forum.ziyouz.com
Umumiy bo'lim => Umumiy => Mavzu boshlandi: Ansora 11 Oktyabr 2009, 13:03:37
-
Assalomu-alaykum azizlar.
İsh yuzasidan sizlarga bir savol bilan murojaat qilmoqchiydim.
Turkiy Jumhuriyatlarda (O'zbekiston, Turkmaniston, Qozog'iston, Qirg'zisiton, Ozarbayjon) bir hil alifbo masalasiga qanday qaraysizlar? Yani (Ortak alfabe) Bu narsani amalga oshirish mumkin-mi, nimalarga e'tibor berish kerak?
Anketa tayyorlayotgan edim. Ziyo Uz'ning a'zolari bu fikrga qanday yondoshar ekanlarrrr, deb o'yladim. Hozirdan javob uchun katta rahmat.
-
Ho'shh, 1 chi bo'lib, ChehMik javob beribdi. Katta rahmat:)
Hatto mendan (siz nimaga aralshib qoldiz bunaqa ishlarga), den ham so'rabdilar. Buni ham anketamizga qayd qilamiz, chunki bu ham muhim ma'lumot:)
ChehMik, bir hil alfabo mavzusini Turkiyadagi butun "oydin insonlar" yani o'qiganlar o'ylashmoqda. Prezident Abdullah Guldan, TDK (Turk Tili Kurumu) boshlig'i Prof. Dr. Haluk Shukru Akalıngacha.
Alifbo, rostdanam xalqlarning taraqqiyotida muhim rol o'naydi. Hech o'ylab ko'rganmisiz, nima uchun Turkiy Jumhuriyatlarning alifbolari Kirilga o'zgartirilar ekan hatto Qozoq, Qirg'zilar bilan 4-5 harflarimiz umuman boshqacha qilinar ekan, nima uchun Gurjiston va Armanistonning alifbolari o'zgartirilmadi. Buning orqasida juda muhim bir strategiya bor bo'lgan.
Bir-birimizni yani 5 Jumhuriyatni yozganlarini (chunki suhbatlashganda bir-birimizni hech bo'lmasa 50% tushunamiz) tushunish eng boshda bizga foydali bo'ladi, boshqa davlatlarni qo'yavering. Bir-birimiz bilan ich-icha yashasak-da Sovetlar paytida bir-birimizga yashirincha bo'lsa ham dushmanlik yo'qmidi, haligacha "Qozzzooo", deb Qozoq o'rtog'imizni yer bilan bir qilishganini unutganim yo'q!
Bu mavzuda ko'p gapirish mumkin.
Yana meni milliyatchilik qilyabdi, deb o'ylamang:) Menga berilgan vazifa, O'zbekistonda qolaversa qolgan Turkiy Jumhuriyatlarda yashayotgan insonlarning bir hil alifbo, mavzusiga qay ko'z bilan qarayotganlarini aniqlash.
Bilasiz, O'zbek va Turk tillari bo'limida o'qiganman, nasib bo'lib imtihonlarni o'tsam, doktoranturaga davom etmoqchiman yana shu bo'limlardan birida.
Yani, soham bilan bog'liq ish yuzasidan shunday savol berdim sizlarga. Til demak-Alifbo demak :7
Javoblaringizni kutyabman, faolroq bo'linglar qani :7
-
ChehMik, menga manfiy yoki musbat, butun fikrlar kerak. Faqat bu fikrni nima uchun keltirganlarini ikki og'iz jumla bilan izohlasinlar yetadi :7
Pastda Bir hil alifbo haqida moddani jo'natyabman. O'zbekchasi ham bor, e'tibor bering. Biroz uzun, uzr. So'ragan savolingizga javob bu:)
Türk Dünyasının Ortak Alfabesi
Aa Ää Bb Cc Çç Dd Ee Ff Gg Ğğ Xx Hh Iı İi Jj Qq Kk Ll Mm Nn Ňň Oo Öö Pp Rr Ss Şş Tt Uu Üü Vv Yy Zz
İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİNİN İLK MADDELERİ
ŞU ANKİ TÜRK ALFABESİ İLE TÜRKİYE TÜRKÇESİMadde 1
Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler.
Madde 2
Herkes ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasi veya diğer herhangi bir akide, milli veya içtimai menşe, servet, doğuş veya herhangi diğer bir fark gözetilmeksizin işbu beyannamede ilan olunan tekmil haklardan ve bütün hürriyetlerden istifade edebilir"¦.
ORTAK TÜRK ALFABESİ İLE TÜRKİYE TÜRKÇESİMaddä 1
Bütün insanlar hür, xaysiyät vä xaqlar baqımından eşit doğarlar. Aqıl vä vicdana sahiptirlär vä birbirlarinä qarşı qardäşlik zihniyäti ilä xaräkät etmälidirlär.
Maddä 2
Härkäs ırq, ränk, cinsiyät, dil, din, siyasi väya diğär härxangi bir aqidä, milli väya içtimai mänşä, särvät, doğuş väya härxangi diğär bir farq gözatilmäksizin işbu bäyannamädä ilan olunan bütün xaqlardan vä bütün hürriyätlärdän istifadä edäbilir"¦
ORTAK TÜRK ALFABESİ İLE AZERBAYCAN TÜRKÇESİ
Maddä 1
Bütün insanlar läyagät vä hüguglarına görä azad vä bärabär doğulurlar. Onların şüurları vä vicdanları var vä bir-birlärinä münasibätdä gardaşlıg ruhunda davranmalıdırlar.
Maddä 2
Här bir şäxs irgindän, derisinin rängindän, cinsindän, dilindän, dinindän, siyasi vä digär äqidäsindän, milli vä ya sosial mänşäyindän, ämlak ve sosial mövge vä digär väziyyätindän asılı olmayarag bu Bäyannamädä elan olunmuş bütün hügug vä azadlıglara malik olmalıdır.
ORTAK TÜRK ALFABESİ İLE TÜRKMENİSTAN TÜRKÇESİ
1nci Madda
Hämä adamlar öz märtäbäsi vä xuquqları boyunça deň yağdayda dünyä inyärlär. Olara aň vä vıcdan berländir vä olar bir birläri bilän doğanlıq ruhundaqı garayışda bolmalıdırlar.
2nci Madda
Här bir adam şu deklaratsiyanıň ığlan edyän hämmä xuquqlarından vä azatlıqlarından cınsına, räňkinä, ayal-erkäkliginä, dilinä, dininä siyasi ya da başga garayışlarına, milli ya da sosyal gelip çıqışına baylığına, gatlağına ya da başga yağdayına serätmäzdän deň däräcädä paydalanmalı.
ORTAK TÜRK ALFABESİ İLE ÖZBEKİSTAN TÜRKÇESİ
Maddä 1
Barçä adämlär erkin, qädr qimmät vä xuquqlärdä teň bolıb toğılädilär. Ulär äql vä vicdan sahibidirlär va bir-birlarigä biradärlärçä muamälä qılışläri zärur.
Maddä 2
Här bir insan birar bir äyirmäçiliksiz, irqi, terisiniň rängi, cinsi, tili, siyasiy etiqadı yaki başqa
etiqadläridän milliy yaki ictimayiy kelib çıqışläridän, mülkiy ähvali, qaysı täbäqägä mänsubliği vä başqa halätlaridän qat’i näzär, mäzkur Deklaratsiyädä elan qılıngän xuquqlär
vä erkinliklär sahibi bolışı keräk.
ORTAK TÜRK ALFABESİ İLE KAZAKİSTAN TÜRKÇESİ
1 Bap
Barlıq adamdar tuvmısınan azat, jäne qadır qasiyäti men kuquqtarı teň bolıp düniyägä kelädi. Adamdarga aqıl parasat, ar ocdan berilgän. Olar bir biri men tuvıstıq bavırmaldıq qarım qatınas jasavları teyis.
2 Bap
Är adam näsilinä, tür-tüsinä, jınısına, tilinä, dininä, sayası nämäsa basqa da nanım-sänimdärinä, ulttıq, nämäsä älevmättik tegine, müliktik, tektik, toptıq nämäsä basqa da jağdaydarına qaramasdan osı deklaratsiyada jarıyalangan barlıq kuquqtar men bostandıqtarga alalanbay, birdäy teň iyä bolısı teyis.
-
Uzr, Qirg'izchasi yo'q ekan, topsam jo'nataman.
-
Turkiy Jumhuriyatlarda (O'zbekiston, Turkmaniston, Qozog'iston, Qirg'zisiton, Ozarbayjon) bir hil alifbo masalasiga qanday qaraysizlar? Yani (Ortak alfabe) Bu narsani amalga oshirish mumkin-mi, nimalarga e'tibor berish kerak?
Javob: Buni amalga oshirish mumkin. Hech qanday muammo bo'lmaydi. Uning leksik imkoniyatlari ham bior-biriga mos tushadi. Va bunga hech qancha vaqt ham ketmaydi. Asosiysi, amalga oshirilishi mushkul bo'lgani - uni targ'ib etish va amalga kiritishdir. Bu narsa haliveri absurd bo'lib qolaveradi. Chunki bunga katta harakat, harakat kerak bo'ladi. Umumiy ma'noda xuddi Esperantoga o'xshab tashkil etib qo'yilsa, uning zarari yo'q.
Savol: Turkiy tillar oilasidagi qaysi tillar sizga nimasi bilan yoqadi?
PS. Birodarlar, mavzu shartlarini buzmanglar.
Bu mavzuda bir user qolgan userlarga savol beradi.Keyingi user o'zidan oldingi user ning savoliga javob berib,keyingi user ga savol berdi.Bu javob -savol ko'rinishida bo'ladi
Yoki o'sha savolga boshqalarning ham javobini bilishga qiziqsangiz, shu savol qoldi, deb aytishingiz mumkin.
-
İsh yuzasidan sizlarga bir savol bilan murojaat qilmoqchiydim.
Turkiy Jumhuriyatlarda (O'zbekiston, Turkmaniston, Qozog'iston, Qirg'zisiton, Ozarbayjon) bir hil alifbo masalasiga qanday qaraysizlar? Yani (Ortak alfabe) Bu narsani amalga oshirish mumkin-mi, nimalarga e'tibor berish kerak?
Anketa tayyorlayotgan edim. Ziyo Uz'ning a'zolari bu fikrga qanday yondoshar ekanlarrrr, deb o'yladim. Hozirdan javob uchun katta rahmat.
Turkiy davlatlarda bir xil alifbo qilish masalasi, umuman olganda, judayam dolzarb masala bo'lishi kerak, qachonki ularning siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy aloqlari o'zaro yaxshi munosabatda bo'lsa... Hozirgi paytda esa, ularning o'zaro aloqalariga havas qilib bo'lmaydi... Alifboning bitta qilinishidan maqsad, shu mamlakatlarning ma'lum ma'noda birlashishuviga poydevor qurish, kelajakda ularning umumlshishiga tamal toshi qo'yilishdir... Bunga esa, hamma mamlakatlar ham rozi bo'larmikin, shunga e'tiborni qaratish kerak.
Boshqa tarafdan olib qaraganda, yuqorida ko'rsatilgan turkiy jumhuriyatlarning barchasi o'z rivolanish yo'lini tanlab bo'lishgan, o'sha yo'l bo'yicha ozmi-ko'pmi rivojlanmoqda... Bu davlatlarning iqtisodiy siyosatini o'zgartirishni, agar 90-yillarning boshlaridan boshlanganda, ancha maqsadga muvofiq bo'lar edi, lekin hozir, deyarli yigirma yil o'tib bo'lgandan keyin, bu ancha qiyin masala...
Shulardan kelib chiqqan holda, Siz ko'tarmoqchi bo'lgan masalaning amalga oshirilishi uchun bir qator (amalga oshirsa bo'ladigan va juda mushkul bo'lgan) narsalarga e'tibor berilishi kerak va ular quyidagilar...
1. Avvalo, insonlarda turkiy birlik mafkurasini singdirish kerak, uning jamiyatga, davlatlarga bo'lgan ijobiy /salbiy tomonlarini ko'rsatib o'tish kerak.
2. Alifbo o'zgarishi har bir davlatda juda katta iqtisodiy harajatni talab etadi... Qanchadan qancha kitob bosib chiqarlishi kerak, uni orgatish uchun o'qituvchilarga ketdigan harajatlar... bularning hammasi uchun har bir davlat tayyor bo'lishi kerak... Sekin rivojlanayotgan turkiy mamlakatlar uchun bu narsa qanchalik maqsadga muvofiqligini tekshirib ko'rish kerak...
3. Alifboni birlashtirilishidan har bir mamlakatning ko'radigan moddiy va ma'naviy manfaatini belgilab olish. Bu judayam muhim shart. Chunki, agar har bir davlat uchun moddiy va ma'naviy manfaadorlik bo'lmas ekan, bunga qiziqish umuman uyg'onmaydi. Pirovardida esa, qo'yilgan maqsad - maqsadligicha qolib ketaveradi.
4...
(qolgan fikrlarimni ertaga yozishga harakat qilaman...:-) )
-
Juda dolzarb va qiziqarli mavzu!
Bir zamonlar - 19 asrning ohiri 20 asrning boshlarida Bog’chasaroyda yozilgan xabarni Toshkentda bemalol o’qib tushunaverishgan ekan. Sababi xabarlar arab imlosida bo’lgan. Arabiy imloda yozilgan soz’ni harflar tarkibini o’zgartirmasdan boshqacharoq (har bir turkiy xalq o’z lahchasida) tallaffuz etishi mumkin va bu qoida sira muammo sanalmagan. Yuqorida Kapalak aytib o’tgan Chor Rossiyasining imperalistik harakatlari va ruslashtirish siyosati mavjud imloga ham o’z ta’sirini o’tkazmay qolmagan.
Muammoni eshish mumkin. Va bu shubhasiz Turkiy xalqlarning foydasiga bo’ladi! Xalqlar yanada yaqinlashadi, birlashadi"¦.
Faqat Turkiy xalqlarga bitta, yagona go’ya kerak, ana shu g’oya imloni ham o’z ichiga olgan bo’lsin!.. Endi bir savol tug’iladi "œNega endi turli xil millat va elatlardan tarkip topgan Evropa davlatlari Evropa ittifoqiga (avval bu ham g’oya bo’lgan) birlashadi-yu biz birlshmasligimiz kerak (yoki birlasha olmaymiz)?" Menimcha biz ulardan ham tezroq birlashishimiz lozim, sababi biz qondosh, dindosh, har tomonlama yaqin xalqlar bo’lsak"¦. Ishonamiz va umid qilamizki, shu imlo sabab bo’lib ham Turkiylar birlashsak bo’ladi!...
Shu o’rinda boshqa Turkiylarimizni ham fikrini bilmoqchi edik!
Nazarimda bu masalani hal etishda, imlo jihatidan, ikkita yo’nalish bor.
1. Arab imlosiga qaytib o’tish.
2. Barcha turkiy xalqlar tomonidan kelsihilgan Lotin alifbosi asosidagi O’rta turk alifbosiga o’tish.
Ikkinchi yo’l biroz hozirgi odamlarga osonroqqa o’xshaydi (bu bitta fikr). Mana lotin imlosiga chiranib bo’lsa-da harakat qilyapmiz, pul sarflayapmiz nega endi O’rta turk - har tomonlama mukammal bo’la oladigan imloga o’tmas ekanmiz. Faqat buni mohiyatini, foydalarini anglashimiz kerak, hafsala qilishimiz kerak biz turkiylar!... ChehMik aytganday katta davlatlar tish tirnog’i bilan bunga qarshilik qilishi turgan gap, lekin sobitqadamlik bilan bu qarshiliklarni engib o’tsa bo’ladi!
Shoirning va JaruleUZBning fikrlarini qo'llab quvvatlayman!
Bu haqda boshqa fikrlar ham bor, shu sabab moderatordan iltimos qilsak, bu mavzuni alohida qilib olib o’sha erda muhokama qilsak. Sababi bu katta va dolzarb mavzu! Shunga nima deysizlar? (Bir paytlar men ham Lotin yozuviga o’tish haqida shunga o’xshash mavzu ochgan edim, hozir shuni topa olmadim"¦)
-
Assalomu-alaykum. Vaqt ajratib savolimga javob bergan barcha a'zolarga katta rahmat. Javoblar (hoh manfiy, hoh musbat bo'lsin) men uchun juda qadrli. Chunki xalqlarning butun sohalardagi taraqqiyotida Alifbo muhim rol o'ynagan va shunday davom etadi. Tushunaman, hozirgi kunda endigina Mustaqil bo'lgan Jumhuriyatlarda asta-sekinlik bilan, asosiysi iqtisodiy yo'nalishda o'zini-o'zi tiklash borasida ishlar amalga oshirimoqda va ma'lum miqdorda mablag'lar sarflanmoqda.
Bizning Xalqimiz doimo-o'qish yozishga juda katta e'tibor bergan bir Xalqdir. Kechmishimiz haqida qancha fahrlansak shuncha oz. Hech bo'lmasa ota-bobolarimiz bizga meros qoldirgan ilm-fanga sohib bo'lishimiz uchun yana ham ko'p o'qishimiz, izlanishimiz kerak. Turkiy Jumhuriyatlar bir-birimizdan "siz tamoman farqli irqsiz, farqli millatsiz" deb ajratilib har birimizga alohida alifbo va qolgan qadriyatlar "ulashilganiga" endigina 70-80 yil bo'libdi. Asrlardan beri birlikta yashagan, bir-birini yozganlarini bemalol o'qigan, to'yi-ma'rakasi bir-birisiz o'tmagan Turkiy Xalqlar uchun 80 yil majburiy ayri qolish o'zinin ta'sirini afsuski ancha ko'rsatdi. Biz vaqti kelganda dushmani bilan kelisha olgan Xalqmiz. Turkiyada har doim bir gapni aytishadi, "O'rta Osiyoda bir muammo bo'lsa O'zbekiston hal qilsa-qildi bo'lmasa yo'q". Chunki, ham Nufusi bilan, ham tarixiy shaharlari bilan, sanab ado etolmaydigan juda ko'p qadriyatlari bilan O'zbekiston boshqa Turkiy Jumhuriyatlarga doimo "akalik" qilib kelgan. İshonamanki bundan keyin ham bu tur jiddiy mavzularda O'zbekiston Hukumati va Xalqi yana "bayroqni qo'liga oladi".
Men ham uzmus'ning fikrlarini qo'llayman. Bu mavzu uchun alohida sahifa tashkil etilsa, men buni o'ylagandim, lekin qaror bera olmagandim.
Ham hammamiz bu haqda turli hil fikrlarimizni bildirgan, hamda bu mavzuning qurollarini buzmagan bo'lardik.
Hurmat ila,
-
Katta rahmat, bu mavzu uchun alohida sahifa tashkil etibsizlar. Bu haqda fikrlaringizni kutib qolaman.
-
A.alayküm. Bu linkda Turkiy Jumhuriyat va Mamlakatlarning gimnlarini o'qib-tinglashingiz mumkin.
Bizni gimnni tinglab turib hayajonlandim....
http://www.turkbirlik.gen.tr/lang-tr/Haberler/56-turkiye-haberler/202-turk-dunyasi-milli-marslari.html
-
Bu linkdan esa Turkiy Tillardagi so'zlarning lug'atini ko'rib, foydalanishingiz mumkin:
http://www.tdk.gov.tr/lehceler/Default.aspx
-
Shu mavzu negadir to'xtab qoldi-da, yaxshi ketyotgandi... :(
-
Bismillohir rohmanir rohiym!
Assalomu alaykum va rahmatullohu va barakatoh!
Xayolimga kelmagan savol. Umuman olganda yomon g'oya emas, lekin hali biroz ertalik qiladi, buni amalga oshirish uchun. Bu yuqorida aytilgani kabi davlat siyoatidir. O'ylashimcha avvalo biz turkiylar o'zligimizni anglab olishimiz kerak. Biz kimmiz? Ushbu savolni har bir kishi o'ziga berishi kerak deb o'ylayman.
Yaqingacha men uyg'ur tilini, turk tilini o'zbekchaga oxshashligi bilmasdim. Bu haqda umuman ma'lumotga ega emasdim. Menga o'xshagan tengxo'rlarim qanchadan qancha. Hali biz o'z ona tilimiz haqida to'liq ma'lumotga ega emasmiz. Tariximiz yaqindan boshlab objektiv o'rganila boshlandi. Akam Amir Temur jallod deb o'rgangan bo'lsa, men Sohibqiron Amir Temur bobomiz deb o'rganman. Ko'rayapsizmi o'rtadagi tafovutni? Har bir turkiy halq bir jon bir tan ekanligini anglab etishi kerak. Tarix bir xatoga yo'l qo'ygan. Bu ham Ollohning irodasi. Amir Temur va Boyazid Yildirim o'rtasidagi jang Evropani juda quvontirgan va buning natijasida turkiy ahillik, birodarlikka darz ketgan. Bu jang tarixning xatosi edi. Davlatlarimiz birlashsin katta bir davlat bo'lsin demayman. Ammo Turkiylar jipslashishini, hamkorlik qilishini, jahon sahnasida bir birini suyashlarini Ollohdan iltijo qilib so'rab qolaman.
Olloh hammaning ezgu niyatlariga etkazsin!
Assalomu alaykum va rahmatullou va barakatoh!
-
Bismillohir rohmanir rohiym!
Assalomu alaykum va rahmatullohu va barakatoh!
Xayolimga kelmagan savol. Umuman olganda yomon g'oya emas, lekin hali biroz ertalik qiladi, buni amalga oshirish uchun. Bu yuqorida aytilgani kabi davlat siyoatidir. O'ylashimcha avvalo biz turkiylar o'zligimizni anglab olishimiz kerak. Biz kimmiz? Ushbu savolni har bir kishi o'ziga berishi kerak deb o'ylayman.
Yaqingacha men uyg'ur tilini, turk tilini o'zbekchaga oxshashligi bilmasdim. Bu haqda umuman ma'lumotga ega emasdim. Menga o'xshagan tengxo'rlarim qanchadan qancha. Hali biz o'z ona tilimiz haqida to'liq ma'lumotga ega emasmiz. Tariximiz yaqindan boshlab objektiv o'rganila boshlandi. Akam Amir Temur jallod deb o'rgangan bo'lsa, men Sohibqiron Amir Temur bobomiz deb o'rganman. Ko'rayapsizmi o'rtadagi tafovutni? Har bir turkiy halq bir jon bir tan ekanligini anglab etishi kerak. Tarix bir xatoga yo'l qo'ygan. Bu ham Ollohning irodasi. Amir Temur va Boyazid Yildirim o'rtasidagi jang Evropani juda quvontirgan va buning natijasida turkiy ahillik, birodarlikka darz ketgan. Bu jang tarixning xatosi edi. Davlatlarimiz birlashsin katta bir davlat bo'lsin demayman. Ammo Turkiylar jipslashishini, hamkorlik qilishini, jahon sahnasida bir birini suyashlarini Ollohdan iltijo qilib so'rab qolaman.
Olloh hammaning ezgu niyatlariga etkazsin!
Assalomu alaykum va rahmatullou va barakatoh!
V.assalom. Samarqandiy, siz "Chag'atoy gurungi" va shunga o'hshash Jadid harakatlari haqida eshitmaganmisiz?
Yoki İsmoyil G'aspiarlini?
Siz bilan bizni hali katta otalarimiz ham yo'qligida ular butun Turkiy Millatlar orasida "Bir xil alifbo" haqida bosh qotirishgan. Siz erta deysiz, : )
-
Assalomu alaykum. Men bu mavzuga ushbu forumdan olgan kitobim taxriri davomida uchragan edim. Aniqrog`i Fitratnig 'pulististik asrlari' nomli maqolalari to`plamida. Uning maqolalarini bu yerga joylashtirish mumkin va maqsadga muvofiq bo`ladi deb o`ylayman. Agar bunga ruxsat berilsa, men joylashtirishim mumkin...
-
Men seni sevirdim sen başqasini
Gozumun onunde baxirdin ona
Gucle saxlayirdim goz yaşlarimi
Onda hesret idim ay işiğina
-
Men seni sevirdim sen başqasini
Gozumun onunde baxirdin ona
Gucle saxlayirdim goz yaşlarimi
Onda hesret idim ay işiğina
Sarvarbek, she'rni muallifi kim? Qaysi tilda yozilgan?