forum.ziyouz.com
Yurtdosh => Hamyurtlar => Namangan viloyati => Mavzu boshlandi: muxbir 22 Yanvar 2010, 17:03:32
-
ААМААГАА ВИЛОЯТИ - ЎзА таркибидаги вилост. 1941 й. 11 мартда ташкил стилган (1960 й. 25 снв.да Андижон ва Фарғона вилостлари таркибига қсшиб юборилган. 1967 й. 18 дек.да кайта ташкил стилди). А.в. республиканинг шарқида, Фарғона водийсининг шим.-ғарбий қисмида, Тсньшан тоғ тизмаси тармоклари — Қурама ва Чатқол тоғларининг ён бағрида жойлашган. Шим. ва шим.-шаркдан Қирғизистон А еспубликасининг Жалолобод вилости, жан.-шарқяан Андижон, жан.дан Фарғона, шим. ва шим.-ғарбдан Тошкент вилости ва Тожикистоннинг Суғд вилости б-н чегарадош. Майд. 7,44 минг км2. Аҳолиси 1982,7 минг киши (2002). А.в.да 11 қишлоқ тумани (Косонсой, Мингбулоқ, Ааманган, Аорин, Лоп, Тсрақсрғон, Уйчи, Учқсрғон, Чортоқ, Чует, Янгиқсрғон), 8 шаҳар (Ааманган, Косонсой, Лоп, Тсрақсрғон, Учқсрғон, Чортоқ, Чует, Ҳаққулобод), 11 шаҳарча (Жомашсй, Тошбулоқ, Аавбаҳор, Олтинкон, Уйғурсой, Чоркесар, Халқобод, Уйчи, Ўнҳаст, Янгиқсрғон, Оқтош), 99 қишлоқ фуқаролари йиғини бор. Маркази — Ааманган ш.
Табиати. Вилост қудудининг асосий қисми Сирдарёнинг снг соҳилида, кенг Фарғона водийсида жойлашган. Ер юзаси, асосан, текислик бслиб, шим.да қатор тепаликлар ва Чатқол ҳамда Қурама тоғлари б-н сралган. Баландлиги 350—800 м. Тоғ ва адирлар, тор водийлар, воҳалар тсртламчи геологик даврнинг катта-кичик дарёлари ва ирмоқларнинг фаолистидан ҳосил бслган. Вилост ҳудуди геологик фаол зонада жойлашган ва 8 баллгача-зилзилалар бслиб туради. Кенг майдонни сгаллаб ётган ва деҳқончилик объекти бслган Қорақалпоқ чсли неоген даврида пайдо бслган. Фойдали қазилмалардан Чодак олтин кони, тоғ кваряи, сур-ма, мис, нефть, гипс, оҳактош ва б. қурилиш материаллари, шифобахш минерал сувлар (Чортоқда) топилган. Чуст-Лоп ер ости сувининг иссиқлиги 50° (1300 м дан чиқади). Сув таркибида йод ва бром бор. Чодаксойдан (450 м чуқурликдан) 23° иссикликдаги во-дород-сульфидли сув чиқади. Чортоқ, Шаҳанд, Косонсой, Учқсрғон сувлари сзининг минералланиш даражаси ва характери бсйича машҳур Маяеста, Чакрак, Тал сувларидан қолишмайди. Ер ости сувлари тоғ, адир, тоғ олди ботиқларида ва ёйилмаларда йирик тошли, шағалли ва қумли қатламларда жойлашган. Сирдарёга сқин зоналарда ер ости (сизот) сувлари мавжуд. Икли-ми кескин континентал. Ази узок,, иссиқ, қиши қисқа, нисбатан совуқ. Йиллик сртача т-ра 13°. Янв.да т-ра —25° гача пасасди, июнда 35—45° га етади. Вегетаяис даври 229 кун. Вилостнинг турли қисмларида ёғин миқдори турлича. Ааманганда сртача йиллик ёғин миқ-дори 230 мм, ғарбида 90—190 мм, шар-кий туманларида 300—400 мм, тоғ стакларида 600 мм. Ағиннинг снг ксп кисми баҳор ва кузда ёғади. Дарёлари ёғиндан, тоғлардаги қор ва музликлардан сув олади. А.в.да 16 даре ва сой, ксплаб мавсумий сойлар мавжуд. Анг катта да-рёси — Сирдарё. У Аорин ва Қорадарёнинг қсшилишидан ҳосил бслади. Аорин ва Сирдарёга Чатқол тоғларидан оқиб тушадиган Лоччаотасой, Чортоксой, Чустсой, Олмоссой, Чодаксой, Ғовасой, Косонсой, Аамангансой каби серсув тоғ дарёлари куйилади. Косонсой, Чортоқ, Аскиер сув омборлари, Охунбобоев, Шим. Фарғона, Катта Ааманган каналлари қурилган. Баҳор ва ёз бошларида содир бсладиган сел ҳоди-саларидан сақланиш учун сел омборлари барпо қилинган. Тупроклари про-лювиал, стлоқ, стлоқи-ботқоқ, оч тусли бсз, айрим жойларда шсрхок, оч тусли қснғир, жигарранг. Адирлар қум-тош, мергель, лёсс ва чағиртошлар б-н қопланган. Баҳорда сфемер ссимликлар ссади, чорва моллари боқилади. Текислик қисмларида бсз, кснғир тупроқлар, қадимдан деҳқончилик қилиб келинг-нидан табиий ҳолати сзгарган ва унумдорлиги оширилган. Косонсойда типик ва қорамтир бсз тупроқ, Ааманган, Уч-қсрғон, Чуст туманларида оч бсз тупроқ тарқалган. Текислик қисмининг скин скилмайдиган ерларида шсра, шувоқ, лола, отқулоқ, Сирдарё бсйларида бетага, астрагал ва б. ссади. Тоғларда арчазорлар, ёввойи олча, олма ва ёнғоқзорлар учрайди. Тоғларнинг баланд қисми субальп стлоклари — ёзги сйловлардан иборат. А.в.да десрли срмон йсқ. Ааманган мевали срмон ксчатзори ва Ааманган срмон ксчатзори мавжуд. Чсл ва адирлар сзлаштирилиб юборилгандан бсри, тулки, қобон, юмронқозиқ кам учрайди. Тоғларда тоғ такаси, суғур бор. Адирларда каламуш, дала сичқо-ни, счкемар, типратикан, чсл тошба-қаси, турли хил илон ва калтакесак ксп. Қушлардан бургут, каклик ва б. бор. Қо-рабовур, ёввойи срдак ва б. овланади. Даре, сой ва б. сув ҳавзаларида ҳар хил балиқ сшайди, ондатра кенг тарқалган. Лоччаотасой, Ғовасойда қундуз ҳам учрайди. А.в. худудининг интенсив сзлаштирилиши оқибатида судралиб юрувчилар, қушлар, сут смизувчилар, баликларнинг ксп турлари кама-йиб бормоқда.
-
Аҳолининг асосий қисмини узбеклар (87,8%) ташкил стади, шунингдек, тожик (9,0%), киргиз (1,0%), рус (0,8%), татар, украин, озарбайжон, сҳудий, белорус, арман, қозоқ ва б. миллат вакиллари ҳам (жами 89 миллат) сшайди. Аҳоли зичлиги сртача 1 км2 га 266 киши. Қишлоқ аҳолиси 1238,9 минг киши, шаҳарликлар 743,8 минг киши (2002).
Хсжалиги. А.в. республика и.ч. ва маданий тараққиётида етакчи сринлардан бирини сгаллайди. Вилост саноатининг асосий тармоқлари: машинасозлик, слектротехника, кимё, пахта тозалаш, озиқ-овқат саноатлари. А.в.да 170 дан зиёд саноат корхоналари мавжуд. Анг йирик саноат корхоналаридан — машинасозлик, автомобилларни тузатиш, ғишт, ёғ-скстракяис, пахта тозалаш, озиқ-овқат (вино з-ди, пиво к-ти, «Ааманган салқин ичимликлари», «А оҳат», «Ааманганконсерва», «Ширинлик», «Косонсойконсерва» корхоналари), кимё, «Алектротерм» и.ч. бирлашмасининг етакчи корхонаси, ипак газламалар к-ти, бадиий буюмлар ф-каси ва ҳ.к. 3402 кичик, 249 ширкат, 76 қсшма корхона фаолист ксрсатмоқда. Шулар орасида: «Ааврсз» Ўзбекистон—Канада, «Шоҳи Ссзана», «Аестле-Ўзбекистон», «Шамс ЛТД», «Hyp», «Оҳангар», «Чуст пичоғи», «Ааманганшина», «Косонсой-Текмен», «Лопфен», «Силк-А оад», «Касмир Дери», «Ааманганқоғоз», «Янис IV», Узбекистан— А оссис «Кем-тош», «Шифо» корхоналари, Ўзбекистон—Хитой «Чанна-Текстиль» қсшма корхонаси, Узбекистан—Туркис «Ко-сонсойтекстиль» ва б. бор.
Қишлоқ хсжалиги. Вилост қ.х.нинг асосий тармоғи — пахтачилик. А.в. мамлакатда етиштирилаётган пах-танинг 8—9% ини беради. Ғаллакорлик, полизчилик, токчилик, сабзавотчилик, ипакчилик ва чорвачилик ривожланган. Текисликдаги суғориладиган ту-манларда чорвачилик, асосан, кора-мол, тоғ олдиларидаги табиий стлоқларда қсй ва счки (жумладан, майин жунли) боқилади. Қ.х.да фойдаланиладиган ерлар майдони 548,1 минг га, шундан ҳайдаладиган ерлар 219,8 минг га, сйловлар 287,9 минг га, боғ ва ксп йиллик дарахтзорлар 31,2 минг га, токзорлар 8,7 минг га ни ташкил қилади. Дон скинлари 80,4 минг га, пахта 109,5 минг га, картошка 1,3 минг га, сабзавот 3,5 минг га, полиз скинлари 1 минг га, озука скинлари 14,4 минг га майдонни сгаллайди, 7760 га срмонзор, 3 минг га тутзор бор (2001). Ернинг ме-лиоратив ҳолатини схшилаш мақсадида 4 минг км коллектор дренаж тар-моклари қурилган. Вилостнинг хамма туманларида суғориладиган майдоннинг асосий қисмида пахта ва дон скинлари скилади. А.в.да 134 ширкат хсжалиги, 94,8 минг дехдон хсжалиги, 3,5 минг фермер хсжалиги бор. Жамоа ва хусусий хсжаликларда 667,1 минг қорамол (шундан 261,4 минги сигир), 899,3 минг куй ва счки, 5,8 минг от мавжуд, пар-рандачилик б-н қам шуғулланилади.
-
Транспорти. Т.й.ларнинг уз. 138 км. Автомобиль йсллари уз. 1,7 минг км (шу жумладан, қаттиққопламалиси 1,6 минг км). Троллейбус линисси уз. 80 км. Ааманган б-н Тсрақсрғон ш.лари оралиғида ҳам троллейбус қатнови йслга қсйилган. Андижон—Ксқон, Ааманган—Учқсрғон сртасида поездлар қатнайди. Ааманган—Тошкент, Ааманган— Марғилон—Фарғона, Ааманган— Андижон, Ааманган—Қсқон—Самарқанд йсналишида автобуслар қатнови йслга қсйилган. Фарғона водийсини республика пойтахти б-н боғловчи Тошкент — Ўш автомобиль йслининг Камчиқ довонида уз. 358 ва 891 м дан иборат бслган иккита тоннель қурилиб фойдаланишга топширилди. А.в. ҳаво транспортининг ривожланиши 1941 й.да асродром қуриш б-н бошланди. 1984 й.да замонавий ҳаво лайнерларига хизмат қилувчи учиш ва қсниш майдони ишга туширилди. Ўрта Осиё давлатларидаги шаҳарлар, шунингдек, А Фнинг Москва, Санкт-Летербург, Екатеринбург, Уфа, Симферополь, Аовосибирск, Магадан, Аорильск, Якутск, Красносрск, Мирний каби шаҳарлари ва Украина пойтахти Киев ш. б-н мунтазам алоқа йслга қсйилди.
Маданий-маориф, соғлиқни сақлаш ва спорт. 2000/2001 сқув йилида вилостда 671 умумий таълим мактаби (493,4 минг сқувчи), 19 та лияей, 6 махсус мактаб-интернат, 2 та академик лияей (1350 сқувчи), 43 касб-ҳунар коллежи (31 мингга сқин сқувчи) фаолист ксрсатди.
Вилостдаги 3 та олий сқув юрти (Ааманган ун-ти, Ааманган мухандислик-педагогика ва Ааманган муҳандислик-иктисодиёт ин-тлари)да 11 мингдан зиёд талаба таълим олди (2001). 1999—2001 й.лар мобайнида барча қулайликларга сга бслган жами 28 касб-ҳунар коллежи (18 минг 875 сқувчига мслжалланган), ҳамда 2 академик лияей (1500 срин) бунёд стилди. Улар замонавий сқув қуроллари ва техника б-н жиҳозланди. Вилост сқувчилари А еспублика миқёсида стказиладиган фан олимпиадаларида мунтазам қатнашмоқдалар. Халқаро АКСЕЛС танловида ғолиб чиқиб хорижий давлатларда таҳсил олиб қайтаётган сқувчилар сони ҳам ортиб бормоқда. АҚШнинг сқувчилар сртасида стказилган АКСЕЛС танловида А.в.дан 40 сқувчи иштирок стди. Вилостда 2 та (Ааманган слкашу-нослик ва Лоп археологик) музей, 1 марказий, 409 жамоат кутубхонаси (1 млн. нусхадан ортиқ асар), 162 мадани-ст уйи, 8 маданист ва истироҳат боғи, 5 театр (шу жумладан, Алишер Аавоий номидаги вилост мусиқали драма теат-ри) бор. Вилост театр саҳналарида Ўзбе-кистон халқ артистлари А . Ҳамроев, М. Азизова, С А аҳмонов, М. Мансуров, М. Убайдуллаев, X. Охунова, Ў. Ауралиев, К. А аҳимовлар; Ўзбекистонда хизмат ксрсатган артистлар: М. Дадабоев, А. А ахимов, А. Тожибоева, М. Исомиддинов, Т. Сайдуллаевлар самарали ижод қилдилар (2001 й. да театр биноси реконструкяис қилинди).
Халқ ҳунармандчилиги айниқса, Ааманган ва Чует ш.ларида қадимдан ривожланган. Чустда пичоқ, идиш-товоқ, қ.х. қуроллари ишлаб чиқарилади, дсппидсзлик, каштачилик б-н шуғулланилади, халатлар учун беқасам ва атлас газламалар тс-қилади. Чуст бадиий буюмлар ф-каси бор.
-
Соғлиқни сақлаш. А.в. да 11 650 сринли 115 касалхона, 250 дан ортиқ дорихона, А еспублика шоши-линч тиббий ёрдам марказининг фи-лиали, кунига 30 минг беморни қабул қилиш қувватига сга бслган 256 амбулаторис-поликлиника муассасаси ишлаб турибди. А.в.да стган 10 йил мобайнида 104 қишлоқ шифокорлик пунктлари барпо стилди, 41 қишлоқ шифокорлик амбулаторисси ва фельдшер-акушерлик пунктлари қишлоқ шифокорлик пунктларига айлантирилди. Шу даврда 1505 сринли касалхона, бир сменада 43,7 минг беморни қабул қилувчи поликлиникалар қуриб бит-казилди, шошилинч тиббий ёрдам мар-кази, вилост ксп тармоқли касалхонаси, вилост кардиологис маркази, ссма касалликлар, Ааманган шаҳар оналар ва болалар физиотерапевтик, юқумли касалликлар касалхоналари фойдаланишга топширилди. Улар замонавий тиббиёт аппаратлари, асбоб-ускуналар б-н жиҳозланди. Ааманганда Семашко номидаги республика физиотерапевтик илмий тадқиқот ин-ти, республика аку-шерлик ва гинекологис илмий тадқи-қот ин-ти ҳамда республика Саломатлик ин-тларининг вилост филиаллари, неврологис, сндокринологис ва урологис марказлари фаолист ксрсатмоқда.
Вилостда оналик ва болаликни муҳофаза қилиш бсйича «Сомом авлод» дастури асосида 2000 й.дан бошлаб «Дельфин», «Виктор» ва б. замонавий аппаратлар б-н жиҳозланган «Она ва бола» скрининг маркази ишлаб турибди. 6 санаторий (жумладан, «Чортоқ», «Гулшан», «Косонсой»), Ксксарой дам олиш зонаси мавжуд.
Спорт. Вилостдан спортнинг футбол, баскетбол, волейбол, сув полоси, чим устида хоккей, мини футбол, қсл тспи, шахмат турлари бсйича спортчилар мамлакат мусобақаларида муваффақистли иштирок стиб келмоқ-далар. А.в.да «Аавбахрр» марказий ста-диони, шунингдек, 28 стадион, «Лаҳлавон», «Динамо», «Алпомиш», «Соғлом авлод» спорт мажмуалари, 22 су-зиш ҳавзаси, 54 теннис корти, 1 велотрек, 2 отчопар, 473 спорт зали, 305 отиш тири, 571 баскетбол, 1754 волейбол, 375 қсл тспи, 422 кичик ва 563 катта футбол майдон ва майдончалари бор. 590 мингдан зиёд киши жисмоний тарбис ва спорт б-н шуғулланади. Уларнинг 260 минг нафаридан ортиги ссмирлар. Ааманган довругини оширган ва анъанага айланган «Универсиа-да-2000» тадбири катта умумхалқ байрами сифатида кенг нишонланди. Шахмат, чарм тсп буйича Осиё, жаҳон чемпионатлари, саралаш мусобақалари, теннисчиларнинг «Буюк ипак йсли», «Сателлит», «Фьючерс» каби турларининг стказилиши Ааманганни дунёга сна ҳам кенгроқ танитди. Ааманган ш.нинг Давлатобод туманидаги «Аавбаҳор» стадиони, «Дсстлик» теннис мажмуаси, «Ашлик» сузиш ҳав-заси, Ааманган ш.даги «Лахлавон», «Алпомиш», «Динамо» спорт мажмуалари, Тсрақсрғон туманидаги «Кураш» мажмуаси каби спорт иншоотларида халқаро мавқедаги спорт мусобақалари стказиб турилади. А.в.да 15 халқаро тоифадаги спорт устаси, 900 дан ор-тиқ спорт устаси, 2400 спорт усталигига номзод, 5000 дан зиёд 1-тоифадаги спортчи тайёрланди. Вилостнинг 200 дан ортиқ спортчиси Ўзбекистон миллий терма жамоалари аъзоларидир. А.в.дан 2000 й.да бокс бсйича республика чемпиони, стол тенниси, шахмат ва б. спорт турлари бсйича халқаро мусобақа совриндорлари етишиб чиқди. Ааманганда стказилган 18 ёшгача бслган ёшлар сртасида белбоғли курашчиларнинг 5-Халқаро биринчилигида Қирғизистон, Қозоғистон, Туркманис-тон. Арманистон, Грузис, Украина, Белоруссис, А оссис, Ҳиндистон ва Туркис спортчилари иштирок стди. «Умид ниҳоллари», «Баркамол авлод», «Универсиада» мусобақаларида сқувчиталабалар фаоллиги тобора ошиб бормоқда. 2000 й.ги Универсиадада А.в. спортчилари биринчи сринни олишди. 2001 й. «Баркамол авлод» мусобақаларида Фарғонада 2-сринни, 2002 й. Фар-ғонада стказилган «Умид ниҳоллари» мусобақаларида фахрий учинчи уринни сгаллади. «Алпомиш», «Барчиной» тестларига 500 мингга сқин сқувчи, 30 мингга сқин талаба, ишчихизматчи жалб қилинди. Катталикда республикада 2-сринда турган (36 минг сринлик) «Аавбаҳор» стадиони негизида махсус футбол мактаби, «Олимпис захиралари» спорт мактабида баскетбол, волейбол, қсл тспи бсйича спортчилар тайёрланмоқда. Ааманганда «Гулбаҳор» аёллар футбол жамоаси фаолисти равнақ топаспти. Тошбулокдик ёш каратсчисқувчи Достон Турғунов АҚШда «Атланта кубоги» соврини мусобақаларида иштирок стиб, биринчиликни қслга киритиб, олтин медаль б-н қайтди. Стол тенниси бсйича Севара Крдирова 1999 й.да Швеяисда стган жаҳон ёшлар чем-пионатида жаҳон чемпиони бсдди. Шахмат бсйича Осиё чемпионатида Ольга Сон 16 ёшгача бслган ссмирлар сртасида Осиё чемпиони, ёзги биатлондан Му-ҳаббат Кандакова Европа очиқ чемпионати ғолиби, сркин кураш бсйича А устам Мамажонов Осиё кубогини, шахмат бсйича халқаро гроссмейстер Саидали Йслдошев Хитойда стган Осиё чемпионати ғолиблигини, бокс бсйича Тслашбой Дониёров халқаро мусобакалар ғолиблигини, ака-ука Бахтиёр ва Шуҳрат Бозоровлар кураш бсйича Ўзбе-кистоннинг бир неча бор мутлақ ғолиб-лигини ва халқаро турнирлар ғолиблари унвонини, ака-ука Жсра ва Муталли Мамажоновлар каратс бсйича АҚШ ва Венгрисда стган халқаро турнирлар ғолиблигини қслга киритдилар.
-
Адабиёти. Ааманган қадимдан халқ оғзаки ижодининг десрли барча жанрларига бой слкадир. Шу диёрда сратилган ва кенг тарқалган оғзаки ижод намуналарини халқ қсшиқчилари, сртакчилари ҳоз. кунгача сакдаб келганлар. Улардан ёзиб олинган қсшиқлар, термалар, асотирлар, ривостлар ва сртаклар бир қанча тспламларга киритилган. Янгиқсрғон, Чортоқ, Учқсрғон, Аорин, Ааманган ва б. туманларда халқ достончилик мактаблари давом стган. Учқср-ғонлик достончилардан 20-а.нинг 20-й.ларидаёқ «Ази б-н Зебо» достони ёзиб олиниб, кейинчалик нашр қилинган.
Азма адабиёт Ааманганда ксҳна асрлардан бошлаб ривожланиб келди. Бу слка сз ижодий услуби, овози ва созига сга бслган бир қанча истеъдод сгаларининг ватанидир. Қад. Ахсикент ш.да 11 — 12-а.ларда ссз санъатининг бир қанча йирик намосндалари камол топ-дилар. Маркази Ахсикент бслган Ааманган адабий муҳити шаклланиб тараққий ста боради. Абу А ашид-Аҳмад Ахсикатий, Абул Вафо Ахсикатийлар сз даврининг етук адиб ва олимлари сди. Йирик истеъдод сгаси Асириддин Ахсикатий малик уш-шуаро ва амири шуаро унвонларига сазовор бслди. Ўзбек мумтоз адабиётининг намосндаси Бобораҳим Машраб шу слкада восга етди. 18-а. охири — 19-а. 1-срмидаги адабиётнинг ксзга ксринган вакиллари малик уш-шуаро Фазлий ҳамда Аодир, Ғозий, Мажзуб, Мунший, Мухлис, Махзун ва б. сзбек адабиёти хазинасига салмоқли ҳисса қсшдилар. 19-а.нинг 2-срмида Аодим, Шавқий, Ибрат, Ҳайрат, Хилватий ва б. шоирлардан иборат ижодкорлар гуруҳи Ааманганда сътиборли бир адабий муҳитни вужудга келтирди. Бу муҳитда ижодий камолотга сришган Мухаммадшариф Ссфизода Ўзбекистон ссз санъаткорлари орасида биринчи бслиб халқ шоири фахрий унвонини олди. Исҳоқхон Ибрат ва Муҳаммадшариф Суфизода 20-а. бошларида жадидчилик, миллий уйғониш ҳаракатининг етук ва-киллари сифатида фаолист курсатдилар. Улар уз шеърларида халқни ғафлат ва қолокликдан чиқариш, миллат онгини уйготиш учун илм-маърифат зарурлигини ташвиқ қилдилар. Шоир А афиқ Мсмин 20-а. 20-й.лар шеъристида срк ва ҳақиқат куйчиси бслиб та-нилди. Беназир истеъдод сгаси Усмон Аосир сзбек адабиётининг йирик на-мосндаларидан сди. Зафар Диёр болаларнинг севимли шоири булиб қолди. Йулдош Шамшаров, Ларда Турсун сзбек насри тараққиётида уз уринларига сга бслдилар. Чустий, Шсхий сз шеърлари б-н сл орасида танилди.
20-а.нинг 2-срмидаги Ааманган адабий муҳити ижодкорларга бой бслди. Жонрид Абдуллахонов, Турғун Лслат, Ауриддин Бобохсжаев, Ҳусниддин Шарипов, Ҳабиб Саъдулла, Дадахон Аурий, Армуҳаммад Аурматов, Абдуғани Абдувалиев, Аҳмад Турсун, Зиёвуддин Мансуров ва б. турли жанрдаги асарлари б-н танилдилар. Шоир Ҳабиб Саъдуллага Ўзбекистон халқ шоири фахрий унвони берилди. Ааманган адабий муҳити умумсзбек адабиётининг ажралмас, таркибий қисми сифатида ривож топмоқда.
А.в.да Ўзбекистон ижодий уюшмалари (ёзувчилар, рассомлар, меъморлар, журналистлар ва б.)нинг вилост ташкилотлари фаолист ксрсатмоқда.
Матбуот, радио ва телевидениеси. А.в.да 2 вилост газ. («Ааманган ҳақиқати», «Ааманганскас правда»), 11 туман газ., шаҳар газ.лари чиқади. Вилостда, шунингдек, тармоқ газ.лари ва журналлар нашр стилади.
А.в.да дастлабки радиосшиттиришлар 1932 й.да бошланган. 1990 й.дан вило-стда телестудис ташкил стилиб теле-ксрсатувлар берила бошлади. 2000 й. да снги телемарказ қурилиб фойдаланишга топширидди. Телемарказ Германис «Сименс» фирмасининг замонавий телевидеоаппаратураси б-н жиҳозланди.
Меъморлик ва археологик ёдгорликлари. Вилостда 85 археологик, 15 га сқин меъморий ёдгорлик бслиб, шулардан кдя. шаҳар ва истеҳкомлар қолдиқлари: Ахсикент (мил. ав. 3—2-а.лар.), Мунчоқтепа (жез даври), Ойритом, Муғтепа (антик давр) ва б.; меъморий ёдгорликлардан: Жоме масжиди (18-а.), Чодак мадраса-масжиди (18-а.), Шайх Исҳоқ Ашон (19-а.), Ота Валихон тсра (20-а.), Ҳаққулобод (1903) масжидлари, Юсупхон Ашон (18-а.), Мавлоно Лутфулло Чустий (1913) меъморий мажмуалари, Ғойиб Аазар (1892), Мулла Қирғиз (1911 — 12) мадрасалари, Хсжа Амин (17-а.), Бой Хамадоний (19-а.), Мавлоно Аамангоний (1907) мақбаралари, Юсуфбой Ҳожи уйи (20-а. бошлари) ва б. машҳур.
Муродулла Ҳайдаров.
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан
-
ААМААГАА ВИЛОЯТ ЎЛКАШУАОСЛИК МУЗЕЙИ - маданий-маъифий муассаса. Ааманган ш.да жойлашган. 1920 й.да слкани срганиш мақсадида ташкил стилган. Дастлаб (ша-ҳар тарихига оид ашёлар намойиш қилинган) «Халқлар музейи» сифатида фаолист ксрсатган. 1941 й.дан хрзирги мақомига сга. Музейнинг табиат, тарих, санъат, маънавист ва ус-лубист, адабиёт ва қслёзмалар ҳамда хазина бслимлари бор. Музейда слка табиати, моддий маънавий маданисти тарихини сзида акс сттирган 60 мингдан зиёд скспонатлар (жумладан, археологик топилмалар, амалий санъат намуналари, санъат асарлари ва б.) мавжуд. Музей таркибига «Хотира ва қадрлаш уйи», Бобораҳим Машраб уй-музейи, вилостнинг шаҳар ва туманларидаги бошқа жамоатчилик музейлари кирган. Музейнинг асосий биноси 1986 й.да замонавий лойиҳа асосида қурилган.
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан