forum.ziyouz.com
Maxsus bo'lim => Xorijiy bo'lim/Foreign board => Uyg'ur tili va adabiyoti => Mavzu boshlandi: Arkmon 04 Sentyabr 2012, 10:34:07
-
Hidoyatnamo
Abdulrahim O'tkur Tilasho'v
(http://bbs.misranim.com/data/attachment/forum/201209/03/165942wamlala5xcdwuasw.jpg)
(http://bbs.misranim.com/data/attachment/forum/201209/03/165936yrqmye5y59ekm5xm.jpg)
O'mur manzilidan tinmay istadim man haqiyqatni,
Tafakkur bo'ldi bir hodi topishta chin hidoyatni,
Tilab har so'zga boy mano yana jonli pasohatni,
Dilim istaytti iz’horg'a hamisha maqbul pursatni,
Kaling ay do'stlarim amdi xushhal boshlayli so'hbatni.
So'zumning boshi bismillah bu mu'iminlik vazipamdur,
Sano yu hamdilar aytsam tuman mingni yana kamdur ,
Quruq ,tuzsiz ibodattan amal abzal ,aqidamdur,
Bu davoyimg'a burhonim mushu yazmish qasidamdur,
Tilayman rabbim allohdan qo'limg'a kuch va quvvatni .
Taajjup aylishar balkim biravler bu qasidemdan,
Ajablanmas edi ichsa agar bir qatra chashmamdan,
Oziqtim manmu bir choghlar nagoh tavrap aqidamdan,
Shukrikim rahnamo topti kungil sultani tavbamdan,
Iloha aylagil manggu ,menga bu baxtu-omatni.
Tug'ulg'ach iki mu’imindan o'tib allikta sskkiz yil,
Yakunlash soati yatti o'murni amdi astoyidil,
Nazar solsam bosib o'tkan yo'limg'a bo'lmayin g'opil,
Oqur ko'z yoshlarim go'yoh bulip Ertish va yoki Nil ,
Jahonda chakmagay hechkim maningday ko'p nadomatni .
Saharda hamdilar aytor uchar qushlarmu har damda,
Nega ham bo'lmasin bir hes tirik farzandi odamda,
Vaholanki ado bo'lmay hesobsiz qarz bu zemmamda,
Hamon qoynaydi hasratli pushoymanlar bu qalbimda ,
O'murni zoya qilmanglar olib mandan bu ibratni.
Bahor yag'murlari har tong yuyar ham yashnitar tag'ni ,
Eriqlar birla kalgan sumu hatto gullitar bog'ni ,
Muyassar qilsa maqsadim murotqa yo'lni ochmaqni ,
Eritsa hech ajabmaskim ko'zimning yoshlari dog'ni .
Arta qilsa ilohim xazinasidan qatra rahmatni .
Sirotal mustaqim topmaq agar bo'lsa nesibamda ,
Nadomet dog'lari qolmas edi mahzun bu sanamda ,
Umidim bir boqib iqbol kulib talay peshonamda,
Jaranglap katsa qalbimning sadosi bu qasidamda,
Nesib aylab yoratgan zod menga baxtu- saodatni .
Xayolim dengizi tinmay choyqalib hamisha qaynoq,
Kechalar oz yumup ko'zni va gohi tongg'acha o'yg'oq,
Qo'lim yatmaydig'on shoxqa esildim shunchalik mushtoq ,
Ilohim o'zi yor bo'lg'ay umidimg'a yana jiqroq ,
Oson aylab bu manzilda menga uchrar mushaqqatni.
Fikir daryosig'a qancha tiran cho'mgansiri har tun ,
Ko'ngilning kirliri shuncha yuyuldi ,torqadi afsun ,
Hayotim garcha pushmonli dilimdur natiwon mahzun ,
Va lekin jon kitabig'a qo'shildi tuman ming mazmun ,
Yaqin kalturma iy rabbim! ko'ngilg'a amdi g'aflatni .
Tafakkur ko'z ile boqsa kishi olamge bir marra,
Ermastur xohli hikmattan va hattoki hasal hara,
Odamizot yuksalib garcha atomdan tobti mo'l zarra,
Va lekin bipayon sir dengizidan bu taxi azg'ina qatra ,
Iloha qil karam ko'prak bilayli siru-hikmatni.
Bilib yatkanseri inson xazinang sirini ko'proq ,
Ko'ngil ravshanlashib ondan tanur o'z zodini xo'proq .
Misol:qarighu nechuk bilsin ,quyosh qondaqyu oy qondoq,
Bilur amma go'dak hatto nechukdir gul nechuk yaproq ,
Dimakki ma’irifatdan jon topur aqlu-parosatni.
Tuman ming yil davomida o'tib sonsiz oqil -danish ,
Hayot sirini bilmakni qilishti orzu ham xohish ,
Birovlar qilsimu kuchap xudosizliqni farmoyish,
Va lekin aksiri mutlaq alib maydonda azmoyish,
Oxiri etirof qildi ulug' bir ro'hi qudratni .
Misol:bir qatradan odam bano bo'lg'anni o'ylap boq ,
Ona qarnida bu joyg'a havo bolg'anni o'ylap boq ,
Tug'ulmaq soati yetsa ona bo'lg'anni o'ylop boq ,
Bu mushkulg'a na qonun panoh bo'lg'anni o'ylap boq ,
Shu chog'da topqusi qalbing birar mantiqi-fikratni.
Bu kun fan yuksalib shuncha qilur parvozini arkin ,
Va hatto oy va yulduzda yar o'g'li yotqusi yolqin,
Bunga avlodi odamizod o'qur ming madhiya-talqin ,
Lekin odam bano qilmoq bu odamg'a nechuk mumkin ,
Yoratgan allohdan boshqa kishi topmas bu qudratni .
Nemishka oyog' iki,ko'z iki ,og'iz birdur,
Yana ko'zlarga qash-kiprik bano qilg'on qoysi muharrirdur,
Nemishka ming kishi chehri yana ming xilda tasvirdur ,
Qani aytingchu? Bu sirg'a nechuk so'z to'g'ra te’ibirdur ,
Tafakkur ochqusi kang yol chushanmakka bu suratni.
O'limni o'ylasa har kim bilur o'z ajdodini ondan ,
Tug'ulmaq so'ngra o'lmaklik ayondur hammaga oydan,
Lekin nada, qachon,qonday o'lishni kim bilur oldan ,
Ochilmas sir bo'lip kaldi bu movzu davru-davrondan ,
Hamisha yighsami dunyo bu sirg'a hamma deqqatni .
O'limga bir davo izdab jahondan katti ko'p dano,
Va lekin topmadi hechkim bu ishtin zarricha ma'ino ,
Aristo yoki Lo'qmonday hakimlar ham bimustasno ,
Deyishti oxiri mutlaq ulug' qudratka ominno,
Demek mu’imin ermas buzmaq bu qonuni-zo'ruratni.
Quyosh, oy va yulduzlar samo sayr qilib har kun ,
Muayyan yo'l va tartibta xatosiz davr qilar har kun,
Bunga hokim ikan mutlaq ajab bir muntazim qonun ,
Bu chaksiz koinat topmish ashu xildo to'la mazmun ,
Yo'rib nurlan’g'usi qalbing chushan’gancha bu holatni .
Va balki baziler aytur tuzalmaklik tabiattur ,
Vaholanki tabiat ham ajab bir xildo hayottur,
Bu olam sirlari bizga hamon bir yaxshi ibrattur,
Tosh har zamon hamon toshtur ,zumratlar zumrattur,
Tafakkur toshqini yitsun ko'rang, botil -jaholatni .
Misol :fan -hunar asiri qurup hikmat dukonini,
Yorotti iftixorli, bumu ijozatlar zamonini ,
Yana ham oshqusii ko'plap buyuk himmat davanini ,
Lekin odam tugil hatto uning bir qatra qornini ,
Yosolmas har nechuk olim qilip taqlid bu qudratni .
Hayotliq sirig'a takror tuxumni kalturay burhon ,
Toxusiz olur har alim tuxumdan cho'jini oson ,
Agarcha yana ming hassa taraqqiy qilsimu davron ,
Tuxumning o'zini lekin yosolmas balki bu inson ,
Demaq maxluq hamon maxluq bilur xalqlo xalqatni .
Nazar solsaq agar bug'doy va yoki boshqa bir don’g'a ,
Tarib o'sturmasa dehqan ho'sul to'lmaydi xoman’g'a ,
Agarcha don yosash mumkin bo'lip qolsidi inson’gha ,
Zavodlarda yosap har kun puli to'xtaytti erzan’g'a ,
Demaq maxluq ermas qodir yoratmoqqa tabiatni .
Hayotliq sirlari shunday ajoyib kangri dunyodur ,
Bilib yatkanimiz tomcha , agar u bahri daryodur ,
Kimki mavjudad zotan ulug' hikmatlar ahyodur,
Ki tuproq bo'lmadi kimyo magar bo'lsa u xulyadur ,
Hayot qonuni hardamda qilur takror bu ibratni.
Misolni yana yuz-yuzlep topish mushkul ermas har on,
Va lekin hammadan ailo ulug' mo'jizadur <<Qur’an>> ,
Xususan bo'lsa tafsiri <Sura Rahmon>,
Kufoya qilmosa koshki ashunch <Ma tukazzibon>,
Qulupli bo'lmasa qalbing qabul aylar bu ne'imatni.
Sof-soq o'n to'rt asir o'tti naqishlar bo'lmadi sodir,
Nemaki desa <<Qur’an>> da bu kun dunyoda shu zohir ,
Buningday mo'jiza ishig'a nechuk maxluq bo'lur qodir ,
Aning ta’ripig'a so'zni topur qoydin adib ,shoir ,
Nesib qilmaydikan alloh agar tilg'a balog'atni .
O'tib bir mingda to'rt yuz yil hodisaler bilan bir-bir,
Birar ish qolmadi shaklan we ma’nan bo'lmag'ay tag'yir ,
Birovlar qast bilan qur’an qur’an bati qilsimu tahrir ,
Lekin o'zgarmadi bir harf, birar sokin yoki zir,
Chushanmak na mushkuldur bu mo'jiza - karomatni .
Putun o'mride yo maktab yo ustoz ko'rmagan bir zod ,
Oqub bir kun < > ni hayhot ,
Topib quddusi qudratning ulug' anworidan ershod ,
Nabuvat asirining shonli tug'ini aylasa bu niyot ,
Nechukkim etraf qilmas aqil mundaq haqiqatni .
O'qub ko'rsak bu tarixni ajab bir asru-hikmattur,
Muborak tarjimayihali tamomi fazlu -xislattur,
Raqiblar etrafimu bunga alvatta ho'jjattur ,
Bu zodning ismu-sharifi Rasul Akram Muhammaddur,
Yoratti manggu o'lmes bir ulugh asri saodatni.
Nabuvvat tongi otmasta Arabning holini aslang,
Jaholat dastidan alning ayonich ahvolini aslang,
Zololat ham razillikning yovuz timsolini aslang ,
Misol :bir qiz tughulsa ger zebun iqbalini esleng ,
Yimirdi nabuvvatlo Arabdan borcha zulmetni .
Vahini baziler ilham deyishti bir zamon ho'kman,
Vaholanki ulug' qur’an ermastur qisse yo roman .
Uni ilham bilan ijod qilishqa bo'lsa gar imkon ,
Nemishka yozmadi bir kim yana ikinchi bir qur’an ,
Nechukmi etrof qilmas kishi mundaq haqiqatni .
Birovlar qildilar davo, nabilik ustida hatto,
Topib ming hiyle -nayranglar, o'zini ko'rsatib taqvo,
Yazib oyatka taqlidler, va hatto qilsimu g'avg''o,
Jahondan kattilar lekin, bo'lib olamg'a ming rasvo,
Topalmas chunki botilli,haqiqiy shonu-sho'hratni.
Bularning hammasi jonli ulug' mo'jiza alvatta,
Yana qonday dalil lozim bayon qilmoqqa bu haqda,
Aqil sahiblari jondan o'tar tasdiq, qano’atta,
Agarcha yoq desa bazi muxoliflar jaholatta,
O'ziga rahnamo qilsun adil , mardona fikratni.
Xotima
Bayon qilg'anlarim garcha dengizdan tomchadir ammo,
Namoyandur quyosh aksi bir tomcha sudimu hatto,
Qasidam alga yatkuzsa hidoyattin birar ma’no,
Mukofot shu erdi manchun, ermasman o'zgiga tashno,
Ko'chatni tikuvchi mayli ko'ralmay o'tsa rohatni.
Aqidam haqqa bog'lan’gan, bu yo'ldaatimodim bor,
Shukrikim,haq ota qilgan iroda, etiqodim bor,
Aqida sohibi bo'lgach dilimda faxru-yodim bor,
Demayman muncha gustohli ,qilishqa nema haddim bor,
Fisant qilmas ko'ngil chunki quruq tana -malometni.
Jahon boqiy ermas, Lo'qman chog'ida topmadi darmon,
Misoldir Rumi Iskandar, va hatto vahshiy Chingizxon,
Kelip -ketmaq ila mashg'ul, jahon’g'a bihesob korovon,
O'tar dunyo, kechar dunyo, faqat haqlo surar davron.
O'mir manzilida topdim nihoyat shu haqiyqatni.