Sahifani chop etish - O'tkir ichak kasalliklari

Jamiyat va inson => Salomatlik => Tibbiy kutubxona => Mavzu boshlandi: AbdulAziz 19 Aprel 2010, 12:40:54

Nom: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: AbdulAziz 19 Aprel 2010, 12:40:54

O'tkir ichak kasalliklari

(http://ziyouz.com/images/books/utkir_ichak.jpg) (http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_remository&Itemid=57&func=fileinfo&id=725)

Muallif: A.Obidov, Sh.Yoqubov, U.Bahodirova
Hajmi: 186 Kb
Fayl tipi: pdf, zip
(http://www.ziyouz.com/components/com_remository/images/download_trans.gif) Saqlab olish (http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_remository&Itemid=57&func=fileinfo&id=725)
Online o'qish (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=4619.0)

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:00:41

ЎзССА СОА ЛИҚАИ САҚЛАШ МИАИСТА ЛИГИ
А ЕСЛУБЛИКА СААИТАА ИЯ МАОА ИФИ УЙИ

А. О. ОБИДОВ, Ш. X. АҚУБОВ, У. О. БАҲОДИА ОВА

ЎТКИА ИЧАК
КАСАЛЛИКЛАА И

Тошкент
ЎзССА «Медияина»
1988

Касаллик қсзғатувчи микроорганизмлар пайдо қиладиган касалликлар юқумли касалликлар деб аталади. Улар одамдан-одамга юқиши, ксп кишиларни зарарлаши билан бошқа касалликлардан фарқ қилади.
Ҳар бир юқумли касалликнинг сз қсзғатувчиси бслади. Масалан, қорин тифини шу касаллик бактерисси, тоунни тоун қсзғатувчиси, дизентерисни дизентерис таёқчаси қсзғатади ва ҳоказо.
Юқумли касалликларга қарши курашиш медияина ходимлари олдида турган снг муҳим вазифалардан бири ҳисобланади. Барча юқумли касалликлар орасида сткир ичак касалликлари кспроқ учрайди, айниқса дизентерис муҳим срин тутади. Уткир ичак касалликлари дунёда йилига десрли 5 миллион боланииг слимига сабаб бслади.
Ўткир ичак касалликларига қарши курашда маълум ютуқларга сришилган бслса ҳам, улар ҳамон ксп учрамоқда, оқибатда мамлакатимизга анчагина иқтисодий зарар келтирмоқда.
Ўткир ичак касалликлари группасига бактериал дизентерис, сальмонеллёз, овқатдан бактериал заҳарланиш (стафилококк қсзғатган заҳарланиш, ботулизм ва бошқалар), амёбиаз ва бошқа протозой ичак касалликлари, бошқа қсзғатувчилар (касаллик қсзғатувчи ичак таёқ-чалари, аризон, яитробактерис, протейлар, снтеровируслар) келтириб чиқарган снтеритлар киради. Бундан ташқари, кейинги йилларда сткир ичак касалликларини кампилобактерислар ҳам қсзғатиши аниқланди.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:01:08

Турли биологик турларга мансуб қсзғатувчилар келтириб чиқарадиган бундай жуда ксп юқумли касалликлар нималар асосида бир группага бирлаштирилади? Бунда аввало қсзғатувчиларнинг ичакда жойлашишига, сснгра касаллик юқиш механизмининг бир хиллигига сътибор берилади.
Бемор ёки микроб ташувчи организмидан чиқадиган касаллик қсзғатувчилари табиийки, унинг атрофидаги ташқи муҳитга (тупроққа, тувакка ва бошқаларга) тушади ва овқат ёки ичимлик сув билан соғлом одам организмига стади. Қсзғатувчиларнинг бир организмдан бошқасига стишига имкон берадиган ташқи муҳит слементлари медияинада инфекяисни стказувчи омиллар, тегишли касалдикни тарқатадиган бу омиллар мажмуи сса инфекяисни стказувчи йсллар деб аталади.
Апидемиологик прояесснинг ривожланишида қайси омил етакчи роль сйнашига қараб, ичак инфекяисси асосан учта йсл орқали: сув, озиқ-овқат маҳсулотлари ва турмушда ифлос қсл, уй-рсзғор буюмлари (идиш-товоқлар ва бошқалар) орқали стади.
Бундан ташқари, ёз-куз ойларида ичак инфекяислари тарқатишда пашша, суварак ва арилар ҳам катта роль сйнайди.
Қсзғатувчилар соғлом одам организмига тушгач, паразитлик қилиш учун меъда-ичак йслининг турли бслимларидан қулай шароит топади. Шунинг учун ичак касалликларида овқат ҳазм қилиш системаси фаолисти бузилади, бу касалликнинг асосий белгиси ҳисобланади.
Шундай қилиб, бактерислар меъда-ичак йслига тушганида киши сткир ичак инфекяислари билан зарарланади. Қасалликнинг дастлабки аломатлари у юққандан кейин бирмунча вақт стгач намоён бслади. Бу сширин давр бир неча соатдан бир неча кунгача (2—3 соатдан 7—9 кунгача) давом стади.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:02:45

Касалликнинг клиник манзараси уни келтириб чиқарган қсзғатувчига боғлиқ. Ўткир дизентерисда касаллик яиклик равишда кечади, бир неча кундан 3 ойгача давом стади. Уткир дизентериснинг кечишида бир неча давр: сширин давр, бошланғич, авж олган, касаллик аломатларининг йсқолиб бориши ва соғайиш даврлари тафовут қилинади.
Яширин давр 12 соатдан 7 кунгача (срта ҳисобда 2—3 кун) давом стади. Бошланғич даврда киндик соҳаси бураб оғрийди, қорин дам бслиб, қулдирайди, беморнинг ичи сувдек кетади, бадбсй бслади. Ҳарорат бирдан кстарилиб кетиши, ст увишиши, бош оғриши мумкин, бу аломатлар грипп ёки терлама касаллигини ҳам сслатади.
Касаллик авж олганда нерв, юрак-томир системалари ва меъда-ичак йсли зарарланади. Бош оғриб, уйқу ва иштаҳа бузилади, қорин соҳаси оғрийди, беморнинг дармони қурийди, кснгли айнайди, кучанади. Тана ҳарорати субфебрилдан 40—4ГС гача кстарилиши, қорин тутиб-тутиб, қаттиқ оғриши мумкин.
Кекса кишиларда коллапс ҳодисаси кузатилиши, баъзан у слимга олиб бориши мумкин. Беморнинг иштаҳаси пасасди ёки йсқолади, кснгли ҳеч нарсани тусамайди.
Аввалига шилимшиқ аралаш тез-тез ич келиб, қорин оғрийди. Ҳар сафар ич келганида шилимшиқ кспас боради, ахлат массаси камасди ва шилимшиқнинг сзи кетади, баъзан ахлатда ипир-ипир қон ксринади. Ич бсшагандан кейин бемор енгиллик сезмайди ёки бир пас-гина схши бслиб туради. Тез орада қорин сна тутиб-тутиб оғриб, бемор ҳожатга боришга мажбур бслади ва ичи сувдек кетади. Кспинча бемор тез-тез сисди ва бунда ачишиш сезади. Баъзан сийдик тутилиб қолади. Аёллар дизентерис бслганида ҳайз яикли бузилиши, агар бемор ҳрмиладор бслса, оғир ҳолларда боласи тушиши ёки ҳомила чала туғилиши мумкин.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:02:54

Касалликнинг авж олиш даври унинг оғир-енгиллигига, беморнинг ёшига, даволаш бошланган муддатга ва бошқа омилларга қараб 1—2 кунгача давом стади.
Бемор соғас бошлаганида тана ҳарорати нормага тушади, бош оғриғи босилади, уйқу ва иштаҳа схшиланади, қориндаги оғриқ камасди ёки йсқолади. Ич кетиши қабзист билан алмашинади.
Сальмонеллёзнинг клиник аломатлари хилма-хил бслиб, гастроинтестиналь, терламасимон ва бошқа турлари фарқ қилинади. Сальмонеллёзнинг гастроинтестиналь турида сширин давр қисқа — 6 соатдан 24 соатгача давом стади. Баъзи беморларда бу давр 6 соатдан кам бслиши мумкин ёки аксинча, 2—3 суткага чсзилади.
Касалликнинг бошқа тури — овқатдан заҳарланиш 80—90 % ҳолларда учрайди. Бирданига ксп одам заҳарланиши ёки бу бир-икки кишида учраши мумкин. Бунда заҳарланиш аломатлари зсрасди ва меъда-ичак йсли зарарланади.
Гастроснтерологик тур сткир, шиддатли ва камдан-кам ҳолларда аста-секин бошланади. Беморнинг бирдан сти увишиб, тинкаси қурий бошлайди, боши оғрийди, боши айланади, юрак уриши тезлашади, ҳарорати 38— 39Â°С гача, баъзан сса бундан ҳам юқори кстарилиб кетади. Баъзи беморларнинг мускулллари оғрийди. Бу аломатлар 1—2 сутка давомида росмана намоён бслади. Беморнинг одатда ранги синиққан бслади, лекин юзи қизариши (гиперемис) ҳам мумкин. Айни пайтда ёки бир неча соатдан кейин меъда-ичак йслининг зарарланганини билдирадиган аломатлар бошланади: беморнинг қорни оғрийди, кснгли айнайди, қайт қилади ва ичи кетади.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:03:43

Оғриқ асосан киндик атрофида бслади, лекин у бутун қоринга тарқалиши ҳам мумкин. Оғриқ одатда қаттиқ, доимий бслади ёки тутиб-тутиб туради.
Бемор қорни оғриётганида ёки бирмунча кейинроқ кснгли айнайди ва қайт қилади. Бемор жуда ксп, аксарист дам-бадам қусади, аввалига овқат массаси, кейин сса сшил рангли қуруқ сув келади. Шундан сснг бемор сзини енгил ҳис қилади. Бу диагноз қсйиш жиҳатидан аҳамистга сга, чунки, масалан, дизентерисда қайт қилиш беморнинг аҳволини енгиллаштирмайди, аксинча оғирлаштиради.
Бемор қайт қилганидан кейин ичи сура бошлайди, жуда ксп, суткада 10—15 мартагача ичи кетади. Аввал ичи жуда сассиқ келади, кейин шилимшиқли, сувдек бслиб кетади. Бунда қорин дам бслиб қулдирайди ва оғрийди. Ич келгандан кейин қоринда оғриқ камасди, кучаниқ ва сохта ич қисташи кузатилмайди.
Заҳарланиш ва диспептик аломатлар беморнинг тин-касини қуритиб қссди. Унинг ранги оқариб, дармони қолмайди. 1—3 кундан кейин умумий заҳарланиш аломатлари камайиб, кейин аста йсқолади, қайт қилиш, қорин оғриғи ва ич кетиши тсхтайди ва 5—7-куни одатда бемор соғасди.
Сальмонеллёз енгил кечганда касалликнинг ҳамма аломатлари унчалик намоён бслмайди ва 1—3 кундан кейин йсқолиб кетади.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:03:53

Болаларда сальмонеллёз кспинча жуда оғир стади, баъзан слимга сабаб бслади. Шунинг учун касалликнинг биринчи аломатлари намоён бслиши биланоқ уни врачга ксрсатиш керак.
Овқат билан организмга жуда ксп тирик микроблар тушганида бактериал заҳарланиш рсй беради, уни асосан шартли патоген ичак микроблари (сальмонеллалар, кампилобактерислар) қсзғатади.
Овқатдан бактериал заҳарланганда касаллик тссатдан бошланиб, кенг тарқалади, қисқа муддат кечади ва тез бартараф бслади. Касаллик кспинча ёзда кузатилади.
Овқатдан бактериал заҳарланганда ст увишади, беморнинг ҳоли қурийди, титраб-қақшайди, ҳарорати кс-тарилади, боши оғрийди ва сткир гастроснтерит аломатлари пайдо бслади (қорин оғрийди, кснгил айнайди, қайт қилади ва ич кетади).
Овқатдан бактериал заҳарланишлар шартли равишда икки группага бслинади:
— одамнинг меъда-ичак йслига жуда ксп тирик бактерислар (сальмонеллалар, ичак таёқчаси, протей, снтерококклар, спора ҳосил қилувчи бактерислар ва бошқалар) ва уларнинг овқатда йиғилиб қолган заҳарли моддалари тушиши натижасида келиб чиқади. Бу ҳол айниқса ёз фаслида туриб қолган сски овқат еганда рсй беради;
— бактериотоксикозлар, буни стафилококклар, озиқ-овқат маҳсулотларидаги ботулизм қсзғатувчиларининг бактерис заҳарлари қсзғатади.
Асосан ёш болаларда сшерихий (ичак таёқчаси)нинг снтеропатоген серотипи ва бошқа шартли патоген бактерислар (яитробактерислар, Серраяис ва бошқалар) қсзғатадиган ичакнинг сткир юқумли касалликлари узоқ ёки қисқа муддат кечади, бунда токсикоз, меъда-ичак йсли функяиссининг аксари гастроснтерит сифатида бузилиши кузатилади.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:04:28

Яширин давр сртача 4—8 кун, кспинча 1—3 кундан 3 ҳафтагача давом стади, бу бемор организмининг чидами, ёши, микробларнинг интенсивлиги, сони ва вирулентлиги (кучи)га боғлиқ.
Ўткир ичак касалликлари клиник жиҳатдан меъда-ичак йсли функяиссининг бузилиши ва умумий интоксикаяис ҳодисаси билан характерланади. Токсик аломатлар узоқ муддат шиддатли кечиб, баъзи ҳолларда слим билан тугайди.
Ўткир ичак касалликлари сткир ёки аста-секин бошланиши мумкин. Ўткир бошланганда ҳарорат 38Â°С гача ва ундан юқори кстарилиб, бемор қайта-қайта қусади, кунига 8—10 мартагача шилимшиқли ксм-кск суюқ ичи кетади, иштаҳаси йсқолади, озиб кетади, ухлай олмайди, тинка-мадори қурийди. Касаллик аста-секин бошланганда ҳарорат нормал ёки субфебриль бслиб, уму-мий аҳвол сзгармайди, беморнинг кунига 2—3 марта ичи (бстқасимон ёки суюқроқ) келади. Камдан-кам беморлар олдин бир марта қайт қилиши мумкин.
Ўткир ичак касаллигининг бошида меъда-ичак йсли функяиссининг бузилиши ҳамма вақт ҳам дарҳол намоён бслмайди. Беморларда кспинча юқори нафас йслларининг сллиғланиши кузатилиб, бу бактериал вирусли инфекяиснинг аралашиб кетиши оқибатида рсй беради.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:05:12

Шартли патоген бактерислар қсзғатган сткир ичак касалликларининг субтоксик ва токсик турлари, шунингдек енгил ва сурункасига давом зтадиган турлари билан оғриган беморларнинг ҳаммасида меъда-ичак фаолисти бузилади, улар қайт қилади. У одатда касалланишнинг биринчи соатларида ич кетиши билан бирга, камдан-кам ундан олдин рсй беради. Касалликнинг оғир-енгиллигига қараб қайт қилиш ё тсхтайди (енгил турларида 2— 3-куни) ёки орадан қисқа муддат стгач бемор сна қайт қила бошлайди (сртача оғир турида вақт-вақти билан), ёҳуд оғир токсик турларида бир нсча марта ксп қайт қилади (суткасига 10 мартадан ксп). Бемор тез-тез сқчийверганидан безовтслана бошлайди. Касалликка динамик ичак тутилиши белгилари қсшилганда қусиш беморни жуда ҳам қийнаб юборади. Бундай ҳолларда қусуқ массасида ейилган овқат, шилимшиқ ва ахлатни сслатадиган моддалар бслади. Касаллик жуда оғир кечганда бемор «кофс қуйқуми»га схшаган парса қусиши, меъдадан қон оқиши мумкии.
Ўткир ичак касалликларида куиига 4—6 дан 30—40 мартагача ич кетиши мумкин.
Касаллик енгил кечганда ахлат бстқасимон ва озроқ миқдорда шилимшиқ аралашган бслади. Уткир ичак касаллигининг оғир турларида ахлат олдин сал суюқ, таркиби ҳар хил, шилимшиқ аралашган ва ксм-кск бслади. Касаллик авж олган сари беморнинг ичи сувдек шириллаб кетади, сариқ ёки қснғир рангли бслиб қолади. Ахлат массаси билан бирга жуда ксп миқдорда сал ранги бор сув ҳам бслади. Беморнинг аҳволи схшилана бориши билан ва анчагина миқдорда ёғ борлиги сабабли ахлат массаси бир оз қотади, ёпишқоқ ва орасида дағал нарсалар бслади.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:05:32

Ўткир ичак касалликлари 75% ҳолларда иситма билан кечади, иситма баъзи ҳолларда касалликнинг биринчи куниёқ, бошқа ҳолларда сса анча кейин аниқланади. Ҳароратнинг рсйирост намоён бслиши, қанча давом стиши ва табиати касалликнинг оғир-енгиллиги ва турига боғлиқ. Енгил турида ҳарорат дастлабки 1—2-кунлари сал кстарилади (37,5—38Â°С дан ошмайди). Ўртача оғирликдаги турларида дастлабки 2—3 кунда ҳарорат юқори (38—39,5Â°С) бслади, кейинчалик ҳар хил муддатда субфебриль бслиб туради. Токсик турларда узоқ вақтгача юқори ҳарорат кузатилади. Юқори ҳарорат касалликнинг 2—3-куни субфебрилгача тушиб, кейин 4—7-кунлари сна 38—39,5Â°С гача кстарилади, айни вақтда беморнинг аҳволи ёмонлашади.
Токсикоз сткир ичак касалликларининг жуда хавфли аломати ҳисобланади, у одатда 4—7-куни пайдо бслади, касаллик вирус ва бактерислар қсзғатадиган бошқа хасталиклар билан бирга келганда сса токсикоз биринчи куниёқ намоён бслади. Бунда асосан марказий нерв системаси ва юрак-томир системаси функяислари бузилади.
Аерв системаси функяионал ҳолати сзгарганда бемор хулқ-атвори ва ташқи қиёфасида бузилишлар на-моён бслади. Қисқа муддатли қсзғалишдан сснг бемор дармонсизлана бориб, бутунлай ҳолдан тосди. Афтидан, азоб чекаётганлиги ксриниб туради, агар касал бола бслса, у бошини тутиб туролмайди, бутунлай ётиб қо-лади. Уйқусизлик бошланади, сс-ҳуш йсқолади. Бола тез озиб, ранги-рсйи оқариб кетади.
Бемор соғас бошлагач, организмнинг бузилган функяислари, ичак микрофлораси, овқат ҳазм қилиш прояесси ва бошқа муҳим орган ҳамда системаларнинг функяислари нормаллашади.
Уткир ичак касалликлари енгил-елпи кечиши ҳам мумкин. Бундай ҳолларда беморнинг иссиғи чиқмайди, шилимшиқ ва қон аралашмаган ҳолда ичи 2—3 марта суюқ келади, холос. Касаллик 2—3 кун давом стади. Айниқса ана шундай беморлар атрофдаги кишилар учун хавфлидир, чунки улар сзларида юқумли касаллик бор деб шубҳа қилмайдилар ва ён-веридагиларга ҳамда сқин кишиларига касаллик юқтириб қсйишлари мумкин.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:05:44

Бундай ҳолларда сз-сзини даволаш қатъий ман сти-лади, чунки сзбилармонлик қилиб дори ичиш билан одам тузалмайди, балки фақат касаллик белгилари аломатлари билинмай қолади, холос. Касалликнинг бундай енгил-елпи тури кспинча сурункали турга стиб кетади. Шунинг учун бундай ҳолларда тегишли ва тсғри даво олиш мақсадида албатта врачга бориш керак.
Ҳар бир поликлиникада ичак касалликлари кабинети бслиб, бу ердан ҳамавақт ёрдам олиш мумкин.
Ҳар бир ичак касаллиги аҳоли сшайдиган пунктларда бир хил тезликда тарқалмайди, аҳоли ёш группаларининг касалланиши, касалликнинг мавсумга қараб ксп-оз учраши ва айниқса клиник кечиши бир хил бслмайди.
Мазкур группага кирадиган ҳар бир касалликнинг сзига хос хусусистлари, унинг тарқалиш қонунистлари унга қарши курашни планлаштиришда ҳисобга олинади. Бироқ ичак касалликларига хос умумий манзаралар амалда умумий профилактик тадбирларни ишлаб чиқиш ва амалга оширишга имкон беради.
Озиқ-овқат корхоналарининг ходимлари орасида касалликнинг сширин кечиши жуда ҳам ҳавфлидир. Шу боисдан озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш, сақлаш ва сотиш билан боғлиқ бслган ҳамма ходимлар буни схши тушунишлари ва сз вақтида медияина ёр-дами олиш учун ичак касалликларининг дастлабки белгилари пайдо бслганлигидан биринчи навбатда хабардор бслишлари лозим.
Бу қоида бузилган ҳоллар ҳам бсладики, у баъзан йирик спидемисга олиб келади. Лекин бу албатта камдан-кам учрайдиган ҳол. Озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш, сақлаш ва сотиш билан шуғулланадиган десрли ҳамма ходимлар сзлари хизмат ксрсатаётган одамларнинг соғлиғига жавобгар сканликларини Онгли равишда тушунишлари билан ажралиб турадилар.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:05:54

Апидемиологис амалиётида касаллик манбаини аниқлашда аҳолини ссраб-суриштириш, амбулаторисда қабул қилиш йсли билан беморларни аниқлаш, ишга кираётган муайсн категорисдаги шахсларни бактериологик текширишда олинган далиллар асосида ҳисобга олиш ва бошқалардан фойдаланилади.
Беморларни барвақт актив аниқлашда асосий вазифа шубҳасиз медияина ходимлари, жумладан участка врачлари ва медияина ҳамширалари зиммасига тушади. Улар аҳоли сртасида санитарис-оқартув ишларини олиб борадилар. Бу борада саиитарис активи — жамоат санитарис вакиллари ва санитарис постлари катта роль сйнайди. Санитарис активи медияина ходими раҳбарлигида санитарис-гигиена ва санитарис-оқартув тадбирлари стказиш билан бирга участкада юқумли касал-ликка чалинган беморлар пайдо бслганлиги ҳақида дарҳол хабар беради.
Дизентерис ёки бошқа ичак касалликлари кенг тарқалган пайтларда касаллар кспайиб кетган участкаларда беморларни актив аниқлаш учун медияина ходимлари санитарис вакиллари, санпостлар ва бошқа санитарис активлари ёрдамида ҳовлима-ҳовли айланиб чиқадилар.
Айрим ҳолларда дизентерис, колиснтерит, сальмонеллёз, кампилобактериоз билан оғриган беморларни, агар касаллик оғир кечмаётган бслса, спидемиолог рухсати билан уйда даволаш мумкин.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:06:36

Бундай ҳолларда (ёки касалхонага ётқизиш кечикаётганда) бемор атрофидаги кишиларга касаллик юқиб қолмаслиги учун барча тадбирлар ксрилади. Бемор алоҳида хонага, бунинг иложи бслмаганда сса шу хонанинг бир бурчагига ётқизилади. Унинг ксрпа-тсшаги, идиш-товоғи, туваги алоҳида бслади. Бемор ахлатини олдин 2—3 соат давомида дезинфекяис қилмасдан туриб, ҳожатхона ёки канализаяисга тскиш мумкин смас. Дезинфекяис қилиш учун 3 % ли хлорамин сритмаси ёки 10% ли хлорли оҳак сритмаси, ё бслмаса, қуруқ хлорли оҳак ишлатилади. Тувак сна қайноқ сув билан ювилади.
Беморни парвариш қилаётган одам (схшиси, бир киши бслгани маъқул) унга ҳар сафар қараганидан, ксрпа-тсшагини тузатганидан, идиш-товоғини ювганидан, хонани супуриб-сидирганидан кейин қслини совунлаб, чстка билан ишқалаб ювиши зарур. Беморнинг идиш-товоғи ҳар сафар фойдаланилгандан сснг қайнатилади ёки махсус ажратилган тоғорада иссиқ сувда совунлаб ёки горчияа сритмаси (бир ош қошиқ горчи-яа порошоги 5 л сувда сритилади) билан ювилади. Идиш-товоқлар бемор ётган хонада сақланади. Бемордан ортиб қолган овқатларни йиғиб, 1—2 чой қошиқ хлорамин порошоги билан аралаштирилади ва камида срим соатдан кейин белгиланган жойга тскилади. Беморнинг ич кийими, чойшаби, ксрпа ва ёстиқ жилди дезинфекяисловчи сритмага бсктириб қсйилади, ювиб қуритгандан сснг схшилаб дазмолланади.
Дизентерис ёки бошқа юқумли касалликлар билан оғриган бемор касалхонага ётқизилгандан сснг у ётган квартира ёки ётоқхона скунловчи дезинфекяис қилинади, бунда буюмлар, идиш-товоқлар, чойшаб, ксрпа-ёстиқ жилдлари, беморнинг ажратмаси юқумсизлантирилади. Бунинг учун дезинфекяисловчи сритма ёки дезинфекяион камерадан фойдаланилади.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:06:46

Ўткир ичак касалликлари билан қайта касалланган ва бошқа кишилар диспансер кузатувига олинади.
Ичак инфекяисларининг стиш йслларини тссиш учун бемор бслган ёки у бсладиган ҳар хил муҳит омилларига таъсир стиш зарур. Бемор ахлати билан ажралган касаллик қсзғатувчилари ташқи муҳитнинг ҳар хил объектларига: тупроққа, кейин сса оқава сув билаи сув таъминоти манбаларига стиб кетиши мумкин. Улар озиқ-овқат маҳсулотларига пашша, суварак, ари орқали ёки бошқа йсллар билан (ифлос идишлар, уй-рсзғор буюмлари ва бошқалар) стиши ҳам мумкин.
Демак, инфекяис ҳар хил йсллар орқали тарқалади, уларни хилма-хил усуллар билан бартараф стиш керак бслади. Бироқ пировардида ҳаммаси шунга ке-либ тақаладики, ҳар қандай йсл билан бслса ҳам, соғлом кишилар меъда-ичак йслига бемор ажралмалари майда заррачаларининг ҳам тушишига мутлақо йсл қсймаслик керак.
Аҳоли томонидан хсжалик-турмуш мақсадида фойдаланиладиган сув ҳарорати 8—12Â° С атрофида, тиниқ, хуштаъм, ҳидсиз, химисвий таркибига ксра зарарсиз бслиши керак. Ана шунда у фақат гигиеник смас, айни вақтда спидемиологик роль ҳам сйнайди. Сувда юқумли касалликларнинг қсзғатувчилари ва гижжа тухумлари бслмаслиги жуда муҳим.
Икки хил сув таъминоти (маҳаллий ва марказлаш-тирилган) мавжуд. Гигиеник жиҳатдан марказлаштирилган сув таъминоти, съни аҳолини водопровод суви билан таъминлаш катта афзалликка сга. Сувни фақат қайнатиб ичиш мумкин.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:49:03

Уткир ичак касалликларининг олдини олиш ва унга қарши курашиш учун спидемисга қарши тадбирлар комплекси амалга оширилади. Бунда спидемик жараённинг учала звеноси: а) инфекяис манбаини изолсяис қилиш ва тозалаш; б) инфекяиснинг стиш йслларини тссиш; в) аҳолининг касаллик юқтирмаслик қобилистини ошириш бсйича иш ксрилади.
Асосий инфекяис манбаидан бири касал одам ҳисобланади. Шунинг учун сткир ичак касалликларининг олдини олиш ҳамма беморлар ва бактерис ташувчиларни барвақт аниқлаш ва албатта касалхонага ётқизишдан бошланади. Касалликнинг нотипик, енгил-елпи ва аломатларсиз турларини аниқлаш, срта диағностика қилиш, беморларни касалхонага ётқизиш, тсғри даволаш ва уларни диспансер кузатувига олиш алоҳида аҳамист касб стади.
Касалликнинг биринчи аломатлари пайдо бслиши биланоқ беморнинг врачга мурожаат стиши бу жиҳатдан жуда муҳим. Бу беморнинг сзи учун ҳам фойдалидир, чунки касалхонада унга тсғри даво қилинади. Ҳар қандай ичак касаллигига учраган беморга касалхонада врач назоратида маълум шарт-шароитларга риос стган ҳолда, съни парҳез ва қатъий режим асосида даво қилинса, у соғайиб кетади.
Бемор касалхонага ётқизилганда у билан уйда, ётоқхонада ёки ишда мулоқатда бсладиган кишиларга касаллик юқишининг олди олинади.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:49:15

Афсуски, айрим беморлар врач рухсатисиз уйда даволанадилар, бу кспинча оғир оқибатларга олиб келади. Бундай ҳолларда касаллик аксарист чсзилиб кетади. Тсғри ва сз вақтида даво қилинмаган бемор ташқаридан қараганда соғлом ксринса-да, узоқ вақтгача инфекяис манбаи бслиб қолади ва атрофидагилар учун хавфли ҳисобланади. Ана шунинг учун ичак функяисси бирор сабабга ксра бузилганда ёки касалликнинг биринчи аломатлари пайдо бслиши биланоқ поликлиникага бориш жуда муҳим.
Мамлакатимизда давлат аҳолини сув билан таъминлашни схшилаш учун қатъий чоралар ксрмоқда.
Қуйидаги шарт-шароитларга риос қилинганда сув инфекяис юқадиган омил бслмайди:
1) сув оладиган жойни тсғри танлаш;
2) сув билан таъминлаш манбаларини ифлосланишдан сақлаш;
3) сувни тозалаш системаларини ташкил стиш ва уни кейинги ифлосланишдан муҳофаза қилиш;
4) сувнинг сифати устидан мунтазам лабораторис назорати олиб бориш.
Аҳолини сув билан таъминлашнинг схшиланиши ичак касалликларининг мунтазам камайиб боришига имкон беради. Ичак инфекяислари юқишидан сақланиш учун очиқ сув ҳавзалари сувини қайнатиб ичиш лозим. Сув ҳавзаларининг оқова сувлар келиб қуйиладиган жойлари сқинида чсмилишни тақиқлаб қсйиш керак. Қасаллик озиқ-овқат маҳсулотлари фақат бемор нажаси заррачалари билан ифлосланганда смас, балки озиқ-овқатни сақлаш қоидалари бузилиши туфайли баъзи таомларда микроблар кспайганда ҳам тарқалади, буни унутмаслик керак. Бундан ташқари, ҳайвон касал бслса, ундан олинадиган маҳсулотларда инфекяис бслиши сҳтимоли сътиборга олинади.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:49:29

Ҳар қандай шароитда ҳам маҳсулотларни ифлосла-нишдан сақлаш учун қатъий чоралар ксриш зарур. Озиқ-овқат саноати корхоналарида санитарис режимига шай қилиш ҳам катта аҳамистга сга. Умумий овқатланиш корхоналари учун ишлаб чиқилган санитарис қоидалари овқатга маҳсулот тайёрлайдиган яехларга муайсн талаблар қссди.
Уйда овқат тайёрлашда озодаликка риос қилиш ҳам катта аҳамистга сга. Маҳсулотларни тозалашдан олдин ва ҳар бир алоҳида жараёндан кейин қслни албатта тозалаб ювиш керак, шунда микроблар хом маҳсулотлар ва срим фабрикатлардан тайёр маҳсулотларга стмайди. Хом ва пишган маҳсулот учун алоҳида пичоқ ва тахтача тутиш, олдиндан тайёрлаб қсйилган овқатни совуқда, холодильникда сақлаш жуда муҳим ва шунда сзингизни ичак касалликларидан ҳимос қилган бсласиз.
Ҳозирги шароитда ичак касалликларининг олдини олишда инфекяиснинг турмуш йсли билан тарқалишини бартараф стиш тадбирлари жуда муҳим аҳамистга сга. Инфекяиснинг бу йсл билан стиши кспгина санитарис-гигиена омиллари, жумладан турар жой шароитлари, умумий ва санитарис маданисти даражаси ҳамда бошқа омилларга боғлиқ бслади.
Ҳар бир киши ҳар қандай шароитда ҳам оддий гигиена қоидаларига амал қилиши керак. Бу инсондан жуда ксп нарсани талаб стмайди. Бирор юмуш қилгандаи, хоналарни супуриб-сидириб чиққандан, ҳожатхонага боргандан кейин, овқатланишдан олдин қсл тозалаб ювилса, бас. Айниқса болалар хоҳ уйда, хоҳ бошқа жойда бслсин, овқатланишданолдин қслни ювишга одатланишлари керак.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:49:40

Ичак инфекяислари тарқалмаслиги учун одамлар турмушда озодаликка пухта риос қилишлари маълум аҳамистга сга. Турмушда гигиена талабларини бажармаслик, кспчилик фойдаланадиган жойларни антисанитерис ҳолатида тутиш, пашша кспайиб кетиши—буларнинг ҳаммаси юқумли касалликнинг турмуш йсли билан стишини осонлаштиради, буни ҳамма билиши керак. Лашшадан ташқари суварак ва арилар ҳам ичак инфекяисларини тарқатишини унутмаслик лозим.
Лашшага қарши кураш ичак касалликларининг олдини олишдаги муҳим тадбирлардан бири ҳисобланади. Аҳоли пунктлари, турар жой биноларида пашша бслиши территорисни тозалаш схши ташкил стилмаганлиги, турмуш маданисти пастлигидан далолат беради. Лашшаларнинг тухумдан чиқиб то восга етгунигача стадиган ривожланиш яикли тупроқнинг ифлосланиши билан боғланган. Шунинг учун пашшага қарши кураш тадбирлари албатта аҳолй сшайдиган жойларни ободонлаштириш планига киритилади. Лашша кспаймаслиги учун хоналар ҳамда турар жой, ишлаб чиқариш ва жамоат бинолари тсрриторисларини доимо тоза тутиш, чиқиндиларни йиғиб, олиб кетиш, юқумсизлантириш ва утилизаяис қилишии тсғри ташкил стиш зарур.
Ўткир ичак касалликларининг қсзғатувчилари беморнинг ички кийимлари, ҳожатхона деворлари ва бемор ифлос қсли билан ушлаган бошқа ҳар қандаи буюмларга тушиб қолиши мумкин. Соғлом одам ана шу буюмларни ушлаганда сса микроблар унинг қслига стади. Агар ана шу одам овқат ейишдан олдин қслини совунлаб ювмаса, бактерислар овқат билан унинг оғзига тушади. Шунипг учун қсли кир-чир бслиб юрадиган кишилар сткир ичак инфекяислари билан оғриб қолиши мумкин.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:49:52

Аима учун қслни албатта совунлаб ювиш керак? Гап шундаки, қсл терисидан озгина миқдорда ёғ ажралиб туради. Микроблар ёғ билан аралашиб, терига маҳкам ёпишиб олади ва қслни совуқ сув билан ювганда тушиб кетмайди. Тажрибалар шуни ксрсатадики, қслни совуқ водопровод сувида 45 минут давомида ювгандагина микроблар бутунлай ювилиб кетар скаи. Ҳеч ким қслини шунча вақт ювмаслиги маълум. Шунинг учун айниқса ҳожатхопадан чиққандан кейин қслни албатта совунлаб ювиш керак.
Тадқиқотлар шуни ксрсатдики, қсл терисида микробларни слдириш ва сз-сзидан тозаланиш хусусисти бслар скан. Лекин бундай хусусист фақат тоза қслдагина бслади. Агар қсл кпр бслса, терига тушган микробларнинг нобуд бслинш у ёқда турсип, аксинча улар кспайиб кетади. Ана шунинг учуи қслни ҳар доим тоза тутиш керак.
Амизикли оналар кскрак учини, боланинг қсли тегадиган сйинчоқлар ва бошқа буюмларни ҳам тоза тутишлари лозим, акс ҳолда микроблар қслдан кейинчалик оғизга тушади.
Сабзавот ва меваларни ейишдан олдин тоза сувда схшилаб ювиб, кейин иссиқ сув билан чайиш лозим.
Лашша, суварак, ари каби ҳашаротлар соғлиғингизга зарар етказади. Ҳовлиларга қурилган ҳожатхоналарда қанчадан-қанча пашша борлигини ксргансиз, албатта. Лашша, суварак, ариларнинг танаси ва айниқса панжаларида жуда ксп тукчалари бслади. Ана шу тукчаларга илашган чиқиндиларда сткир ичак касалликларининг микроблари бслиши мумкин.
Ҳожатхонадаги пашшалар уйга учиб кириб, сут, қанд, нон, овқатларга қснади ва уларда касаллик қсзғатувчиларини қолдиради. Бу қсзғатувчилар айниқса сутда жуда тез кспас бошлайди.

Nom: Re: O'tkir ichak kasalliklari
Yuborildi: Ansora 19 Aprel 2010, 21:50:03

Битта пашша ичагида 28 млн гача, танасида сса 5 млн гача микроб бслиши мумкин. Шунинг учун пашшага қарши кураш юқумли ичак касалликларига қарши кураш демакдир.
Аҳолини ичак касалликларига қарши смлаш йсли билан ҳам бу касалликларнинг олди олинади.
Шундай қилиб, сткир ичак касалликларининг олдини олиш учун қуйидагиларга риос қилиш зарур:
1. Овқат ейишдан олдин қслни совунлаб ювиш.
2. Сабзавот ва меваларни ейишдан олдин водопровод сувида ювиб, кейин иссиқ сув билан чайиш.
3. Лашша, суварак ва ариларни мунтазам йсқ қилиш.
4. Ҳар доим тоза сув ишлатиш.
5. Ахлатни ҳар доим сз вақтида олиб кетиш.
6. Ҳар 2—3 кунда кир сраларни, ҳожатхона ва бошқа жойларни дезинфекяисловчи воситалар билан зарарсизлантириб туриш.
7. Аҳоли, сқувчилар сртасида, болалар уйлари, лагерлар, уюшган болалар муассасаларида айниқса баҳор-ёз ойларида мунтазам тарзда санитарис-оқартув ишлари олиб бориш.
8. Организмнинг иммунологик ҳолатини нормал тутиш (асабни сҳтиёт қилиш, оч юрмаслик ёки жуда ксп овқат емаслик ва ҳоказо).
9. Апидемик ксрсатмаларга мувофиқ ичак инфекяисларига қарши смлаш.
Юқорида ксрсатиб стилган маслаҳатларга тсла риос қилсангиз, юқумли ичак касалликларига чалинмайсиз.