:bsm:
Ассаламу алайкум!
Манфаатидан умидвор бслиб бу ерга Имом Бухорийнинг сийратлари хақидаги ишонарли маълумотларни жойласпман!
Имом Бухорийнинг сийратлари
...Ушбу сарлавҳа остида имом Бухорийнинг исмлари, насаблари, туғилишлари, катта лари, жисмоний ва аҳлоқий сифатлари, илм йслидаги саъй-ҳаракатлари, Аллоҳ Таолога боғланишлари, заковатлари, қобилистлари, ишни схши қилишлари, устозлари, шогирдлари, ёзган китоблари каби бир қанча мавзулар билан танишиб чиқишга ҳаракат қиламиз!
Исмлари, насаблари ва туғилишлари
Имом Бухорийнинг тслиқ исмлари Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Абул Ҳасан Исмоил ибн иброҳим ибн Иброҳим ибн ал Мсғийра ибн Бардизба Жсъфий Бухорийдир.
Бардизба мажусий бслган. Аммо Мсғийра ибн Бардизба сз вақтида Бухоронинг волийи бслган ва Ямон Жсъфийнинг қслида мусулмон бслган. Ўша пайтларда бировнинг исломга киришига сабаб бслган одамга нисбат берилиши одат бслган. Шунга биноан Имом Бухорийлар оиласига "œЖсъфий" нисбати берилиб қолган. Бошқача қилиб айтганда, Жсъфий сабабидан мусулмон бслганлар, дегани.
Имом Бухорийнинг оталари Исмоил инб Иброҳимнинг кунсси Абул Хасан бслиб, у парҳезкор уламолардан сди. Унинг ҳақида Имом Бухорийнинг сзлари "œТарихул Кабийр" китобида "œУ Ҳаммод ибн Зайдни ксрган ва ибн Муборак билан икки қсллаб ксришган сди", деб ёзганлар.
У Молик ибн Анасдан дарс олган, Солиҳ ибн Муборак, Абу Муовис ва бошқалардан ривост қилган шахсдир.
Исмоил ибн Иброҳим Аҳмад ибн Ҳафс, Яҳё ибн Жаъфар Лойкандий ва бошқаларга устоз бслган.
Унинг шогирди Аҳмад ибн Ҳафс: "œЎлими олдидан ҳузурига кирсам, ҳамма молимнинг ичида бирор дирҳам шубҳалиси борлигини билмайман, деди. Ўша пайт сзимга-сзим арзимас бслиб ксриндим", деб ривост қилади.
Имом Бухорий илмли, аҳли фазл ва Солиҳ оилада жумъа намозидан кейин, ҳижрий 194 йилнинг, Шаввол ойидан сн уч кеча қолганда, Бухоро шаҳрида дунёга келдилар.
У киши кичик пайтларида оталари вафот стиб, етим қолдилар ва акалари Аҳмад билан оналари тарбиссида ссдилар.
Болалик
Имом Бухорийнинг болалик йиллари асосан илм талабида стди, десак, муболаға қилмаган бсламиз.
Хатиб сз санади ила қилган ривостда Абу Жаъфар Муҳаммад ибн Абу Хотим Варроқ қсйидагиларни айтади:
"Мен Абу Абдулуллоҳ Муҳаммад ибн Исмоил Бухорийга: "Хадис талаб қилишни бошлашинг қандай бслган?"-дедим.
"Куттоб - бошланғич таълимдалигимдаёқ ҳадис ёд олишга илҳомлантирилдим",-деди.
"Ўшанда ёшинг нечада сди?"- дедим.
"Ўн ёш ёки ундан озроқ. Ўн ёшдан стганимдан кейин куттобдан чиқиб, Дохилий ва бошқалардан дарс олдим. У бир куни одмларга дарс бера туриб, "Суфён Абу Зубайрдан, у Иброҳимдан",-деди.
Мен унга"
"Ай Абу Фулон! Абу Зубайр Иброҳимдан ривост қилмаган"-дедим.
У мени жеркиб ташлади. Мен унга:
"Агар ҳузурингда бслса, асл нусҳага қара",- дедим.
У мендан қаламни олиб ёзганини тсғрилаб олди ва "А ост айтасан",- деди".
Баъзи асхоблари ундан "Ўша Дохилийга сътироз билдирган пайтингда ёшинг қанча сди?"- деб ссрашди.
"Ўн бирда сдим. Ўн олти ёшга етганимда Ибн Муборак ва Ваъкийнинг китобларини ёд олдим ва уларнинг каломларини билдим. Кейин сса, акам Аҳмад ва онам билан бирга Маккага бордим. Ҳаж қилиб бслганимиздан кейин акам Аҳмад онамни олиб ортга қайтди. Мен хадис срганиш учун қолдим.
ЗАКОВАТ, АД ОЛИШ ВА ЕТУКЛИК.
Аллоҳ Таоло имом Бухорийга сткир заковат, кучли ёд олиш ва барча ишларни схшилаб қилиш қобилистини берган сди. ушбу илоҳий неъматларнинг аломатлари у кишининг кичиклик чоғлариданоқ ксзга ташлана бошлаган сди. Ўн бир ёшли бола бсла туриб сз устозлари Дохилийнинг хатосини тузатишлари бунга далилдир.
Отасининг дарсхонасида Абу Ҳафс Аҳмад ибн Ҳафсдан Суфённинг "Жомеъ" китобини тинглар сди. Абу Ҳафс бир харфда хато қилган сди, у қайтарди. Иккинчи марта хато қилган сди, у сна қайтарди. Учинчи марта хато қилган сди, сна қайтарди. У бир муддат сукут сақлаб турди-да:
"Бу ким?"- деди.
"Ибн Исмоил ибн Иброҳим ибн бардизба",- дейишди.
"Бунинг айтгани тсғри скан. Аслаб қолинглар! Албатта, бу бир куни одам бслади",- деди Абу Хафс.
"Тобақотуш-Шофеъийс" ва бошқа китобларда қсйидаги матн келтирилади.
"Салийм ибн Мужоҳид айтади:
"Муҳаммад ибн Салом Лойкандийнинг ҳузурида сдим. Бас, у менга:
"Агар аввалроқ келганингда етмиш минг хадисни ёд биладиган болачани ксрар сдинг",- деди.
Мен ортидан излаб бориб уни топдим ва:
"Етмиш минг хадисни ёддан биламан деган сенмисан",-дедим.
"Ҳа! Ундан ҳам ксп! Мен сенга саҳоба ва тобеинлардан хадис келтирадиган бслсам, албатта, улардан кспининг туғилган жойлари, вафотлари ва масканларини ҳам биламан. Саҳоба ва тобеинлардан бирор хадисни ривост қиладиган бслсам, албатта, унинг Аллоҳнинг китобидаги ва А асулуллоҳ соллаллоҳу алайхи васалламнинг суннатларидаги аслини ҳам ёдлаган бсламан",- деди у".
Имом Бухорий сн олти ёшида Ибн Муборак ва Вакийънинг китобларини ёдлаб бслган ва ахли райнинг каломини сгаллаган сдилар. Ўн саккиз ёшдан китоб таснийф қилишни бошладилар.
Ашлик чоғида имом Бухорий сз тенгдошлари ила Басра машойихлари дарсларига қатнашар ва уларни ёзиб олмас сди. Бир қанча кун шу тарзда стганидан кейин шериклари унга:
"Сен биз билан дарсга қатнашасан ва ёзиб олмайсан, бу қилмишингнинг маъноси нима",- дейишди.
Ўн олти кундан сснг уларга:
"Жуда гапни кспайтириб юбордингиз ва маҳкам туриб ҳам олдингиз. Азганларингизни менга сқиб беринглар-чи!",- деди.
Улар ёзганларини чиқаришган сди, сн беш мингдан зиёд ҳадис чиқди. У сшаларнинг ҳаммасини ёддан айтиб берди. Улар сса, у ёддан айтган нарсадан ёзгандарилаги хатоларини тсғрилаб олишда. Сснгра уларга қарата:
"Айтинг-чи?! Мен дарсга бехуда қатнашаётган ва кунларимни зое қилаётган сканман-ми?!" - деди.
Шунда унинг олдига биров туша олмаслигини билдилар.
"Таҳзийбул-калом" ва бошқа китобларда келтирилишича:
Машҳур олим Исҳоқ ибн А оҳавайҳ Бухорий таснийф қилган "Тарих" китобини Хуросон амири ҳамда катта олим Абдуллоҳ ибн Тоҳирнинг одига олиб кирган ва:
"Ай амир! Сенга сеҳрни ксрсатайми?!" - деган.
Абдуллоҳ ибн Тоҳир китобга назар солиб бслганидан кейин:
"Бунинг қандай таснийф қилинганига фаҳмим етмади", - деган.