forum.ziyouz.com

Yurtdosh => Hamyurtlar => Qoraqalpog'iston Respublikasi => Mavzu boshlandi: muxbir 07 Avgust 2006, 07:56:44

Nom: To’rtko’l shahri haqida ensiklopediyalarda
Yuborildi: muxbir 07 Avgust 2006, 07:56:44
Турткуль (до 1920 — Петро-Александровск), город республиканского (АССР) подчинения, центр Турткульского района Каракалпакской АССР (до 1939 — столица). В связи с подмывом правого берега Амударьи Т. в 1949 перенесён на новое место. Расположен на правобережье Амударьи, в 35 км к В. от железнодорожной станции Ургенч (на линии Чарджоу — Макат), в 170 км к Ю.-В. от Нукуса. 22 тыс. жителей (1975). Основан в 1873. Был центром Амударьинского отдела Сырдарьинской области В Т. — хлопкоочистительный, железобетонных изделий, асфальтобетонный заводы. С.-х. техникум, филиал Нукусского медицинского училища.

Большая Советская энциклопедия
Nom: Re: To’rtko’l shahri haqida ensiklopediyalarda
Yuborildi: muxbir 07 Avgust 2006, 07:56:58
ТУРТКУЛЬ (до 1920 Петроалександровск) , город в Узбекистане, Каракалпакия, в 30 км от ж. -д. ст. Ургенч. 38,2 тыс. жителей (199. . 1). Хлопкоочистильный завод; хлопкопрядильная, хлопкоткацкая фабрики. Основан в 1873; в 1932-1939 столица Каракалпакской АССР.

Большой Энциклопедический Словарь
Nom: Re: To’rtko’l shahri haqida ensiklopediyalarda
Yuborildi: muxbir 22 Yanvar 2010, 11:01:43
ТЎА ТКЎЛ (1873-1918 й.ларда ЛетроАлександровск) — Қорақалпоғистон А еспубликаси Тсртксл туманидаги шаҳар, туман маркази. Яқин т.й. станяисси — Тсртксл (4 км). Аҳолиси 50,8 минг киши (2004).
Т. Амударёнинг снг соҳилида срнашиб олган мустамлакачи рус ҳарбийлари томонидан қад. Тсртксл қишлоғи срнида 1873 й. 13 авг.да қалъа сифатида барпо қилинган ва рус подшолари шарафига ЛетроАлександровск деб номланган. Шаҳар қуриш учун хон девонбегиси Матниёз (Муҳаммад Аиёз)га қарашли ерларнинг 3227 таноби (Амударё соҳилидан 12 чақирим нарида) тортиб олинган. Шаҳар қатъий план асосида тсртбурчак (тсрт гул — квадрат) шаклида қурилган (Т. номи шундан). Маҳаллий ривостлардан бирида шаҳар номи «Дургил» форсий «Дурри гил» — серхрсил, олтин тупроқ маъносида талқин стилади. Шаҳарда рус ҳарбий қсшинлари жойлашган, стратегик жиҳатидан қулай ердаги бу шаҳар подшо А оссисси томонидан Сирдарё вилости Амударё бслимининг сиёсиймаъмурий ва ҳарбий бошқармаси кароргохига айлантирилди.
1925 й.дан Т. Қорақалпоғистон Мухтор вилостининг маъмурий маркази, 1932 й.дан Қорақалпоғистон АССА нинг биринчи пойтахти бслди. Дарё сувининг қирғоқни ювиши натижасида снг қирғоқ емирилиб Амударё Т.га сқинлашиб кела бошлади. 1925 й.да Амударё Т.дан 8 км узоқликда оқиб стган бслса, 1934 й.да сув шаҳардан атиги 500—800 м наридан оқиб ста бошлади. 1938—40 й.лар мобайнида дарё қирғоғининг ювилишига қарши олиб борилган чораларга қарамай шаҳарни сув ювиб кетди ва 1949 й.да шаҳар снги жойга ксчирилди. 1932 й.да Қорақалпоғистон АССА  пойтахти Т.дан Аукуста ксчирилган.
Т. иқтисодий ва маданий жиҳатдан Қорақалпоғистоннинг ривожланган шаҳарларидан бири. Шаҳарда «Агромаштаъмир», пахта тозалаш зди, «Тсрткслтекс», «Тсрткслёғ», «Тсрткслмой» қсшма корхоналари, темирбетон зди, «ОсиёТсртксл» корхонаси, 2 автокорхона, Анбош сувқурилиш, 1қурилиш бошқармалари, 3 қурилиш ксчма механизаяислашган колонна, 3 МТЛ бор. Шунингдек, туман ҳокимисти биноси, супермаркет, «Аиҳол», «Аавбаҳор», «Зарафшон», «Ором» кафелари, «Юсупота» чойхонаси, Тантаналар уйи, автовокзал ва т.й. вокзали, маданист саройи, «Ашлик» маданист ва истироҳат боғи, слкашунослик музейи, 2 уймузейи, 2 маданист уйи, 8 кутубхона, марказий майдонда «Мустақиллик», «Мотамсаро она», «Байналминал жангчиларга» ёдгорликлари мавжуд. 11 умумий таълим, бизнес, санъат мактаблари ва б., санаторий, мактабинтернат, тиббиёт, банк, қ.х. маиший хизмат, енгил саноат касбҳунар коллежлари фаолист ксрсатади. Т.да Тошкент иқтисодиёт унтининг сқув консультатив пункти ишлаб турибди.
Стадион (20 минг срин), марказий касалхона (625 срин), тез тиббий ёрдам маркази бслими, сил ва теританосил касалликлари диспансерлари, болалар ва аёллар консультаяисси, поликлиника, стоматологис поликлиникаси, «Доридармон» ва б. дорихоналар мавжуд. Т. республика аҳамистига сга бслган автомобиль йсли ёнида жойлашган. Тошкент—Аукус йсналишидаги поездлар Т. орқали стади. Ҳаво транспорти Т.ни Аукус, Бухоро, Самарканд, Тошкент ш.лари бн боғлайди. А­лектр снергисси Тахиатош иссиклик слектр стсдан олинади.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан