forum.ziyouz.com

Kutubxona => Jahon adabiyoti => Sharq mumtoz she'riyati => Mavzu boshlandi: yoqutxon 01 Noyabr 2010, 20:37:50

Nom: "Kecha kelgumdir debon..." ga sharh
Yuborildi: yoqutxon 01 Noyabr 2010, 20:37:50
Мир Алишер Аавойининг ажиб байтларини шу пайтга қадар ҳамма хар ҳил тушуниб келган. Шу боис, собиқ иттифоқ даврида ҳам бобомиз томонидан қолган меросларни тузумлаштириб олганлар бслди.

Ҳатто «Келмади» деб номланмиш машҳур ғазални ҳам сша пайтнинг юксак севгиси тариқасида талқин стишди. Аавоий даврида йигит ва қиз сртасидаги муҳаббат илоҳий даражага кстарилган, деб иддао қиладиганлар ҳали ҳам орамизда топилади. Аммо минг таассуфки, аслида Мир Алишер Аавоийнинг байтларида умуман бошқа маънолар акс стган сди. Ҳозир биз собиқ иттифоқ даврида «ёр севгиси» деб таърифланган «Келмади» ғазалини тасаввуфий руҳда шарҳлашга уриниб ксрамиз.

Nom: Re: "Kecha kelgumdir debon..." ga sharh
Yuborildi: yoqutxon 01 Noyabr 2010, 20:39:16
Кеча келгумдур дебон Ул сарви гулрс келмади,
Ксзларимга кеча тонг Отгунча уйқу келмади.



Ўзингиз сйлаб ксринг, Аавоий сшаган даврда бир қиз ҳозиргидек йигитнинг ксзига тик қараганмикан? Аки ҳаё ва андишали замон вакилаларининг «севгилиси»га қарата: Кечқурун келаман, мени кутинг» дейишига ишонасизми? Йсқ, Аавоий бобомиз бу ерда йигит ҳамда қиз сртасидаг ишқий муносабат ҳақида гапирмасптилар. «Ул сарви гулрс» аслида биз тушунаётгандек маъшуқа смас, балки тунда уйқуларни ҳам бузиб юборадиган КЎЗ АШдир. Ҳа, ксз ёш. Аавоий ҳаддан ташқари ҳассо инсон бслгани боис, ҳар бир мисраларида Аллоҳга бслган муҳаббатни изҳор қиладилар. Яратганга бслган чексиз қуллик ул зотни қслга қалам олишга мажбур айлаган. Шу боис, «Кеча келгумдур» деб ваъда қилган ксз ёшни, Аллоҳ учун сажда пайтида тскиладиган ксз ёшни тунги ибодатлари даврида кутганликларини айтадилар. Аммо инсон ҳар доим ҳам йиғлай олмайди, ҳеч кимнинг ксзи тушмайдиган, қоп-қоронғу кечада биргина ғофил бслмаган Зот - Аллоҳ учун йиғламалик бахтини ҳақиқий солиҳ инсонлар тушуниб етадилар. Алишер Аавоий шундай инсон бслгани туфайли ҳам, Аллоҳ таоло учун йиғламаликни «сарви гулрс» деб атамоқдалар. Аммо... одамлар учун риё қиладиган инсонларнинг қалби қотиб кетади, ҳеч ким ксриши мумкин бслмаган тунги кечада йиғлолмай қолади скан. Шундай надоматни одамларга сслатиш нистида Аавоий «ҳар кеча келаман, деб ваъда айлаб, ул сарви гулрс келмади» демоқдалар. |азалнинг давомида ундан-да ҳайратлари сатрлар оқиб келади: Тонг отгунга қадар Уни кутдим, аммо Унинг келмагани сабабли ксзларимга уйқу ҳам келмади!

Nom: Re: "Kecha kelgumdir debon..." ga sharh
Yuborildi: yoqutxon 01 Noyabr 2010, 20:40:36
Лаҳза-лаҳза чиқдим-у, Чекдим йслида интизор,
Келди жон оғзимга-ву, Ул шсҳи бадҳс келмади.



Ҳар лаҳзада уни, съни ҳеч ким ксриши мумкин бслмаган қоп-қоронғу кечада ксзимдан тинмасдан оқадиган ксз ёшни кутдим, кутишим асносида унинг йслига ксзларимни интизор қададим. Ҳатто жон халқумдан стиб, оғзимга ҳам келди, аммо ул ёмон феъллик маъшуқам келмади. Амон феъллик маъшуқа- ксз ёш мени алдаб кетди, агар у сна бир неча кун келмаса, менинг дунёда сшамакликдан маъним ҳам қолмайди.

Nom: Re: "Kecha kelgumdir debon..." ga sharh
Yuborildi: yoqutxon 01 Noyabr 2010, 20:41:51
Оразидек ойдин сркан-да, Гар етти сҳтиёт
А сзғоримдек ҳам слғонда қоронғу келмади.



Фақат Аллоҳ учун ҳолис тскиладиган ксз ёшни жуда кутдим, аммо унинг келмаслиги тобора ойдинлашиб борарди. Ҳаттоки, унинг юзини сслагим келади, «Оразидек ойдин сркан-да» деб кечани ёритгувчи юзини сслаб стади тунларим. Ҳудди рсзғорим, тирикчилигим сингари уни кундузлари ксриб қоламан, негадир у қоронғу кечада келмайди.

Nom: Re: "Kecha kelgumdir debon..." ga sharh
Yuborildi: yoqutxon 01 Noyabr 2010, 20:43:18
Ул париваш хажриниким, Йиғладим девонавор,
Кимса бормуким анча Ксрғонда кулгу келмади.


А­нди мен ксз ёшларимни париваш деб номласпман, мен уни жуда соғиндим, негадир у мени узоқ-узоқларга ташлаб кетгандек туюлмоқда. Унинг ҳажрида девоналарга схшаб йиғладим, аслида Аллоҳ учун тскишим керак бслган ксз ёшимни соғиниб йиғладим, бундоқ йиғламакликдан Аллоҳнинг Ўзи асрасин. Ксз ёшини соғиниб йиғлаётган кишини ксрганлар бу ҳолнинг моҳистини тушуниб қолиб, ҳатто кулишмади ҳам. Менинг девонавор йиғлаётганлигимни ксриб ул бечораларнинг юзларига кулгу келмади.

Nom: Re: "Kecha kelgumdir debon..." ga sharh
Yuborildi: yoqutxon 01 Noyabr 2010, 23:04:20
Ксзларингдан неча су келғай, Деб сттирманг мени,
Ким бори қонерди келган Бу кеча су келмади.


Тсғри, ксзларимдан ксз ёш, сув оққан. Аммо Аллоҳ учун йиғламаклик ҳақиқий обидлар учун насиб стади скан. Мени маломат қилаверманг «ксзингдан ксп сув оққан» деб. Бу кеча Аллоҳ учун бир йиғлай деб сдим, ксзларимга умуман сув келмади. Аақадар даҳшат!
Nom: Re: "Kecha kelgumdir debon..." ga sharh
Yuborildi: yoqutxon 01 Noyabr 2010, 23:05:25
Толиби содиқ топилмас, Йсқсаким қсйди қадам,
Йслғаким, аввалқандам Маъшуқи стру келмади.


Мен барибир ксз ёшларимни топиш учун сафарга чиқаман. Ул сафар муборак бслади. Ксз ёшларимни топишга уринаман. Бу йслда устоз топаман, унинг ҳар бир топшириғини бажараман. Ҳатто бу йслда менга толиби содиқ топилмасада, маъшуқимни топиш учун йслга чиқаман.
Nom: Re: "Kecha kelgumdir debon..." ga sharh
Yuborildi: yoqutxon 01 Noyabr 2010, 23:07:47
А­й Аавоий, бода бирла Хуррам ст кснглунг уйин,
Ае учун ким, бода келган Уйга қайғу келмади.


Бода ссзи классикада «Аллоҳга бслган муҳаббат» деган маънода ишлатилади. Шунинг учун ҳам ғазалларнинг аксарида шу ссзни сқисак, уни мажозий маънода тушунишимиз керак. Аавоий ҳазратларига сзларига сзлари мурожаат айлаб: А­й Аавоий, Аллоҳга бслган ибодатингни кучайтиравер, зеро, бу амал билан ҳар қандай уйни гсзал айламоқ мумкин. Ҳақиқий муҳаббат кирган уйларга ҳеч қачон қайғу келмади. Айнан шу жиҳат билан «ул сарви гулрс»ни уйга таклиф айламакнинг йсли бордир. Аавоийнинг хитоби охирлаганда, ғазалдан олинадиган фойдаларни ҳам келтириб стамиз:
Инсон тунги ибодатида йиғламакликни талаб стсин. Ксзлари ёшланмаса, ксзлари ёшланмаётгандан йиғласин. +алби қотиб кетганидан йиғласин. Ҳамма нарса учун ёшланган ксзлари бутун оламларни сратган Зот учун ёш тска олмаганидан йиғласин. Бошқа ёшларни смас, балки Аллоҳ учун йиғлаган ксз ёшини «сарви гулрс», «маъшуқи стру», «шсҳи бадҳс» сингари съзозласин, уни суйсин ва ана шу учун ҳам йиғласин.
Чунки Аллоҳ таоло қуръони каримда сз бандаларига «намоз сқинглар» деб смас, балки намозни барпо қилинглар, деб амр стган. Яъни, инсон намозни шундоқ сқиб қсйиши смас, балки ихлос билан барпо қилмоғи, қурмоғи лозим. Шундагина намоз Аллоҳ таолонинг ҳузурида хусни мақбул бслади.
Аллоҳ таоло Ўзи учун тскилган бир қатра ёш ҳурмати бандасини дсзахдан озод стади. Бу ҳақда муборак ҳадислар ворид бслган. Шундай скан, келинг, Жаноби Ҳаққа йиғлайлик, фақат Унинг Ўзигагина муножот айлайлик. Аавоийнинг ғазалидан илҳом олиб ёзилган сатрларни сқиб, Мир Алишер бобомизнинг руҳларига хайри дуо қилайлик.
www.e-adabiyot.uz (http://www.e-adabiyot.uz)