forum.ziyouz.com
Umumiy bo'lim => Madaniyat => Mavzu boshlandi: Ansora 14 Yanvar 2012, 13:13:59
-
:asl3:
Xozir xalq og'zaki ijodi bilan bog'liq tadqiqot olib borayotgandim. Bazan shunday maqollar chiqyabdi-ki, qanday tahlil qilishni bila olmayabman.
"Aql-aqldan ustundir", so'ziga rioya qilgan holda bu mavzuda sizlardan maqollarni tahlili haqida yordam so'ramoqchiman.
Masalan:
Betkay ketar, bel qolar, Beklar ketar, el qolar.
maqolidagi "betkay" so'zini hech qayerda topa olmadim, balki shevaga xos so'zdir.
Tahlillaringizni kutaman:)
-
:asl3:
Изох: Беткай — нарсанинг, кузатувчига ёки бирон нарсага қараган олд қисми.
Мисол:
1.Тоғ жамбил-Тоғнинг қуёшга беткай жойларида ссади.
2.Асласанг... хотирга қуюнлар кетгай,
Асласанг, қораср ксзларинг олди.
Қийғос боғлар кетиб шамолга беткай,
Ўрнида сп-сйдоқ далалар қолди...
-
:vsl3:
Aka, rahmat ma'lumot uchun, unda maqolni qanday tahlil qilsak bo'ladi:)
-
menimcha kökrak kerib, g'oz yuradiganlarga qarata aytilyapti, köksing ichiga kirib, beling qoladi degan ma'nodadir. Beklar ketar, el qolar deyilishi ham, el qora xalq bölsada beklarning asosiy ustuni. Men maqolni shunday tushundim
-
:asl3:
Betkay ketar, bel qolar, Beklar ketar, el qolar.
bu insonga aytilgan maqol.
Kishini yuzi,yani masalan chiroyi,kdtar.
Bel qolar:bu katta mano. Kishini tik tutib turuchi bel(umurtqa pohona),umurtqa pohonani so'ngi qismida nohotdek bir suyak bor ekan,qiyomatda usha suyakdan Alloh tiriltirarkan ,bu quronda bor, u suyak chirimasakan, kuymasakan, bel qolar.
Beklar ketar el qolar:
yani podshohlar,ketadi el qoladi,halqqa inoqlikni owiriw uchun aytilgan
-
alloh biladi.
Vallahi A'lam
biz uning oldida ojizmiz
-
Betkay ketar, bel qolar, Beklar ketar, el qolar.
Maqolini men shunday tushundim:
Betkay- bu yerda yerni kavlagan inson, bel esa, biz bilgan kurak. Ya'ni biri kelar, biri ketar inson bolasini.
Eldagi mashhur insonlar ham o'lib ketaveradi, lekin xalq qolaveradi.
Ya'ni bir navi insonga o'limni eslatyabdi, hayotning foniyligini.
-
Navbatdagi maqolni qanday tushunasiz?
Buzilgan uydan bulovich olma.
-
Navbatdagi maqol:
Chillasi chiroq ko'rmagan
Mum shamni kamsitar.
Bu yerda chilla qaysi ma'noda?
-
Buzilgan uydan bulovich olma - hosiyatsiz joydan narsa olma, unga taqlid qilma degan ma'noni beradi.
Chllasi chiroq ko'rmagan... - bu yerda tug'ilgandan keyingi qirq kunlik chilla ko'zda tutilgan. Bu ma'qol ko'zi och odamlarga nisbatan ishlatiladi. Ya'ni, o'zi to'ysa ham ko'zi to'ymas.
Maqolning kelib chiqishi qadimdan chillalik uyga chiroq yoqilganidan bo'lsa kerak.
-
Uzr, "bulovich" nima:)
-
Buni "butlovich" deb tushunaman. Ya'ni, buzilgan uydan butlovich olma, uyning buzilishiga butlovchi qismlari sabab bo'ladi, boshqa uyga ishlatilsa u uy ham buzilishi mumkin, degandek.
Ammo "bulg'ovich" degan so'zdan olingan bo'lishi ham mumkin.
-
Bu maqoldagi "o'rganda" so'zi "o'rganganing payt" ma'nosidami yoki o'rmoq fe'li ila bog'liqmi?
Hunarni o'rgan,
O'rganda, chiran.
-
Daryo to'la suv bo'lsa ham,
It tuni bilan suv ichar.
Nima demoqchi:)
-
Bu maqoldagi "o'rganda" so'zi "o'rganganing payt" ma'nosidami yoki o'rmoq fe'li ila bog'liqmi?
Hunarni o'rgan,
O'rganda, chiran.
"o'rganda" so'zi "o'rmoq" fe'li bo'lganida, vergul qo'yilmasdi, manimcha. "O'rgangan paytda" ma'nosida bo'lsa kerak.
Bu maqol bir ishni yaxshilab, puxta, oxirigacha qiladigan qilib o'rgan ma'nosida kelgan shekilli.
Maqollarni qayerdan olyapsiz?:)
-
Dunyo, moli bo'lmasa,
Tomni teshgan o'g'ri shul.
?
-
Dahsar — tariq, sesar — hayqiriq.
Bu yerdagi sozlar menga berilgan matnda xatomi deyman?
-
Dong tortganning to'yini ko'r,
Mang ? urganning uyini ko'r.
-
Daryo to'la suv bo'lsa ham,
It tuni bilan suv ichar.
Nima demoqchi:)
Tili bilan demoqchidir balki?
-
Dong tortganning to'yini ko'r,
Bong ? urganning uyini ko'r.
-
Dong tortganning to'yini ko'r,
Mang ? urganning uyini ko'r.
Bu maqolni "Kerilganning to'yiga bor, maqtanganning - uyiga" maqoliga ekvivalent hisobladim.
"Dong" so'ziku tushunarli, "Mang" so'ziga kelsak, "Izohli lug'at"ga ko'ra, "Ma" so'zining hurmat va ko'plik ma'nosi ekan.
Ya'ni, "Mang urmoq" qaysidir jihatdan maqtanmoqqa yaqin bo'lsa kerak.
-
Dahsar — tariq, sesar — hayqiriq.
Bu yerdagi sozlar menga berilgan matnda xatomi deyman?
Sizdagi matnda xato yo'q deb o'ylayman, chunki "O'zbek Xalq Maqollari" kitobida ham bu maqolni ko'rdim.
"Dahsar"ning 32 kilogramm yoki to'rtdan bir botmonga teng o'lchov birligi ekanligini aniqlagan bo'lsangiz kerak.
Lekin quyidagi maqolning sizdagi matnida xatolik bor.
Abdul_Malik aytganlaridek, bu yerda "tun" so'zi o'rniga "til" so'zi yozilishi kerak edi.
Daryo to'la suv bo'lsa ham,
It tuni bilan suv ichar.
-
Javoblar uchun rahmat.
Yangi savol:
Kuykunak o'z yerida ham g'oz bo'lar, ham — o'rdak.
maqolini qanday tushunasiz?
-
Qizil etiklidan kelmaydi,
Ko'n etikliga bermaydi. ?
-
киз болага бой жойдан совчи келмайди,
камбагалига сса бермайди ;D
Шу маънода тушундим...
-
Iymonaxon zorsizu:) navbatdagisi:
Qora tovuq qaqillaydi,
Oq tovuq shaqillaydi.
-
Qora tovuq qaqqillaydi,
Qanotlari shaqqillaydi
(qumg'on) degan topishmoq bo'lardi. Shunga juda o'xsharkan.
-
:asl3:
Fikrlaringiz uchun rahmat. Navbatdagi maqolimiz:
Manmanga — balo, yugurukka — tumor.
-
Daryo to'la suv bo'lsa ham,
It tuni bilan suv ichar.
Nima demoqchi:)
Daryo suv bo'lsa ham,it tili bilan suv ichadi .majozi"Bahil odam har qancha boyib,mol-dunyoga mo'liqsa ham ziqnaligi qolmaydi.yesa ichsa,mol-dunyosi sob bo'lib qolayotgandek,o'zgalar u yoqda tursin,o'zidan ham qizg'anadi,hasisona kun kechiradi" Juda ohshash :)
-
Nari borma, bo'ri yemasin,
Beri kelma, ko'zim ko'rmasin.
?
-
Non — nonda, kaliti — osmonda.
Bu maqol "Rizqni bergan Alloh" ma'nosidami?
-
Nari borma, bo'ri yemasin,
Beri kelma, ko'zim ko'rmasin.
?
Ona haqida bolasini o'ylab etgan manimcha!
Farzand yaraga o'xshaydi kesib tashlasa ham joni og'riydi kesib tashlamasa ham.
-
Baliq boshidan sasiydi..
#tentak
-
Baliq boshidan sasiydi..
21 asr da baliq o'rtasidan ham sasib turibdi!
-
Baliq boshidan sasiydi..
#tentak
Belle bu savolmi?
-
Kuykunak o'z yerida ham g'oz bo'lar, ham — o'rdak.
maqolini qanday tushunasiz?
Kuykunak so'zi bu yerda kuyunchak inson ma'nosida kelgan deb hisoblasak, maqoldan olinadigan ibrat quyidagicha bo'ladi:
Kuyunchak odam man ''g'oz''man yoki ''o'rdak''man deb o'tirmidi, qo'lidan kegan hamma ishni qilaveradi. Vaqti kesa o'rdakni vazifasiga kiradigan ishni ham qiladi, go'z vazifasiga kiradiganlarini ham.
-
2- variant: Kuykunak g'oz va o'rdak o'rtasidagi bir parranda deb hisoblasak, u vaqti kelganda g'ozdek tik, vaqti kelganda o'rdakdek egilib yuradi.
-
:asl3:
Javoblar uchun rahmat. Butun javoblarni o'qib, ohirgi tushunchamni yozaman tarjimaga. Tarjima qiyin ish, ayniqsa maqol tarjimalari judayam qiyin ekan:) qofiyasiz boldimi, unchalik diqqat tortmaydi.
Navbatdagi savol:
Podachining qizini ko'r,
Ayab bosgan izini ko'r.
-
Pismiq yotib put ko'tarar,
Shaldir-shuldir ot ko'tarar.
?
-
Ro'zingni sot, ro'shnolik ol.
-
Dunyo, moli bo'lmasa,
Tomni teshgan o'g'ri shul.
Bu maqolning boshi tushib qolibdiku, hozir maqollar kitobida beixtiyor ko'zim tushib qoldi. Boshidan o'qilsa, ancha tushunarli ekan:
Kimning moli, puli bo'lsa,
Avliyoning o'g'li shul.
Dunyo, moli bo'lmasa,
Tomni teshgan o'g'ri shul.
-
Menda ikkalasi ayri joylarda yozilgan:)
«Seniki — meniki» — ko'ngil torligi. ?
Sigir suv ichganda,
Buzoq muz yalar.
?
-
Suv boshidan loyqa.
Bu maqol- baliq boshdan sasiydi bilan bir xilmi nima deysizlar?
-
So'ksang — so'kuvingda,
Ursang — uruvingda.
Semiz — «ko'rkam»,
Boy — «chechan».
Bularda ham aniq fikrga kela olmayabman:(
-
Kuykunak o'z yerida ham g'oz bo'lar, ham — o'rdak.
Bu maqolda insonning erki to'g'risida so'z yuritilmoqda. Inson o'z yurtida erkin bo'ladi, buni kuykunak misolida o'xshatilgan, ya'ni o'z yerida u xohlasa g'oz bo'ladi, xohlasa o'rdak..
-
Savol — osmondan,
Javob — tegirmondan.
-
Sakson kunda — saboq,
To'qson kunda — toboq.
-
Nari borma, bo'ri yemasin,
Beri kelma, ko'zim ko'rmasin.
Mehribon onajonlarimizning vaqtinchalik do'q-po'pisalari chiroyli tarzda tasvirlangan ekan.. :)
-
Non — nonda, kaliti — osmonda.
Bu maqol "Rizqni bergan Alloh" ma'nosidami?
Ha, yana nonni osonlikcha topmaslik, buning zamirida mehnat yotganligi, shuningdek, osmondan yomg'ir yog'ib, bug'doy unib, to non holiga kelguncha bo'ladigan holatga ham ishora qilingan bo'lsa kerak..
-
Podachining qizini ko'r,
Ayab bosgan izini ko'r.
Bu maqolda biroz kesatish va kamsitish bor, bu narsa kimligini esdan chiqarib, kerilib yurgan podachining qiziga nisbatan qo'llangan.
Maqol asli kimligini unutib qo'ygan ba'zi insonlarga nisbatan ishlatilsa kerak.
Huddi shunga o'xshagan, lekin ayni paytda o'tmishi, o'tgan kunlari esdan chiqqan insonlarga aytiladigan maqol ham bor:
Ayoz, o'tgan kuningni unutma, xon (ko'n) chorig'ingni quritma.
Ruscha varianti:Лри сс‹тости помни голод, а при богатстве — убожество.
Ruscha tarjimasi:Асз, не забс‹вай свои прошлс‹е дни( свое прошлое), не забс‹вай свои старс‹е башмаки; не уничтожай свои старс‹е опорки.
-
Pismiq yotib put ko'tarar,
Shaldir-shuldir ot ko'tarar.
Pismiq insonlar haqida ko'plab maqollar bor ekan, shulardan biri bo'lmish bu maqolda ham ularning havfli insonlar ekanligi nazarda tutilyapti. Ularning havfliligi shundaki, ular qiladigan ishlarni siz umuman kutmagan bo'lasiz, aksincha, maqoldagi shaldir-shuldur deb berilayotgan toifa insonlar esa aslida beozor yoki qiladigan ishlaridan hamma xabardor bo'lgan insonlardir..
Pismiqdan qo'rq, deb bekorga aytishmagan.
-
Semiz — «ko'rkam»,
Boy — «chechan».
Семиз инсонга ишиз тушса уни кунглини топиш учун "куракамгинасиз" дейилади. Бойлар орасида матанчоклари (куп гапирадиганлари) хам учрайди, уларни кунглини топиш учун "бирам гапга чечансиз (устасиз)" дейилади.
-
«Seniki — meniki» — ko'ngil torligi.
Sigir suv ichganda,
Buzoq muz yalar.
1) "Seniki-meniki" qiladigan ayirmakashlar, ko'ngli tor, xudbin insonlar qoralangan. Insonning fe'li keng bo'lishligiga undalgan.
2) Bu maqoldagi sigirni yoshi katta, hayotni ko'rgan, tajribali ma'nosida, buzoqni esa, yosh, g'or, tajribasiz ma'nosida tushundim.
-
So'ksang — so'kuvingda,
Ursang — uruvingda.
Semiz — «ko'rkam»,
Boy — «chechan».
Fikri ojizimcha, birinchi maqolda, har qanday holatimizda ham, har qanday kayfiyatimizda ham yonimizda turadigan sodiq insonlarimiz haqida so'z borayapti.
"So'ksa so'k oshi, ursa un oshi" deganga o'xshab ketarkan..
Ikkinchi maqoldagi "Semiz - ko'rkam" jumlasini to'la insonlarning kiyim-kechaklari ham to'liq, o'zlariga yarashgan bo'ladi degan ma'noda ham tushunsak bo'ladi, yoki ko'chma ma'noda.
Boyning "chechan"ligi esa bu uning puli ko'pligidandir, bekorga "Puli borning gapi butun" deyishmaganku, yana buni "Og'zi qiyshiq bo'lsa ham boyning o'g'li gapirsin" maqolidagidek tushunsa ham bo'ladi..
-
:asl3:
Alloh rozi bolsin tahlillar ancha yordam berdi:)
Bu topishmoqdagi "shivirg'on" so'zi qaysi ma'noda?
Ship etdi,
Shivirg‘on ketdi.
(Yashin)
Izohli lugatda "shivirg'oni" degan soz bolib- manosi- donalari mayda, urug'siz qora uzum va shunday meva beradigan tok ekan.
-
TOK
Yusufjon qiziq: Qiziq:
- Marg’ilonning yeri ho’b yer-da, bir bosh uzumi ikki zambar keladi-ya!
Mamajon maxsum: - Tokini Andijondan perhish qilib olib kelgandirsizda!
Bu yerdagi "perhish" degan so'zni tushunmadim, yoki mendagi matnda yanglish yozilganmikan?
Iltimos yordam beringlar.
-
TOK
Yusufjon qiziq: Qiziq:
- Marg’ilonning yeri ho’b yer-da, bir bosh uzumi ikki zambar keladi-ya!
Mamajon maxsum: - Tokini Andijondan perhish qilib olib kelgandirsizda!
Bu yerdagi "perhish" degan so'zni tushunmadim, yoki mendagi matnda yanglish yozilganmikan?
Iltimos yordam beringlar.
:asl3:
Mana shu (http://uzmu2al.uz/kutubxona/uploads/adabiyot/119Xalq%20o-p.pdf) manzilning 61-62 sahifasida izohlangan...
-
"Лархама"нинг бошқача варианти смасмикин?
Лархама бу - токнинг узунроқ новдасини катта танасидан кесиб ажратмай. балки, шудоқлигича бир стагини ерга ксмиб,нариги учини қайта ссртокка илаштириб юборилади. Кейин бу ток новдаси хам мустақил, бақувват ксчатга айланади. Лархама ксчат, калтак шаклида кесиб олиниб суқиб кскартирилган ток ксчатдан ксра тезроқ етилади ва бақувватроқ бслади....
Лерхиш деган гапни тушунмадим...
-
:asl3:
O'sha siz aytgan ma'no aytilgan, men bergan manzilda ham.
Faqat "perhish" emas, "parhish" deb yozilgan ekan...
-
TOK
Yusufjon qiziq: Qiziq:
- Marg’ilonning yeri ho’b yer-da, bir bosh uzumi ikki zambar keladi-ya!
Mamajon maxsum: - Tokini Andijondan perhish qilib olib kelgandirsizda!
Bu yerdagi "perhish" degan so'zni tushunmadim, yoki mendagi matnda yanglish yozilganmikan?
Iltimos yordam beringlar.
ЛАА ХИШ [ф-т] Ўсимликнинг узун шохини ерга ксмиб, учини наридан чиқариш йсли билан снги ссимлик тупи ҳосил қилиш.
(Ўзбек тилининг изоҳли луғати)
-
:asl3:
Alloh rozi bo'lsin sizlardan. Askiyada demak uzumni tomiri Andijonda, demoqchi ekanda ;D
Mana bu askiyada nima demoqchi bu askiyachilarimiz:
BOR, BARAKA TOP
Kecha bozordan bir qo’y sotib oluvdim, so’ysam, ichidan oltita "bor, baraka top" chiqdi.
-
O`zbekiston MILLIY universiteti talabalari QASHQADARYO VILOYATI, CHIROQCHI TUMANIdagi KO`KDALA qishlog`iga folklra ekspeditsiyasini usyushtirdi, biroq o`tib shu asosda yozilgan maqola kiritiladi, inshaALLOH!