Tavbani kechiktiruvchi sho‘rlik inson bugun tavbani orkaga surishga undayotgan sabab ertaga ham o‘zi bilan birga bo‘lishi-ni anglamaydi. Muddat cho‘zilgani sayin bu sarkashlik quvvat olib, mustahkamlanib boradi. Bechora inson ham dunyoga sho‘ng‘-iydi, ham dunyodan uzulishini orzu qiladi?! Hayhot! Dunyo muhabbatidan kechish dunyoga quchoq ochish bilan emas, undan yuz o‘girish bilangina hosil bo‘ladi.
Ba’zan inson: hali yigit yoshida bo‘lsam, o‘lim menga uzoq, degan o‘yda yoshligiga ortiqcha ishonadi. Holbuki, «sho‘rlik bola» butun shahardagi erkaklarga nisbatan qariyalar soni o‘ndanbir mikdordan xam kamroq ekanligini xayoliga keltirmaydi, Axir, o‘lim yoshlar ichida ko‘proq bo‘lgani uchun ham qariyalar soni kam-ku?! Agar solishtirilsa, bitta keksa kishining vafotiga qadar mingga yaqin go‘dak va o‘spirin hayot bilan vidolashadi. Inson hali jismonan sog‘lom bo‘lgani uchun o‘limni, o‘limning kutilmaganda kelishini uzoq muddatlardan keyin sodir bo‘lishi mumkin hodisa deb biladi, uning yaqinligini his qilmaydi.Garchi, «o‘limning sharpasi hali uzokda», deb o‘zni ishontirilsada, dard, dardning to‘satdan kelishi aslo extimoldan uzoq emas. Balki, daf’atanlik har qanday dard, har qanday xastalikka xos xususiyatdir. Xastalikka chalingan kishining sog‘lom kishiga nisbatan o‘limga yaqinligi ko‘pchilikka ayon haqikat.
Kimki mana shular haqida fikr yuritsa, g‘aflatdan ogohlik sari qadam tashlagan bo‘ladi. Ogoh inson o‘lim uchun yigitlik, qarilik, o‘rta yosh yoki yoz-qish, kuz-bahor, erta-kech kabi maxsus vaqtlar tayinlanmaganini yaxshi biladi. O’limni ko‘z oldida tutib. doimo unga tayyorgarlik bilan mashg‘ul bo‘ladi.Ammo jaholat va dunyoga muxabbat insonni uzun dunyo hava-siga, o‘limning yaqinligidan g‘ofil qolishga undaydi.
To‘g‘ri, ba’zan nimalardir sabab bo‘lib, u o‘limni eslay boshlaydi, Lekin inson bu hodisa aynan o‘zi bilan sodir bo‘li-shiga, bir kun o‘zi ham albatta bu dunyo bilan xayrlashishi anik ekanligiga jidqiy qaramaydi. U janoza namozlariga chikadi, marhumlarni so‘nggi manziliga kuzatadi. Ammo o‘zi ham yaqinda shunday kuzatilishini xayoliga keltirmaydi. Chunki oyoklar o‘zga-larning janozalariga yurishga odatlangan, ko‘zlar o‘zgalar o‘limini ko‘rib o‘rgangan. Shunday ekan, inson qanday qilib o‘zining o‘limini tasavvur eta olsin?! Bu unga notanish hissiyot. Negaki, u hali o‘lmagan. Ba’zan o‘limni eslab qo‘yish masalasiga kelsak, bu o‘tkinchi holat. Inson bu holatdan tez chiqib ketadi, uni darhol unutadi. Shuning uchun o‘limni anglash yo‘lida paydo bo‘lgan bu holat har safar birinchi va oxirgi holat bo‘lib qolaveradi.
Biling, qachonki banda boshqa birovlar takdiridan o‘zi uchun ibrat ola boshlasa, unga ma’rifat eshigi ochiladi. Bu eshik-dan kirgan orif ertaga tobuti ko‘tarilishini, jasadi sovuq va qorong‘u lahadga qo‘yilib, qaro yerga topshirilishini, qabr og‘zi xom g‘isht bilan yogtilib, odamlar qabrdan asta uzoqlashi-shini tasavvur qiladi. Buni anglamaslik, anglashni kechikti-rish jaholatdan boshqa narsa emas!