forum.ziyouz.com
Umumiy bo'lim => Madaniyat => Mavzu boshlandi: Akrombek 26 Iyul 2010, 15:18:44
-
АШ ЮА АК ВУЛҚОАЛАА И
Елкадаги вазифа
Ўзбекистоннинг сртанги куни, жаҳон саҳнасида қанчалик юксалиши бугунги ёшларнинг иқтидори, тафаккури, салоҳистига боғлиқ. Аш авлоднинг елкасида халқимизининг тарихий шон-шуҳратини тиклаш, билимда, барча соҳада олдинда бслиш юки турибди. Биз, ёшлар бу юкни кстаришга, бурчимизни адо стишга қанчалик тайёрмиз? Чунки Вақт ҳадемай қслимизга ворисликдан ҳожаликка стганимиз тсғрисидаги гувоҳномани тутқазади.
Зерикиш, мақсадсизлик...
ва илдиз
Ашларнинг ички дунёси қандай? Уларнинг сй-фикрлари, муаммоларида нималар намоён?
Бу борада сзимдан тажриба қилиб ксраман: сзим нимани истаспман? Ўзимга ишончим борми? Ўзимга холис, бегона ксз билан баҳо бера оламанми? Вазистни тсғри англаб, шунга мутаносиб иш юритишга фаҳмим тайёрми?
Катта ёшдагиларга кснгли очмаган тенгдошларим қалбидаги сир-асрорларини жудасм схши ҳис қиламан, жойи келса сзларисм айтишади.
Кузатишларимдан хулоса қилдимки, ёшлардаги пок чеҳра улғайгани сари тош дийдага айланиб бораркан. Катталар олами сзлари қандай бслса, бизларни ҳам худди шундай қиёфага келтиришаркан.
Ўртоқларимнинг, дсстларимнинг ссзларига қулоқ тутаман: турли "œсоткалар", автомобиллар, албатта, қизлар (қизлар даврасида йигитлар ҳақида гап бслса керак;), кинофилмлар тсғрисида тортишадилар, баҳслашадилар.
Уларнинг кснглида фақат моддий олам ташвиши смас, инсон учун муқаддас ва сирли саналган туйғулар ҳаам тслқинланиб турса-да, бу ҳақда камдан-кам гап очилади.
Кснгил, қалб онг учун мавҳум тушунча, лекин қалб хоҳиши ва онг буйруғи ҳаётимиз оқимини белгилайди, назаримда. Бу хоҳиш схшилик ҳам, меҳр ҳам, мурувват ва саховат ҳам ёки бузуқликка ундов, сзгаларнинг устидан ҳукм стказиш, ёвузликка буйруқ ҳам бслиши мумкин.
Аксаристи тенгдошларим кснглида, ҳа айнан кснглида... қандайдир бсшлиқ борга схшайди. Улар олийгоҳ талабаси, коллеж сқувчиси бсладими, уларнинг юрагида мақсадсизлик, умидсизлик, ишончсизлик шамоллари дайдиб қолади, баъзан.
Тенгдошларим орасида бекорчилар, безорилар, етимлар, егани олдида, емагани кетида бслганлар, тараллабедод қилиб юрганлари ёки дили орзуларга тслиб, келажакка умидвор нигоҳларини тикиб турганлари ҳам бор.
Баъзиси енгил феълли, ё ҳазилкаш, ё қизиққон бслса, баъзилари босиқ, ё қаҳри қаттиқ, ё писмиқ. Бироқ улар билан суҳбатлашсангиз, юрагидаги сширин туйғуларни қсзғашга муваффақ бслсангиз, у ерда чин севги, ота-онага меҳр, дсстга соғинч, схшиликка илинж борлигига гувоҳ бсласиз. Юзидаги қиёфа ва характер сса оила муҳити, ксча таъсири остида ниқобга айланган, бу ниқоб номардлик, ёлғончилик, қсрслик ҳам бслиши мумкин. Даҳшатлиси шуки, бу ниқобниннг бора-бора бутун қалбни қоплаб, А уҳни бсғиб қсйиш сҳтимоли бор. Аатижада ёшликдаги поклик ва самимист йсқолиб, срнини чиркинлик сгаллайди.
Одатда, инсонда мақсад бслса, у ҳаётда зерикмайди. Ашларни мақсадсизлик, тушкунлик қаърига отаётган нарса — уларни тушунувчи, далда ва таскин берувчи суҳбатдошнинг йсқлиги. Муаллим ҳам, ота-она ҳам, аксарист пайт сз фарзандлари билан юқоридан келиб гаплашадилар, биламизки, ниҳолга устидан смас, томиридан берилган сув схшироқ таъсир ксрсатади. Аатижада ссмир сз зерикишин ва мақсадсиз вақтини компютер, беҳаё ва жангари саҳнали кинофилмлар, клипларни томоша қилиш билан стказишни маъқул ксради. Уни тергаш ва жазолашда сса асосан, жеркиш ва бақиришдан фойдаланилади.
Астраданинг "œайби"
Шу сринда ҳозирги сстрадамиз тсғрисида ҳам тсхталмоқчиман. Биламизки, сстраданинг асосий мухлислари ёшлар, мусиқа сса инсон қалби ва тафаккурига кучли таъсир стказа олади.
Ашларимиз маънавий ҳаётининг ажралмас қисмига айланган сстрадамизнинг, сстрада қсшиқчиларининг мақсадлари нима? Умуман, мақсаднинг сзи бормикин? Очиғи, менимча, "œМани Лейлам", "œОқ ксйлик, қора шимда", "œАркала, кечалар, тинмай..." деб бемаза гаплар билан гоҳ чийиллаб, гоҳ бсғилиб бақираётган ака-опаларимизда одамлар мени танисин, пулимни ашулага сарфласам, машҳур бсламан, деган нистдан бошқаси йсқ. Акс ҳолда, уларнинг қсшиқларида, клипларида шаҳвоний орзулар, сзбекчиликка, мусулмончиликка срашмайдиган "œрақс-у" ликиллашлар бслмас сди ёки уларнинг қсшиқларини сшитган одам сртанги куни учун снги қувват, снги орзу, снги мақсад олиши, оламнинг покизалиги ва дунёнинг асл қиёфасини англаши лозим сди.
Афсуски, мантиқсиз сатрлар, клиплар, хориждан ксчирилган мусиқа ҳам ёшларимизга бирор схши таъсир бермаётганини, балки кснгилхушликларга сргатиб қссётганини айтамиз. Бу "œюлдуз ва юлдузчалар" ТВга чиқиб олиб миллионлаб инсонларнинг вақтини олиш свазига заррачасм маънавий озуқа бермаспти.
"œЎзингни ксз-ксз қил,
сенга қойил қолишсин!"
Инсон кайфистида кимнидир сз хислати билан лол қолдириш истаги бор. Бу истак сзгача турмуш тарзи ва сзгача кийинишда кспроқ намоён бсла боради. Бу истакнинг ҳожаси нафс.
Аммо нафснинг сзига меҳнат ёқмайди. Бу риёкор истак кучи билан онгда одамлар сътиборида бслсанг, завқ оласан, зерикиш ва ёлғизлигинг чекинади, деган сй мустаҳкамланиб бораверади.
Шу боис ҳам ХХ асрнинг сснги чорагида дунё миқёсида турли ксриниш ва номлар остида пайдо бслган "œоммавий маданист" вакиллари сзларининг юриш-туриш ва сшашлари билан ғайритабиий манзараларни ксрсатишган.
Ўзбек йигити юз йил аввал узун ксйлак, кенг шалвор, сгнида сктак, белида қийиқ, оёғида махси, кавушда... қизлари атлас ксйлак-лозим, паранжи-чиммат, махси, кавуш, сирға, зебигардон, тиллақошлар билан безанган — беқиёс гсзаллик ва жозиба, одоб ва ҳаё ила намоён бслган. Бу таърифни берганимиз сабаби, у пайтлари сзлик, мустақил фикр, ористи устунлик кучли сди феълимизда.
Ҳозир сса турли турмакдаги сочлар, ғалати-ғалати кийим-у пойафзаллар... бизларнинг характеримиздаги "œхазина"лар йсқотилганлигидан дарак бераётгандай.
Албатта, костюм-шим салобатли ксрсатади, спорт либослари енгил ҳаркатлар учун қулай, аммо қизларимиз кийиниш борасида жудасм очиқ. Муомала ва сзини тутиш ҳам шунга мос равишда. Уларнинг қандайлигини таърифламоқнинг ҳожати йсқ, албатта, чунки ҳар қадамда "œисботлар" етарли.
Шахсан бу менга ёқмайди, қизларимизнинг сширин бслиши керак бслган аъзолари "œлибослари" бслса-да, ошкора ксринади, у ерга сса кунига бегона нигоҳлар не ёмон хаёллар ила қарайди.
Кийиниш, аввало, саломатлик ташвиши бслса, кейин сса миллатга хос маданистдан дарак беради. Ҳолбуки, асосан қизларимизнинг кийиниш маданисти инсонни шаҳватга чорламоқ... каби хунук ҳолатларнинг хулосасини бермоқда. Йсқса, нима? Гсзалликми? Асло, чунки гсзаллик ҳамиша ҳаёда, слонғоч танада смас. ("œОчилиб кетган" қизларнинг ота ва акаларининг ксзларига парда тортилганми ёхуд ористларига жаноза сқилганми?) Аллоҳнинг жамоли ҳам пинҳонлиги учун биз У учун бетиним интиламиз-ку, ахир. (Мен бу сринда паранжи-чимматни, махс-кавушни ташвиқ қилмаспман, кийинишда ҳам миллий-замонавий, бизнинг минг йиллар давомида шаклланган қадристларимизни ксрсата билишимиз керак, демоқчиман.)
Йигитлар орасида ҳам қизларнинг қиёфасини сзида намоён қилиб юрганлари борлиги афсус ва ғазаб стига олов қалайди: ста, ста узун соч, қулоқлардаги зирак, бсйиндаги тилло занжирлар, жудасм тор, ёрқин рангли либослар... Аркаклар, сзбек йигитлари доимо сзини тарбислашга интилган, мард бслган, ортиқча безак сса ғуруни слдиради, алпликни йсқотади...
Шунингдек, ҳар кунги чойхона, улфатлар даврасидаги гаштаклар, қспол муомала, сскинишлар ҳам срликка гувоҳлик бермайди, балки инсоний фазилатлар, ҳалоллик, тсғриссзлик ва мардлик чин одамийлик, халққа сғлонлик, Гсрсғли ва Алпомиш, Жалолиддин ва Соҳибқиронларга ворислик ҳуқуқини беради.
Бир тушунувчи қалб,
ҳамдард юрак муаммоси
Ашларимиз катта мақсадлар, енгилмас ишонч, завол билмас орзулар сгаси, ҳаёт ва турмуш машаққати, сшашнинг ёзилмаган қонунлари олдида ссанкирамайдиган, чуқур тафаккурли инсонлар бслиб улуғайиши учун меҳрибон ва аҳил оила, тушунувчи суҳбатдош керак. Бу дунё ва тирикчилик ташвишлари одамлардаги тушунувчанлик, бир-бирига қулоқ тутиш, ҳамдард бслиш каби хислатларни йсқотишга сабабчи бслаётгандек. Лекин тирикчилик ҳаёт мазмуни смас, у бугунга, сртага... қорин тсйишга керак, одамгарчиликнинг баҳоси мангуга берилади, охиратда ҳам шундан ссроқ бор.
Аслида ожиз, нозик кснгли учун мол-дунё смас, бир чимдим меҳр керак, холос. Биз ёшлар аввало, кснгли покиза, тилаклари юксак одам бслайлик. Қолгани келаверади.
Тафаккур тсғри йсл ксрсатади
Юртбошимиз "œЮксак маънавист — енгилмас куч" асарида шундай дейди: "œМаънавист ҳақида ҳар қанча даъватлар, муҳим назарий фикрлар билдирилмасин, агар уларни жамист онгига сингдириш учун доимий иш олиб бормасак, бу борадаги фаолистимизни ҳар томонлама пухта сйланган тизимли равишда ташкил стмасак, мақсадга сришолмаймиз, съни инсон қалбига йсл тополмаймиз." (129-бет.)
Бу сринда нафис санъат ва адабиётни мунтазам ривожлантириб бориш назарда тутилган. Биз учун сса, доимо тафаккур билан узвий сқиш-изланиш, дунёнинг снгиликларидан хабардор бслиб туриш таалуқлидир. Шунингдек, сқинларимиз билан ҳамиша дсстона муносабатда бслиш бизга инсонлар қалбига йсл топиш имконини, муаммоларнинг ечимларини беради.
Оилада ҳам болани сзига ишонадиган қилиб тарбислаш, фарзандларнинг иқтидор кучига қараб мақсад топишига ксмак берилиши лозим.
Сен замоннинг смас,
замон сенинг қслингда
Замон сзгармоқда, деган гап бор. Замон вақтдир, вақт минг йил олдингидек стмоқда, одамлар сса сзлари сратган снгиликларга қараб сзгармоқда, бир-бирларининг сзгаришларига сабаб бслмоқдалар. Бу сзгаришлар сса гоҳ ижобий, гоҳ салбий сканлигини тан олишга мажбурмиз.
Шу боисдан биз ёшлар уларнинг ижобийсини салбийлари ичидан танлаб, сз ҳаётимизга тадбиқ қилиб, олдимизда улкан йсл, сирли, синоатли йсл борлигини тушуниб, ишонч билан ҳаракат қилмоғимиз лозим.
Тенгдошим!
Сен сз ёшингдаги йигит-қизларга боқ: бири снги кашфиёт устида бош қотирмоқда, бири сқиш, билим олиш билан банд, бири сз кучини спортда намоён қилмоқда, менинг улардек мисм йсқ, дейсанми? Лекин сен ҳунар срганишинг, қурувчи, косиб, дурадгор ёки сз имконистинг даражасидаги касб сгаси бслишинг, ҳаёт зерикишларига чек қсйишинг мумкин-ку! Сен бахтга, қувончга лойиқсан.
Ватан — бу сен туғилиб ссган, ссингни таниган маскан. Кимсасиз слкалар бирор мавжудот сшамаса Ватан бслолмайди, бағрида одамлар бслган диёрларгина ватанлик мақомига кстарила олган. Биз Ўзбекистонда туғилдик, восга етспмиз, биз учун снг азиз туйғулар шу ерда юз очди, боболар хоки ҳам шу ерда, демак, биз худбин смас, балки атрофдагиларнинг ҳам ғамини еювчи, уларнинг ҳам ташвишини осон қилишга интилувчи бслишимиз керакки, токи шаҳримиз, маҳалламиз, оиламиз обод бслсин, қалбларда меҳр-у муҳаббат зиёдалашсин.
Одамлар, мен сизларни фикрлашга, сз феълингиздаги манманлик, бефарқликни йсқотишга чақираман. Шунда муаммолар барҳам топарди, балки.
Акром МАЛИК.
-
АШИК ҚАЕА ДА (қайси уйникилиги қизиқтирдими?)
Бола 14 ёшгача катта ҳавас билан сқийди.
Кейин... У ёғи 15 ёш...
Болада, унинг кайфисти ва руҳистида инқилоб бошланади. Шу инқилоб унинг шахс сифатида шаклланишининг 80-90%ини ҳал қилади.
Шу даврда ссмир кснглига йсл топиш қийин бслиб қолади — ота-онага-да, сқитувчига-да...
Ай, сен сн беш Ашлик...
Ай, сен сн олти Ашлик...
Ай, сен сн етти Ашлик...
Ай, сен сн саккиз Ашлик...
Мен ҳали сендан йироқлашганим йсқ.
Мен сен билан диллашмоқчиман.
Ай, сен сн беш Аш!
Асабийлашспсанми?
Бир сримта гап топилмаётганлиги, тсғриси, асабийлаштиради... Сабаби, сенга битта кам, иккитаси сса ксп.
Ўзингга сътиборли бслиб қолдинг, тенгдошларингга сзингни ксрсатишни истайсан, масрурсан.
Ай, сен сн олти Аш!
Сенинг сн беш ёшдан фарқинг кам. Чунки ундан узоқлашиб улгурмадинг, ҳовлиқишинг, қизиётган қонинг... Оловсан!
Ай, сен сн етти Аш!
Оёғинг ерга тегмай қолган, бошингни осмон силасптими?
Ай, сен сн саккиз Аш!
Ҳамма нарсани англагандайсан, ксп нарсани биладигандайсан, доимо тсғри фикр юритадиганга схшайсан, айни пайтда сса, қсрқувми, шубҳаларми бор-да ичингда...
Бу — А уҳист.
Бу унинг синоати, унинг гуриллаши, юксалиши...
Таърифлар, ундалмалар бошингизни оғритган бслса, узр.
Ҳозир қандайсиз?
Зсрмисиз?
Аҳтимол, тушкунликка тушгандирсиз.
Аҳтимол, бағост шодондирсиз.
Аҳтимол, ҳаммаёқ оқ-қорадай бир хил ксринаётгандир.
Ҳаммаси бслиши мумкин.
Барча туйғуларингиз, унутмангки, вақтнинг оёқлари остида қолиб кетишга маҳкум.
Барча туйғуларингиз бир-бирининг қотили. Севинч ғамнинг, ғам севинчнинг... Бир севинчдан кейин келган ундан кучлироқ севинч...
Аммо бир туйғу борки, "œкесса, кесилмас, чопса, чопилмас". Албатта, сос смас.
Мен сизга уни таърифлайман.
Бутун мавзуни шунга бағишлайман.
У — қалблар сшиги.
У мангуликдан андоза олиб сратилган.
Соддароқ тушунтирайин-а...
Ҳаётдан мақсадингиз нима?
Анг зср "œсотка" тутмоқчимисиз?
Анг зср машина минмоқчимисиз?
Анг зср уйларда сшамоқчимисиз?
Севгилингизга етишмоқчимисиз?
Балки, бошқачароқдир.
Муҳими, мақсадингиз бор бслса, сиз сшаспсиз, сиз борсиз.
Юқоридаги ва шу каби мақсадлар сзингиз учун. Уларни, Худо хоҳласа, албатта, топасиз.
Санаб стганларимдан ҳам юксакроқ мақсад борки, уни қалб ксзи билан ксриб интилсангиз, бошқа мақсадларингиз ушалади, ҳатто пойингизга тскилади.
Фақат шарти — юксак мақсадни нист қилиш ва унинг йслида бетиним курашишдир.
Анг юксак мақсад — одамларга схшилик илинишдир.
Ўйлаб ксринг, атрофдагиларнинг ҳаммасида шундай мақсад борми... Аки сзингизда-чи!
Ана сша мақсадни олдингизга қсйсангиз слмайдиган, мен юқорида айтган туйғуга сга бсласиз.
Унда хокисорлик, мағрурлик, катта сабр ва матонат бор.
Бу ҳаловат.
Оддий ссзми?
Ҳаловат — сиз сокин ва тинчсиз, айни пайтда вулқонга схшайсиз; сиз бутун борлиқни севасиз, борлиқ сизни севади, ҳар бир стаётган лаҳза сиз учун бахт кстариб чопиб борспти, уни олиш керак, холос, бунинг учун холис ҳаракат ва ҳалол кураш керак...
Агар ҳаловатингиз реал бслса, сиз уни ҳақиқий ксра олсангиз, айтганларимни ҳис ола оласиз.
Мангуликдан андоза дедим-а, мангуликни бир сйланг, ссзимни идрок қиласиз, бу — осон.
Анг муҳими, сиз Ватан сийратини ҳам сшанда чинакамига ксра оласиз!
Ай, сен сн беш Ашлик...
Ай, сен сн олти Ашлик...
Ай, сен сн етти Ашлик...
Ай, сен сн саккиз Ашлик...
Йслларинг оқ бслсин!
Акром МАЛИК
-
ААªТИБОА ДАГИ БОЛАЛАА ёки тарбиснинг мумтоз услуби
Аавоий сз ёшлиги ҳақида ёзиб,
6 — 7 ёшди тоғалари, илм-фан
аҳллари даврасида ғазал сқиб
уларни ҳайратга солганини сслайди.
Отаси Ғиёсиддин Кичкина сз сғлини
шундай давраларда қатнашишга чақирар,
шу орқали унинг ёш қалбида илм-маърифатга муҳаббат
уйғотарди. Аҳтимол, шу боис ҳам
бола Алишер келажакда
буюк Аавоийга айлангандир...
Катта отам раҳматли Абдухолиқ ҳожини кспчилик ҳурмат қиларди, аксарист таниш-билишлар у кишини устоз деб билишарди. Сабаби биринчидан, катта отамнинг сткир тафаккури, кенг билими бслса, иккинчидан у киши сз фарзанд ва невараларига ҳавас қилгудек тарбис бера олган сди...
Амакиларим, аммаларим ва сз отамнинг сртасидан қил стганини сслолмайман. Улар сз ота-онасига овозини бир парда кстариш нарида турсин, бирор марта сзаро ғижиллашганини билмайман. Амаки ва аммаларимнинг иноқлик билан келишиб суҳбатлашишларидан, бир-бирига доимо ксмак бериб туришларидан доимо сзига хос ғурур ҳисларини туйиш баробарида ҳайратланаман. Таниган билганларимнинг кспчилиги орасида ниҳостда ахлоқли оиларни биламан, масалан, устозим журналист Собиржон Иномов ва Сайёра Йслдошева, Маҳкам ака ва Мусссар Аргашева хонадонига ҳавас қилиш мумкин; лекин аксарист баъзилар оиласида умуман иноқлик йсқлигига гувоҳман.
Катта отам ота-онанинг снг биринчи вазифаси фарзандни ҳалол луқма билан тарбислаш, деб таъкидларди. Фарзанд номаъқул скан, ота-онанинг бир умр йиғган обрс-ю дунёси, охирати куйгани шудир, фарзанд тарбисси ҳаётнинг сқилдизидаги сув ҳисобланади, деб билар ва шуни сзининг шиорига айлантирган сди. Катта отамнинг фарзанд тарбисси, айнан сғил болалар тарбисси борасида, жоиз бслса, сзининг хос услуби бор сди.
Беш сғилнинг ҳар қадами қатъий назоратда бслар, бирор иш ота ксрсатмасисиз амалга ошмас, керакли пайтда жазо қслланилар, сътиборли жиҳати шуки, сғиллар шу тарбис пировардида сз мустақил фикрига сга, қатъий иродали, интилувчан бслиб улғайишган.
Бу тарбис услубининг бошқаларидан кескин ажратувчи хусусисти ушбудир: катта отамнинг ҳовлисида тез-тез шогирдлар, қариндош-уруғлар, таниш-билишлар анжумани ташкил стиларди. Анжуманда барча ёш фарзанд ва неваралар сз нутқлари билан иштирок стардилар. Ҳа, сз нутқлари билан! Улар сзлари сқиб тугатган сснги китоб ҳақида катта одамларнинг олдида ссзлашарди, бу жуда ажойиб саҳна сди: ёшгина болакайлар сзларини катта одамдай тутиб, равон ссзлашга интилишар, нотиқлик ва етакчилик қобилисти шаклланиш билан бир қаторда фикрлаш пайдо бсларди ва шу жиҳати билан улар сз тенгдошларидан кескин ажралиб туришган.
Одатда, меҳмон келса, болалар катталар даврасига киритилмайди, аммо бизда болалар схши кунда ташриф буюрган биродар ва улфатлар даврасига чақирилиб таништирилар, улар сзларини қобилист ва иқтидорини намойиш қилиши учун вақт ажратилар сди. Бу болада сзини ҳамманинг сътиборида сканлигини ҳис стишга сргатади ва сзига хос қандайдир масъулист беради, натижада бола сзини назорат қилишга интилади...
Яна бир томони, гап-гаштакларда меҳмон ва мезбонларнинг ссзлайдиган гаплари аксарист пайт ғийбат, сскиш, турли муҳокамага арзимайдиган майда ссзлар сканига гувоҳмиз. У ерда тарбис ёки бошқа жиддий мавзу ҳақида гап бслиши жуда қийин. Қуруқ олди-қочди ва ғийбат, маишатдан бошқа нарса бслмаган бундай зиёфатлар учун сарфланган вақт, аслида, инсон умриниг слик қисмидир.
Катта отамнинг уйидаги йиғилишларда меҳмонлардан бир оғиз ножоиз ссз чиқмас, уларнинг сзи ҳам барчага срнак бслгудек одоб билан стиришар сди.
Катта отамнинг тарбиссида ҳамма нарса мувозанатда бслган: ота ҳеч қачон беҳуда асабийлашмас, сзининг тушкун кайфистини болага сездирмас, бирор бачкана ҳаракат қилмас, бемаъни гап айтмас, сскинмас сди. Чунки бизнинг аждодларимизнинг тарбис занжири шундай.
Мен бу биламан фахрланаман. Ҳамма елкасидаги ҳар қандай юкни ирода билан кстара олиши лозим.
Юқорида биз бежизга Аавоий ҳаётидан бир парча келтирмадик. Чунки катта отамнинг тарбис услуби қадимги бобокалонларимиз услуби сди. Бу билан сзимизни Аавоий оиласига тенглаштирмоқчи смасман, балки бундай услуб бизнинг халқимиз учун бегона смаслигини таъкидламоқчиман. Аҳтимол, шунинг учун ҳам бизнинг халқимиз Ғарбдан фарқли слароқ қариндошлар ичидаги меҳр-у оқибат, аҳиллик ва иноқликни сақлаб қолгандир.
Сизнинг оилангизда не аҳвол? Бсй етган сғлингиз гапингизни қайирсптими, жеркисптими? Аомақбул ишларга қсл урсптми? Фарзандингиз ЎҚИШга қизиқадими? Аима деб жавоб айтасиз? Ҳаммаси рисоладагидай бслса шодмиз, аксинча бслса...
Аима учун шундай бслди? Чунки сиз сз бурчингизни унутгансиз, фарзанд сзи думалаб улғайишига ишонгансиз, болангизнинг сқитувчиси мактабга чақирганида бормайсиз — "œОнаси борсин!"; ҳолбуки, сғилни сркак қилиб тарбислаш ота зиммасида. Ҳозирги сспирин ва ссмирлар дунёни срта танимоқдалар: улар ихтиёрида компютер, интернет, "œсотка"ларнинг минглаб хили бор. Уларни меҳрли, муҳаббатли қилиб улғайтириш зарур, уларни алдаб бслмайди, уларни фикрлаш ва тафаккурга сргатиш шарт. Бунинг учун сзингизни аввал тарбислаб олишингиз зарурдир, балки... Бир куни ҳаётда қоқилган ксз нурингиз ёқангиздан олса нима дес оласиз? Қолаверса, охират, Аллоҳ ҳисоб-китоби...
Дсппингизни олиб сйланг: ҳаётингиз бахт-саодати нима? Ўткинчи ҳо-ю ҳавасми? Мол-дунёми? Лул топиб берган обрсми? Аки "œжаннатнинг райҳони" — ФАА ЗААДми!
Хулоса сизга...
Акром МАЛИК.
-
СЕА ИАЛЛАА ОЛАМИ СЕҲА И ҚАЕА ДА?
Кейинги пайтда телевиденис орқали жуда ксплаб сериаллар намойиш қилинди.
Одатда инсон қизиқувчи, сериаллар сса кспинча сзида қизиқарли воқеликларни акс сттиради ва шу жиҳати билан томошабинни доимо сзига тортади. Ҳар қандай киноасарнинг елкасида инсон руҳистига таъсир қилиб, ижобий томонга чорлаш туради. Яъни, тарихийми, замонавийми, детективми, мелодрамами, у қайси жанрда бслмасин, кучли сюжет, залворли диалоглар, ҳаётнинг барча қирралари қамраб олиниши зарур. Уни ксрган инсонда золимга ва босқинчига бсйсунмаслик, ҳаёт қийинчиликларидан ссанкирамаслик, ёвузлик ва пасткашликдан чекиниш керак, деган қатъий тсхтамли тушунча пайдо бслиши шарт. Ана сшанда кинога бу АСАА , деб қараш мумкин бслади. Хулоса қилиб айтсак, кинодан инсонга сабоқ бериш талаб қилинади. Бу талаб ҳозирдан минг йиллар илгари ҳам бслган. Фақат бошқачароқ — қадимги юнонлар театрни "œКатталар учун мактаб", деб таърифлашган. Театр ва кино орасида масофа даҳшатли даражада узун смас, албатта.
Кейинги беш-сн йил ичида ксплаб сериал ва кинолар томошабин ҳукмига ҳавола қилинди. "œБойлар ҳам йиғлайди"дан тортиб "œМорена Клара", "œАсмералда", "œКамилла", "œГвадалупе"-ю "œМуҳаббат қаҳваси"гача... Буларнинг аксари Лотин Америкаси сериаллари сди. Вақтида уларни роса ксришди (холис туриб ксришди, десётганим сабаби мен уларнинг бирор сериссига ҳам қизиқмаганман, номларини бу қадар аниқ билшим боиси сса газеталарда бу ҳақда чарчоқ билмай ёзишарди;), кейин турк сериаллари — "œИшкомли уй", "œҲаёт синовлари", "œОила ришталари", "œХиноли қор"... Шу орада корейс сериали — севимли "œСарой жавоҳири" пайдо бслди-ю, у сериаллар бироз "œкасод бслди". "œДенгиз ҳукмдори", "œЖумонг", "œШаҳзоданинг қсшиғи", "œСснги қиролича", "œШерюрак" каби тарихий корейс сериаллари сзбек томошабинини скран қаршисига "œмихлади". Хитой киноижодкорларининг "œҚасамёд" филми ҳам анча машҳур бслди. Шу орада намойиш стилагн "œАлғиз қуш", "œСамовий ишқ", "œҚалбим чечаги", "œАз ифори" каби муҳаббат мавзуидаги замонавий кспқисмли филмлар ҳам ксрилди. Уларнинг ҳар бири сзига хос жиҳатига сга.
Сснги пайтларда корейс тарихий сериаллари шу қадар меҳримизни қозондики, Жумонгнинг Гогурёсидан қудратлироқ бслган сзимизнинг Кушон империсси, Буюк турк хоқонлиги, Хоразмшоҳлар давлати каби буюк давлатларимиз тарихини билмасак-да, Силла, Лекже, Чосонларнинг фақат корейс халқи учун буюк бслган қироллари-ю қироличалари ҳақида мукаммал срганиб олдик. Ҳолбуки, Тсмарисни дунё билади, чунки у Кир иккинчи деган буюк ҳукмдорни сз қабиласи қсшини билан енгган; Кушон империсси ҳукмдори Канишка сз даврида Хитой ва А имни даҳшатга солган; чексиз Хитой ерлари императори У Дининг юз минга сқин қсшинини Даван давлати мағлуб қилган; қадимги Чоч, Қанғ давлатлари билан чет юртлар сйлашиб, ҳайиқиб муомала қилган; Исмоил Сомоний қудратли Араб халифалигидан биринчи бслиб ажраб чиқиб, Хуросон (ҳозирги Арон, Туркманистон, Қирғизистон, Афғонистон ҳудуди) ва Моворауннаҳр (ҳозирги Ўзбекистон, Жанубий Қозоғистон)ни бирлаштирган, "œМен бор сканман, Бухоро учун ҳимос девори керак смас!" дес олган амир бслган; Мангуберди сса Чингизхоннинг кснглига ғулғула солган — тарихимизда бу каби шонли саҳифалар саноқсиз, қолаверса Амир Темур ва Бобурни ссламадик ҳали... Лекин уларнинг бирортаси тузукроқ бадиий филм ҳам қилинмаган! "œУч қирол" деган филм бор сди, уни ҳам қсйишмайди.
Мексика сериалларида асосан сҳтирос тасвири; туркларда ғарб ва шарқнинг бир жойга йиғилган ҳолати; корейс ва хитой сериалларида сса шарққа хос фалсафа, мадлик, менталитет намоён. Уларнинг жозибаси биринчи сринда шу. Чунки, очиқ сҳтирос дилни қорайтиради, икки томонга оғиб, аросатда туриш сса номсизликка етаклайди, фақат сзига хослик ва дунёни одилона англаб, таҳлил қилиш снг тсғри йсл. Шарқ сериалларида шу жиҳатлар ксриниб турибди.
Сяенарий пишиқ-пухта, актёрлар маҳоратли, бсртиб кетган саҳналар кам, операторлар қунт билан ишлаган, кучли режуссура, комютер анимаяислари, қолаверса сзбекнинг беқиёс ДУБЛЯЖИ — барчаси катта ютуқ мезони бслиб, улкан аудиторис йиғган. Яқиндан биз ҳам сериал ишлай бошладик. "œШайтанат", "œҚайтар дунё", детектив, қизиқиб ксрдик. Сснг "œДил пайванди" ва "œТуташ тақдирлар" — ана шулардан хурсанмиз. Ўзбекнинг ҳам маҳорати бор, сзига хос ҳаёти бор — ксрсатиб берса бсларкан-ку! Айниқса, "œДил пайванди" руҳий тасвирларга бойлиги билан сътиборни тортади. Қувонарлиси, илк ишларимиз бслса-да, мувафақистли чиқди. Сериал ижодкорларини табриклайман. Лекин "œЗебузар" аллақачон "œкиссадан тушиб қолди". Маълумотларга қараганда, "œЎзбекфилм" сериаллар учун студисларга буюртма берган, схши натижаларни кутиб қоламиз.
Бир газетадаги суҳбатида ёзувчи Муҳаммад Исмоил "œСарой жавоҳири"га схшаш асар ёзсанг..." деб орзуманд бслганди. Азиш керак. "œАмир Темур", "œБобур", "œАавоий" видеофилмлари ҳозирги кун талабларига умуман жавоб бермайди. Сяенарийни қайтадан ёзиб, тилини соддалаштириб, съни ҳозирги кун адабий тилига мослаштириб, бошқатдан суратга олиш керак. Ҳаракат қилиш лозим. Яхши сяенарий, кучли режиссёр ва имконисти кенг ҳомий топилади, фақат бетиним ҳаракат лозим. Бизга инсон руҳисти тасвирланган тасаввуф ҳақида; ҳозирги кун сзбек ҳаёти реал чизилган; тарихимиз акс стган кучли ижтимоий сериаллар керак. Уларда фақат маиший мавзу смас, умуммиллий, башарист муаммолари кстарилишини истар сдик. Бизда етарли маънавий мерос ҳам, миллий фалсафа ҳам, истеъдодли ижодкорлар ҳам бор, уларни ишга солиш, фойдаланиш даркор. Маънавистимиз, маърифатимиз, маданистимиз юксаклиги нафақат адабиёт, мусиқа ва рассомчиликда, балки киносанъатда ҳам юз ксрсатсин. Жоиз бслса, у сзимизнинг ва бошқа халқларнинг тафаккури ва онгига кучли ижобий таъсир стсин.
Мен шундай бслишини чин дилдан хоҳлайман. Аазаримда, сиз ҳам шуни истайсиз, демак, мақсадимиз бир скан...
Акром МАЛИК.
-
ҲАЛОВАТ ХУШХАБАА ЛАА И Инсон портретига чизгилар
МУҚАДДИМА
Меҳрибон ва раҳимли Аллоҳ номи билан бошлайман!
Агар мен Ер юзида сшаётган олти миллиарддан ошиқ одамни ҳаммасини ростгсй десам, мени ёлғончига чиқаришлари аниқ. Шунча одам ёппасига ёлғончига десам, сътироз бслмаслиги сҳтимол.
А остлик томон юрадиган пайт келди. Аслида бу туғилганданоқ бошланади. Шу чоққача сшаб стган азиз-авлиёлар, кароматгсй валийлар, тафаккур сгалари мудом ростлик ва ҳақиқатга интилишган. Унинг қаерда сканлигини билмоқ мумкин смаслигини англаганлар қалб ил ҳис стмоққа уринганлар. Бунга сришганлари бу оламнинг ҳаловат ва саодатини англаб, шу ҳаловат ва саодат пиллапосларидан кстарилиб снг олий муҳаббатга, ишққа сингиб йсқ бслмоқ умидида бир лаҳза ҳам тин олмай ботиний машқлар билан машғул бслганлар.
А остлик ва ҳақиқат жумбоғи Аллоҳнинг сзидадир. Унинг калитини ҳам, ечморқ йслини ҳам сзи билади ва ҳохласагина билдиради. Банда Аллоҳга интилмоғи керак. Бу сса чексиз коинотда заррадай ожиз бслган инсон боласи учун англамоқ мушкул бслган қийин ва, айни чоғда елкасидан олинмайдиган вазифадир.
Ўзини ста ақлли деб билан ксп чилик одамлар А уҳий ҳаловатни реал ҳодиса сифатида тушунмайдилар, оддийгина ҳақиқатни онгига сиғдиролмай ҳалокатга маҳкум бсладилар, охират ва ҳисоб-китоб кунларига имон келтиролмайдилар, сзларини кучли санайдилар, аслида улар снг ғариблардан-да ғариброқ ва такаббурлик ботқоғига ботиб борадилар...
А ослик ва ҳақиқатга интилиш, уни тасвирлаш Ссз учун оғир ва, ҳатто мумкин смас. Биз шунчаки, шу буюклик йслига сари сизни чорламоқчимиз, холос. Улуғ Висол учун комил сътиқод ила бормоқ кераклигини сслатмоқчимиз.
Аллоҳ барчамизнинг гуноҳларимизни авф стсин!
ЎЗИМИЗ ҲАҚИМИЗДА ТАФАККУА
1
"œХом сут смган банда", деган гап бор. Ўйловларимиз сзимизга айни вақтда пишиқ ва мукаммал туюлади, бироқ келажак уларнинг аксари хато сканлигини ксрсатади. Вақт стиб тарихга айланеган келажкдаги хаёллар ҳам бсш бслганлигини англаб бораверамиз. Бу сса ҳар қандай инсонга сзини сратган Зот қудрати, унинг маҳлуқлари ва бизга маълум қилган сифатлари чегарасида тафаккур қилишга ундайди.
2
Ким билан фикрлашманг — у кимгадир ахмоқ ксринган бслса-да, ё ксп силитк наздида ақллидир — сзининг дунё ва ҳаёт ҳақидаги фалсафасига сга ва уни ҳақ деб сйлайди. Унинг гапига қулоқ тутиб, гапини маъқуллайсиз, қувватлайсиз, баҳслашасиз ва тушунчаларингиз десрли бир хил сканлигига ишонасиз. Сабаби, бир-бирингизни тинглай олдингиз. Агар инсонлар бир-бирларини чин дилдан тушуниб, тинглай олганларида сди, ҳаммасининг манзил-мақсади муштараклиги аён бслар сди.
3
Қуйи, срта, юқори табақаларга ажралганмиз, инкор столмайсиз. Зиёли, илмсиз, бой ва камбағал ва ҳакозо.
Кулгунг қистайди — ҳаммамиз бир срмонмиз, биримиз иккинчимиздан, баъзан, сендан узунроқ дарахтман демоқчи бсламиз. Ҳамма дарахтлар оқибат кесилади лекин...
Биламиз, билиб туриб керилиш — истак, ажаблантирувчи истак. Ғалати.
Аима деймиз.
4
Ўзини юқори олиб, манман, такаббур тутаётганлар...
Ўзига сзи ниқоб тутиб, бандалигини тан олмаётганларми улар?
А аҳминг келади...
5
Туйғу ва ақл инсоннинг доимий ҳамроҳи. Туйғу ҳам, ақл ҳам инсонга берилган ожизлик ва, айни пайтда, қудратдир.
Ожизлик ва қудратни бир қалбга жойлаган Аллоҳни ҳис стиш, ундан қсрқиш инсон сзини сзи тафтиш қила бошлаган пайтдан бошланади.
6
Инсон туйғуларини бошқариш имконига сга смас. Шундай бслганида не бслишини Аллоҳ билади.
Гуноҳ ва савоб бир-бирини рад стади. Инсон табиати кспинча бир вақтда иккалар амални ҳам бажаришни истайди. Аслида гуноҳдан нафратланади, аммо уни иистайди, савобни хоҳлайди, аммо ундан қочади...
7
Дунё сратилишини, Инсон руҳистини таҳлил қиламан деганлар тарихда ҳам, ҳозир ҳам ксп. Инсон қалби ва нафсининг, А уҳининг саноқсиз ададда товланиши, жозибаси, сширин сирларининг ечими топилмаганлиги ва сша ҳолатга параллел — инсоннинг ғалати даражада бир хиллиги ксплаб инсонларни телбалик домига отган.
Ажабо, инсон сзини тсла таҳлил қилиб, ташҳис қсёлмайди-ю, сзгаларни тафтиш қилишга қизиқади...
Инсоннинг ухлаши, уйғоқлиги, снг ва туш сирлари, қувонч ва ғам саббалари — ақлга сиғмайлар кетади. Чунки ақл чегараси йсқ бслиш билан бирга ғост адашувчандир.
8
Инсонлар кспинча бир-биридан доимо ранжиб юради.
Аътибор бериб ксринг...
Дунё хатокорлар ва ранжиганлар дунёси ажаб.
9
Ишонч тсғрисида.
Инсон сзига ишонадими?
Бу дунёда сзига ишонадиган одам йсқ. Манаман деганнинг ҳам қалбини ксра олсангиз сди, унда улкан ишончсизликнинг сққол тасвирига гувоҳ бслар сдингиз...
Кимки Аллоҳга ишонса, у сзига ишонади. Акси бслса, аксидир.
10
Шукр, сабр, сажда.
Шукр — ҳар бир лаҳзанг учун Яратганингга миннатдорчилик ва муҳаббат изҳор стмоғинг.
Сабр — ҳар ҳолатда А уҳингда нафсинг исёнларини бостира олмоғинг.
Сажда — Аллоҳни ҳис қилмоғинг.
Бу қалбий зикрлар ила кетма-кет пайдо бслади.
11
Инсон Аллоҳнинг олдида чексиз даражада ожизлигини англаса, шодлансин. Бу илк хабар...
ОЛАМГА СИАГИМОҚ —
ОЛАМАИ СИАГДИА МОҚ ҚАЛБГА
1
Фикрларга сралашиб қолиш фалокатдир. Аллоҳ шу боис ҳа Ислом дини ва унинг шариатини нозил стди. Чунки кспчилик Аллоҳни фикран англайди, бироқ унга бсйин суниш, итоат стишни сйламайдилар.
2
Вақт стиши билан тараққиётнинг бсйи ссспти. Ҳар ким унинг юксалиши учун ҳисса қсшиши шарт.
Бир томони бор — бу тараққиёт инсон ақлини очиб ёруғликка, А уҳий ёруғликка чорлайди, аммо баъзан ақлини манманлик метини ила беркитиб ташлайди.
3
Инсон англаниш йслига киргач, дунёнинг бемисл шовқин-сурон майдони сканлигини англаб қолиб, ундан чекилмоқчи бслади.
Бундай қилгандан ксра Аллоҳнинг сратиқларига назар солиб, ибрат олиб, ботиний зикрларга шснғигани маъқулроқ.
Аллоҳнинг не тақдири рсй берса, қувонсинки, ахир бу қадар Аллоҳники, унинг бошида содир бслмоқда...
Яъники, оламни борича қалбга сингдириб, унга сингиб, бир схлитликка айланиб, Аллоҳга интилмоғи дурустдир.
4
Қалб Аллоҳ зикри-ла поклангач, Яратганни ҳис ста олади. Бу бир муддат чегарасида юз беради гсё. Сснг шу лаҳзани соғиниш туйғуси муттасил азобга айландаи. Бу азобнинг чексиз ҳузур сканлигини инсон англагач, у ростлик ва ҳақиқат йслига чиққан бслади.
5
Қуръон маҳлуқ смас, маҳлуқ воситасида етказилган. У Аллоҳнинг каломи. Аммо калом ҳам маҳлуқдир. Аллоҳ сса маҳлуқ ё жисм смаса, У бундан муназзаҳ. Қуръон калом орқали бизга сингади. Уни сзингизга шундай сингдирингки, ссзсиз, қалбдан — ичкаридан сқий олинг. Қуръонда Аллоҳни ҳис стиш борлигини англайсиз. Йиғлайсиз қувончдан!
6
Муҳаббат таърифсиз сралган.аллоҳга етишмоқчимисан, илтижога сусн, тавбадан зинапос қур, муҳаббатингни сшир. Қсрқинч, умидворлик ва чексиз ишқ ҳамроҳғинг бслсин.
ҚЎА ҚИШИАГ — ҚУВОАЧЛААИШИАГ
1
Алоҳдан қсрқ. Аллоҳнинг назаридан қволишдан қсрқ! Бунинг қандай бадбахтлик сканлигини тушунасанми?
Аллоҳдан қсрқиш бахти Буюк Етишишнинг илк муждаси сканлиги ҳақида сйлганмисан?
2
Одам боласи моддий етишмовчилик ва моддий қийноқлардан қсрқишга срганиб қолган.
3
Қсрқинч сз даражаларига сга. Мусибат келганда уйғонган қсрқинч учинчи даража қсрқинчдир.
Ибодатдаларда уйғонган қсрқинч иккинчи даража қсрқинчдир.
Юрагингни ҳар дукурида Аллоҳдан қсрқиш туйғусини сезиб туриш биринчи даража қсрқинчдир.
Бутун ҳаётинг, уйқу-ю снгинг Аллоҳдан қсрқиш билан тслса, бу олий даражадир. Бунга етишсанг, дунё шовқин-суронидан юқори кстарилиб, хотиржамлик бағрига сингасан.
4
Қсрқиш меҳр дегани. Аллоҳдан қсрқсанг, одамларга меҳрибон бслиб қоласан.
5
Қсрқинчга Аллоҳни зикр қилиш орқали сришилади. Қсрқинч инсонни соф ибодатга чорлайди, риёдан қайтаради.
УМИДВОА ЛИК ОСТОААСИ
1
Умид — очилмаган сшик.
Дунёвий умид илинждир. Илинжда сса умидсизик бор. Умид сса мутлақо умиддир ва у Аллоҳга нисбатан бслса, ҳақ бслади.
2
Умиднинг ҳажми йсқ.
3
Умид қсрқинчдан сснг туғилади. Қсрқинч қувончга айлангач, қалбинг умидворлик остонасига кстарилгач, чексиз ишқ сийрати нигоҳингга тошиб киради. Бу ботинингни булбул, зоҳирингни соқов қилади: ичингдаги ичингда снг катта ҳаловатни беради, зоҳиринг сса дунё, оламга сингиб, сингдириб бораверади.
-
ҲАҚИҚАТ ҲАҚИДА ШЕАªА
Сен нега сшайсан,
Аега туғилдинг?
Ҳаёт чақмоғидан
Ае срур мурод?
Ае мақсад ила
Оламга келдинг?
Бурчинг билурмисан,
Ай инсон, ҳайҳот!
Қалбингга жаҳолат —
Ҳанжар санчилган,
Улуғ туйғуларнинг
Аигоҳлари мунг...
Азгулик хорликда
Ерда снчилган,
Бу бебахтликда
Бормикан-а сснг!..
Алғонлар ёмғири
Ағиб тилингдан
Юрагингни қоплар
Сассиқ пспанак.
Тобора ёруғлик
Қочиб дилингдан,
Қалбингда ҳукмрон
Ҳавойи истак.
Аввал Будда бслиб
Худоман, дединг,
Аллоҳ учта, дединг,
Бслиб насора...
Имоннинг олдига
Қилич-ла келдинг,
Кснглингнинг қотили
Бслдинг, бечора....
Бемисл юксалдинг,
Топдинг тамаддун,
Ўз ақлинггга қойил
Қолдинг одамзот!
Лек сзлигингдан жудо
Бслиб сен бугун
Қаердан истамоқ
Билмассан нажот.
Ҳақиқатдан қочиб
Лулга беркиндинг,
Ҳатто Ватанингни
Чақага сотдинг...
Ўзлигинг слдириб
Аафсга ксмдинг,
Ўз қалбинг олдида
Гуноҳга ботдинг.
Ўзинг жабрдийда,
Ўзинг зулмкор,
Ўзингдан сзингга
Айтасан нафрат.
Юрагинг чумоли
Кафтидан ҳам тор,
Ааҳотки, қарғишдан
Оласан лаззат!
Тонг рақсларида
Қувонч йсқ — қуруқ,
Туннинг ксзларида
Қора бир туман...
Бузасан, тузасан
Ўзингча ҳуқуқ,
Онгингда тож кийган
Шубҳа ва гумон.
Аимадир мақсадинг —
Умринг маъноси...
Тафаккур бсшлиғи
Ютар ақлингни.
Чексизликка чсккан
А уҳинг маъвоси,
Забон сайрайрверар
Телба нақлингни.
Сен занжимисан,
Ахуд оқтанли,
Ахуд ксзи қийиқ
Саҳройибадан?
Ае бслса ҳам сен —
Буюк Ватанли,
Яралдинг ҳукм олиб
Олий Маъбуддан!
Осиёнинг тоғида
Яшайсанми сен?
Ахуд Африқонинг
Чсли юртингдир?!
Амирқо ошини
Ошайсанми сен?
Яшил қитъа, балки,
Сенинг срдангдир!
Лекин кснглинг битта,
А уҳинг сгона,
Ботининг менингдек
Ожиз; вулқонли.
Умрдан нур тилаб
Дайди, девона,
Ҳа, қалбинг ксзи
Ҳадсиз осмонли..
Дилингнинг остига
Беркитиб қсйган,
Ҳаммадан сширган
Тиллоларинг бор,
Ссзга сиғдиролмай
А уҳинг-ла туйган,
А аббинг ато стган
Самоларинг бор.
Ўйла, бу оламда
Йсқлик — ҳақиқат,
Вақт ҳам Мангуликнинг
Олдида рсё.
Мангуликнинг исми —
Меҳр, Муҳаббат,
Меҳр-у Муҳаббатга
Сиғинсин дунё!
А уҳинг етишгувчи
Улуғ Иқбол бор,
Сенинг ибтидосиз
Интиҳонг ҳам шу.
А уҳингга қулоқ тут —
Очилар асрор,
Сенинг интиҳосиз
Ибтидонг ҳам шу!
Алғиз қол! Ўзингга
Сингиб ол, аввал,
А уҳингни танигин —
Илоҳиёт бор!
Алғиз қол, сзингни
Енгиб ол, аввал,
Шунда ёндирмайди
Сени қора нор...
Шунда тсғри йслни
Англайсан, балки,
Ҳақиқат ҳам келиб
Қслингдан тутар...
Сенда титраётган
Шундай бир дилки,
Сенинг хоҳишингдан
Саодат кутар.
Қалбимдан тскилди
Шунча ссровлар,
Ўнга айлангудай
Юракнинг туши.
Лек ксзимни қоплаб
Сохта оловлар,
Елкамни босспти
Дунё ташвиши...
Акром МАЛИК.
-
У СЕАИАГ КЎЗИАГДА, МЕАИАГ КЎЗИМДА (дунёда барча учун азиз у!)
Мен Ватан ҳақида ссзламоқчиман. Ссзлаганда ҳам сокин, беғубор, лекин авж пардаларда смас.
Кспинча Ватан ссзига жонни фидо қилиш, Ватан учун сшаш, фақат Ватан учун... каби жумлалар тиркалади.
Ватан бундай "œтиргак"ларга муҳтож смас. Балки Ватанга ҳақиқий мардоналик керак, самимийлик керак. Баъзида Ватанга "œжонфидолик қилиш" истаги шу қадар ошиб кетадики, биродар, жонингизни ҳам асранг, Ватанни ҳам, иккови ҳам бир-биридан муҳим, дегинг келади. Аслида Ватан деб кскрагига уриб юрганлар Ватанни танирмикинлар?
Ватан — снг аввало, оиланг, халқинг, нафас олиб турган юртинг. Унинг ҳар қаричи азиз.
Фидо бслиш англаб бслмас даражада қийин бслган вазифадир. Одам боласининг мол — дунёси, томирида югураётган қони, ураётган юраги, ксраётган ксзлари сзгалар учун ҳамиша ҳам хизмат қилавермайди. Бу кспинча шундай бслган.
Манфаат деган саркаш туйғу бор. У жуда қайсар. Айтганини қилдиради. Шунингдек, риё деган буқаламун туйғу бор. У манфаатнинг сртоғи. Икки "œдсст" инсон қалб қсрғонини сгаллаб олган. Лок самимий туйғулар сса, кспинча четда саргардон.
Шу сабаблар пировардида ғослар бисёр-у, амалиёт тақчил.
Биламизки, ғос кспчиликнинг, фикр — бир кишининг манфаатларини ифодалайди. Бу икки куч жамистнинг сзига хос томиридир. Ватаннинг юксалиши ушбу томирларнинг бақувват бслиши свазигадир.
Ватан ғализфурушликни ёқтирмайди. У муштипар смас. У содда, лекин Вақт ксзойнаги билан сохталарни териб ташлайди. Бунга тарихдан минглаб мисоллар бор. Ватан ҳақида сйларканман, унинг беқиёс ва улуғвор қиёфаси кснглим ксзгусида суратдек жонланаверади.
Ватан менинг нигоҳимда, сизнинг чеҳрангизда ёруғ нур снглиғ порлаётганига гувоҳ бсламан.
Агар биз бир-биримизга схшилик қилсак, сусб-қслласак, жумла-жаҳонни сшнатмоқ пайида бслсак, Ватан, шубҳасиз, чинакам саждагоҳимизга айлана боради.
Акром МАЛИК.
-
СЕАИ КЎА ГИМ КЕЛАА
Соғинчнинг юзида гсзал табассум,
Ҳижрон "œТановор"и снграйди хушнуд.
Айрилиқ гсдакдек покиза, маъсум,
Мулойим буюрара: сна озроқ кут!
Юрагимни ширин бир қилич тилар,
Сенинг ёғдуингни бир ксргим келар.
Изтироб йслимга бахт сочиб борар,
Шодлик бсстонида етаклар азоб.
Офтоб нур сшигин кенг очиб борар,
Кипригимни ксзёш стади тавоф.
Фарёд уриб-уриб, исёнлар кулар,
Сенинг ёғдуингни бир ксргим келар.
Ксксимни савалар чақмоқ қамчиси,
Йиғлоқи туйғулар парокандадир.
Куйдириб борспти қаҳр томчиси,
Меҳр унинг қули, ғариб бандадир...
Кснглим чеҳрасида изғирин елар,
Сенинг ёғдуингни бир ксргим келар.
Бсронлар дилимнинг бслди ҳабиби,
Зоҳирими хотиржам ёруғ тун каби.
Беморига оғу тутгач табиби
Саодат деб билар унинг зор қалби.
Жилмайган дардимни фақат Мен билар,
Сенинг ёғдуингни бир ксргим келар.
Армонга тердирдим орзу йиғисин,
Баримга осилар Вақтнинг арази.
Хоҳлаган Каъбага, ана сиғинсин,
Менга очилспти Бақо орази.
Лойимга тскилар бирма-бир йиллар,
Сенинг ёғдуингни бир ксргим келар.
Тонглар супурспти ксзим ксчасин,
Зулмат бссспти икки қошимни.
Бошимга кийганча хаёл кечасин,
Кафтимда сйнайман сз қуёшимни —
Сенинг ёғдуингни бир ксргим келар,
Сен ичра абадий йсқ бслгим келар!
-
СЕА
Сиғмай қолдим сна сзимга,
Бошим силар меҳрибон азоб.
Коинотни ксмиб ксзимга,
Маст бслай деб излайман шароб...
Ақлим, ҳатто, дам ҳуш, дам беҳуш,
Бу дунёнинг телба исидан.
Умрим санғир мисли бедор туш,
Хат келар унга бахт кузидан.
Орзу гангиб беҳол туради,
Тушкунликнинг аврашларидан.
Буюк мавҳум нурни ксради
Дилим ишқнинг қарашларидан.
Яна Сен!
Қалбимга айланиб қолсайдинг,
Йсқ бслиб кетсайдим Сен ичра.
Тақдир қанча юрса-да дайдиб,
Сендан сзга топмас Мен ичра.
Akrom MALIK
-
ҚОАИМДА "œАЛҲАМДУ"
Хаёлимга гард илашди, юволмадим,
Юрагимга дард ёғилди, қуволмадим,
Куй, десалар, куёлмадим,
Дунёсини суёлмадим,
"œАлҳамду"дан томиримга қон берспман,
Илтижога суснганча жон берспман.
Сеҳр ҳаром, юрган жойим сеҳристондир,
Соғинаман ғ ксрмаганим меҳристондир,
Қалбим совуқ, қаҳристондир,
Аафс имонга қабристондир,
"œАлҳамду"дан томиримга қон берспман,
Илтижога суснганча жон берспман.
Оёғи йсқ ёлғонларда қанот ксрдим,
Ҳақиқатнинг тилида гунг баёт ксрдим,
Ўз А уҳимда сабот ксрдим,
Бахт, саодат, нажот ксрдим,
"œАлҳамду"дан томиримга қон берспман,
Илтижога суснганча жон берспман.
Ксзёшимдан гср истайман ксзимга,
Ўлдиргувчи тиғ истайман ссзимга,
Гуноҳ тсла изимда,
Исён тсла юзимда,
"œАлҳамду"дан томиримга қон берспман,
Илтижога суснганча жон берспман.
Дунё учун қсрқитгувчи дсқ бслсам,
Юрагимга отилгувчи сқ бслсам,
Коинотга сиғмай тслсам,
Бор смасман, йсқ бслсам,
"œАлҳамду"дан томиримга қон берспман,
Илтижога суснганча жон берспман.
Зулумотлар парчаланар товонимда,
Йсқликдан бошқаси йсқ осмонимда,
Анг ғарибман карвонимда,
Тикан кулар бсстонимда,
"œАлҳамду"дан томиримга қон берспман,
Илтижога суснганча жон берспман.
Аигоҳимга қамалгандир ой-у қуёш,
Юрагимда юрак йсқ, у ҳарсангтош...
Азобларда мен талош,
Юксал, кскка сй бардош...
"œАлҳамду"дан томиримга қон берспман,
Илтижога суснганча жон берспман.
Кснглим ичра синиб-синиб йиғлайверай,
Лойқа сдим, тиниб-тиниб йиғлаверай,
Аниб-ёниб йиғлайверай,
Қониб-қониб йиғлайверай,
"œАлҳамду"дан томиримга қон берспман,
Илтижога суснганча жон берспман.
Akrom MALIK
-
СЕАИ ААГЛАЯЛМАА
Ксзларим олдида очилади тонг,
Лутф каби кснглимга сочилади тонг.
Саноқсиз юлдузлар рсёми, ё А аб?
Қуёш чиқиб келар сочларин тараб...
Бир мусофир сдим қайғуларга мен,
Бугун қувонч-ла сингдим уларга мен.
Шабнамда ксринар саодат юзи,
Саодатни ксрган бормикан сзи?
Даҳшатлар сололмас тунлар ҳам снди,
Илинжлар беради кунлар ҳам снди...
Билдим: бу коинот Ишқдан сралган,
Менинг кснглим сса ашкдан сралган.
Саноқсиз севгилар ксраспман мен,
Бу севгилар аро юраспман мен.
Жилолар рақсига тслганми олам,
Балолар қаҳридан сслганми олам?
Аҳтимол, сеҳрлар ичра санғиспман,
Лекин аниқ: мен сени англаспман!
Akrom MALIK
-
КУАГЛИМДА
Сабр сқи санчилмоқда,
Исён - туйғу снчилмоқда,
Ойнинг ксзи очилмоқда,
Армон гсри кснглимда,
Ишқнинг нури кснглимда.
Шафақ бсғзи қон бслмоқда,
Оғриқ исми жон бслмоқда,
Дунё намак кон бслмоқда,
Тош саботи кснглимда,
Ишқ фарёди кснглимда.
Яшил спроқ оловланди,
Тонг чучкириб, тумовланди,
Тафаккурим каловланди,
Гул уммони кснглимда,
Ишқ достони кснглимда.
Ўлим ором, умр йиғлар,
Қувонч уни бетин тиғлар,
Қалбим очиқ — олам сиғар,
Саодат-у бахт кснглимда,
Ишқ учун тахт кснглимда.
Akrom MALIK
-
АБАДИЯТГА МАКТУБ
Самарқанд шаҳрига бағишланади
ААЗМ ААҚШ ЧИЗАДИ
1
Аигоҳим ссзларга тошди, гувранди,
Лек тилим таржима топа олмади.
Буюклик тимсолин сенда ксрганда
Қиприклар ҳайратни ёпа олмади.
Ксҳна афсоналар қошин чимириб,
Тарих илдизларин қслида тутган.
Вақт, ҳатто пойингга бошини уриб,
Сен ҳақда ҳукмни Худодан кутган!
Афросиёбми у — келбатли бобо,
Сиёвуш қасамга содиқ жавонмард.
Ҳар тонгинг чоғида саҳарги сабо
Армондан куйлайди — бсйлар чексиз дард...
Искандар лол қолди жасоратингга,
Бутун Ғарб бош сгган улуғ ҳукмдор!
Чингиз ссз демасдан матонатингга,
Машриқ-у мағрибга билди деб пойдор.
Заминга тож қилди сени Темурбек,
Аақш-у сайқал бслдинг жумла жаҳонга.
Юлдузлар султони Мирзо Улуғбек
Лойтахт қилиб қсйди чексиз осмонга!
2
Ае-не керилганлар, мағрур, ғолиблар
Оқибат тиз чскди тақдир пойига...
Мен бутун оламга бслдим соҳиблар,
Деганлар оқдилар тарих сойида.
Бағрингдан топмишлар ошиёнин мангу
Аҳтимол, бир смас, неча тирик шоҳ.
Шул боис минг йилки таратиб ёғду
Сени тарк стмайди Азизлик ҳеч чоғ!
Қусам ибн Аббос,
Ае ажиб тилсим,
Балки шул ер бағрида олспти нафас...
Самарқандни асрар шунинг-чун балким
Берҳам Вақт, ҳатто чиқармасдан сас.
Шоҳи Зиндадир бу — чексиз синоат,
Авлодлар онгида ксз юммас ибрат.
Аллоҳ қудратидан ссйлаб ҳикост
Қалбингга бахш стар нурафшон ҳикмат.
Бу қадим маконда ҳали ксп сир бор,
Ҳар фарзанд бу юртни севиб, ардоқлар.
Тирик шоҳлар каби ҳар лаҳза бедор
Ватанни улуғлар руҳи уйғоқлар.
ААСА СЎЗ ТИЗАДИ
Абадист юкини биласизми? Уни ҳеч бир ҳис қиласизми? Абадист, мангулик шу қадар буюкки, ссздан сувратини ҳеч ким чиза олмайди, бу оламнинг сралишиининг сзи Абадистдир!
Аввалнинг сири не сди? Охирнинг сири не бслгай? Балки биз вақт дес саноқлаётганимиз йсқ нарса-ю, олам жойидан жилмасдан тургандир, сҳтимол...
Ер шари коинотда заррадан заррадир. Коинотнинг кенглиги Заминдан миллион-миллион каррадир. Шу заминда инсон заковатга сусниб, тафаккурга тасниб, сз ссзини айтмоққа интилади.
Унинг ссзи ҳавосиз бсшлиқ аро йсқ бслиб кетмасмикин? Агар инсон маънолар дунёсидан сзининг маъносини изласа, фақат йсқлик деган манзилга бориб етмасмикин?
ИЙМОАдан айро тушса, зулмат уни бағрига қучса, залолатга чскиб фалокатга юз тутмасмикин?
Ҳақиқатки, абадистга ссз айтмоққа ҳар ким ҳам қодир смас!
Самарқанд икки дарё оралиғидаги халқнинг, заҳматкаш слнинг абадистга битиб қсйган мактубидир.
Бунга шубҳа қилманг!
Бу мактубда Афросиёб деворларини кстарган лойчи устадан тортиб, жаҳонни зир титратган Соҳибқироннинг ҳам ссзлари жо.
Ҳар бир жумласида сзгулик, қалбни ситувчи, ҳасжонингга олов қалайдиган туйғулар бсй чсзган.
Миср — буюкми? А им — буюкми? Афина — буюкми?
Самарқандим, сен улардан ҳам буюксан!
Мен инсонист закоси маҳсули бслган гсзаллик ва қадристларни юксак севги ила қадрлайман.
Сен мен учун шунинг учун ҳам қадрлисанки, сенда боболаримнинг оёқ излари қолган, сенда момоларимнинг дард-у ғам, орзу-ю истаклари жам бслган аллалари снграган, сен менинг халқимнинг илк ғашт қсйган маконисан!
Деҳқонларинг қсл қадоғида сабрнинг чеҳраси бор!
Аоввойларинг кафтларида қуёш кулиб туради.
Ҳунармандларинг кснглида чирой ва нафосат туғилади.
Самарқандим, сен бутун Ўзбекистонникисан!
Сен бутун Осиёникисан!
Сен бутун жаҳонникисан!
Akrom MALIK
-
ЎЗЛИККА ТАЛАБ
(достон)
I
Мен
Ҳукмдорман, вужудим салтанатида,
А уҳимга топширдим тож-у тахтимни.
Аафратлар туғилар дунё шайтанатига,
Изларман,
Дунё йсқ жойдан бахтимни.
Соф бахтни ксргандай бсламан,
Чучмомонинг нигоҳларида.
Йиғлаганда шодон куламан,
Қутулолмай қалб гуноҳларидан.
Чексиз самоларга учаман гоҳо,
Қоронғулик бағрида мслтирайди юлдузлар.
Ўжарлик қилади бақо,
Тскилиб боради кундузлар.
Менинг
Икки вазирим бор,
Тортқилайди мени
Икки оламга.
Бири юксакликни ксзлар мисли сор,
Бири дсст қилади аламга,
Унда гсё фақат андуҳлар бор.
Туйғулар сочдаи бири бағридан,
Ҳасжон унади йиғлаганда ҳам.
Туйғу кишанланар
бирининг қаҳридан,
фойдалар ксзлайди ҳатто,
тиғлашидан ҳам!
II
Мангу бахтни бераман деган,
Ҳамроҳим Кснгилдир,
У жуда слинчоқ,
у жуда мағрур.
Ксзингни очгин,
Хушёр юр,
деган Ақлдир,
у жуда мағрур(...)!
Иккиси А уҳимнинг қснғироғидир,
жаранглаб боради мангулик томон.
Вужудим водийсининг қуёшидир улар.
"œМен ёрқинман!"
Кснгил сз нурларини камалакка сраб олар.
"œМен нурман!"
Ақл сз нурини борича ксрсатади.
"œМенинг
жарангларим нафисликнинг сгизидир!"
кснгил сз жарангини кафтида сркалайди.
"œМенинг жарангим —
Бу менинг жарангимдир!"
Ақл сткир нигоҳини тикиб туради...
Ақл ва Кснгил
А уҳимнинг икки дунёси...
Ўзининг
сзлиги билан вужудим слкасини сгалламоқ истайди!
III
А уҳим илтижо байроғини кстарди,
таваллони қадади нигоҳига.
Каъбатуллоҳга айлади сажда -
Оҳлар маржонини илдим илинжларга.
Дедим:
"œЯратганим,
Бир куни слим мени севиб қолса...
сзи билан олиб кетмагунча қсймайди, албат.
Ўша чоғ менга соҳиб бслмоқни истаган Ақлим ҳам...
Мсъжизалар сратаман деган кснглим ҳам
менга ҳамроҳ бсла олурми...
А А аб!
Менга шундай мсъжиза ато стки,
танам водийсини стганимда тарк...
маҳшаргоҳда турганимда тик...
умидимнинг юмуқ ксзларини очиб...
қаро қароғимни нурлантириб,
мангу саодатга интилишларимни оёқлантиргувчи
бир Мсъжиза ато ст!"
Чашмларимда ҳаётланди ёшларим,
стинчлар пойига талпинди лабим —
айландим гардга...
IV
Аолишларим Худога етди,
Менга берди мангу мсъжиза.
Бир боқинг унга:
юрагингни силкитгувчи оламнинг даҳшатлари...
ва худди даҳшат каби Қувонч!
Бир лаҳзада бу икки қутб А уҳимнинг бир нуқтасида
ҳаракатланади.
Қиёматдай қсрқинч хиринглар;
Жаннатдай ширин,
Худонинг раҳматидай муқаддас,
Лайғамбарнинг шафоатидай ҳаётбахш ҳилқатларнинг
бағри тсла ёш!
Йиғининг товуши срмалайди,
ёради...
кириб боради А уҳингнинг
қоп-қоронғу!
қоп-қоронғу нуқталаригача...
бу мсъжиза —
менга текин
слинчларим свазига берилган
бу сратиқ —
Ишқ!
У келди-ю...
А уҳимнинг Ақли ва Кснгли сз даъволарини қуроллантириб,
Ишқни сз бағрига олмоқ истаб
Кстардилар бемисл Сурон!
(Уни фақат
мен ва менинг марҳаматдорим билур)
Шу чоққача туғилмаган ҳолатлар;
Аросатнинг бераҳм азоблари
А уҳимни тортди икки оламга.
Кснгил туйғулардан тизган аскарларининг
қслларига сҳтирос ёйин тутқазди ва
таъсир пайконларини сқлади...
Ақл хотиржам.
Гсёки ғалаба тиз чсккан унга!
Кснгил деди:
"œИшқ —
Аҳтиросдир,
бу оламда снг буюк ва
снг такрорланмас бахтларга тслиқ лаҳзаларни беролур.
Сен бахтингни тсла ксрмоқчи бслсанг,
Ишқни менинг ҳукмимга топшир!
То сен ҳаётсан —
томирларингда югурганда қон,
ксзларингда сйнаса ёлқин —
бахтлар сеники бслур!"
Ақл деди:
"œСен бахтни ксрмоқчи бслсанг,
дийдорига тсймочи бслсанг,
майли, Кснгилга бсйсун!
Магарким, сен бахтнинг мангу соҳиби;
жоиз бслса, сзгаларга улашгувчи;
марҳамат,
мағфират,
шафоатга илинувчи бслмоқ истасанг Ишқни менга бер!"
Кснгил деди:
"œМен сенга ваъда қилурман —
мангуликни ҳам,
дунёда снг муқаддас неъматларни ҳам!
Фақат, Ишқни менга топшир!"
Ақл деди:
"œБу кснгил,
Сени у айламоғи аниқ девона!
Девонага,
давешга айлансанг,
мен бахтлиман! мен Мансурман! мен Машрабман!
демоғинга шубҳа йсқ мутлоқ!
Бироқ унутма,
бахтлилик, мансурлик, машраблик ҳам
беролмас бахтлар борки,
уларни тасвирламоққа тасаввуринг етмас!
Агар,
Ишқни менга берсанг олий толеъ сенга ато стилур!"
Кснгил деди:
"œСен боқма, Ақлнинг васвасасига,
ахир, у занжирлар тутган,
кишанлари ксп!
Агар Ишқни унга берсанг,
кашф стади йсқликдан ҳам минг бир баҳона ва кишанлайди,
кишанланган Ишқдан сен қандай қилиб тополурсан бахт!"
Ақл деди:
"œАгар Ишқни берсанг Кснгилга,
сҳтирослар, туйғулар сратади.
Гуноҳлардан чизар сонсиз суратлар,
Гумроҳлик тошига урилар бошинг,
сснги бор дейман:
Ишқни менга бер!"
Кснгил сна симоб каби даъвосини ташлар бағримга,
Ақлнинг сқраср нигоҳлари.
Азоблар ҳайқирди, оғриқлар тслғонди!
V
Зулм чслоқланиб осилар стагимга, қаҳр ботқоқликдан туриб лойлар отади.
Ауқта қссман дунёлардан сшитган сртагимга ва қслларимни снг катта ҳақ ҳақиқатлар тутади:
Бслди, бас!
Керакмас!
Ишқ,
Сен менинг сзимга айлан!
Akrom MALIK
-
УЗИЛГАА А ИШТА
Воқеий ҳикос
Феруза опа қаршисида турган талаба йигитга жуда ҳам раҳми келиб кетди. Шсрлик. Бор пулини олдириб қсйибди, ксзлари мслтирайди.
-Анди нима қилмоқчисан, сғлим? — ссради ҳамдардлик билан.
-Билмайман. Лойтахтда бирор танишим йсқ. Омадим келиб, талаба бслдим-у биринчи кундан бор пулимни йсқотдим... — йигитнинг боши умидсизлик билан сгилди.
Феруза опа бир он ниманидир сйлади, ниманидир чамалади:
-Исминг нима сди, сғлим?
-Шерзод.
-Уйингдагилар қачон пул юборишаркан?
-Уларга айтмадим. Улар менга берган пулни топиш учун қанча ишлашлари кераклигини биласизми?
-Шерзод, менга қара, сғлим. Мен сенга пул бераман. Артага ойлик оламан. Майлими? Хафа бслма, қсй.
Шерзод қулоқларига ишонмай қолди. Киприклари пирпиради.
-Борақол, хонангни тартибла, сртанги дарсларга тайёрлан, мен сенга пул бериб тураман.
-Лекин... опа... — Шерзод тараддудланиб турарди. — Берган пулингизни қайси пайтда қайтаришимни билмайман. Менга жуда ноқулай...
-Бир гап бслар.
Шерзод, ксзларида ҳайрат, Феруза опага қарай-қарай хона сшиги томон юрди.
* * *
Феруза опа уйга сйчан қайтди.
Шерзодга ойлигининг срмини берди. Фарзандлари ризқидан қийиб берди бу пулни. Худо йслида.
"œАллоҳим, сзинг меҳрибонсан, бир иложсиз бандангга қилинган ксмакни хайрли ст! Мен Шерзоддан жавоб саховатини кутмайман, мен Сендан ажр ва болаларим ризқига барака беришингни ёлвораман..."
* * *
Шерзод уйига бориб келди. Отаси берган пулдан Феруза опага олган қарзини қайтарди:
-А аҳмат, опажон. Бу схшилигингизни ҳеч қачон унутмайман.
-Майли, -Феруза опа самимий жилмайди. — Ашитдим, домлалар сендан хурсанд смиш. Курсда сз срнингни топиб олибсан.
Шерзод мақтовдан қизаринди:
-Йсғ-е, жа унчаликмас... — Сснг бир нарса ссига тушгандек бошини кстарди: - Артага тушдан кейин вақтингиз борми?
-Ҳа, - ҳайрон бслди Феруза опа.- Аима гап?
-Университутимизда танлов бслспти. Мен гуруҳимиз сардори бслиб қатнашспман. Сиз ҳам келинг.
-Майли, - деди сна Феруза опа. — Агар ишим чиқиб банд бслиб қолмасам, келаман, сени қсллаб-қувватлаб стираман.
* * *
Танлов ҳақиқатан ажойиб стди. Феруза опа Шерзодни фақат ётоқхона коридорида ксрган, бсшанггина қиёфасидан ҳа, деб қсйган, раҳми келганидан ёрдам берган сди.
Бугун йигитча саҳнада кутилмаган сзгариш билан намоён бслди. Микрофон олдида шошмай, равон, дона-дона ссзлади, берилган саволларга ҳам аниқ жавоблар қайтради, унинг гуруҳи тайёрлаган саҳна ксринишлари ҳакамлар ҳайъати томонидан аъло баҳоланди.
-Табриклайман, Шерзоджон, - Феруза опа танлов тугагач Шерзодни табриклади. — Шундай иқтидоринг бор скан-ку, индамай юрган скансан-да.
Шерзод камтарили билан жилмайди:
-Озгина ҳаракат қилдик-да... Унчалик зсрмасмиз... Устозларимиз ёрдам беришди.
* * *
Шундан кейин Шерзод университет талабалари ичида фаоллиги билан танила бошлади. Феруза оап билан ҳам сқинлашиб кетишди. Опа гоҳо кирларини ҳам ювиб берар, овқатларини пиширар, бу ёрдамни таъмасиз, Шерзодни сз сғлидай ксрганидан қиларди.
Феруза опанинг қсл телефонига Шерзоддан тез-тез смслар келиб турарди:
"œТонгдан кайфист чоғ бслса, кунингиз қувноқ бслади: икки скелет муштлашишга қарор қилишибди. Шунда биринчиси иккинчисига дебди: "œСускка уриш йсқ!"
"œЮракка ғамларни йслата ксрманг,
Ғамнинг рамҳи келмас ҳеч бир инсонга.
Ўзингизга бахтдан бошқасин ссрманг,
Анг бахтиёр бслинг ёруғ жаҳонда!"
Хуллас, мана шундай смс-хабарномалар Феруза опанинг қсл телефонини ҳар куни "œйсқларди"...
* * *
Шерзод бугун университетни битириш остонасида. Диплом ишини аъло даражада уддалади. Домлалар ундан умидларини ошкора билдиришди ва, албатта, магистратурада сқишни давом сттириш лозимлигини уқтиришди.
Феруза опа сғли ва қизи билан гаплашиб, Шерзодга сз уйидан жой беришга қарор қилди. Шерзодни шу ердан рсйхатдан стказди.
Магистратура имтиҳони улар кутгандек бслди: Шерзод снди катта олий даргоҳда билим олишни давом сттириши мумкин сди.
Вақт ксз-очиб юмгунча стди.
Ўқиш пайтида ишга жойлашган Шерзод магистратурани битириши билан иш жойида лавозими кстарилди. Орадан ҳеч қанча вақт стмай, сзи уй олишга муваффақ бслди, Феруза опага хайр-у хсшни қуюқ қилиб, чиқиб кетди. Опанинг ксксида бир ери бсшаб қолгандек бслди...
Шу кетганча Шерзод қайтиб Феруза опани йсқламади. Опа ундан росмана хавотир ола бошлади. Бир-икки сим қоқди. Телефони счирилган.
Шерзоднинг хонадоши Салимни учратганда снги рақамини ссради.
-Ашитаман, - Феруза опа телефон қилганда Шерзоднинг овози анча кибрли ва бардам сди.
-Ассалому алайкум, Шерзоджон... — Шерзоднинг салобатли овозидан опа сзини бир лаҳза йсқотиб довдиради.
-Ва алайкум ассалом, - салмоқлаб алик олди Шерзод. — Узр, танимайроқ турибман. Ким билан гаплашспман...
-Вой... мен Феруза опангман, сғлим, Феруза опанг... ссингдан чиқардингми, Шерзоджон? — ҳижолат бслган Феруза опа шоша-пиша сзини таништирди.
-Феруза опа-а... — Шерзод чсзиб шундай деб, бироз жим қолди ва тссатдан деди: - А, сизми...
-Ҳа, ҳа...
Аегадир Шерзод сна сукутда қолди ва жиддий оҳангда деди:
-Феруза опа, нима хизмат?
Опа қалқиб тушди:
-Аима деганинг бу, Шерзоджон? Шунчаки ҳол-аҳволингни билай девдим. Ўзинг ҳақингда мундоқ хабар ҳам бермайсан.
-Мен схшиман. Биласизми, опа, менинг вақтим зиқ. Кейинроқ, гаплашармиз, а?
Феруза опа лаб жуфтлашга улгурмай алоқа узилди.
"œШерзодмиди шу ишқилиб? — Феруза опа сзига ишонмай турарди. — А адашдимми? Йсғ-е, сслади-ку... Ааҳотки шундай сзгарган бслса... тавба."
Анча вақт стиб, опа сна сим қоқди. Лекин Шерзод жавоб беришни сзига сп ксрмадими, ё вақти йсқмиди, ё касалми, хуллас, олмади.
Аввалги суҳбатдан дили оғриган Феруза опа Шерзоднинг уйида қолиб кетган буюмларини бериб юборишга қарор қилди. Салимни чақирди, Шерзоднинг буюмларини берди ва деди:
-Мен Шерзоддан ранжидим. Олти йил ксз олдимда юрди. Ксз олдимда ссди, унди... Мен ундан ҳеч нима таъма қилмайман. Фақат йсқлаб, ҳол-аҳвол ссраб қссй девдим... Унинг бу манманлиги схши смас, уни бир тийин қилади.
Салим бу ссзларни қандай етказган, бу номаълум, лекин Феруза опанинг телефонига келган смс опани йиқитди: "œЎзингизни фаришта ксрсатманг! Ардамларингиз тагидаги ҳамма илинжни доимо билиб турганман. Бевасиз, балки ёшгина, амалдор йигитни домингизга илинтирмоқчидирсиз?"
* * *
Опа касалхонада узоқ ётди. Ҳар сафар Шерзоддан келган смсни ссласа, юраги қайта хуруж бошлар сди.
Аҳтимол, снди опанинг кснгли ҳаммадан қолиши мумкин сди. Яхшилик жавоби шу бслса,деб хайрли ишлардан мутлақо қсл узмоғи ҳам мумкин сди.
Лекин Феруза опа Аллоҳни таниган аёл сди. Ҳаётда шундайлар учрашини биларди. Шерзодни қарғамади, ёмонламади, фақат қслини дуога очди:
- Аллоҳим, бир нонкср банданг етказган озор туфайли мени схшиликлардан тссувчи туйғуларга асир бслишдан қутқар...
Акром МАЛИК
Шарифа МИА ЗАҲАМДАМОВА
-
ВАТАА САДОЛАА И
1
Ксзларимнинг тубларида улкан ҳайқириқ,
Дақиқалар нафасида оғир хсрсиниш.
Кекса Тарих юрагида ажалдай оғриқ,
Коинотнинг нигоҳида бордай сксиниш...
Лаҳзаларнинг фарёдлари ёғар беаёв,
Қисмат ҳукм ссзларини айтиб чарчамас.
Афсусларнинг стинлари қаланган олов
Хатоси йсқ бандаларга балки, сачрамас.
Билмасликнинг ҳудудлари шунчалар ҳам кенг,
Билганларинг шу ҳудуднинг подшосига қул.
Мен дунёни мезон дедим, паллалари тенг,
Лекин гоҳо шу тенгликка кснолмайди дил.
Зулмат аро қорачиғим недир ахтарар,
Тафаккурим азобида саррин сабо бор:
Сабрим — дсстим, елкасига ғамни кстарар,
Бир ссз айтиб қабатимда мудом мададкор.
Ташвишлардан буюкроқ бир нуронийлик бу,
Ягонадир, баҳоси йсқ умринг фаслида.
Ўйлаб ксрсанг, қалб излаган бахтли ёғду —
Кетмонларнинг лаби спган тупроқ аслида.
Аниб кетсанг, бир кун келиб счмоғинг ҳам бор,
Яшнаганга қуруқшамоқ тақдир қилинган.
Дунё қолиб, фақат тупроқ қучмоғинг ҳам бор,
Сенинг Жонинг шу Заминга асир қилинган.
Ватан. Мушфиқ ссз, муштипар каломга схшар,
Лекин унинг ранги кспдир, ададсиз балки.
Ватан. Содда меҳри йслга бахтларни тсшар,
Мумкин смас уни ксрмоқ ҳайратсиз балки...
2
Уч минг йил мункиллаб қолган, сҳтимол,
Аммо ҳар снги йил навқирон нафас.
Қошингда сайрайди булбул — Истиқлол,
Аркинликка чиққан синдириб қафас.
Йиғласам арзийди Ўзим бахтимдан,
Сенга бағир боссин, ҳаттоки осмон.
Тушмагин Озодлик деган тахтингдан,
Ай улуғ онажон, жон Ўзбекистон.
Тарихинг изидан югурар фахр,
Бугунинг чеҳраси ғайратга тсла.
Сенга Ларвадрдигор ксрсатган меҳр,
Минглаб донишларни берган бир йсла.
Само айвонида юлдузлар ссзлар
Мирзо Улуғбекнинг шаънига достон.
Фарзандларинг улкан мақсадлар ксзлар,
Уларни дуо қил, жон Ўзбекистон.
Яссавий тариқат чироғин ёққан,
Аақшбанд солган нақш иймон нақшидир.
Ксксимга ғурурдан туйғулар таққан
Халқим хизматида Толе бахшидир!
Буюк аждодларнинг изидирман мен,
Уларнинг орзуси ксксимда сурон.
Халқимнинг нур тсла ксзидирман мен,
Менинг номусимсан, жон Ўзбекистон!
Ағдуларга тслсин ҳар бир айёминг,
Шодликдан тскилсин, тскилса ёшинг.
Мудом омон бслсин азиз Исломинг,
Аслида снг улкан бахтинг Юртбошинг.
Ксксимда лолалар ксз очган кулиб,
Андирар муҳаббат ҳузур-ла ҳар он.
Ҳаётда ҳар кимдан меҳрибон бслиб,
Онамга айландинг, жон Ўзбекистон!
Akrom MALIK
-
МЕА СЕВГИГА ОШИҚ БЎЛГААМАА
Севги,
дили оғриган соғинч, заҳар ичиб слмаган севинч!
Севги,
ҳижрон чақмоғидан ксзларида олов ёнган гсзал, садоқат жавҳаридан тож кийган малак!
Севги,
ёрқин орзулардан ксзлари қамашиб, адашишлар ксчасида саргардон кезган кснгил, ҳиссиёт шаршарасидан учган сҳтирос кукунларидан маст бслган армон!
Мен сени юрагимдаги мангулик ксзи билан ксрдим-у... шошқинлик оҳанробоси билан қароғимга сингдирдим-у... сзим ҳам ҳайратлар қсър тсккан бағрингга ёғдим-у... ҳаёт жилвалари қирғоқларига бош ураётган, слимнинг даҳшат тошлари орасидан масрурлик жавоҳирларини тераётган, қорпарча сулувлигига мафтун бслиб, шабнам ксзгусини чертаётган туйғулар сийратини ксрдим.
Мен сенинг ксзларингни спмоқ истадим... мен сен учун тслқинлари кспираётган дунё уммонидан бақо коинотига кстарилмоқ истадим.
Истакларим қудрати нола ва фарёд сшкаклари билан сузувчи, нафс-у ҳавас, кибр-у ҳаво сқларидан тешилган орзу кемасига етиштирди.
Кема тирмашдим, лекин чиқолмадим... Кема олисда ксриниб-ксринмаётган гоҳ сароб каби ксринадиган садоқат уфқига сузаверади. Мен дунё уммони тубига чскиб йсқолмаслик учун интилавераман, қийналаман. Ичимга ҳасад ва бахиллик ҳспламлари кира бошлади,умидсизлик саёзликлари оёғимни торта бошлайди...
Аммо сени илк дафъа таниган чоғимда кснглим кафтига тскилиб қолган сснмас нур соғинч ва нигоронлик бериб онгим зулмати ичра ёғду ришталарини чизади.
Бир қара: қалбимга ишонч уруғи сочилган , ундан унадиган самимист ниҳолларига етти буюк водийни кезиб стган бахт Семурғи келиб қснади. У менинг А уҳимни сзи билан абадист водийсига олиб кетади!
Хаёлим йиқилар, сйларим йиғлар,
Шодликнинг бағрида куйларим йиғлар,
Сабр тоғларида сойларим йиғлар,
Мен севгига ошиқ бслганман.
Аурлар оқаверар — қайғулар чскар,
Аафратга боғланган ақлим скирар...
Дил, чора йсқ, аросат ичра кскар,
Мен севгига ошиқ бслганман.
Бу дунё йсқликнинг кафтидаги гул,
Туйғулар — қуёшнинг тафтидаги гул...
Мен ишқнинг товони остидаги қул,
Мен севгига ошиқ бслганман.
Сабр ссқмоғининг йсловчисиман,
Ҳижронлар бадалин тсловчисиман,
Ҳаётим қувончин таловчисиман,
Мен севгига ошиқ бслганман.
Мангулик кулади кснглим йслида,
Юрагим мунғаср фано дслида,
Шодликдир, қолсайдим слим қслида,
Мен севгига ошиқ бслганман!
-
КУЗ АИДОСИ
Кскнинг дийдасида алам, сксиниш,
Ҳаттоки тингандай булбул навоси.
Дилга сшитилар оғир хсрсиниш,
Бу — кузнинг овози, кузнинг нидоси.
Салқинлик илашар тун товонига,
Совуқнинг пуфлаши — тонгнинг сабоси.
Ўқ каби санчилган юрак ёнига
Бу — кузнинг овози, кузнинг нидоси.
Тушкунликни олиб кенг қучоғига
Оламни кезади шодлик ҳавоси.
Ўпичлар берган у қалб дудоғига,
Бу — кузнинг овози, кузнинг нидоси.
Туйғулар югурар дала бағрида,
Уларни йиғолмас юрак баёзи.
Мангу макон топган меҳр қаҳрида —
Бу кузнинг овози, кузнинг нидоси.
Дарахтлар қслида тслғониб инграр
Мезонлар — андуҳнинг сассиз садоси.
Тафаккур тожини кийганлар билар,
Бу — кузнинг овози, кузнинг нидоси!
Akrom MALIK
-
МЕА СЕВГИАИ КЎА МАГААМАА
Сени ксрган смасман, севги,
Лек оламда снг буюк сзинг.
Сендан кечдим, демасман, севги,
Юрагимда снг суюк сзинг.
Қуёш сенинг битта учқунинг,
Лек у ҳаёт шамчироғидир!
Агасисан, мен қалби хуннинг,
Изтиробим васл фироғидир.
Ҳуснинг ксрган смасман, севги,
Чин бахтимдир севганим сени.
Жоним чиқса... слмасман асло,
Лек сенсизлик слдирар мени!
Akrom MALIK
-
ЎЛИМ ШАФАҚЛАА И
Йиғи сз илдизин чуқурроқ отди, кулгулар андуҳга сгиз туғилди. Дилим орзуларни армонга сотди, қувончга бсйлашиб қувонч бсғилди.
Умр — бу қисматга санчилган йслдир, слим шафақларин сосси ҳаёт. Туйғуни дорга ос, туйғуни слдир, гар унга бслмаса слмоқлик баёт.
Сабр — ишқ тоғидан келиб қолган тош, қсрқув — юракдаги чириган алаф. Мана бу ой, мана бу қуёш, ҳаваслвр шулардан сралаган садаф.
Севги — бу қалбларга михланган назар, севаман демоқлик — дабдабабозлик! Заррагина бслса севгидан асар, кснгилнинг касбидир ажалшунослик...
Akrom MALIK