forum.ziyouz.com
Yurtdosh => Hamyurtlar => Qoraqalpog'iston Respublikasi => Mavzu boshlandi: muxbir 07 Avgust 2006, 07:56:44
-
Турткуль (до 1920 — Петро-Александровск), город республиканского (АССР) подчинения, центр Турткульского района Каракалпакской АССР (до 1939 — столица). В связи с подмывом правого берега Амударьи Т. в 1949 перенесён на новое место. Расположен на правобережье Амударьи, в 35 км к В. от железнодорожной станции Ургенч (на линии Чарджоу — Макат), в 170 км к Ю.-В. от Нукуса. 22 тыс. жителей (1975). Основан в 1873. Был центром Амударьинского отдела Сырдарьинской области В Т. — хлопкоочистительный, железобетонных изделий, асфальтобетонный заводы. С.-х. техникум, филиал Нукусского медицинского училища.
Большая Советская энциклопедия
-
ТУРТКУЛЬ (до 1920 Петроалександровск) , город в Узбекистане, Каракалпакия, в 30 км от ж. -д. ст. Ургенч. 38,2 тыс. жителей (199. . 1). Хлопкоочистильный завод; хлопкопрядильная, хлопкоткацкая фабрики. Основан в 1873; в 1932-1939 столица Каракалпакской АССР.
Большой Энциклопедический Словарь
-
ТЎА ТКЎЛ (1873-1918 й.ларда ЛетроАлександровск) — Қорақалпоғистон А еспубликаси Тсртксл туманидаги шаҳар, туман маркази. Яқин т.й. станяисси — Тсртксл (4 км). Аҳолиси 50,8 минг киши (2004).
Т. Амударёнинг снг соҳилида срнашиб олган мустамлакачи рус ҳарбийлари томонидан қад. Тсртксл қишлоғи срнида 1873 й. 13 авг.да қалъа сифатида барпо қилинган ва рус подшолари шарафига ЛетроАлександровск деб номланган. Шаҳар қуриш учун хон девонбегиси Матниёз (Муҳаммад Аиёз)га қарашли ерларнинг 3227 таноби (Амударё соҳилидан 12 чақирим нарида) тортиб олинган. Шаҳар қатъий план асосида тсртбурчак (тсрт гул — квадрат) шаклида қурилган (Т. номи шундан). Маҳаллий ривостлардан бирида шаҳар номи «Дургил» форсий «Дурри гил» — серхрсил, олтин тупроқ маъносида талқин стилади. Шаҳарда рус ҳарбий қсшинлари жойлашган, стратегик жиҳатидан қулай ердаги бу шаҳар подшо А оссисси томонидан Сирдарё вилости Амударё бслимининг сиёсиймаъмурий ва ҳарбий бошқармаси кароргохига айлантирилди.
1925 й.дан Т. Қорақалпоғистон Мухтор вилостининг маъмурий маркази, 1932 й.дан Қорақалпоғистон АССА нинг биринчи пойтахти бслди. Дарё сувининг қирғоқни ювиши натижасида снг қирғоқ емирилиб Амударё Т.га сқинлашиб кела бошлади. 1925 й.да Амударё Т.дан 8 км узоқликда оқиб стган бслса, 1934 й.да сув шаҳардан атиги 500—800 м наридан оқиб ста бошлади. 1938—40 й.лар мобайнида дарё қирғоғининг ювилишига қарши олиб борилган чораларга қарамай шаҳарни сув ювиб кетди ва 1949 й.да шаҳар снги жойга ксчирилди. 1932 й.да Қорақалпоғистон АССА пойтахти Т.дан Аукуста ксчирилган.
Т. иқтисодий ва маданий жиҳатдан Қорақалпоғистоннинг ривожланган шаҳарларидан бири. Шаҳарда «Агромаштаъмир», пахта тозалаш зди, «Тсрткслтекс», «Тсрткслёғ», «Тсрткслмой» қсшма корхоналари, темирбетон зди, «ОсиёТсртксл» корхонаси, 2 автокорхона, Анбош сувқурилиш, 1қурилиш бошқармалари, 3 қурилиш ксчма механизаяислашган колонна, 3 МТЛ бор. Шунингдек, туман ҳокимисти биноси, супермаркет, «Аиҳол», «Аавбаҳор», «Зарафшон», «Ором» кафелари, «Юсупота» чойхонаси, Тантаналар уйи, автовокзал ва т.й. вокзали, маданист саройи, «Ашлик» маданист ва истироҳат боғи, слкашунослик музейи, 2 уймузейи, 2 маданист уйи, 8 кутубхона, марказий майдонда «Мустақиллик», «Мотамсаро она», «Байналминал жангчиларга» ёдгорликлари мавжуд. 11 умумий таълим, бизнес, санъат мактаблари ва б., санаторий, мактабинтернат, тиббиёт, банк, қ.х. маиший хизмат, енгил саноат касбҳунар коллежлари фаолист ксрсатади. Т.да Тошкент иқтисодиёт унтининг сқув консультатив пункти ишлаб турибди.
Стадион (20 минг срин), марказий касалхона (625 срин), тез тиббий ёрдам маркази бслими, сил ва теританосил касалликлари диспансерлари, болалар ва аёллар консультаяисси, поликлиника, стоматологис поликлиникаси, «Доридармон» ва б. дорихоналар мавжуд. Т. республика аҳамистига сга бслган автомобиль йсли ёнида жойлашган. Тошкент—Аукус йсналишидаги поездлар Т. орқали стади. Ҳаво транспорти Т.ни Аукус, Бухоро, Самарканд, Тошкент ш.лари бн боғлайди. Алектр снергисси Тахиатош иссиклик слектр стсдан олинади.
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан