forum.ziyouz.com

Yurtdosh => Hamyurtlar => Sirdaryo viloyati => Mavzu boshlandi: muxbir 23 Yanvar 2010, 11:02:14

Nom: Xovos tumani haqida ensiklopediyalarda
Yuborildi: muxbir 23 Yanvar 2010, 11:02:14
ХОВОС ТУМААИ — Сирдарё вилостидаги туман. 1926 й.дек.да ташкил қилинган. 1955 й.дан 1966 й.гача Боёвут тумани, 1966 й. 25 авг.дан 1975 й. 6 мартгача Янгиер тумани деб аталган. 2004 й. 11 майдан Х.т.га Меҳнатобод тумани қсшилди. Туман маркази Фарҳод5 қишлоғидан Ховос шаҳарчасига ксчирилди. Шим.шарқдан Боёвут, жан.шарқдан Тошкент вилостининг Бекобод тумани, жан.да Тожикистон А еспубликаси, ғарбдан Жиззах вилостининг Зомин, шим.ғарбдан вилостнинг Сардоба, Мирзаобод туманлари билан чегарадош. Майд. 1,5 минг км2. Аҳолиси 74,1 минг кишидан зиёд (2004). Туманда 1 шаҳарча (Ховос), 11 қишлоқ фуқаролари йиғини (Бинокор, Гулбаҳор, Зафаробод, Лахтакор, Соҳибкор, Чаманзор, Қахрамон, Туркистон, Фарҳод, Ҳавотаг, Ҳуснобод) бор. Маркази — Ховос шаҳарчаси.

Табиати. Туман ҳудуди, асосан, вилостнинг жан. қисмида жойлашган. А ельефи пасттекислик, кир, баланд адир ва тоғлардан иборат бслиб, шим.дан (250350 м) жан.га (12001600 м) кстарила боради. Иклими кескин континентал, ёзи иссиқ, куруқ, қиши совуқ. Йиллик сртача тра 15°, снв.нинг сртача траси —2°, снг паст тра —30°, июлнинг сртача траси 30°, снг юқори тра 46°. Йиллик ёғин микдори 315 мм (шим.ғарбда 200—250 мм, жан.да 400—450 мм). Ховос шамоли (Бекобод шамоли) Ўрта Осиёдаги снг кучли шамоллардан биридир. Йил бсйи срта ҳисобда 48—52 кун кучли шамол ссади, кспинча носбрь ойида бошланиб, мартда тугайди. Қишда шамолнинг тезлиги секундига 25—30 м, езда 10—15 м бслади. Шамол 1—3 кун, ҳатто 5 кунлаб давом стади. Вегетаяис даври 224 кун.
Адирлар қумтош, қум, лёсслардан ташкил топган. Жан. қисмидаги адирларнинг тупроғи сса лёсс устйда  ҳосил бслган бсз, оч бсз, типик бсз тупроқлардир. Бу ерлардан баҳорикор деҳқончиликда фойдаланилади. Текисликларда бсз, оч бсз, типик бсз, стлоқи бсз тупроқлар тарқалган бслиб, деҳқончилик учун қулай. Туман Сирдарёдан чиқарилган Саркисов номидаги Жан. Мирзачсл канали орқали суғорилади. Саватсой, Сармичсой, Мсғулсой, Хсжамушкентсой, Қипчоқсой ва б.дан ҳам суғоришда фойдаланилади. Баҳорда адирлар турли стлар билан қопланади. Текислик қисмида қснғирбош, ранг, илоқ, қиёқ, шсра, шувоқ, снтоқ, қамиш, пахтатикан, итузум, шамак, ғумай ва б. ссади. Аввойи ҳайвонлардан тулки, бсри, чисбсри; қушлардан чсл бургути, лайлак, тустовуқ, ёввойи срдак; кемирувчилардан қуён, типратикан, каламуш, юмронқозиқ, дала сичқони; судралувчилардан тошбақа, илонлар, калтакесаклар ва б. бор.

Аҳолиси, асосан, сзбеклар; шунингдек, тожик, қозоқ, татар, туркман, корейс, рус, қрим татар, озарбайжон, арман, украин ва б. миллат вакиллари ҳам сшайди. Аҳолининг сртача зичлиги 1 км2га 49,4 киши (2004).

Хсжалиги. Туманда Фарҳод ГА­С, Сирдарё иссиклик слектр стсси, саноат, қурилиш бошқармалари, 37 фирма ва кичик корхона, Хитой билан ҳамкорлиқяаги «ХовосФусин» қсшма корхонаси (колбаса ишлаб чиқаради), автокорхона, нефть базаси, МТЛ, узумни қайта ишлаш, ғишт заводлари, 3 деҳқон бозори бор. Туманда З ширкат, 930 деҳқонфермер хсжалиги фаолист ксрсатади.
Қ.х.да фойдаланиладиган ер майдонининг 36,7 минг га ерда деҳқончилик қилинади. Боғ, токзор, ксчатзорлар бор. 13,5 минг гектарига пахта, 11,7 минг гектарига ғалла, шунингдек, сабзавот, полиз скинлари, картошка ҳам скилади.
Туман жамоа ва шахсий хсжаликларида 17,7 минг қорамол, 21,8 мингга сқин қсй ва счки, 25,4 минг парранда, 408 от боқилади (2004).
Туман ҳудудидан Ховос ва Янгиер т.й. станяислари оркали Тошкент—Самарканд, Тошкент— Хсжанд, Тошкент — Жалолобод поездлари стади. Ховос— Гулистон, Фарҳод— Ховос, Ховос—Янгиер йсналишлари бсйича автобуслар қатнайди.
Х.т.да 2003/2004 сқув йилида 28 умумий таълим мактабида 15,9 минг сқувчи таълим одди. 2 иктидорли болалар, мусиқа мактаби, 2 касб-ҳунар коллежи, И маданист уйи, 20 кутубхона, 9 сстрада, 4 фольклор гурухлари, бадиий ҳаваскорлик тсгараклари ишлаб турибди. 9 стадион (шу жумладан, 1 марказий стадион) мавжуд. Туманда марказий касалхона, тез тиббий ёрдам, ташхис марказлари, болалар жаррохлик, реанимаяис бслимлари, юқумли касалликлар касалхонаси, 7 қишлоқ врачлик пункти, 3 поликлиникаси, шифобахш сув билан даволайдиган «Хавотоғ» санаторийси фаолист ксрсатади, 1931 й.дан «Ховос овози» туман газ. чиқади.
Қосим Ақубов.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан