Фазилатли шайх Муҳаммад
Али Собуний (ҳафизаҳуллоҳ)
(http://s39.radikal.ru/i083/1009/4b/30674ebf5109.jpg) (http://www.radikal.ru)
Шайх Муҳаммад Али ибн Шайх
Жамил Собуний хазратлари 1930-
мелодий сана Суриснинг илм ва
уламолари билан машҳур
бслмиш шаҳри Ҳалабда, диндор,
олим оиласида дунёга келдилар.
Оталари ҳам Ҳалаб шаҳрининг
буюк олимларидан сдилар.
Шайх хазратлари арабий илмлар,
фароиз ва диний илмларни
оталаридан таълим олдилар.
Қуръони каримни сса мактабда ёд
олишни бошлаб, санавий
босқичда тсла ёд олиб
битирдилар.
Шайх жанобларини ақлларини
танишлари биланоқ Суриснинг
катта олимларидан сабоқ олиб,
илмга муҳаббат руҳида
улғайдилар.
Анг ксзга ксринган устозларидан:
1) Фазилатли шайх Муҳаммад
Аажиб Сирож
2) Фазилатли шайх Аҳмад аш-
Шаммоъ
3) Фазилатли шайх Муҳаммад
Саид Идлабий
4) Фазилатли шайх А оғиб ат-
Таббох
5) Фазилатли шайх Муҳаммад
Аажиб Хиёта (Қорилар шайхи)
Булардан ташқари баъзи
устозларнинг масжиди ва уйига
ҳам қатнаб, дарс олардилар.
Шайх Муҳаммад Али Собуний
жаноблари тартибли дарсни
ҳукумат мактабларидан
бошладилар. Бошланғич
мактабнинг дипломини қслга
киритгач, "œАъдодийс" босқичига,
ундан кейин тижоратга
ихтисослашган "œСанавийс"
босқичига сқишга кирдилар.
Мазкур босқичда бир йил сқигач,
у ерда судхсрликка
йсналтирилган банк
муомалаларини сргатгани учун у
ерни тарк қилиб, шаръий
санавийс босқичига стдилар. У
Ҳалаб шаҳридаги Хусравийс
номли сқиш даргоҳи сди. У ер
маориф вазирлигига қарашли
бслиб, дарслар икки томонлама
сргатилар сди. Яъни шаръий
илмлар ва кавний (коинотга
тааллуқли) илмлар сди. Шаръий
моддалардан тафсир, ҳадис, фиқҳ,
усул, фароиз ва бунга қсшимча
рaвишда химис, физика, алгебра,
геометрис, тарих, географис ва
инглиз тиллари ҳам сргатилар сди.
1949-йили мазкур шаръий
санавий босқичини битирдилар.
Санавий босқични аъло баҳога
битирганларидан кейин Сурис
вақф вазирлиги сз ҳисобидан
Қоҳирадаги Азҳари шариф
университетига сқишга жснатди.
1952-йили олий баҳолар билан
шариат факултети дипломини
қслга киритдилар.
1954-йили мутахассислик
сқишини тамомлаб, Азҳари
шарифнинг "œХалқаро шаръий суд
мутухассислиги" дипломини олий
баҳолар билан қслга киритдилар.
Бу диплом сша пайтлардаги снг
олий диплом ҳисобланган. У
ҳозирги пайтдаги докторлик
дипломи билан баробар турган.
Мисрда сқишни тамомлагач,
ватанлари Сурисга қайтиб
келдилар.
1955-йилдан 1962-йилгача саккиз
йил мобайнида, Ҳалабдаги
санавий мактабида "œИсломий
маданист" моддасидан дарс
бердилар.
Шайх жанобларини Суриснинг
таълим вазирлиги томонидан
Саудис араб мамлакатига
шартнома асосида Маакаи
мукаррамадаги университетнинг
тарбис, Исломий фанлар, шариат
факултетига дарс бериш учун
юборилди. Шайх жаноблари
юборилганларга бошлиқ бслиб
бордилар. Ўша ерда 28 йилга
сқин дарс бердилар. Бу узоқ
муддатда қслларидан
университетнинг ҳозирдаги катта
устозлари ҳам битириб чиқишди.
Бу кишидаги илмий баҳс ва
таълиф стишга бслган рағбатни
ксрган "œУммул қуро"
университети раҳбарлари баъзи
Исломий қслёзма китобларни
тадқиқ стиш вазифасини юклади.
Бутун дунёда скка бслган,
иккинчи нусхаси топилмайдиган
ста нодир қслёзма, имом Абу
Жаъфар Ааҳҳос қаламига мансуб
"œМаъонил Қуръон" номли
тафсирни мукаммал тарзда олти
жузда тадқиқ қилдилар. У китоб
Маккаи мукаррамадаги "œУммул
қуро" университети номидан,
мазкур университет қошидаги
"œИлмий баҳс маркази" ва
"œИсломий меросни тирилтириш"
нашриётида чоп стилди.
Мударрислик вазифасидан кейин
шайх жаноблари Бутун Ислом
олами робитаси ташкилоти
қошидаги «Қуръон ва суннатдаги
илмий мсъжизалар" ҳайъатида
маслаҳатчи вазифасида
ишладилар. Таълиф ва илмий
баҳсни бошлашдан олдин бир
неча йил ана шу вазифада
қолдилар.
Илмий асарлари
Шаръий ва арабий илмларда бир
қанча китоблар таълиф стганлар.
Улар турк, инглиз, франсуз,
малавий, ҳусавий ва бундан
бошқа ислом оламидаги тилларга
таржима қилинган. Ушбу
китобларнинг баъзисини
университетда дарс бериш
мобайнида ва сна баъзисини
дарсдан бсшаган пайтларида
таълиф стдилар. Таълифдан
ташқари сна бошқа фаолистлари
ҳам бордир.
Масалан: Маккаи мукаррамадаги
масжидул ҳаромда кунлик дарс
ва мавсумий фатво. Шунингдек
Жидда шаҳридаги масжидларнинг
бирида ҳафтада бир марта
тафсирдан дарс. Ушбу дарс саккиз
йилдан бери давом стиб, тахминан
Қуръонни учдан икки қисми
тамомланди. У дарслар
кассеталарга ёзиб борилмоқда.
Бундан ташқари шайх жаноблари
телевизорда намойиш стилиши
учун Қуръонни мукаммал ҳолда
тафсир қилганлар. У дарс 600
серислик барнома бслиб, икки
йил мобайнида, съни 1419-
ҳижрий, 1999-мелодий йили
охирига етди.
Аллоҳ бу зотни ҳифзу-ҳимоссида
сақласин.
Manba (http://info.islom.uz)
[вложение удалено Администратором]
Мавлавий Ҳиндистоний(раҲматуллоҲи алайҲ)
(http://s011.radikal.ru/i317/1101/d5/440ca7cf3e15x.jpg)
Юртимиздан етишиб чиққан таниқли олимлардан бири, халқ орасида "домла Ҳиндистоний", "мавлавий Ҳиндистоний" номлари билан танилган шайх Муҳаммаджон мулла А устам сғли милодий 1892 (ҳижрий 1310) йили Қсқон сқинидаги Чорбоғ қишлоғида
туғилган . Унинг ота-онаси илм- маърифатли кишилар бслиб, фарзандлари тарбиссига алоҳида сътибор беришади. Ўн тсрт ёшида савод чиқариб, Қуръон ҳофизи бслган Муҳаммаджон кейинчалик Қсқон ва Бухоро мадрасаларида таълим олди. Устозларидан Қози Мирмуҳаммад домла тавсисси билан илм олишни давом сттириш учун Ҳиндистонга сафар қилди: слканинг Ажмир шаҳридаги "Усмонис " мадрасасида сна саккиз йил сқиб, илмини такомилига етказди.
Ҳиндистонда сқиб юрган кезлари бир куни ҳаж сафарига кетаётган отаси билан учрашиб қолади. Улар сн беш йилдан буён ксришишмаган сди. Ҳажни адо стишда у кишига ҳамроҳ бслади.
Тақдир скан, ота Ҳижозда вафот стади. Отадан ажраган Муҳаммаджон Ҳиндистонга қайтиб, сна бир йил сқийди, мадрасани битиради. Сснг ота васистига ксра сттиз беш ёшида Қсқонга қайтади.
Бу даврда Қсқонда қийинчилик бошланган, мустабид тузум зуғуми кучайган пайт сди. Муҳаммаджон 1929 йили икки болали бир бева аёлга уйланди . 1942 йили урушга кетгунича "руҳоний ", "чет слда сқиган" айбловлари билан тмғаланиб юрди. Жаҳон урушига чақирилиб, Белорусисда жароҳатлангач, уни меҳнат жабҳасига юборишади. Уруш туфайли ногирон бслиб қолган Муҳаммаджон 1946 йили сна Қсқонга қайтди.
1943 йили Тошкентда Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари диний назорати (идораси) ташкил стилади. Муҳаммаджон 1946 йили иш ссраб, идора раиси муфтий Ашон Бобохон ҳазратларига мурожаат қилади. Муфтий ҳазрат уни Тожикистонга хизматга жснатади. Домланинг уй - жойи бслмагани учун шаҳардаги "Мавлоно Чархий " масжидига мутавали стиб тайинлашади. Кейин у киши "Хожа Яъқуб " масжидига имом-хатиб бслади .
Мавлавий Ҳиндистоний 1954-1955 йиллари Тожикистон Фанлар академисси Шарқшунослик институти қслёзмалар бслимида ишлаб, араб тилидаги ксп китобларни таржима қилди. Бу зот бутун умр бсйи Ислом дини асослари, мантиқ, адабиёт каби фанлардан сабоқ берди. Ҳатто қсшни слкалардан домла ҳузурига олимлар ва шоирлар келиб туришар , маърифий суҳбатлар кечар сди. Мавлавий тсқсон етти ёшга кирганида ҳам шогирдларига дарс беришдан, илм ва ижод билан шуғулланишдан тсхтамади .
Домла: "Мен бирор киши саволига жавоб қайтарган ёки масала айтган бслсам, Ларвардигор ҳузуридаги масъулистни тсла ҳис стган ҳолда айтганман", деган гапни ксп такрорларди. Турли бузғунчи оқимлар фаолисти кучайган пайтда уларга қаттиқ қаршилик қилган Мавлавий слкада аҳли сунна ва жамоа ақидаси, ҳанафий мазҳаби мустаҳкам бслиши учун бор илми ва
кучини сарфлади .
А оссис Фанлар академисси шарқшунослик институти Санкт- Летербург филиали директори, тарих фанлари доктори Ефим А езван журналист Аеонелла Ямполскас билан суҳбатида Мавлавий Ҳиндистоний фаолистига: "Умрининг сснгги йилларида Ҳиндистоний слкага бузғунчи оқимлар ғослари кириб кела бошлаганидан қаттиқ ташвишга тушган сди", деб баҳо беради.
Мавлавий Ҳиндистоний бир неча муҳим асарлар муаллифидир . Булардан снг салмоқлиси олти жилдли Қуръони карим маънолари таржимаси — "Баёнул Фурқон фи таржиматил Қуръан " китобидир.
Бундан ташқари, у Замахшарийнинг "Аавабиғул калим" ҳамда "Мақомоти Замахшарий ", Имом Барзанжий нинг "Мавлудун Аабий", Усмон Ўшийнинг ҳанафий ақидасига доир "Қасидаи Омолий", араб шоири Фараздақнинг имом Зайнул Обидинга бағишланган қасидасини сзбек ва форс тилларига таржима қилган. Мавлавий, шунингдек , Имом Бухорийнинг "Ал -Жомиъ ас-саҳиҳ", Бурҳониддин Марғинонийнинг "Ҳидос", Имоми Аъзамнинг "Фиқҳул Акбар ", Жомийнинг "Шарҳи Мулло ", шунингдек , "Усули Шоший", "Аурул анвор", "Мухтасари маъоний" каби асарларни арабчадан сзбек ва форс тилларига сгирган.
Вафотларидан сал олдин, 1989 йил охирларида аллома Мавлавий Ҳиндистоний ҳазратларининг юз ёшни қаршилаётганлари муносабати билан анжуман стказиш иш лари бошланади. Афсус , тсйга саноқли кунлар қолганида у зот оламдан ксз юмади. Устоз аллома Мавлоно Яъқуб Чархий мозорига дафн стилади. Имон-сътиқодда собит, юртпарвар, миллатпарвар бу олимни Аллоҳ раҳматига олсин !
Сайфиддин САЙФУЛЛОҲ , филологис фанлари номзоди
Manba (http://hidoyat.uz/mavarounnahr-ulamolari/718-2011-01-08-10-51-57.html)
Mavlaviy
Hindistoniyning o‘z tillaridan yozib olingan tarjimai hollari (http://hup://forum.ziyouz.com/index.php?topic=2695.0)
Шайх Абдулфаттоҳ Абу Ғудда
(раҳматуллоҳи алайҳ )
(http://info.islom.uz/images/stories/2010/10_01_00001.jpg)
Шайх Абдулфаттоҳ ибн Муҳаммад ибн Башир ибн Ҳасан Абу Ғудда Суриснинг шимолидаги Ҳалаб шаҳрида, 1335-ҳижрий сана 17- ражаб, 1917 мелодий сана, 9-май куни диндор ва тақволи оилада таваллуд топганлар. У киши уч сғилнинг кичиги бслиб, сзларидан катта Шарифа исмли опалари, сзларидан кичик Ааъийма сингиллари бор сди.
Оталари Муҳаммад танишлари ичида тақво, салоҳист, зикр, Қуръон қироати билан танилган шахслардан сдилар. Бу киши ота касблари тсқима газламалар савдоси билан шуғулланардилар . Боболари Башир ҳам Ҳалабдаги тсқима газлама савдогари сдилар. Оналари сса Фотима Музакталий бслиб , 1956- мелодий санада вафот стганлар.
Шайх жанобларининг ота томондан насаблари машҳур саҳоба Холид ибн Валидга бориб тақалади. Шайхнинг хонадаонларида ушбу насаб шажараси сақланиб келади. Абу Ғудда исмлари сса нисбий ссз бслиб, ундан ташқари Саббоғ ва Мақсуд деган номлар ҳам бор сди .
Шайх жаноблари аввалига оталари ва боболарини дсконларида ишладилар. Кейин Ҳасан Саббоғ билан Абий бозорида, ижарачи бслиб ишладилар. Мана шу дскон ҳозирги кунимизда ҳам ишлаб турибди .
Абу Ғудда жанобларининг устозлари
1) Шайх А оғиб ат-Таббох (1877-1951)
Бу зот ҳадис ва тарих хусусида олим бслиб, бир неча китоб таълиф стганлар. Улардан снг машҳури етти мужалладлик "Иъламун нубала битаърихи Ҳалаб аш -Шаҳбо"
2) Шайх Аҳмад ибн Муҳаммад Зарқо (1869-1937) Ҳанафий мазҳабидаги усул ва фиқҳ олими. Фазилатуш шайх Мустафо Зарқонинг оталари . Шайх Ийсо Байснуний (1874-1942) Шофеъий мазҳаби олими. Бу кишининг масжидлари Абу Зарр деб номланади.
3) Шайх Муҳаммад ал-Ҳаким (1904-1980) Ҳанафий фиқҳи олими ва Ҳалабдаги Ҳанафийлар муфтиси
4) Шайх Асъад Абжий (1895-1972) Шофеъий мазҳаби олими ва Ҳалабдаги Шофеъийлар муфтиси
5) Шайх Аҳмад ибн Муҳаммад ал- Курдий (1885- 1957) Ҳанафий фиқҳидаги ксзга ксринган аллома.
6) Шайх Муҳаммад Аажиб Сирожиддин (1876-1954) А аббоний аллома, фақиҳ, муфассир ва воъиз .
7) Шайх Мустафо Зарқо (1901-1999) Аҳмад Зарқо сғиллари. Бу зот сз асрларидаги муомалот ва қиёсий фиқҳ олимидирлар. Бундан ташқари араб тили ва адабиётида ҳам етук мутахассис бслганлар. Ҳанузгача таълиф стган китоблари фиқҳ соҳасида манба бслиб келади.
Азҳардаги сқишлари
Шайх Сурисдаги шаръий санавийни битиргач, 1944-йили Азҳари шарифга сқишга бориб, шариат факултетига сқишга кирдилар. 1944- йилдан 1948-йилгача у ердаги забардаст олимлар дарсида иштирок стдилар. Ундан кейин Азҳарнинг араб тили факултетида "Дарс стиш психологис "си мутахассислигини қслга киритдилар . 1950-йили у ер дипломини олдилар.
Азҳардаги устозлари
1) Шайх Муҳаммад Абу Заҳра (1898-1974) усулий , фақиҳ олими.
2) Шайх Муҳаммад Хузар ал-Ҳусайн (1876-1958) Тафсир ва фиқҳ соҳасида сз асрининг алломаси, хусусан Моликий мазҳаби ва қиёсий фиқҳида. Бу зот охири Азҳар масжиди имоми ҳам бслганлар.
3) Шайх Юсуф Дужавий (1893-1963) фақиҳ, аллома
4) Шайх Абдулмажид Дарроз
5) Шайх Аҳмад Муҳаммад Шокир (1893-1963) муҳаддис аллома .
6) Шайх Маҳмуд ибн Муҳаммад Шалтут (1893-1963) Муфассир , фақиҳ ва Азҳар шайхи .
7) Шайх Мустафо Сабрий (1869-1954)
Усмонли халифанинг собиқ шайхи . Отатурк таъқибидан Мисрга қочиб келганлар. У ерда азиз ва мукаррам бслиб сшаганлар. Бу зот ҳадис , усул , ҳанафий мазҳаби, қиёсий фиқҳ, фалсафа ва сиёсат илми мутухассиси сдилар.
8) Шайх Абдулҳалим Маҳмуд (1907-1978) Муфассир , усулий , фақиҳ, мутасаввиф , адиб бслиб, Азҳар шайхи мансабида бслганлар .
9) Шайх Ийсо Манун (1889-1956) Фақиҳ, усулий , шофеъий бслиб, Фаластинда туғилиб , Қоҳирада вафот стганлар.
10) Шайх Зоҳид ал-Кавсарий (1879-1952) Усмонли давлатининг шайхлари бош котиби. Бу зот ҳам Отатурк таъқибидан қочиб Мисрга келганлар. Ҳадис, усул , ҳанафий фиқҳи, қиёсий фиқҳ бсйича мутухассис бслганлар .
11) Шайх Аҳмад ибн Абдураҳмон ал-Банно ас-Соъотий (1885-1958) Бу киши ҳадис ва Ҳанбалий фиқҳи бсйича мутахассис бслганлар .
12) Шайх Абдулваҳҳоб Халлоф (1888-1956) Муҳаддис , усулий , фақиҳ, мерос илми каби фанлар бсйича мутахассис .
Сурисда дарс ишлари билан машғул бслганлари
Шайх Мисрдаги сқишларини тамомлагач Сурисга қайтиб келиб, 1951-йилги Исломий тарбисси мударрислиги учун стказилган мусобақада қатнашиб, снг юқори сринни сгалладилар. Исломий тарбис моддасидан 11 йил дарс бердилар.
Бундан ташқари мактабларга дарслик ёзишда ҳам шуғулландилар . Ва сна имом ва хатиблар тайёрлайдиган даргоҳда дарс бердилар. Ундан кейин Дамашқдаги шариат факултетида мударрис бслиб таъйин стилдилар.
У ерда уч йил "усулул фиқҳ", "ҳанафий фиқҳи", "мазҳаблар орасидаги қиёсий фиқҳ"дан дарс бердилар. Ундан кейин Ибн Ҳазмнинг маҳаллий фиқҳи сняиклопедиссини тузишда ҳам иштирок стдилар. У икки жилдда нашр стилди.
1996-йили шайх жаноблари ксзларида хираликни ҳис қилдилар . Даволаниш учун Ҳалаб шаҳридан муолажа учун А иёзга бордилар. 1997-мелодий, 16 — феврал, (1417- ҳижрий, 9-шаввол) скшанба куни бомдод пайтида, 80 ёшда фоний дунёдан боқий ҳаётга сафар қилдилар.
У зотни сғиллари шайх Салмон ва шогирдлари шайх Муҳаммад А ашидлар ювиб, ксмишга тайёрлашди. Лешин намозидан кейин А иёздаги масжидда жаноза сқилди. Сснгра махсус учқичда оилалари ва маҳбублари билан Мадинаи мунавварага олиб борилди. У ерда ҳам хуфтон намозидан кейин жаноза сқилиб, кейин Мустафо саллаллоҳу алайҳи васаллам сқинлари бслмиш, Бақеъ қабристонига ксмилди. А асулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадис ва суннатларига хизмат қилганлар мана шундай тақдирланар сди .
Manba (http://info.islom.uz)