жаҳон андозаларидаги трикотаж кийимлари ишлаб чиқарадиган қсшма корхона ташкил стилди.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА ТЕАТА И, Йслдош Охунбобоев номидаги Андижон вилост мусиқали драма ва комедис театри — тснғич сзбек профессионал театрларидан. 1919 й. носб.— дек.ида Ҳамза Ҳакимзода Аиёзий бошчилигида «Ягона труппа» номи б-н расман иш бошлаган. Труппанинг ташкилий, ижодий такомилида Т. Жалилов, А. Азимов (Оташ), Б. Файзиев, Орифжон Тошматов (Ориф Гармон), М. Аажмиддинов, Исҳоққори Каримов каби созанда, бастакор ва ҳофизлар, шунингдек С. Зиёев, М. Каримов, Б. Машрабий, А. Исроилов, Ф. Бойбеков сингари ижодкорлар муносиб ҳисса қсшганлар. 1924 й. театр «Умид» труппаси номи б-н Андижон маориф бслими ихтиёрига олинади. Труппага А. Исматов, Қ. Охунов, Ҳожи Зуннун каби актёрлар қсшилади. Дастлаб репертуар асосини маърифий руҳдаги ҳажман катта бслмаган асарлар ташкил сттан. Труппа сафида созанда ва овозли актёрларнинг борлиги жамоага соф драма қатори мусиқали драма спек-таклларини сратиш имконини берди. «Ҳинд ихтилочилари» (А. Фитрат), «Ладаркуш» (М. Беҳбудий), «Арқиной» (Чслпон), «Фидоий муҳаббат» (Ш. А асулзода), «Арк болалари», «Етим ва етима» (Ғ. Зафарий), «Лолахон» (К. Яшин) каби спектакллар мусиқавий ифодага, халқ қсшиқларига бойлиги б-н томо-шабин сътиборини қозонди. Ҳамзанинг «Заҳарли ҳаёт», Уйғурнинг «Туркистон табиби» каби асарлари ҳам срин олди. Театрга тажрибали реж.лардан М. Тожизода, Али Ардобус, X. Қориев — Ўғизлар таклиф стидяи. 1920 й.лар ре-пертуаридан рус босқинчилигига қарши оҳанг б-н суғорилган баъзи пьесаларнинг учраши алоҳида сътиборга лойиқ. К. А амзийнинг «Ватан қаҳрамо-ни», занжирбанд стилган она тимсолида «олами Турон» образини ифода стувчи «Она Ватан», Беҳбудийнинг «Ладар-куш» каби асарлари шулар жумласидан-дир. 1927 й.да театр Андижон ш. давлат труппаси номи б-н қайта тузилади. Унга стнографик — коняерт ансамблидан М. Қориёқубов, Тамарахоним, Г. А аҳимова, Қсқон театри артистларидан М. Қслдошев, Л. Саримсоқова, С. Хсжаев, У. Абдуллаев, 1929 й. Ҳ. Аосирова, М. Азизова, Ш. А аҳимова каби санъаткорлар келиб қсшилади. К. Яшин адабий смакдош, Т. Жалилов мусиқа раҳбари стиб тайинланади. «Ҳалима» (F. Зафарий), «Лайли ва Мажнун» (Хуршид), «Аршин мол олон» (У. Ҳожибеков), «Икки бойга бир малай» (К. Гольдони), «Ҳужум» (В. Ян), «Маликаи Турандот» (К. Гояяи) каби спектакллар труппанинг профессионал саҳна маҳорати ошишида, сз ижодий қиёфасига сга бслишида муҳим роль сйнади. 1931 й.да театрга Й. Охунбобоев номидаги Иккинчи сзбек давлат драма театри номи берилди. Театрнинг 30-й.лардаги ижодий ривожида бадиий раҳбар И. Каримов, директор М. Қориёқубов, мусиқа раҳбари Т. Жалилов, адабий смакдош С. Абдулла, реж. А . Султоновлар фаолисти алоҳида сътиборга молик бслди. Бош ролларни сйнаган А. Бакиров, Ҳ. Аминова («Аомус ва мухаббат», «Макр ва муҳаббат»да Ғулом, Онахон, Фердинанд, Луиза), А. Исматов («А устам»да А устам), Ш. А аҳимова, М. Юнусов, А. Иброҳимов («Ойхон», «Гулсара»да) ва б. йирик драма актерлари сифатида ижод стдилар. 1937 й. Исҳоқ қори Каримов, А . Султонов, С. Сайфий, А . А аҳимий халқ душмани сифатида қораланиб, ҳибсга олиндилар ва 1939 й.га қадар биронта ҳам спектакль қсйилмади. 1940 й. В. Азимов саҳнага қсйган «Тоҳир ва Зуҳра» спектакли театр ҳаётида снги босқичга айланди. У. Шекспирнинг «А омео ва Жульетта» фожиасининг илк бор А.т.да қсйилиши театрнинг улкан имконистларга сга сканлигини ксрсатди. «Шоҳи ссзана» (А. Қаххор), «Юрак сирлари» (Б. А аҳмонов), «Аурхон», «А авшан ва Зулхумор» (К. Яшин), «Қароқчилар» (Ф. Шиллер), «Чин мухаббат» (О. Ақубов), «Алишер Аавоий» (Уйғун, И. Султон), «Холисхон» (Ҳамза) каби спектакллар снлаб истеъдодли актёрлар етишиб чиқишида сзига хос мактаб бслди. А. Аминова, М. Убайдумаева, 60— 70-й.ларда Ҳ. Охунова, У. Ауралиев, Ҳ. Олимжонов, С. Улуғов, М. Қодиров, М. Бойматова ва б. актёрларнинг театрга келиб қсшилиши репертуарнинг бойишига, жаҳон драматургиссининг йирик намуналарига срин беришга имкон сратди. «Қирол Лир», «А ичард III» (У. Шекспир), «Меҳробдан чаён» (А. Қодирий), «Сув келтирган азиз» (А. Сафаров), «Юракдаги тош» (3. Муҳиддинов), «Она қизим» (Шуҳрат), «Бобур» (3. Муҳиддинов), «Бой ила хизматчи» (Ҳамза), «Фарғона тонг отгунча» (М. Исмоилий), «Тошболта ошиқ» (Ҳ. Ғулом), «Темир хотин» (Ш. Бошбеков), «Аодира» (Ҳ. А аззоқов), «Чорраҳа» (А. Жаббор), «Алла» (Т. Минуллин), «Зебуннисо» (Уйғун) ва б. театрда қсйилган снг схши спектакллардир. Театрда А. Аминова, Ҳ. Олимжонов, О. Саидбурҳонов, F. Ҳожиқулов, М. Бойматова, А. Ҳакимова, М. Йслдошева, С. Умаров, О. Махмудова, X. Солиев, X. Юнусов, Ш. То-жибоева каби санъаткорлар фаолист ксрсатмоқдалар. Театрнинг бош режиссёри ва бадиий раҳбари — Толибжон Ҳамидов (1997).
Сотимбой Турсунбоев.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА ТИББИАТ ИАСТИТУТИ — умумий амалиёт врачи ва врач-педиатрлар тайёрлайдиган олий сқув юрти. 1955 й.да ташкил стилган. Ин-тда даволаш, педиатрис ва врачлар малакасини ошириш ф-тлари, 55 кафедра, олий малакали ҳамширалар тайёрлаш бслими, тайёрлов бслими, лияей-интернат, аспирантура ва докторантура, марказий и.т. лабораторисси, клиник лаб.лар, сқув музейлари, кутубхоналар (332 минг дан зиёд асар) мавжуд. Ин-тда 2150 талаба сқийди; 375 сқитувчи (49 фан д-ри, проф., 184 фан номзоди, дояент) дарс беради; 4 Ўзбекистонда хизмат ксрсатган фан арбоби (И.Ю. Ибодов, Ҳ.Қ. Салоҳиддинов, Г.Ф. Коротько, СЮ. Турсунов) фаолист ксрсатади. Ин-т ташкил топгандан буён 22569 олий маълумотли врач, 107 фан д-ри, 502 фан номзоди тайёрланди, 8800 олий маълумотли врач малакасини оширди (2000).
Ин-т қошида 1971 й.да проф. Ю.О. Отабеков номидаги клиник касалхона (746 сринли) ташкил стилган. Касалхонада замонавий диагностик ва тиб-бий аппаратуралар б-н жиҳозланган 41 та бслимда 1062 малакали мутахассис ва ходим меҳнат қилади (2000). Техник ахборот б-н таъминлаш бслимида сқув-методик қслланмалар, илмий ва маъруза матнлари тспламлари чоп стилади. Ин-т «Тиббиёт гулшани» газ. нашрига сга. Ин-т негизида республика лимфологис ва вертебрологис илмий марказлари, ички касалликлар бсйича ихтисослашган кенгаш ташкил стилган. Ин-т 2000 й.да снги бинога ксчиб стди.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА ТИЛЛАА ЛЕДАГОГИКА ИАСТИТУТИ, Чслпон номидаги Андижон давлат педагогика институти — филолог педагог-мутахассислар тайёрлашга ихтисослашган олий сқув юрти. Андижон ш.да. Чслпоннинг 100 йиллиги муносабати б-н 1997 й.да ин-тга унинг номи берилди. Андижон педагогика ин-ти рус тили ва адабиёти ҳамда чет тиллар ф-ти асосида 1966 й. ташкил стилган. Ин-тда 3 та — инглиз тили, роман-герман тиллари, тиллар ф-ти ва 16 кафедра бор. Бундан ташқари замонавий ахборот маркази, 3 компьютер синфи, 2 лаб., 250 мингдан зиёд китоб жамғармасига сга кутубхона, 200 сринли қироатхона. 16 фан кабинетлари, спорт зали, сузиш ҳавзаси мавжуд. 1999/2000 сқув йилида 1345 талаба таҳсил олди; 205 сқитувчи (шу жумладан, 6 фан д-ри, 49 фан номзоди) ишлади. Ин-т таркибида 200 сқувчига сга бслган лияей, мактабгача тарбис муассасалари учун инглиз тили бсйича мураббий-трейнери ҳамда таржимон мутахассислиги берувчи икки йиллик педагогик касб курслари фаолист ксрсатади (2000).
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА «ТОЖМЕТАЛЛ» АКА¦ИЯДОА ЛИК ЖАМИЯТИ - пахта тозалаш саноати машинасозлиги корхонаси. Андижон ш.да жойлашган. «Ўзмашсаноат» уюшмаси таркибига киради. 1992 й.да «Коммунар» механика з-ди тарзида ташкил стилган. 1997 й. окт.дан ҳозирги номда ва очиқ турдаги акяисдорлик жамисти. Лахта тозалаш з-длари учун технологик жиҳозлар ва машиналар (бунт бузгичлар, тола тозалаш машиналари, линтерлар, чигитдан толани ажратадиган (жин) машиналари учун арралар, саноат вентилсторлари), асбоб-ускуналар, сҳтиёт қисмлар, халқ истеъмоли товарлари ишлаб чикаради. Корхонада ишлаб чиқариладиган технологик линислар ва б. маҳсулотлар МДҲдаги пахтакор мамлакатларга скспорт қилинади.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА УАИВЕА СИТЕТИ, Заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги Андижон давлат университети — илмий ва педагог кадрлар тайёрлайдиган олий сқув юрти. Ўзбекистон А еспубликаси Лрезиденти фармонига асосан 1992 й. 15 мартда Андижон пед. институти (1936 й. асос солинган) негизида Андижон ш.да ташкил стилган. 1990 й. 19 апр.да Заҳириддин Муҳаммад Бобур номи берилган.
Ун-тда 11 ф-т (мат., физика, кимё, биол., тарих, пед., филол., жисмоний маданист, ҳуқуқ-иқтисод, сиртқи таълим ва малака ошириш), 31 кафедра, 31 сқув ва 10 илмий лаб., 4 компьютер синфлари, расадхона бор. Халқаро интернет тармоғига сга кутубхонада 300335 асар сақланади (2000). Ун-т қошида академиклияей ва лияей-интернат мавжуд. Ун-тда 18 ихтисослик (мат., тадбиқий мат. ва информатика, физика, касб таълими, биол., кимё, геогр., скологис, сзбек филол.си, тарих, ҳуқуқшунослик, иқтисодчи-педагог, жисмоний тарбис, чизмачилик, тасвирий ва амалий санъат, бошланғич таълим ва тарбисвий иш, мусиқачи-педагог, пед. ва психологис, мактабгача ва оилавий таълим) бсйича мутахассислар тайёрланади. Ун-тда магистратура, аспирантура (сзбек тили, ватан тарихи, сримстказгичлар физикаси, биокимё, фалсафа, замонавий ва миллий адабиёт), докторантура (сзбек тили, ватан тарихи, срим стказгичлар физикаси), сримстказгичлар физикаси бсйича ихтисослаштирилган илмий кенгаш фаолист ксрсатади. 1999/2000 сқув йилида 3100 талаба таълим олди; 297 сқитувчи, жумладан 22 фан д-ри ва проф., 104 фан номзоди ва дояент ишлади. Ун-т фаолисти С.З. Зайнобиддинов, А.Қ. Қосимов, F.X. Абдуллаев, А.А. Абдуллаев, А .Т. Шамсутдинов, Г.К. Дубовский, Ҳ. А аззоқов, И. Лслатов, А. Аурмонов, 3. Қутибоев, Қ. Ларпиев, С.А. Воҳидова каби проф.-сқитувчилар номи б-н боғлиқ. Ун-тнинг «Ҳумо» ашула ва рақс ансамбли, кичик босмахонаси, «Андижон университети» ксп нусхали газ., спорт мажмуи мавжуд. Жисмоний тарбис ф-ти талабаларидан 82 таси мамлакат терма жамоаси аъзолари. 1 таси бокс бсйича жаҳон ва олимпиада чемпиони (М. Абдуллаев), 1 таси жаҳон чемпиони (Ў. Ҳайдаров), 1 таси олимпиада сйинлари бронза медали совриндори (С. Михайлов) (2000).
Ун-тда Фан-техника давлат қсмитасининг грантлари, «Сорос» ва б. жамғармалар б-н ҳамкорлик натижасида ҳар йили 5 млн. ссмлик иш бажарилган. 2000 й.гача ун-тда 30 мингдан зиёд мутахассис тайёрланди.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ ИАСТИТУТИ — қ.х. мутахассислари тайёрлайдиган олий сқув юрти. Андижон туманининг Куйганёр шаҳарчасида жойлашган. Ин-т 1964 й.да Тошкент ирригаяис ва қ.х.ни механизаяислаш инженерлари ин-ти бслими асосида барпо стилган Андижон пахтачилик ин-ти негизида 1992 й. 28 февр.да ташкил стилган. Ин-т таркибида агрономис, агроинженерлик, иқтисодиёт, сиртқи ва малака ошириш ф-тлари ва 21 кафедра мавжуд бслиб, 10 таълим йсналиши бсйича бакалаврлар тайёрланади. Булар — агрономис, мева-сабзавотчилик ва токчилик, ссимликларни ҳимос қилиш, ипакчилик, зоотехнис, агроинженерлик, сув хсжалиги ва мелиораяис, иқтисодиёт, бухгалтерис ҳисоби ва аудит, агроинженерлик бсйича касбий педагогик тайёргарлик таълим йсналишларидир. Ин-т қошида академик лияей, лияей-интернат ва сқув-илмий и.ч. хсжалиги фаолист ксрсатади (2000).
1999/2000 сқув йилида ин-тда 3 минг атрофида талаба сқиди; 200 проф.-сқитувчи, жумладан 1 акад., 7 фан д-ри, проф., 100 дан ортиқ фан номзоди, дояент ишлади. Ин-т ташкил стилгандан бери 12 мингдан ортиқ мутахассис тайёрлади; 4 минг раҳбар кадрлар ва мутахассислар қайта тайёрланди (2000). Ин-т олимлари томонидан дарслик, сқув қслланма, илмий-методик тспламлар нашр стилади.
Ин-т олимлари хорижий мамлакатларнинг нуфузли олий сқув юртлари б-н сқув жараёнини такомиллаштириш ва и.т. ишларни ҳамкорликда олиб бориш борасида алоқалар срнатган. Жумладан Шотландис қ.х. коллежи ва TEMRUS-DESPES лойиҳаси бсйича Аидерландиснинг Вагениген ун-ти б-н ҳамкорлик қилади; шунингдек Тошкент ирригаяис ва қ.х.ни механизаяислаш инженерлари ин-ти олимлари б-н ҳамкорликда BASIS лойиҳасида ҳам иштирок стади.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
ААДИЖОА ҚЎҒИА ЧОҚ ТЕАТА И, Андижон вилост «Лола» қсғирчоқ театри — болалар театри. 1968 й. апр.да А еспублика давлат қсғирчоқ театри кршидаги студис битирувчилари асосида ташкил бслган. Театр сзбек ва рус гуруҳидан иборат. Театр қисқа вақт ичида сз ижодий йсли ва услубига сга бслди. «Шавкатнинг саргузаштлари», «Буюк қурбақача», «Малахит қутича», «Алпомиш», «Тошкент— 66» каби спектакллар саҳналаштирилди. Театр саҳнасидан «Устабилармон Тимчо», «Шоҳ ва тегирмончи», «Қувноқ хсрозчалар» каби чет сл асарлари срин олди. 80-й.лар театр болаларни дсстликка, ҳалолликка, ватанпарварликка ундовчи асарларни саҳналаштирди. «Баҳромнинг мероси», «Ўткир шохли буқача», «Дсст бола ва сз бола», «Шаҳзод ва Қундуз», «Олтин жсжача» ва б. шулар жумласидан. «Мен снди каттаман», «Алдоқчи қарға», «Котик ва Мотик», «Шоҳ лайлак» кабилар ҳам театрнинг снг схши спектаклларидан. Ўзбекистонда хизмат ксрсатган артистлар Б. Жабборов, Л. Айсина, артистлардан М. Йслдошева, Л. Аикольскас, 3. Мамасиддиқов, Ф. Сайисломова, А. Чсққиев каби актёрлар ижод қилмоқдалар. «Олтин дельфин» халқаро фестивалида театр бронза медали совриндори бслган (Варна, 1981). Театрнинг бадиий раҳбари — Б. Жабборов (1997).
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
«ААДИЖОААҒМОЙ» АКА¦ИЯДОА ЛИК ЖАМИЯТИ — озиқ-овқат саноати корхонаси, Андижон ш.да жойлашган. «Ўзёғмойтамакисаноат» уюшмаси таркибига киради. Лахта чигитидан мой, хсжалик совуни, шулха, кунжара ва б. маҳсулотлар ишлаб чиқаради. 1907—54 й.ларда Андижон ёғ з-ди, 1954—94 й.ларда Андижон ёғ-мой комбинати, 1994 й. дек.дан ҳоз. номда ва очиқ турдаги акяисдорлик жамисти. 1907 й. «Т. К. Соловьев ва унинг компанисси» хусусий фирмаси томонидан ташкил стилган (суткасига 50 т чигитни қайта ишлаш қувватига сга бслган). 1930—31 й.лар қисман қайта жиҳозлаш ишлари стказилиб, чигитдан тук аж-ратиб олувчи яех ва буғ қозони, таъмирлаш яехи, лаб. қурилди, иш қуввати суткасига 200 т чигитни қайта ишлашга етказилди. 1949 й.дан узлуксиз скстракяис усули б-н ёғ олиш сзлаштиридди. 1960 й.да совун яехи ишга туширилгач, и.ч. ксрсаткичлари уч баравар ошди. 1962 й. дан ёғни соапстокдан ёг кислоталарини дистиллсяис усули орқали олиш яехи ишга туширилди, натижада совун сифатини схшилашга сришилди. 1983—93 й.ларда корхонанинг асосий и.ч. яехлари замонавий хорижий технологик линислар б-н жиҳозланди. 1975—96 й.ларда корхонанинг қуввати суткасига 540 т чигитни қайта ишлашга ва 85 т хсжалик совуни и.ч.га етказилди.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
«ААДИЖОАКАБЕЛА¬» АКА¦ИЯДОА ЛИК ЖАМИЯТИ — слектр техника саноати корхонаси, Андижон вилостининг Хонобод ш.да жойлашган. «Ўзслтехсаноат» уюшмаси таркибига киради. 1985—94 й.ларда «Андижонкабель» и.ч. бирлашмаси. 1994 й.дан ҳоз. номда ва очиқ турдаги акяисдорлик жамисти. Турли маркадаги кабеллар, слектр ускуналари ва слектр тармоқлари учун симлар — мис, жез (мис ва рух қртишмаси), никель симлари ва симтсрлари, халқ истеъмоли товарлари ишлаб чиқаради.
1982—85 й.ларда корхонанинг 1-нав-бати, 1987 й.да 2-навбати қурилиб, ишга туширилган. Корхонанинг 2-навбати ишга туширилгандан кейин қуввати йилига 823 минг км слектр симлари, 520 минг м2симтсрлар и.ч.га ет-казилди. 1988 й.да Финлсндиснинг «Аокис» фирмасида тайёрланган линислар срнатилди ва йилига 30 минг шартли км шаҳар телефон кабеллари и.ч. сзлаштирилди. 1986 й.да корхонанинг филиали бслган Тополино рсзғорбоп кабель маҳсулотлари з-ди ишга туширилган.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
«ААДИЖОААОМА» - Андижон вилости ҳокимлигининг ижтимоий-сиёсий газ. Андижон ш.да сзбек тилида ҳафтада 2 марта чиқади. Дастлаб «Кизил қсшчи ва деҳқон» номи б-н (1921 й. 30 майдан), кейинчалик турли номларда («Дархон», «Лахта фронти»; 1938—91 й.ларда «Коммунист») нашр қилинган. 1992 й.дан ҳоз. номда. Газ.да турли даврларда Чслпон, Асқад Мухтор, Сайда Зуннунова, Олимжон Холдор каби ёзувчилар, таниқли таржимон А устам Абдураҳмонов фаолист ксрсатган. Турли йилларда таҳриристда меҳнат қилган Ғуломжон Зайнобитдинов, Облоқул Агамов, Каримжон Йслдошев, Юсуфжон Ғиёсов, Собиржон Шока-римов, Муҳаммаджон Абдукаримов, Муқимжон Аиёзов, Маҳмуджон Аорхсжаев, А аҳбархон Файзибоева, Тслқинбой Сатимов, Абдумутал Абдуллаев, Заҳриддин Муҳитдинов, Фозилжон Сиддиқов, Махпиратхон Тожихалиловалар А еспубликада хизмат ксрсатган маданист ходими, А еспубликада хизмат ксрсатган журналист фахрий унвонларига сазовор бслишган. Газета таҳ-риристи ташаббуси б-н 1970-й.ларда ташкил стилган ишчи ва қишлоқ мухбирлари мактабини 2000 й.га қадар 1000 дан зиёд тингловчи битирди.
«А.» Андижон вилостининг ойнаси сифатида бу ерда бслаётган йирик қурилишларнинг бориши ҳақида батафсил мақолалар ёритган. Жумладан, Андижон сув омбори қурилиши, Катта Фарғона канали қурилиши, тсқимачилик ва енгил саноат қурилишлари, «Антекс» ҳамда бошқа қсшма корхоналар қурилишлари доимий равишда газетанинг диққат марказида турган. 2000 й. 31 майда «А.» ва «Андижанскас правда» газ.лари бирлашган тахриристи ташкил стилди. Таҳриристда иқтисодиёт, агросаноат, хатлар ва оммавий ишлар, ижтимоий масалалар ва маънавист ҳамда спорт бслимлари ишлаб турибди. Ўзбек тилидаги газ.нинг адади 4 мингдан ортиқ (2000).
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
-
Етти пора қасабаси бор; беши Сайҳун суйининг жануб тарафида, икки шимоли жонибида. Жанубий тарафидаги қасабалар бир Андижондурким, васатта воқе бслубтур, Фарғона вилостининг пойтахтидур. Ошлиғи вофир, меваси фаровон, қовун ва узуми схши бслур. Қовун маҳалида полиз бошида қовун сотмоқ расм смас. Андижоннинг ношпотисидан схшироқ ношпоти бслмас. Мовароуннаҳрда Самарқанд ва Кеш қсрғонидин сснгра мундин улуғроқ қсрғон йсқтур. Уч дарвозаси бор. Арки жануб тарафида воқе бслубтур. Тсққуз тарнов сув кирар. Бу ажабтурким, бир ердин ҳам чиқмас. Қалъанинг гирдо-гирди хандақнинг тош ёни сангрезалик шоҳроҳ тушубтур. Қалъанинг гирдо-гирди тамом маҳаллоттур. Бу маҳалла била қалъаға фосила ушбу хандақ ёқасидоғи шоҳруҳтур. Ови қуши доғи ксп бслур, қирғовули беҳад семиз бслур. Аидоқ ривост қилдиларким, бир қирғовулни ускунасини тсрт киши еб тугата олмайдур. Али туркдур. Шаҳр ва бозорисида турки билмас киши йсқтур. Алининг лафзи қалам била росттур.
Ани учунким, Мир Алишер Аавоийнинг мусаннафоти бовужудким Ҳирийда нашъу намо тонибтур, бу тил биладур.
Алининг орасида ҳусн хейли бордур. Юсуф Хожаким мусиқида машҳурдур. Андижонийдур. Ҳавосининг уфунати бор. Кузлар сл безгак ксп бслур.
«Бобурнома»дан