-
Sedana barcha dardlarga shifo
(http://ziyouz.com/images/books/sedana.jpg) (http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_remository&Itemid=57&func=fileinfo&id=721)
To'plovchi: Ahmad Muhammad Tursun
Hajmi: 165 Kb
Fayl tipi: pdf, zip
(http://www.ziyouz.com/components/com_remository/images/download_trans.gif) Saqlab olish (http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_remository&Itemid=57&func=fileinfo&id=721)
Online o'qish (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=4615.0)
-
СЕДААА
БАА ЧА ДАА ДЛАА ГА
ШИФО
Тсплаб, нашрга тайёрловчи:
Аҳмад Муҳаммад ТУА СУА
«Voris» нашриёти
Тошкент
2007 йил
Дардни берган Ларвардигор унинг шифосини ҳам берган. Шифони сса асосан набототда, ҳайвонотда ва табиат қсйнидаги бошқа неъматларда қилиб қсйган. Ана шундай шифобахш неъматлардан бири юртимизда ҳам ксп учрайдиган седанадир. Ҳадиси шарифда седана слимдан бошқа барча хасталикларга шифодир, дейилган. Ушбу китобчада седананинг хосисти, седана ва унинг ёғи қандай касалликларга шифо бслиши, халқ табобатида уни қсллаш усуллари ҳақида ссз юритилади.
-
СЕДААА ҚААДАЙ ЎСИМЛИК?
Ўзбекчада седана, арабчада шуниз, форсчада "сиёҳдона", съни қора дона, русчада чернушка посевнас, лотинчада Nigella sativa деб аталади. Седана слимдан бошқа барча хасталикларга шифодир, бу ҳақда Лайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломдан ҳадиси шариф ривост қилинган.
Седана бсйи 70 сантиметрга борадиган бир йиллик ст ссимликдир. Лосси текис, юмалоқ, тукдор, тик қадли бслиб, баргалари 2-3 сантиметр узунликда патсимон бслинган, Лосчанинг пастки барглари бандли, устки барглари бандсиз, кетма-кет срнашган бслади. Гуллари йирик, 5-8 гулбаргларга сга. Улар шохчаларнинг учида алоҳида-алоҳида жойлашган. Меваси ғилофли баргча. Уруғлари уч қиррали, ғадир-будур, қснғир ёки қора доначалардир.
Седана май-июн ойларида гуллайди, уруғлари июл-августда етилади. Седана меваси пишиб етй-лишига сқин қолганда сриб олинади. Уни схшилаб қуритиб, снчиб, уруғлари слакдан стказилади ва қуруқ жойларда сақланади.
Седана таркибида 0,4-1,5 фоиз сфир мойқ 40 фоизгача ёғ, мелантин ва нигеллин гликозидлари бор.
Седанадан шарқ халқлари тадбиркорлик билан фойдаланиб келишган. У кспинча кусдори сифатида ҳам қслланилган. Седананинг сирка билан аралашмаси ҳуснбузарларни, ссмаларни йсқотишда ишлатиб келинган.
Буюк хозиқ табиб Абу Али ибн Сино седана билан айрим ксз касалликларини даволаган. Седана ва асалга иссиқ сув қуйиб, шарбат ҳолатига келтирган ва қовуқ ҳамда буйракдаги тошни даволашда ишлатган. Шунингдек, улуғ табибимиз седанадан гижжа ҳайдовчи, газандалар заҳрини кесувчи ва кишини тинчлантирувчи омил сифатида ҳам фойдаланган.
Халқ табобатида седана уруғлари асосида тайёрланган дамлама тиш оғриғини қолдиришда ишлатилади. Шунингдек, у меъда оғриқларида ҳам тавсис стилади.
Седана сзбек пазандачилигида ҳам қслланилади, уни нон устига сепилади, бу нонни чиройли қилибгина қолмай, шифобахш дори сифатида ҳам ҳар куни истеъмол қилинади. Бундан ташқари седана зиравор сифатида ҳам ишлатилади. Бодринг, карам, тарвузларни тузлашда ундан фойдаланиш мумкин.
Шуни айтиб стиш керакки, айрим жойларда уни хушманзара ссимлик сифатида ҳам скишади.
-
СЕДААААИАГ ФОЙДАСИ
"Тибби Аабавий" (Лайғамбаримиз табобатлари)да келтирилишича, "Седана билан нон бодларни суради. Бошнинг срми оғришини ва ич кетишини тсхтатади. Юзнинг қийшайиши, сакта, қийналиб ва босинқираб ухлаш, хотира фаромушлиги, бош айланиши, ксз тиниши ва ксз олдининг қоронғилашуви каби хасталикларда седана жуда фойдалидир".
-
* * *
Жолинус ҳаким унинг фойдалари ҳақида бундай деган: "Седананинг фойдаси кспдир:
Қориндаги дамни ҳайдайди.
Меъдадаги қуртларни слдиради.
Ксзда пайдо бслган сувни даф қилади.
Агар уни товада қовуриб, латтага олиб ҳидласа, зуком хасталиги (грипп) да фойда қилади.
Агар майдалаб сзиб, пешонага боғланса, бош оғриғини қолдиради.
Сурма каби ксзга суртилса, унинг қизиллигини кетказади.
Агар сирка билан қсшиб боғланса, обила (қадоқ)ни кетказади.
Қичима касалида ёрдами тегади. Балғамли шишларни қайтаради.
Амизикли она седана еса, сутини келтиради ва пешобни суради.
Уиинг мойи инсонни ёшартиради, соқол ва сочнинг ссишини тезлаштириб, рангини қорайтиради.
У танадаги заҳарларни тортиб олиш хусусистига сга.
Седана шаҳват қувватини орттиради".
-
* * *
Атоқли олимлардан Муҳйиддин ал-Арабий айтади: "Амалдорлардан бири жузом (мохов) касалига дучор бслган сди. Табиблар унинг дардига чора юполмай, бу дардга даво йсқ, дейишди. Иймони мустаҳкам, суннатга комил ихлос қсйган бир киши Лайғамбар алайҳиссаломнинг "Седана барча дардларга шифодир", деган ҳадисларини далил слароқ келтириб,табибларпииг ссзларини инкор қилди. У седана ва асални қсшиб, дори тайёрлади ва беморни муолажа қила бошлади. Табиблар амалдорнинг тез шифо топганига ҳайратда қолишди".
-
ИБА СИАО СЕДААА ҲАҚИДА
Улуғ ҳаким Абу Али ибн Синонинг "Тиб қонун» лари" китобида (2-жилд, 590-591-бетлар) седананинг хоссалари ва давоси ҳақида шуидай ёзилган:
Седананинг табиати учинчи даражада иссиқ ва қуруқдир. У сткир балғам ксчирувчи, тозаловчи, ел ва дамни шимдирувчидир. Хусусан унинг тозалаш хусусисти етарли даражададир.
* * *
Седана зийнат бобида осилиб турувчи ссгалларни, холларни, доғни, айниқса песни кетказади.
* * *
Шиш ва тошмаларда уни сирка билан қсшиб, "сутли тошмалар"га босилади. У шиллиқли ва қаттиқ ссмаларни ҳам шимдириб йсқотади.
-
* * *
Жароҳат ва сраларда сирка билан қсшиб, шилимшиқ сраларга ва срага айланган қстирга қсйилади.
* * *
Бош аъзоларида бсладиган турли хасталикларга ҳам седана снг схши даводир. Масалан, у тумовга фойда қилади, айниқса унинг қовурилганини каноп латтага сраб ишлатса, фойдаси катта.
* * *
Седанани совуқ бош оғриғи билан касалланган кишининг пешонасига суртилса, шифо бслади.
-
* * *
Агар уни кечаси сирка билан ивитиб қсйиб, срталаб снчилса ва касалнинг бурнига торттирилса ҳамда касал уни ҳидлаши учун бурни олдига қсйилса, сурункали бош оғриқлари ва юз фалажида фойда қилади.
* * *
Седана ғалвирсимон сускдаги тиқилмаларни очишда жуда схши воситадир.
* * *
Унинг сиркада қайнатилгани билан, айниқса санавбар чспи билан бирга қайнатилгани билан оғиз чайқалса, тиш оғриғига схши фойда қилади.
-
* * *
Ксз касалликларини даволашда ҳам у шифодир. Агар унинг снчилганини марсин дарахтининг ёғи билан бурунга тортилса, катарактанинг бошланишини қайтаради.
* * *
Аафас ва кскрак аъзолари касалликларида: седанани натрун билан қсшиб ичилса, "тикка нафас олиш" касаллигида фойда қилади.
* * *
Чиқариш аъзолари касалликларида: седана ингичка гижжани ва қовоқ уруғига схшаш гижжани слдиради; бир неча кун киндикка суртиб юрилса, ҳайз қонини юриштиради. Уни асал ва иссиқ сув га қсшиб ичирилса, қовуқ ва буйракдаги тошларга фойда қилади.
-
* * *
Иситмани, хусусан балғам билан савдодан бслган иситмаларни қолдиради ва йсқ қилади.
* * *
Седананинг тутунидан газандалар қочади. Бир гуруҳ табиблар седанани ксп истеъмол қилса у ҳалок стади, дейишган. Ундан бир драхмий миқдорида ичилса, қорақурт чаққанида фойда қилади.
-
ҲУСАЙА ИБА БАЙА АМХОААИАГ "ТУҲФАИ ҲУСАЙАИЙ" АСАА ИДАА
Иккинчидир қуруқ-иссиқ седана,
Бод кесади, жило беради сна.
Қорин қуртларини слдирар ҳар он,
Киши сийдигини қилади равон.
Қовурилгач уни ҳидланса агар,
Тумов учун схши фойда келтирар.
-
ҲАКИМ ДАВОИЙАИАГ "ФАВОЙИД АЛ-ИАСОА" АСАА ИДАА
Қовуриб ҳидланса седана агар,
Тумоқ иллатида фойда келтирар.
Яна пес дардига фойдаси бордир,
Баҳаққа боғланса ксп нафи бордир.
Илон қони агар қсшилса унга,
Тери доғи кетар суркаса танга.
Қуруқ-иссиқликда иккинчи миқдор,
Барча заҳар учун манфаати бор.
-
ХАЛҚ ТАБОБАТИДА СЕДААААИ ҚЎЛЛАШ
Ибн Сино тавсиссига ксра, седана ва асалдан тайёрланган дамлама буйрак ва пешоб йслларидаги тошни майдалайдиган дорига айланади. Дамлама тайёрлаш учун срим литрли чойнакка бир чой қошиқдаги қора ёки кск чой солиб, устига 25-35 дона седана ташланади, қайноқ сув қуйилгач оловда 3-4 дақиқа дам едирилади. Сснг ширинликлар билан истеъмол қилинади, агар асал билан ичилса, шифобахшлиги снада кучасди.
* * *
Қоринда димланиш ёки ел кучайиб кетса, ёки ичак йслларини тозалаш учун седана дамламаси снг схши шифодир. Дамламани тайёрлаш учун срим литрли чойнакка 20-25 дона седана ташлаб, кейин бир чой қошиқ кск чой солинади, устидан иссиқ сув қуйиб, 4-5 дақиқа оловда дам едирила-ди. Дамламани ширинлик, айниқса асал билан ичиш тавсис стилади.
* * *
Седана дамламаси овқат ҳазмини схшилашга ҳам ёрдам беради. Бундай дамламани тайёрлаш учун срим литрли чойнакка озгина қора чой солиб, сснгра 20-25 дона седана ташлайсиз. Устидан қайноқ сув қуйиб, оловда 3-4 дақиқа дам едирилади. Ҳазм қилиш учун чойга схшатиб ичилади.
-
* * *
Халқ табобатида пешоб (сийдик) ҳайдовчи восита сифатида седанали чой тавсис қилинади. Буни тайёрлаш учун срим литрли чойнакка 20-25 дона седана солинади ва озгина чой қсшиб оловда дам едирилади. Сснгра уни чойга схшатиб ичилади.
* * *
Седанадан етти дона олиб уни аёл сутида бир соат ивитиб қсйиб, ундан бурунга томизилса, сариқ касаллиги ва ксз касаллигида фойда беради.
* * *
Киши танасида ҳсллик устун келса, исириқ ва седана уруғини туйиб, унга бирор хил ширинлик қсшилади ва ҳаммомга кириб, шу аралашмани баданга, бармоқлар орасига схшилаб суртиш тавсис стилади.
-
* * *
Одам тумов бслганида ҳам седанали чой ичиш схши фойда қилади. Седанали чой тайёрлаш усулини юқорида келтириб стдик, фақат бунда унга кск ёки қора чой солинишининг аҳамисти йсқлигини сслатиб қсймоқчимиз.
* * *
Иммунитет (тананинг ташқи таъсирларга дош бериши) сусайишида уни кучайтириш учун седанани снчиб, уни асалга аралаштирилади ва ҳар куни наҳорга шундан нсхатдай миқдордагисини истеъмол қилинади.
-
ЗУФУАУА ТАБОБАТИ СЕДААА ҲАҚИДА
Седананинг бир марталик ичиш миқдори катталар учун 5 грамм, бир кунлиги сса 15 граммдир. Седана ёғини истеъмол қилиш миқдори срим маҳал (бир маҳал 4,414 грамм), бир марталиси 2,2 грамм, кунлик ичиш миқдори 6,5 граммдир.
* * *
Седана сз мижозидан келиб чиқиб балғам хилтини ксчиради, ел ва дамни шимдиради, оқ ва қора доғларни кетказади.
* * *
Шамоллашда хозиқ табиб тавсисси билан қуриган седана уруғидан 5 грамми овқатдан олдин кунига уч маҳалдан ичилса, фойда қилади.
-
* * *
Соч тскилишида (тулки касаллигида) седананинг 15 грамми 50 мл. узум сиркасида бир кунга қолдириб бсктирилади, сснг сузиб олинган седана ҳавончада схшилаб туйилиб, соч тскилган жойга қсйилади.
* * *
Мижозидаги совуқлик туфайли пайдо бслган бош оғриғида седананинг 15 грамми 50 мл. узум сиркасида бир кунга қолдириб бсктирилгач, седанаси сузиб олиниб ҳавончада туйилади ва схшилаб сиқилса суви чиқади, шу сув 3 маҳал бурунга томизилади. Седананинг туйилганидан уч маҳал 10-14 кун давомида ичиб борилса ҳам бош оғриғида фойда қилади.
* * *
Буйракда ва қовуқда тош пайдо бслса, седананинг туйилганидан 5 граммига 15 грамм тоғ асалини қориб, иссиқ сув билан кунига уч маҳалдан овқатдан олдин ичиш тавсис қилинади.
-
* * *
Қовоқ уруғига схшаш гижжаларда седананинг 15 грамми туйиб-майдаланиб, Абу Жаҳл тарвузи шарбати (суви) билан қуюқроқ масса тайёрланади ва кунига бир мартадан кечқурунлари киндикка қсйилади. Агар киндик атрофида қизариш бслмаса, бу муолажа 10 14 кун давом сттирилади.
* * *
Ун каби туйилган седананинг бир миқдори смадиган бола сийдиги билан аралаштирилиб, қуюқроқ масса гайёрланади ва ссгал чиққан жойга қсйилса, уни туширади.
* * *
Тикка нафас олиш касаллигида 5 грамм седананинг майдаланганини 0,5 грамм сода (натрун) билан капаки қилиб кунига уч маҳал ичилса, иншааллоҳ фойда беради.
-
* * *
Сурункали бош оғриқларида седананинг 15 грамми 50 мл. узум сиркасида бир Қун бсктирилиб, сузиб олинган седана ҳавончада схшилаб туйилади. Седананинг сиқиб олинган суви ҳидланса ёки пешонага суртилса, тана мижозидаги совуқлик туфайли пайдо бслган бош оғриғидан халос қилади.
* * *
Юз фалажида седананинг 60 грамми 200 мл. узум сиркасида бир кунга бсктириб қсйилади, сснг сузиб олинган седанани ҳавончада схшилаб туйиб сиқилгандаги суви ҳидланса ёки бурун тагига қсйилса ёки сланса, юз фалажига шифо бслади. Туйилган седанадан 2-5 граммдан уч маҳал истеъмол қилса ҳам мақсадга сришилади.
* * *
Седананинг туйилган 15 грамми 25 мл. узум сиркасида бир кунга қолдириб бсктирилади, сснг шиллиқли сраларга ва сраланган қстирларга кунига 1-2 мартадан қсйилса шифо бслади.
-
* * *
Тиш оғриғида седананинг 15 грамми 50 мл. узум сиркасига бир кун бсктирилади, сснг сузиб олинган седана ҳавончада схшилаб туйилади-да, уни сиқилгандаги суви тиш оғриган жойга озгина пахтага шимдириб қсйилади.
* * *
Седанани туйиб, унинг 20 грамми санавбар чспининг 25 грамми ва узум сиркасининг 100 мл. билан бирга қайнатилади, сснгра сузилади ва оғиз чайилса, тиш ва милк оғриғига фойда қилади. Бу даво усулларини хозиқ табиб маслаҳати билан амалга оширса бслади.
* * *
Сариқ касаллигидан сснг бемор ксзининг оқида сариқлик сақланса, уни йсқотиш йсли шундай: седананинг 7 донаси бир кунга аёл сутида сақланиб, сснг сузиб олинади, седанани туйиб, сиқиб олинган суви ксзга томизилса, унинг сариқлиги кетади.
-
СЕДААААИАГ АҒИ ҲАҚИДА
Седана ёғининг халқ табобатида олиш усули қуйидагича: седананинг туйиб слакдан стказилган унидан 20 мисқоли (100 граммчаси) ва ширин бодом мағзи псстининг ун каби туйилганидан 30 мисқоли (150 граммчаси) тагидан олов билан қиздирилган мис лаганга солиб, 5 мисқол (25 граммча) оққанд ёки шакар билан илиқ сувда биргаликда хамирга схшатиб ишланади, ишланиш давомида ҳосил бслган ёғи олинади.
* * *
Шарқ табобати маркази томонидан тавсис стилган снгича усул қуйидагича: седананинг туйиб слакдан стказилган унидан 100 грамми солинган идишга керакли миқдордаги узум сиркаси седанани ксмадиган қилиб қуйилади, етти кун қоронғи жойда чайқатиб-чайқатиб сақланади. Сснгра 500 мл. зайтун ёғи ёки ширин бодом ёғи билан биргаликда то узум сиркаси буғланиб кетгунча буғли сувда қайнатилади, лекин бунда ёғ доғ бслиб кетмаслиги керак. Сснгра сузиб олинади.
* * *
Седана ёғи юз фалажида бурунга икки-уч ой давомида томизиб турилади.
-
* * *
Амизикли онадан сут чиқишини кспайтиради. Бунинг учун икки-уч ой давомида 2 граммдан уч маҳал ичилса ёки шу ёғдан кскракка суртиш керак бслади.
* * *
Қовоқ уруғига схшаш ва ингичка гижжаларни ҳайдаш учун седана ёғидан икки-уч ой давомида 2 граммдан кунига уч марта ичиб туриш тавсис стилади.
* * *
Яна шу муҳлатда шунчадан миқдорда истеъмол қилинса ва киндик ости қовуқларға суртилса, ҳайз қонини ҳайдайди ва слик ҳомилани туширади.
-
* * *
Бавосир (геморрой) да седана ёғидан икки-уч ой давомида 2 граммдан кунига уч маҳалдан ичиб турилса, фойда беради, шунчасини йсғон ичак оғзига суртилса ҳам давоси бор.
* * *
Қораталоқ қаттиқлигини кетказиш учун юқоридаги усулда истеъмол қилиш ёки ташқаридан суртиш тавсис қилинади.
* * *
Седана ёғидан 2 граммини кунига уч маҳалдан тизза ксзига суртилса, унинг оғриқларига даво бслади.
-
* * *
Совуқдан бслган иситмада седана ёғидан икки-уч ой давомида 2 граммдан кунига уч маҳалдан ичилса, фойда қилади. Юқоридаги ҳолатларнинг барчасида хозиқ табиб билан маслаҳатлашиб иш тутилса, мақсадга мувофиқ бслади.
* * *
Седана ёғи танага суртилса, газандалар сқин келолмайди ва чақмайди.
-
СЕДААААИАГ ҒАЙА ИТИББИЙ ХОСИЯТИ ҲАҚИДА
Седана ёғи жигар учун ножсс таъсирга сга. Жигарида оғриқ бслган ёки унинг фаолистида сзгариш бслган беморларга седана ёғи истеъмол қилиш ман стилади. Ташқаридан суртиш мумкин, бу фақат хозиқ табиб ёки шифокор тавсисси билан бажарилади.
ХАЛҚ ТАБИБИ САФАА МУҲАММАД ТАВСИЯЛАА И
Қовурилган седанани зайтун ёғига аралаштириб, тумов бслган кишининг бурнига томизилади.
* * *
Ҳайз келмай қолганида 15 грамм седана, 30 грамм арпабодиён бир стакан сувда қайнатилиб, уч маҳал бир ош қошиқдан етти кун давомида ичилади. Бу қайнатма шамоллашда ҳам ёрдам беради.
-
* * *
Седана уруғини куйдириб, ёғ ёки хинага аралаштириб бошга суртилса, соч тскилишининг олдини олади.
* * *
Седана уруғини аччиқ тарвуз (ханзил) сувига қсшиб киндик остига суртилса, қориндаги қурт-гижжаларни туширишга ёрдам беради.
* * *
Исириқ ва седана уруғини туйиб, бирор ширинликка (асал ёки новвот) аралаштирилади. Сснг иссиқ баданга суртиб, сраниб ётилса танадаги намликни камайтиради.
* * *
Бавосирни даволашда седана уруғидан кунига 0,5-1 граммдан икки-уч маҳал истеъмол қилиб юрилади. Вазелин ёки мол ёғига аралаштириб касал жойга суртилса ҳам ёрдам беради.
-
Фойдаланилган адабиётлар
1. Абу Али ибн Сино. «Тиб қонунлари», II китоб, Тошкент, «Фан» нашриёти. 1982 йил, 590-591 бетлар.
2. М.Аабиев, В.Шалиёв. А.Иброҳимов, «Шифобахш неъматлар», Тошкент. «Меҳнат», 1986 йил, 75-бет.
3. «Табобат дурдоналари», Тошкент, Ибн Сино. 1990 йил, 75-бет.
4. Ш.Аргашев, «Табиатнинг сзи табиб», Тошкент, Ибн Сино, 2003 йил.
5. Ж.Жсраев, М.Жсраев, «Зуфунун табобати», Тошкент, «Истиқлол», 2007 йил, 124-129-бетлар.
6. «Табобат хазинаси дурдоналаридан», Тошкент «Медияина», 1987 йил.
7. Алихонтсра Соғуний, «Шифо ул-илал». Тошкент, «Мовароуннаҳр», 2004 йил.