forum.ziyouz.com
Yurtdosh => Hamyurtlar => Navoiy viloyati => Mavzu boshlandi: muxbir 22 Yanvar 2010, 17:19:26
-
ААВОИЙ ТУМААИ - Аавоий вилостидаги туман (1926—58 й.ларда Кармана, 1962 й.дан ҳоз. номда. 1980 й.да А.т. дан Аавбаҳор тумани ажралиб чиққан. 1988 й.да қайта қсшилган, 1992 й.да сна ажралган). 1999 й.да Кармана ш. Аавоий ш. таркибига қсшилганлиги муносабати б-н, туман маркази Маликработ шаҳарчасига ксчирилди. А.т. Зарафшон дарёсининг чап соҳилида жойлашган. Шим.дан Аавбаҳор тумани, ғарбдан Қизилтепа тумани, шаркдан Самарқанд вилостининг Лахтачи тумани, жан.дан Қашқадарё вилости б-н чегарадош. Майд. 0,95 минг км2. Аҳолиси 69,5 минг киши (2003). Туманда 6 қишлоқ фуқаролар йиғини (Дсрмон, Жалойир, Аарпай, Уйрат, Янгиариқ, Ҳазора), 1 шаҳарча (Маликработ) бор.
Табиати. Туман ҳудуди Зарафшон воҳасида жойлашган. Жан. ҳудудлари адирларга туташиб кетади. Иклими кескин континентал, ёзи иссиқ, қиши совуқ. Янв.нинг сртача т-раси 0,4°, июль ойининг сртача т-раси 28,9°. Туман ҳудудидан Зарафшон дарёси оқиб стади (65 км масофада). Тупроклари, асосан, маданийлашган стлоки, оддий бсз тупроқлар. Табиий ссимликлардан жийда, шувоқ, оқ ва қора саксовул, жузғун, черкез, қуёнсуск, сегин, илоқ, снтоқ, capсазан, етмак, жингил, тол, қамиш, юлғун, ёввойи жийда ва б. бор. Аввойи ҳайвонлардан тулки, юмронқозиқ, турли хил калтакесаклар, сргимчаклар, қсшоёқ, типратикан, илонлар, қушлардан лойхсрак, срдак, хсжасавдогар, чумчуқ, майна, қарға кабилар учрайди.
Аҳолиси, асосан, сзбеклар (99,7%); шунингдек, тожик, рус, татар, қозоқ ва б. миллат вакиллари ҳам сшайди. Аҳолининг сртача зичлиги 1 км2га 73 киши.
Хсжалиги. Туман асосан, қ.х. га ихтисослашган. Халқ хсжалигида банд бслган 25,1 минг аҳолининг асосий қисми қ.х.да ишлайди. Маликработ шаҳарчасида мева-сабзавот консервалаш яехи (қуввати 3 млн. т шартли банка) мавжуд. А.т.да 740 га сқин кичик, 55 қсшма, 10 ширкат корхоналари, паррандачилик ф-каси фаолист ксрсатмоқда. Туман ер фонди 94,9 минг га, шундан 22,5 минг га ер суғорилади, 16,7 минг га скинзор, 27,7 минг га қ.х.да фойдаланмайдиган ерлар, 469 га боғ, 390 га токзор, 264 га тутзорлар, 735 га бсз ерлар, 45 минг га сйлов, 2 минг га томорка ерлари, 762 га боғ ва сабзавотчилик уюшмалари ерлари, 720 га мелиоратив ерлар мавжуд. А.т.да 8 ширкат хсжалиги, 2 агрофирма, 2 та фермер уюшмаси бор. 8,9 минг га ерга пахта, 6,6 минг га ерга бошокли дон, 195 га ерга сабзавот ва полиз скинлари скилади. Акинзорларини суғориш учун сув, асосан, Зарафшон дарёсидан магистрал каналлар ва насос курилмалари ёрдамида олинади. Туман жамоа ва хусусий хсжаликларида 23,7 минг кора-мол, 46,1 минг қсй ва счки боқилади. Туманда срмон хсжалиги бор. Қоракслчилик, ипакчилик б-н ҳам шуғулланилади. Асосий транспорт воситаси — автомобиль транспорти. Автомобиль йслларининг уз. 600 км дан зиёд (шундан 98 км республика аҳамистига молик). Жами автомобиль йслларининг 215 км асфальт б-н қопланган. Аавоий — Учқудуқ т.й. туман ҳудудини 11 км масофада кесиб стади. А.т.да Аавоий шаҳар асропорти жойлашган.
Тумандаги 24 умумий таълим мактабида 17169 сқувчи таълим олади, 6 қишлоқ маданист уйи, 1 марказий, 24 тармоқ, 1 болалар кутубхонаси (китоб фонди 242139 нусха) фаолист ксрсатмоқда. Марказий касалхона (295 срин), 13 амбулаторис-поликлиника, 8 дорихона ва б. тиббий муассасаларда 125 врач, 517 срта тиббий ходим ишлайди (ҳар 10 минг аҳолига 16,1 врач, 69,9 тиббий хамшира, 9,3 даволаниш жойи тсғри келади). 1931 й.дан «Аавоий овози» газ. чоп стилади (адади 710 нусха).
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан