forum.ziyouz.com
Ilm va ziyo => Darsxona => Mavzu boshlandi: jasonnur 07 Iyul 2009, 21:28:56
-
Assalomu alaykum.Bu mavzuda o'zbek tiliga kirib kelgan,o'zbek tilidagi so'zlarni qanday aytilishi,nima ma'no berishi, etimologiyasini o'rganamiz.
-
Behzodmi Bekzod?
beh forschada yaxshi degani, zod--zot ..bekzod ham balki behzodni buzilgan shaklidir?
БЕКЗОД (сзб-ф.т.) - беклар авлодидан бслган бола ёки бек фарзанди, боласи.
БЕҲЗОД (ф.т.)- схши саодатли кунда туғилган, схши аслзода бола.
Manba: muslimaat.uz
O'z fikrim:Ko'rinib turibdiki har ikki so'z ham fors tojik tillaridan olingan shaklan o'hshash ammo ma'nolari har hil ism sifatlar. Shundoq ekan bu yerda o'zbek tiliga kiritilgan o'zgarish deyishimiz noto'g'ri. Fahmimcha bu mavzuga ayni bu ismlarni tanlab ochishimiz ham to'g'ri emas... (off u-n uzur :))
-
:as:
Shunday rus so'zlari borki ularni hatto o'zbekchasini bilmay gapiramiz.
Shu so'zlardan birini tarjima qilishga yordam beringlar. "Уже" deyishadi-ku, shuni o'zbekchada nima desa bo'larkin ???.
Yaxshi mavzu ekan.
-
:as:
Shunday rus so'zlari borki ularni hatto o'zbekchasini bilmay gapiramiz.
Shu so'zlardan birini tarjima qilishga yordam beringlar. "Уже" deyishadi-ku, shuni o'zbekchada nima desa bo'larkin ???.
:as:
Haqiqatda bu so'zning asl o'zbekcha arjimasi bo'lmasa kerak Vollohu A'lam, ammo bu so'z ham qo'shimcha so'z bo'lib, bo'lib o'tgan ish harakatini ifodalashda ishlatilsa k-k.
-
Уже дегани снглиз тилида Already деган маьнони англатади. агар Already таржимасини узбек тилига таржима килсак (хамиша) деган суз келиб чикади. Аммо (Уже) (хамиша) деган суздан анча узок, шунинг учунн Уже сузи купрок (булади) деган маьнонада ишлатиди.
-
Man o'zim tarjima qilishga urinib ko'rdim. Masalan:
- Уже san kelguningcha man hamma ishni qilib bo'ldim.
Yaxshilab tahrir qiladigan bo'lsak:
- san kelguninga qadar hamma ishni qilib bo'ldim.
-
Man o'zim tarjima qilishga urinib ko'rdim. Masalan:
- Уже san kelguningcha man hamma ishni qilib bo'ldim.
Yaxshilab tahrir qiladigan bo'lsak:
- san kelguninga qadar hamma ishni qilib bo'ldim.
Alloh rozi bo'lsin, manimcha mana shu haqiqatga yaqinroq :)
-
uje ni allaqachon degan tarjimas ham bor
Uje postlarim 360 tadan oshibdi---Allaachon postlarim 360tadan oshibdi yoki Postlarim allaqachon 360tadan oshibdi
Bunisi qadar so'zidan ham haqiqatga yaqinroq ekan
-
Qadar va allaqachon so'zlari yaxshilab o'ylab qaralsa bir-biriga ma'nodosh so'zlarga o'xshab ketarkan. Bitta misol keltirar edim-ku o'ylab topolmadim. Maktabda ona tili darsida rasm chizib o'tirardim. Endi pand berayapti. Sizlar ham o'ylab ko'ringlar!
-
uje ni allaqachon degan tarjimas ham bor
Uje postlarim 360 tadan oshibdi---Allaachon postlarim 360tadan oshibdi yoki Postlarim allaqachon 360tadan oshibdi
уже - аллақачон
уже (в вопросительнс‹х предложенисх) — аллақачон (ссроқ гапларда)
вам уже надо идти? — сиз аллақачон кетишингиз керакми?
с сто уже слс‹шал — мен буни олдин сшитганман.
А усча-сзбекча луғатдан
-
Qadar va allaqachon so'zlari yaxshilab o'ylab qaralsa bir-biriga ma'nodosh so'zlarga o'xshab ketarkan. Bitta misol keltirar edim-ku o'ylab topolmadim. Maktabda ona tili darsida rasm chizib o'tirardim. Endi pand berayapti. Sizlar ham o'ylab ko'ringlar!
Ikkalasi ikki xil so'z. Siz ishlatgan qadar so'zi доga to'g'ri keladi. Qadar ko'makchisi bilan gacha qo'shimchasi o'zaro sinonimdir.
Man o'zim tarjima qilishga urinib ko'rdim. Masalan:
- Уже san kelguningcha man hamma ishni qilib bo'ldim.
Yaxshilab tahrir qiladigan bo'lsak:
- san kelguninga qadar hamma ishni qilib bo'ldim.
- Уже san kelguningcha man hamma ishni qilib bo'ldim.
Sizning bu gapingizni avval ruschaga tarjima qilaylik:
- До твоего прихода с уже всё работу сделал.
Endi gapni to'g'rilab, o'zbekchada beramiz:
- Sening kelguningga qadar, men allaqachon hamma ishlarni bajarib bo'ldim.
-
Бошқа ссзлар йсқми? Адашмасам биз суҳбат ваёзувларимизда жуда ксп ажнабий ссзларини ишлатамиз!
Масалан: вариант, синоним... ҳозирча шулар!
-
Menimcha Variant, Sinonim bular xalqaro so'zlar bo'lsa kerak. Xuddi Texnalogiya so'zi kabi.
-
Бошқа ссзлар йсқми? Адашмасам биз суҳбат ваёзувларимизда жуда ксп ажнабий ссзларини ишлатамиз!
Масалан: вариант, синоним... ҳозирча шулар!
Бс ссзларнинг ҳам сзбекчаси бор! Турли мақола ва мактублар ёзишда айни шу нарсаларга сътибор бериш жуда схши.
вариант- ссзи сзбекчада сийға деб юритилади.
синоним- ссзини сса муродиф деб юритиш мумкин.
Валлоҳу аълам!
-
Бошқа ссзлар йсқми? Адашмасам биз суҳбат ваёзувларимизда жуда ксп ажнабий ссзларини ишлатамиз!
Масалан: вариант, синоним... ҳозирча шулар!
Бс ссзларнинг ҳам сзбекчаси бор! Турли мақола ва мактублар ёзишда айни шу нарсаларга сътибор бериш жуда схши.
вариант- ссзи сзбекчада сийға деб юритилади.
синоним- ссзини сса муродиф деб юритиш мумкин.
Валлоҳу аълам!
Ажииб, ҳеч сшитмаган сканман, бу снди сссссссски сзбек тилида ишлатилган-да?!
-
Йсқ! Аски сзбек тилида смас! Қайтанга снги, свежий! :) Ҳозирда ушбу икки ссзни ишлатсангиз илми борлар хайрон бслишмаса керак! Валлоҳу аълам.
-
Бошқа ссзлар йсқми? Адашмасам биз суҳбат ваёзувларимизда жуда ксп ажнабий ссзларини ишлатамиз!
Масалан: вариант, синоним... ҳозирча шулар!
Бс ссзларнинг ҳам сзбекчаси бор! Турли мақола ва мактублар ёзишда айни шу нарсаларга сътибор бериш жуда схши.
вариант- ссзи сзбекчада сийға деб юритилади.
синоним- ссзини сса муродиф деб юритиш мумкин.
Валлоҳу аълам!
murodif (cinonim) va siyga (variant) suzlari arab tili darslikrarida qullanadi, chunki ular sof arabcha suz, eski zamonda (yani rus ogalarimiz bizning dinu diyonatimiz va tilimizi uzgartirib yuborgunga qadar) ota bobolarimiz ushbu suzlarni qullagan bulishsa ajablanmayman. lekin bular (sinonim ham, murodif ham) uzbekcha-turkiy suz emas... lekin hozirda turklar sinonimni "anlamdas" yani "anglamdosh" deydilar..
lekin masalaning yana bir tarafi bor. chehMik aytganidek, bu suzlar xalq tomonidan kabul qilinmasa istemoldan chiqib qolaveradi, bilsalaring kerak, yangi mustaqil bulingan kulari yoppasiga tilni uzbeklashtirish targib qilingan,, masalan aeroport suzi tayyoragoh deya va hokazo, lekin ular odamlar tomonidan kabul qilinmadi.. chunki bular internatsional-baynalmilal (qarang.. shu erda ham uzbekcha suz yuq-aa.. :) )suzlar hisoblanadi,... kup bilagonlik qivorgan busam uzr.. ;D chunki bular ilm doirasida ham bahsli masalar hisoblanadi...
-
Бошқа ссзлар йсқми? Адашмасам биз суҳбат ваёзувларимизда жуда ксп ажнабий ссзларини ишлатамиз!
Масалан: вариант, синоним... ҳозирча шулар!
Бс ссзларнинг ҳам сзбекчаси бор! Турли мақола ва мактублар ёзишда айни шу нарсаларга сътибор бериш жуда схши.
вариант- ссзи сзбекчада сийға деб юритилади.
синоним- ссзини сса муродиф деб юритиш мумкин.
Валлоҳу аълам!
Menimcha Siz arabcha demoqchi bo'lgansiz. Chunki o'zbek tilida bu so'zlar deyarli ishlatilmaydi: murodif va siyg'a.
Lekin men bittasi asli arabcha bo'lsa-da, o'zbekchalashib ketgan, ikkinchisi yarim arabcha, yarim o'zbekcha 2 ta so'zni taklif qilmoqchiman:
вариант - talqin yoki muqobil
синоним - ma'nodosh (buni boshqa birodarlarimiz ham aytib o'tishgan ekan)
-
Таассуфки, бизда мавжуд бслган мана шу каби "барибир ишлатишмайди", "буни халқ қабул қилмаса" деган қарашлар туфайли хақиқатдан ҳам ишлатмай юраверилади. Ундан ксра бугун мен қслласам, сртага сиз қслласангиз, индинга Zayd биродар қслласалар, аста-секин кенгайиб, ушбуга схшаш ссзлар тилимизга кириб боради. Шундоқ ҳам оддий халққа бу каби ссзларни қисқа вақт ичида қабул қилдириб бслмайди. Шахсан мен адабиётларимизда ва илмий мақолаларда шу каби холатларга алохида сътибор қаратилиши тарафдориман!
Анди бир нарсани мулоҳаза қилайлик.
маърифат, тафаккур, мутафаккир, мадраса, лекин, китоб, қалам, муаллим, мударрис...
каби ссзларни қанақа ссз деб сйлаймиз! Ахир булар ҳам соф арабчадан озгина(аксари сзгармай) шакли сзгариб кириб келган-ку?! Агар шуларни ҳам инкор стиш мумкин бслса, унда узрларимни қабул қилгайсизлар!
-
Ха фикрларингизга кушиламан, "буни барибир халк кабул килмайди", "бехуда уриниш.." каби сузлар билан хеч бир иш битмайди. бундай локайдлик кайфисти билан жамистда ривожланиш булмаслиги хам бор гап.
аммо тилимизда истемолга срокли, хамма учун тушунарли сузлар була туриб арабча еки бошка тилдаги сузларни куллашга схтиеж бормикин. масалан айтиб утилган вариант сузи учун "талкин, мукобил", синоним учун маънодош" сузи келтирилгани айни муддао манимча хам. гарчи юкоридаги уччала - талкин, мукобил ва маънодош сузларининг асли арабча булса хам, шунингдек китоб, мафкура,мадраса ва хоказо.. улар узбек тилининг узвий бир кисмига айланиб булган. муродиф, сийга сузлари сса араб тили дарсликлари, мадараса-хужраларда кулланилиши маълум. сни уларни илм ахли дарров тушунади.
лекин биз узбек тилини том маънода араб тилига айлантира олмаймиз. тугри, араб тилидек гузал-фасохатли тил йук дунеда, А аббимиз Куръони каримни хам айнан араб тилида нозил килгани бежиз емас... колаверса, жаннатда хам муминларнинг гаплашадиган тили араб тилида булади..(хаммамизни ана уша саодатли бандаларидан килсин). узбек тилини колаверса барча тилларни узига хос тил сифатида ривожланишига исломда хеч хам монелик йук-ку.. валлоху аълам, бунга мана бу ост хам далилдир..
"Uning belgilaridan (yana biri) - osmonlar va Yerni yaratishi va sizlarning tillaringiz va ranglaringizni xilma-xilligidir. Albatta, bunda barcha olamlar uchun alomatlar bordir." (Rum, 22)
сътибор берилса биргина ман езган мана шу гапларда хам канча арабча-узлашган сузлар кулланилди. албатта шуларсиз булмайди хам. факат ман айтмокчи булган фикр, барча сузларни хам мажбуран узлаштира олмаймиз демокчиман..
-
лекин биз узбек тилини том маънода араб тилига айлантира олмаймиз.
Бу табиий ва бундай фикрни илгари ҳам сурмадик! Ва лекин бошқа ажнабийча талқинлардан ксра айнан арабчасини танлаган дуруст! Ҳамда имкон қадар ссз шаклини сзгартирмаган холда. Чунки, бу нарса камида Қуръонни срганишда қсл келишини унутмаслик керак! Мен юқоридаги ссзларни фасоҳатли иборалар ишлатиш бсйича айни пайтда юртимизнинг бир қатор тилшуносларидан ҳам самаралироқ ҳаракат қилаётган Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг китобларида бир неча бор учратганим учун ёзгандим! Кенг омма томонидан катта қизиқиш билан мутоала қилинаётган адабиётларда учраган снги ссзларнинг маъносига барибир кспчилик қизиқади. Ва бу қизиқиш, камида сша ссзнинг маъносини билишга олиб боради(бу менинг тушунчам, сна Валлоҳу аълам!). Айни шу муносабат туфайли, балким, Ҳазрат Муҳаммад Содиқ ҳам сийға, муродиф деган ссзларни ишлатгандирлар! Камина - оми толиб, олим устознинг юқоридаги ҳаракатларидан салбий оқибатни ксрмадик дес, тор тушунчамиз билан манфаатсиз таклифни сртага ташлаган бслсак, ёзганларимизни сқиш жараёнида кетказган ксзингизнинг нурига рози бслгайсизлар!
Ҳеч бслмаса, икки ссзнинг сзимизга срашадиган вариантини, ие узр, талқинини танлаб олдик! :))
Муҳтарам Zayd Аллоҳ сиз каби биродарларни сафини кенгайтирсин!
Барчамизнинг тил борасидаги тссиқларимизга Ҳақ Таоло сзи мадад берсин! Амийн!
-
Muhammad Sohib,bu arab tili bo'ladimi yo boshqa mashhur shaxslar qo'llagan so'z bo'ladimi, oddiygina, xalq iste'mol qilmasa foydasi yo'q...siz va biz,hatto forum ham XALQ bo'lolmaymiz...xalqning hammasini fikr tushunchasi, xarakteri bir xil emas...ertaga man qo'llasam, undan keyin siz,Zayd qo'llasa,keyingi kun boshqasi qo'llamaydi..siz aytgan so'zlarni xalqning ma'lum bir guruhi qo'llashi mumkin, lekin o'sha ma'lum bir guruh juda ham ozchilikni tahskil qiladi...mana oddiy kiyim misolida ko'rsak ham, e'tibor bergan bo'lsangiz bita kiyim moda bo'lishi va keng ommaga yoqishi uchun juda ham ko'pchilikka manzur bo'lishi kerak va o'sha hamyonbop ham bo'lishi kerak,sababi o'sha ko'[pchilikni aholining o'rta tabaqa qismi tashkil qiladi asosan...yoki boylar o'rtasida 1 kiyim moda bo'lsa,o'sha narsa faqat o'sha yerdan chiqmaydi,ma'lum bir shaxslar--kamchilik o'rtasida qolib ketadi....xullas, bir so'z b-n aytadigan bo'slam, siz aytganday--bugun man ishlatay,erta siz.... qabilidagi ishdan baribir maqsad hosil bo'lmaydi...xalq murodifni ham,talqinni ham,muqobilni ham variantdek keng iste'mol qilmaydi...
-----------
MA, talqin ham muqobil ham to'liq bosolmaydi...qisman to'g'ri kelishi mumkin..."muqobil variant" degan ibora ham bor :)
ChehMik биродар! Булар сизнинг фикрларингиз! Албатта, фикрларингизни ҳурмат қилган холда шуни айтишим мумкинки, мен ҳам шу халқнинг бир бслагиман! Менинг оилам сна ҳам каттароқ бслаги. Яқинларим ундан-да! Сизда билмадим-ку, менда шундай одат бор! Бирор схшиликка етокловчи илмдан бахраманд бслсам, бугун уни сзимга сингдираман, сртага оиламга, индинга сқинларимга. Табиийки, улар бошқаларга... Умуман олганда "Буни қилиш бефойда" деган иборани ҳаёлимга келтирмайман. Сабаби, тарғиб қилинаётган нарса фойдалик скани тайин! Тайинли ҳаракатни амалга оширмай туриб, унинг натижасидан баҳс стиш менга ғалати туюлади ва бундай қилмайман!
Сиз сна бир нарсага сътибор беринг. Вариант ссзи ҳам истеъмолга кириб келишидан олдин бошқача номда бслгани аниқ! Ўшанда халқ буни қабул қиладими деб сйлаб стирилганмикин!?
Биродар, истеъмолимиздаги ссзлар доим сзгариб келган ва бу сзгариш бундан кейин ҳам тсҳтамаслигини биламиз! Ана шуни ҳисобга олиб, снги ссзларни имкон қадар араб луғатидан танланса, сиз-у, бизга фақат фойда бслади!
Ҳалқнинг истеъмол қилмаслиги зиёлиларнинг қсл қовуштириб туришларидан келиб чиқади холос!
Буни кийимнинг русумига таққослаш менимча, бесхшов нарса!
Келинг, схшиси мен шу нарсани схши нистда тарғиб қилаверай, сиз...
Валлоҳу аълам!
-
Таассуфки, бизда мавжуд бслган мана шу каби "барибир ишлатишмайди", "буни халқ қабул қилмаса" деган қарашлар туфайли хақиқатдан ҳам ишлатмай юраверилади. Ундан ксра бугун мен қслласам, сртага сиз қслласангиз, индинга Zayd биродар қслласалар, аста-секин кенгайиб, ушбуга схшаш ссзлар тилимизга кириб боради. Шундоқ ҳам оддий халққа бу каби ссзларни қисқа вақт ичида қабул қилдириб бслмайди. Шахсан мен адабиётларимизда ва илмий мақолаларда шу каби холатларга алохида сътибор қаратилиши тарафдориман!
Анди бир нарсани мулоҳаза қилайлик.
маърифат, тафаккур, мутафаккир, мадраса, лекин, китоб, қалам, муаллим, мударрис...
каби ссзларни қанақа ссз деб сйлаймиз! Ахир булар ҳам соф арабчадан озгина(аксари сзгармай) шакли сзгариб кириб келган-ку?! Агар шуларни ҳам инкор стиш мумкин бслса, унда узрларимни қабул қилгайсизлар!
Birodar, "барибир ишлатишмайди" emas, deyarli ishlatishmaydi dedim:
Menimcha Siz arabcha demoqchi bo'lgansiz. Chunki o'zbek tilida bu so'zlar deyarli ishlatilmaydi: murodif va siyg'a.
Chunki men hozir o'zbek tilida chiqqan kitoblar ichidan faqat Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning kitoblaridagina ayni so'zlarni ko'rganman. Bir kishi hamma uchun hujjat bo'la olmaydi. Siz boshqa adiblar yoki adabiyotlardan dalil keltiring. Agar bo'lsa, qabul qilamiz. Lekin shunda ham bu so'zlarning muomalaga to'la kirishishi uchun ko'p vaqt kerak bo'ladi.
Aslida men ham tilimizdan turli xil keraksiz ajnabiy so'zlarni chiqarib, o'rniga o'zbekcha so'zlarni kiritish tarafdoriman. Lekin bu masala boshqa tildan so'z olish bilan hal qilinmasa kerak deb o'ylayman. Chunki bu ishingizning ommalashtirish masalasi ham bor.
-
Chunki men hozir o'zbek tilida chiqqan kitoblar ichidan faqat Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning kitoblaridagina ayni so'zlarni ko'rganman.
Демакки сиз, бутун дунё тан олган олимнинг китобларида ксргансиз.
Агар бу масала динни аслига оид бслганда хужжат келтирардим.
Менинг 22 июлда киритган постимга 7 август куни жавоб ёза туриб
Bir kishi hamma uchun hujjat bo'la olmaydi.
деган гапни айтиш срнига, қарийб 16 кун ичидаги киритган снлаб снгиликларингизда сиз ҳам сша ссзларни қсллаб келганингизда сафимиз анча кенгайиб қолган бсларди. Шайх Муҳаммад Содиқдек бутун ислом олами тан олган киши
bu ishingizning ommalashtirish masalasi ham bor.
деган фикрни ҳаёлларига келтирмай сз асарларида қсллаётган ссзни мен нима учун жуда кспчиликка сътиборли бслмаган сз постларимда сйлашим керак.
Биродар, мен Ўзбек тилини бутунлай арабчалаштирайлик демаспман. Фақат, "интернаяионал" ҳисобланадиган истилоҳи ажнабий ссзларни, маъносини тушунган холда арабча ксринишини қсллайлик деспман. Зеро, бундан келадиган бирор бир зарарни ксрмадим. Қайтанги фақат манфаат бор. Шахсан мен ссзнинг оммалашмаслиги ни зарар санамайман.
-
men sizning so`zlaringizni unchalik anglamadim. Internatsional so`larni istiloh qilish to`grisida, itimos tushuntirib bering
-
Bir kafening sirtiga "Taomgoh" deb yozib qo'yibdi. "Taomgoh" degan so'z g'alati tuyulyapti menga. :)
Shunaqa so'z bormi o'zi? Kim biladi? :)