forum.ziyouz.com

Yurtdosh => Hamyurtlar => Navoiy viloyati => Mavzu boshlandi: muxbir 22 Yanvar 2010, 17:19:26

Nom: Navoiy tumani haqida ensiklopediyalarda
Yuborildi: muxbir 22 Yanvar 2010, 17:19:26
ААВОИЙ ТУМААИ - Аавоий вилостидаги туман (1926—58 й.ларда Кармана, 1962 й.дан ҳоз. номда. 1980 й.да А.т. дан Аавбаҳор тумани ажралиб чиққан. 1988 й.да қайта қсшилган, 1992 й.да сна ажралган). 1999 й.да Кармана ш. Аавоий ш. таркибига қсшилганлиги муносабати б-н, туман маркази Маликработ шаҳарчасига ксчирилди. А.т. Зарафшон дарёсининг чап соҳилида жойлашган. Шим.дан Аавбаҳор тумани, ғарбдан Қизилтепа тумани, шаркдан Самарқанд вилостининг Лахтачи тумани, жан.дан Қашқадарё вилости б-н чегарадош. Майд. 0,95 минг км2. Аҳолиси 69,5 минг киши (2003). Туманда 6 қишлоқ фуқаролар йиғини (Дсрмон, Жалойир, Аарпай, Уйрат, Янгиариқ, Ҳазора), 1 шаҳарча (Маликработ) бор.

Табиати. Туман ҳудуди Зарафшон воҳасида жойлашган. Жан. ҳудудлари адирларга туташиб кетади. Иклими кескин континентал, ёзи иссиқ, қиши совуқ. Янв.нинг сртача т-раси 0,4°, июль ойининг сртача т-раси 28,9°. Туман ҳудудидан Зарафшон дарёси оқиб стади (65 км масофада). Тупроклари, асосан, маданийлашган стлоки, оддий бсз тупроқлар. Табиий ссимликлардан жийда, шувоқ, оқ ва қора саксовул, жузғун, черкез, қуёнсуск, сегин, илоқ, снтоқ, capсазан, етмак, жингил, тол, қамиш, юлғун, ёввойи жийда ва б. бор. Аввойи ҳайвонлардан тулки, юмронқозиқ, турли хил калтакесаклар, сргимчаклар, қсшоёқ, типратикан, илонлар, қушлардан лойхсрак, срдак, хсжасавдогар, чумчуқ, майна, қарға кабилар учрайди.

Аҳолиси, асосан, сзбеклар (99,7%); шунингдек, тожик, рус, татар, қозоқ ва б. миллат вакиллари ҳам сшайди. Аҳолининг сртача зичлиги 1 км2га 73 киши.
Хсжалиги. Туман асосан, қ.х. га ихтисослашган. Халқ хсжалигида банд бслган 25,1 минг аҳолининг асосий қисми қ.х.да ишлайди. Маликработ шаҳарчасида мева-сабзавот консервалаш яехи (қуввати 3 млн. т шартли банка) мавжуд. А.т.да 740 га сқин кичик, 55 қсшма, 10 ширкат корхоналари, паррандачилик ф-каси фаолист ксрсатмоқда. Туман ер фонди 94,9 минг га, шундан 22,5 минг га ер суғорилади, 16,7 минг га скинзор, 27,7 минг га қ.х.да фойдаланмайдиган ерлар, 469 га боғ, 390 га токзор, 264 га тутзорлар, 735 га бсз ерлар, 45 минг га сйлов, 2 минг га томорка ерлари, 762 га боғ ва сабзавотчилик уюшмалари ерлари, 720 га мелиоратив ерлар мавжуд. А.т.да 8 ширкат хсжалиги, 2 агрофирма, 2 та фермер уюшмаси бор. 8,9 минг га ерга пахта, 6,6 минг га ерга бошокли дон, 195 га ерга сабзавот ва полиз скинлари скилади. А­кинзорларини суғориш учун сув, асосан, Зарафшон дарёсидан магистрал каналлар ва насос курилмалари ёрдамида олинади. Туман жамоа ва хусусий хсжаликларида 23,7 минг кора-мол, 46,1 минг қсй ва счки боқилади. Туманда срмон хсжалиги бор. Қоракслчилик, ипакчилик б-н ҳам шуғулланилади. Асосий транспорт воситаси — автомобиль транспорти. Автомобиль йслларининг уз. 600 км дан зиёд (шундан 98 км республика аҳамистига молик). Жами автомобиль йслларининг 215 км асфальт б-н қопланган. Аавоий — Учқудуқ т.й. туман ҳудудини 11 км масофада кесиб стади. А.т.да Аавоий шаҳар асропорти жойлашган.
Тумандаги 24 умумий таълим мактабида 17169 сқувчи таълим олади, 6 қишлоқ маданист уйи, 1 марказий, 24 тармоқ, 1 болалар кутубхонаси (китоб фонди 242139 нусха) фаолист ксрсатмоқда. Марказий касалхона (295 срин), 13 амбулаторис-поликлиника, 8 дорихона ва б. тиббий муассасаларда 125 врач, 517 срта тиббий ходим ишлайди (ҳар 10 минг аҳолига 16,1 врач, 69,9 тиббий хамшира, 9,3 даволаниш жойи тсғри келади). 1931 й.дан «Аавоий овози» газ. чоп стилади (адади 710 нусха).

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан