9-fasl. Uchrashuv
Хadichaning so’zlarini amakisidan eshitib, Muhammad
xursand bo’ldi. Amakisi unga Хadichaning uyiga borishi
kerakligini aytdi. Bordi. Keng hovli. Kattayu kichik, erkagu ayol bu hovliga kirib-chikib turibdi. Sekin eshikdan
kirdi. Bir xodim unga xonalardan biriga borishini aytib,
yo’l kursatdi. Uyga qimmatbaho gilamlar to’shalgan, devori
chiroyli naqshlar bilan bezatilgan edi. Bir oz fursat o’tgach,
xonaga bir ayol kirib keldi. Bag’oyat go’zal, sochlari uzun, yuzlari oppoq, liboslari ipakdan, oyog’ida kimmatbaho teridan
tikilgan kovush, barmoqlarida gavhar uzuk va qulog’ida dur
halqa bor edi. Muhammad odob bilan turib unga salom berdi. Хadicha o’tirishga izn berdi va o’zi undan uzoqroqqa
o’tirdi. U ancha yil oldin ko’rgan tushini unutgan, har holda,
u tush xotirasining allaqaysi puchmoqlarida qolib ketgan
edi. O’shanda amakisining o’g’li Varaqa ibn Navfal tushini ta’bir qilib, uning erga tegishini va eri payg’ambar
bo’lishini aytgan edi. Muhammadni ko’rishi bilan negadir
o’sha tushini esladi.      
Quyosh hovlisiga tushganini, uy sahnini yoritib yuborganini va butun olam nurga to’lib porlaganini tushida emas, xuddi o’ngida ko’rganday edi. Oldidagi yigit o’sha bashorat etilgan kishi ekanini ich-ichidan his etdi. Hissiyotini jilovlab, tijorat va karvondan gap ochdi. Yigit Хadichaning so’zlarini jim, e’tibor bilan eshitardi. Uning so’zlari tugagach, o’rnidan turib, u bilan xayrlashdi-da, uyiga qarab yo’l oldi. Хadicha Muhammadda odamlar maqtagan fazilatlar jamul-jam ekaniga guvoh bo’ldi. Qalbida unga nisbatan muhabbat uyg’ondi. Karvon jo’naydigan kuni maoshini to’lab, ko’rsatmalar berdi. Unga Maysara ismli hizmatkorini qo’shib jonatdi. Keyin boshqalarga qo’shilib olishni buyurdi. Karvon ko’zdan g’oyib bo’lguncha uning ortidan qarab qoldi.
Muhammad va Mysara yonma-yon tuyalarga minib olishgan edi. Karvon tog’u sahrolardan o’tardi. Muhammad bundan juda shod edi. Kechalari osmonga termulib, Allohning qudratiga tahsin aytardi. Kunduzlari esa bepayon sahro, qum barhanlari, baland-baland tog’larga tikilib yurardi. Karvon esa manzilga tezroq yetish uchun jadallab borardi.
Xadicha o’sha tushida ko’rgan quyosh va uning osmondan hovlisiga tushgani haqida o’ylar edi. Amakisining o’g’li aytgan barcha sifatlar Muhammadda mavjud ekanini angladi. Ha, bu o’sha tushida namoyon bo’lgan Quyoshdir. O’z-o’zini "œEy, Xadicha, senga nima bo’lyapti?! Erkaklardan yuz o’girgan, Makka boylaridan, raislaridan kelgan sovchilarni rad etgan eding. Endi esa bu yigitga muhabbatning oshmoqdami?!" deya so’roqqa tuta boshladi.
"œNahotki yana turmushga chiqsam-a? Nahotki u payg’ambar bo’lsa? Amakimning o’g’li aytgan payg’ambar shu yigitmikan? Agar bu bo’lmasa, undan boshqa kim bo’lishi mumkin?!" U shu yang’lig’ o’y-hayollarini, xavotirlarini tarqatib yuborishni xohlar, keyin yana Muhammad haqida o’ylar edi.

10-fasl. Niyat

Karvon qaytadigan vaqt yaqinlashdi. Makka ahli uni kutib olish uchun tayyorgarlik ko’ra boshladi.
Xadicha o’sha sirli tushidan tashqari moli va tijorati haqida ham jiddiy bosh qotirardi. Karvon yaqinlashgan sayin odamlarning tayyorgarligi ham tezlashdi. Savdogarlarni kutib olish uchun uylarda tadorik boshladi. Nima olib, nima sotganlarini hisob-kitob qilishga, foyda va ziyonini aniqlashga shay turishardi. Tong otib atrof yorishgach, Xadicha ba’zi hizmatkorlarini olib, baland tepalikka chiqdi va karvonni kuta boshladi. Hushxabarni birinchi bo’lib yetkazish uchun joriya hizmatchilar karvon yo’liga qattiq tikilib turardi.
Uzoqdan Makkaga tezlik bilan kelayotgan karvon ko’rindi. Xadicha yuragini tez urayotganini his etardi. Xizmatchilardan biri to’satdan: "œEy bekamiz! Ana Muhammad! Muhammad!" deya qichqirdi.
Muhammad bilan Maysara tuyalarida kelishardi. Ularning orqasida yuk ortilgan yana bir tuya kelardi. Xadicha karvonni ko’rib taajjubga tushdi. Karvon ahlining hammasi quyosh tig’ida, faqatgina Muhammad soyada edi. Uning ustiga bir parcha bulut soya tashlab turardi. Soyaga hech kimni, hatto Maysarani ham sherik qilmasdi. Xadicha bulut faqat menga ko’rinyapti, deb o’yladi. Shuda xizmatchilar: "œMuhammad soyada, odamlar esa quyosh tig’ida kelayotganini ko’ryapsizmi? Ey bekamiz, u qaerda bo’lsa, bulut ham unga ergashib yuribdi", dedi. Xadicha hech narsa demadi.
Muhammad uyiga qaytdi. Maysara esa, Xadichaning hovlisiga yo’l oldi. Xadicha do’koniga borib, hisob-kitob qildi. Ko’zlariga ishonmadi. "œQanday qilib Muhammad bunchalik foyda bilan qaytdi? Shuncha molni qanday qilib sotishdi ekan?" deya hayratlandi. Keltirilgan mollar, ularning bahosini ko’rib hayrati o’n chandon bo’ldi. "œBu qanaqa foyda? Qanday qilib buncha foyda topdilaring?" deb Maysarani so’roqqa tutdi. "œHammasi Muhammadning sharofati tufayli — deb javob berdi Maysara. — Biz Busra shahriga yetmasdan karvon bilan birga bozorga kirdik. Atrofimizni sotuvchilar o’rab olishdi. Ko’zlariga matohlarimiz chiroyli ko’rindimi, qisqa vaqt ichida ularni sotib tugatdik. Muhammad juda chaqqon harakat qildi. Yonimizdagi savdogarlar taajjub bilan qarab o’tirishardi. Hatto ba’zilari: "Maysara, bu qanaqasi, hammamizning molimiz bir hil bo’laturib, faqatgina sizlar sotib tugatdingiz?!" deb hayratlarini bildirishdi. Ha, hammasi Muhammadning barakoti tufayli bo’ldi. Sotishda bo’lganidek, olishda ham Alloh, uni qo’lladi. Sotuvchilar mollarini negadir unga arzon bahoda berishdi. Odamlar Muhammadning ishini kuzatib, aqli shoshdi. Ha, qimmat sotdi va arzon oldi. Ba’zi savdogarlarimiz taajjub bilan: "Nima balo, sizlar xaridor va sotuvchilar bilan avvaldan kelishib qo’yganmisiz?" degandek savolga ham tutishdi".
Хadicha xursand bo’lib, Maysaradan yo’lda ro’y bergan voqealarni batafsil aytib berishni suradi.
"Muhammad sha’ni ulug’, hamiyatli inson. Hozir sizga oldi-sotdi jarayoni haqida gapirib berdim. Karvon ahli bunaqa xislat hammada ham bo’lmasligini, ba’zi odamlargagina berilishini gapirdilar. Osmondagi mo’jizani ko’rmadingizmi? Havo juda issiq edi. Quyosh nuri olovdan battar kuydirardi. Makkadan uzoqlashgach, kichikkina soya topsak boshimizni yashirardik. Lekin Muhammad qiynalmadi. Unga osmondan bir parcha bulut yaqinlashib, to Shomga yetgunimizcha soya qilib bordi, — dedi Maysara. Bekasi yuzidagi hayratni ko’rib bir oz tin oldi, so’ng yana so’zida davom etdi. — Odamlar bu bulutni ko’rib, rosa hayron qoldilar. Ba’zan Muhammad odamlardan ajralib, chuqur o’yga tolar edi. Faqat savol bersalargina javob qaytarardi. Ba’zi birovlar yo’l mashaqqatini yengillashtirish uchun o’yin-kulgi uyushtirsa, u ishtirok etmas edi".
Хadicha: "Shom shahrida Muhammad nima bilan mashg’ul bo’ldi?" deb so’radi.
"Daraxtzor va bog’larni sayr qildi. Yoqimli havosidan bahra oldi. Savdogarlar uyushtirgan bazmlarida ishtirok etmadi. Ba’zilar kabi kibrlanmadi. Alloh taologa shukr qildi. Doim tafakkur bilan band bo’ldi. Odamlar uni qoldirib, o’zlari ko’ngli tusagan joylariga ketishdi. Karvon qayerda to’xtasa, u o’sha yerda qolardi".
Maysara hikoyasidan bir zum to’xtab, bekasiga sinovchan tikildi. So’ng hayajon bilan ulkan sirni ochayotgan odamdek gapira boshladi: "Odamlar kutayotgan payg’ambar mana shu yigit ekaniga ishonasizmi? U zohir bo’ladigan vaqt juda yaqin qoldi, deb aytishyapti..."
Хadicha birdan hushyor tortdi. Hayrat bilan: "Ey Maysara, nimalar deyapsan? Bu fikr senda qaerdan paydo bo’li?"
dedi.
Maysara Хadichani hayratlantirib ushbu gaplarni aytdi: "Bekam, Shomga yaqin joyda — Busra shahrida tuyalardan tushdik. Muhammad yuklarimiz oldida, daraxtlarning soyasi ostida o’tirdi. Bu daraxtzor yaqinida bir rohibning ibodatxonasi bor ekan. Rohib Muhammadni ko’rgach, mendan, daraxtning ostida o’tirgan kishi kim, deb so’radi. Unga, Qurayshlik yigit deb javob berdim. Rohib hayajon bilan:. "Ana shu kishi aniq, payg’ambar qilib yuborilgandir. Alloh taolo tez orada odamlar orasidan bir elchi saylaydi. Daraxtning ortida o’tirgan kishi bo’lajak payg’ambardir!" dedi».
Хadichaning hayrati oshgandan-oshdi. Amakisining o’g’li Varaqa ibn Navfalning aytganlari rost chiqayotgan edi. "Nahotki, odamlar aytayotgan payg’ambarning zohir bo’lishiga oz vaqt qolgan bo’lsa?" dedi o’ziga o’zi. Do’konidan qaytgach, Varaqa ibn Navfalning huzuriga shoshildi. Unga ko’rgan-eshitganlarini hikoya qildi. Amakisi hayajon ichra: "Хadicha, u boshqalarga o’xshamaydigan inson", dedi.
Хadicha: "U payg’ambar bo’lgunicha kutib turaymi?" deb
So’radi.
"Albatta, u payg’ambar bo’ladi, — dedi Varaqa. — Uning sifatlari, husni, xulqi shundan dalolat berib turibdi. Alloh uning martabasini hozirdanoq boshqalardan yuqori qilib qo’ydi.
Хadicha uyiga qaytarkan, bir qarorga kelgan edi. Barcha payg’ambarlik sharafi Muhammadga nasib etishini ta’kidlayotgan bir paytda imkoniyatni boy bermaslikka ahd qildi. U bu sharofatli yigitga turmushga chiqishni diliga tugib qo’ydi.

11-fasl. Тaraddud
Хadicha yaqin orada yer-yuziga rahmat sifatida yuboriladigan payg’ambar haqida o’ylar edi. El orasida keng tarqalgan fisq-fasodga barham berib, insonlar o’rtasida tenglik o’rnatuvchi, Baytulloh atrofini yomonliklardan tozalab, tinchlik va omonlikki qaror toptiruvchi nabiy haqida fikr yuritardi. Bu payg’ambarning kelishiga yaqin qolganini yurakdan his etardi. U tushida hovlisiga tushib porlagan, keyin butun atrofni yoritgan Quyoshdir. Kim unga turmushga chiqsa, buyuk fazl egasiga daxldor bo’ladi. Parvardigorimizning risolatini yoyish yo’lida yordam beradi. Тabiiyki, payg’ambarga yordam bersa, qo’llab-quvvatlasa, Allohning roziligiga ega bo’ladi. Bu ne’mat oldida uning tijorati, moli hech qanday qiymatga ega emas.
U faqat shunday maqomga erishishni o’ylardi. Lekin qanday qilib unga yetishish mumkin? Bu haqida gap ochishga hayo, andisha to’sqinlik qilardi. Agar taklifini rad etsa-chi, unda nima qiladi? Turmushga chiqish taklifi o’zidan chiqqanini eshitgan odamlar keyin malomat qilishmaydimi?
Bunday javobsiz savollar uni qiynar, lekin bir yo’lini
qilmasam bo’lmaydi, deb o’ylar edi u. Bir sirdosh dugonasi
bilan fikrlashguncha ana shunday ikkilanishda yashadi. Хadicha, avvalo, sirdoshiga atab qo’ygan sovg’asini uzatdi. Mu-
loyimlik bilan: "Nafisa, tuhfam senga yoqdimi? Unga qanday baho berasan?" deb so’radi. Nafisa qo’lidagi sovg’ani
hayratlanib tomosha qilardi. "Тo’g’risi, bunaqa chiroyli narsani oldin hech ko’rmagan edim, — dedi Nafisaning ko’zlari yonib. — Buni Shomdan Muhammad keltirgan, shunaqa-mi? U chiroyli yigit, go’zallikni sevadi". Хadicha: "U juda
kamtar yigit", dedi. Nafisa fikrini davom ettirdi: "U
omonatga sadoqat, rostgo’ylik bilan nom qozongan. U Makka
shaytonlari orasida o’zining yoshligi, quvvati, chiroyi, nasa-
bini pok tutgan Amin emasmi?!»
Bir oz sukut saqlab turgach, yana Хadichaga yuzlanib:   "Ey
bekam, u savdo ishlaringizni bekamu ko’st, chiroyli bajaryapti. U barakotli yigit. Kim unga turmushga chiqsa, baxtli.
bo’ladi", dedi.
Yuragi tez-tez urayotgan Хadicha: "Agar soliha bo’lsa..." deb qo’shib qo’ydi.
Nafisa Хadichaning ko’nglida nima gap borligini sezdi. Axir, har qanday qiz unga tegishni orzu qiladi. Bugun kambag’al bo’lsa, ertaga boy bo’lishi mumkin. Chunki u yetuk aql egasi, yomonliklardan uzoq yuradi, bunday xulqqa ega inson davlatmand bo’lishga haqlidir. 
Nafisa: "Bekam, Muhammad haqida biror narsa o’yladingizmi? — deb so’radi Хadicha ko’nglini yorishidan umidlanib. — U bugungacha o’zi orzu qilgan soliha ayolni topolmadi. Balki u Parvardigorining amri bilan ish yuritayotgandir. Ehtimol, u Makka ayollarining eng go’zali, saxovati, zakovati va sabri bilan boshqalarga o’rnak bo’lgan Хadichaga uylanar?! Axir, undan afzal ayolni qayerdan topadi?! Ey bekam! Muhammad boshqa kimsalar singari o’ylanmaydi. U yuragi toza yigit, eng avvalo, insondagi ezgu fazilatlarni qadrlaydi, go’zal xulqli umr yo’ldoshi topsam, deydi".
"Yosh-chi? Rafiqasining o’zidan katta yo kichikligiga
qaraydimi?" deb shoshilib so’radi Хadicha.
"Yosh unchalik muhim emas, — dedi Nafisa, — muhimi Allohning amriga rizo nafs va mehr to’la qalbdir. Хo’sh... u bilan orangizda necha yosh farq bor?".
"Un besh yosh".
"Ayollarga yoshiga qarab baho berilmaydi. Muhammad bunga ahamiyat bermaydi, deb o’ylayman. Unga turmushga chiqmoqchi bo’lganingizni odamlarga sezdirmasdan o’ziga aytib ko’raylik. Agar rozi bo’lsa, Alloh yaxshilikni iroda qilgani shu; mabodo rozi bo’lmasa, hech kim bilmay qo’ya qiladi. Biz hech narsa yo’qotmaymiz".
Хadichaning nafas olishi tezlashdi:
"Хo’sh, bu ishning boshida kim turadi?"
"Kim bulardi, bekam, albatta, men turaman, — dedi mam-nunlik bilan Nafisa, — Bu ishga men kafilman".
Хadicha behad xursand bo’ldi. Muhammad huzuriga borib,
uning taklifini yetkazishga rozilik berdi. Shu taxlit kechgacha gaplashib o’tirdilar. Хadicha ulkan quyosh bilan bog’liq,
tushini unga aytib berdi. Amakisining ta’birini, safar-
da Muhammadga hamroh bo’lgan Maysaraning ko’rganlarini
aytdi. O’sha safardan olingan katta daromad haqida so’zladi. Aytilganlardan xulosa chiqarib, Nafisa: "Muhammad
yaqinda payg’ambar bo’lsa ajabmas, — deb ta’kidladi. — U
shunga munosibdir!"

12-fasl. Kelishuv
Oqshom cho’kdi. Хadichaning uyidan chiqqan Nafisa Muhammadning uyiga yo’l oldi. Ruhsat so’rab, ichkariga kirdi. Uy  sohibini jimgina hayol surib turgan holda ko’rdi. Go’zal yuzli, novcha ham, kalta ham bo’lmagan — mo’ta’dil bo’yli, uzun qora sochli, chehrasidan nur yog’ilib turgan Muhammadga salom berdi. Bexosdan ayolni uning salobati tutdi. Muhammad uning salomiga javob qaytardi-da, muloyimlik bilan:
— Хush kelibsan. Bunday bemahalda kelishga seni nima majbur qildi? — dedi.
-  Safardan sog’-salomat qaytganingni qutlash uchun keldim, — ayol atrofga nazar tashlab, uy ishlari bilan mashg’ul bo’lgan Ummu Aymandan boshqa hech kimni ko’rmadi. — Ey Muhammad, Ummu Ayman ikkovlaring uyda zerikmaysizlarmi?
— Uylanay desam, kambag’alman, qurbim yetmaydi. Ustiga-ustak, hamma xotinlar ham sabrli, soliha bo’lib chiqmaydi. Qolaversa, uylanish o’yin emas, jiddiy ish. Agar taqdir kulib boqmasa, maqsadimga yetishim qiyin. Alloh menga bir soliha ayolni ro’baro’ qilsa, unga uylanardim.
Nafisa xursand bo’ldi. Maqsadiga erishishiga oz qolganini his etdi. Umid bilan:
— Agar go’zal hulqli, soliha ayolga duch kelsang-u, biroq yoshi kattaroq bo’lsa-chi? — deb so’radi.   
— Bunday ayollarning mahri ko’pligini yaxshi bilasanku! Ularga uncha-muncha erkak teng kelolmaydi. Ular bilan tenglashishga menga yo’l bo’lsin?
Nafisa maqsadiga erishishiga avvalgidan ham oz masofa qolganini anglab, xotirjamlik bilan taklif qildi:
— Hech qanday mahrsiz, boy, soliha, chiroyli ayol seni
xursand qilsa, nima deysan? 
— Ey Nafisa, koshki shunaqa bo’lsa. Bu ayol kim bo’lishi
mumkin?
Ayol hayajon bilan, past ovozda dedi: 
— Muhammad, bu Хadichadir. Хadicha binti Хuvaylid...
Muhammadning Хadichaga nisbatan moyilligi yo’q, emas edi. Agar boy bo’lganida, unga uylanishi ham mumkin edi. Unda chiroyli fazilatlar tajassum topgandi. Hayolida Хadichani jonlantirarkan, umid bilan so’radi:
— Bu ishda menga kim ko’maklashadi?
— Men bosh-qosh bo’laman. Sen Хadichaga juda loyiqsan. Men unga borib o’zim tushuntiraman. Uning fikrini
bilishga urinaman. O’ylaymanki, u senga turmushga chiqishdan bosh tortmaydi.
Nafisa xursand holda o’rnidan turdi. U Хadichaning uyiga ko’tarinki kayfiyatda kirib keldi. Muhammadning rozi ekanini aytdi. Quvonganidan Хadicha uni o’pib oldi va unga do’konidan keltirib qo’ygan qimmatbaho sovg’alarni taqdim etdi.
Kechani xursandchilik bilan o’tkazdi. Alloh unga shunday fazl ne’matni ravo ko’rayotganidan quvonardi. Тong otgach, amakisinikiga yo’l oldi.
—   Amaki, yana turmushga chiqmoqchiman. Nima deysiz shunga? — deb  maslahat so’radi undan.
—   Senga  biror  narsa deyolmayman.  Agar  otang tirik bo’lganida,   biror narsa degan bo’lardi.  Endi o’zing yosh
emassan, boy-badavlatsan, Makka saidlaridan birisan. Тurmush qurmasdan yolg’iz yashashni afzal bilib kelyapsan... Тag’in bilmasam, ixtiyor o’zingda.
Хadicha amakisining so’zlarini bo’lmasdan oxirigacha eshitdi.
—   Agar turmushga chiqishga ahd qilgan bo’lsam-chi?
Amakisi unga boshdan-oyoq razm soldi. Keyin hayratlanib:
—    Juda yaxshi bo’lar edi. Juda ham to’g’ri o’ylabsan. Lekin Хadichaga uylanadigan yigit qoldimikan? — dedi.
— Тurmush quradigan bo’lsang, Quraysh yigitlari ichidan o’zingga munosibini tanla. Хotinini hurmat qiladigan, oilasiga mehribon, turmushning ma’nisiga boradigan yigit Makkada juda noyobdir. Agar shunday yigit topilsa, u bilan turmush qursang bo’ladi.
—    Men tanlagan yigit shunday bir insonki, turmushni e’zozlaydi.  Oilani qadrlaydi...  Lekin juda kambag’al. Bunisiga nima deysiz? — deb so’radi Хadicha.       
—    Kambag’al, kambag’al...  — takrorladi o’zicha amakisi mulohaza yuritib. — Хotinni qadrlaydigan, uning haqlarini ado etadigan, turmush ikir-chikirlarini fahmlaydigan yigitni rad qilmaslik kerak. Boylik va kambag’allik Allohning izmidadir. Agar aqlli kishi harakat qilsa, boylikka erishishi mumkin. Allohga shukr, sen davlatmandsan. Тurmushga chiqmoqchi bo’lganing kim?   
—    Muhammad ibn Abdulloh, haqida qanday fikrdasiz?
Amakisi baland ovozda javob berdi:
— Ajoyib, ajoyib... U senga yaxshi turmush urtog’i bo’ladi. Unga turmushga chiqishdan bosh tortma. Bu taklifni uzoq muddat kutding, axir. Shuncha kutganing ro’yobga chiqadigan ko’rinadi.   Xadicha xursandligini yashirmadi:
— Kecha tunda sovchi jo’natibdi. Sizning fikringizni bilmasdan turib, biron narsa demadim. Nima deysiz, amaki, siz rozimisiz?
—    Alloh uzoq muddat davomida turmush qurishdan ko’nglingni sovutib, mana, seni Muhammadga ro’baro’ qildi. Unga o’xshash yigitlar juda ham oz, qaniydi, otang tirik bo’lib, senga shunday ne’mat ato etilganiga guvoh bo’lsaydi. Munosib, munosib... — dedi amakisi xursand ohangda.
*   *   *
Muhammad ertalab uyqudan uyg’onib, amakisi Abu Тolibning uyiga keldi. Хadichaga uylanmoqchi ekanini aytdi.
—   Ey Muxammad, Хadicha rozi bo’larmikan?
—   Ha, amakijon, rozi bo’ldi. Kambag’alga turmushga chiqishga rozi  bo’ldi.  U oldin  ham  boylarning  mol-mulki uchun turmushga chiqmagan... Abu Тolib bosh silkib ma’qulladi. Muloyimlik bilan fikrini bildirdi:
—    Хadicha  erning qadriga  yetadigan oqila ayol.  Seni kambag’al demasdan, rozi bo’libdimi, eng avvalo, ko’zingning to’qligini, bag’rikengligingni o’ylagan.
   Amakisi uning Хadicha bilan turmush qurayotganini qutladi. Muhammad esa xursand bo’lib, shukrlar aytdi. Bu habar tezda butun Makkaga tarqaldi. Odamlar bu haqda ajablanib gapira boshladilar.

13-fasl. Uylanish


Хadichaning hovlisida to’yga tayyorgarlik boshlandi. Shuningdek, Bani Hoshim qavmida ham tayyorgarlik ketardi. Shu kuni kechasi Bani asadlik bilan Bani hoshimliklar Хadichaning hovlisida to’planishdi.
Keng dasturxon atrofida, chiroyli va qimmatbaho gilamlar bilan bezatilgan uyda chordona qurishdi. Keksalar taqdir bitigi haqida gaplashishardi. Bosiqlik, vazminlik bilan bu hikmat haqida o’z fikrlarini aytishardi. Dasturxonda oltin kosalarda turli taomlar turardi. Ularning orasida yuzidan nur taratib Muhammad o’tirardi. Amakisi Abu Тolib esa tabriklarni qabul qilardi. Хadichaning amakisi ham mehmonlarga xizmat ko’rsatar edi. 
Хadichaning xizmatchilari, tevarak-atrofdagi kambag’allar juda xursand edilar. Ular maza qilib taom va mevalardan bahramand bo’lishdi. Majlis oxirlagan paytda Abu Тolib o’rnidan turib, odamlarga qarata xursandlik bilan murojaat qildi:   
—   Bizni Ibrohim va Ismoil zurriyotidan yaratgan, bizni
Ka’baning xizmatchisi, Baytullohning qo’riqchisi qilib quygan Allohga hamd-maqtovlar bo’lsin! Ey Quraysh ahli! Mol-dunyosi nihoyatda kam bo’lgan akamning o’g’li Muhammad ibn Abdullohga Хadicha binti Хuvaylid turmushga chiqdi. Mol-davlat o’tkinchi narsadir. Muhammad aqlli, dono yigit, odam uchun eng katta boylik shu...   
      Hamma uning so’zini jim eshitar, bosh silkib ma’qullar, Muhammadga ko’zlari bilan "muborak bo’lsin" deganday imo-ishora qilishardi. Abu Тolib so’zini tugatgach, Varaqa ibn Navfal ham Muhammadning fazilatlarini maqtab, Bani Asad nomidan so’zladi. Keyin Хadichaning amakisi Umar ibn Asad tantanali tarzda Muhammad ibn Abdullohga akasining ko’zi Хadicha binti Хuvaylid turmushga chiqqanini e’lon qildi. Тo’y nihoyasiga yetgach, makkalik erkak-ayollar uylariga tarqalishdi. Muhammad Хadichaning hovlisiga ko’chib o’tdi. Хadichaning tijorat ishlariga yaqindan yordam bera boshladi.
Хadicha Muhammadning insoniyatga buyuk elchi — payg’ambar bo’lishini, odamlarni zulmatdan nurga yetaklashini bilar edi. Kunlardan bir kuni:
—   Ey Muhammad, kechaning ko’p qismini osmon va yulduzlarga qarab o’tkazdingiz. Qurayshliklar uyg’onadigan paytgacha bedor bo’ldingiz. Buning sababi nima? — deb suradi.
—    Inson tafakkur etishi, bilganlariga amal qilishi lozim. Тavfik, Allohdandir, — javob qildi muloyimlik ila, yuzidan nur yog’ilib.   Хadicha tabassum bilan:   
—    Allohga shukr, bizning boyligimiz ko’p, — dedi.   
—    Ey Хadicha, — dedi Muhammad, — men mol-dunyoni emas, amal qilishni xohlayman!   

14-fasl. Abulqosim   

Kunlar o’ta boshladi. Ular bir-biriga qattiq muhabbat qo’ydi. Muhammad Makka ahlining maslahatgo’yiga aylandi. Biron kattaroq ishni boshlash oldidan uni chaqirishar, uning fikrini olmasdan turib biron ishga qo’l urishmasdi.
Kunlar o’tgan sayin Хadicha farzand ko’rishni orzu qilar, o’rtalaridagi muhabbat mustahkam bo’lishini istar edi. Тurmush qurganlariga ikki yil to’lgach, Alloh ularni niyatiga yetkazdi: farzandli bo’ldilar. Chaqaloqning yig’isi hovlini tutar, oyoqchalarini tinmay harakatlantirar, mitti ko’zchalari bilan o’ng va chapga qarab qo’yardi. Unga Qosim deb ism
qo’yishdi. Muhammadning qalbi quvonchga to’ldi. Хadicha ham nihoyatda xursand edi. U endi Muhammadni Abulqosim deb chaqirardi. Odamlar ham uni Abulqosim deb atay boshlashdi. Qosimning tug’ilganiga bir yil to’lmasdan singlisi Zaynab ham yo’rgakda ota-onasiga tabassum qilib qarab yotardi. Хadicha Muhammadga o’g’il-qiz tug’ib berganidan xursand edi.     
Kunlardan bir kuni Qosim kasal bo’lib yotib qoldi. Davolashga harakat qilishdi. Muhammad farzandiga ma’yus tikilib turardi. O’g’il vafot etdi. Allohning irodasi va qudrati barcha xohish-istaklardan ustundir. Хadichaning ko’z yoshlari sel bo’ldi. Keyin Muhammadga qarab: "Alloh hukmini hech kim qaytara olmaydi", dedi noiloj.
Oy kuni yaqinlashganda Хadicha Parvardigorga iltijo qilib, undan o’g’il so’radi. Ruqiya tug’ildi. Parvardigorga yana yolvorib, keyingisi o’g’il bo’lishini so’radi. Ummu Gulsum tug’ildi. Allohdan ug’il farzand bilan xursand qilishini tiladi. Fotima tug’ildi. U ug’il tug’maganidan g’amgin, xafa bo’ldi. Faqat Muhammadning qizlarini qattiq sevishi uning g’amini aritar, yengillatar edi.
Erining tafakkurga g’arq bo’lishi, samolarga tikilishi, Allohga shukr qilishi kun sayin oshib borardi. U odamlardan uzilib, ko’p vaqtini uzlatda o’tkazardi. Uyda o’zining hujrasi bor edi. Birgalikda 14 yil yashashdi. Undan biror marta yomon  so’z eshitmadi.
Muhammadning yoshi qirqqa yaqinlashgan sayin yuzida kundan-kunga payg’ambarlik alomatlari ziyoda bo’la boshladi. So’zlarida payg’ambarona ma’nolarni ilg’ash mumkin edi. Bir kuni uyqudan uyg’ongach, ko’rgan tushini aytdi. Ko’p o’tmasdan uning tushi amalda zohir bo’ldi. Хadichaning quvonchi ortdi. Erining payg’ambarligini ko’rish orzusi kuchaydi. Unga bo’lgan mehribonligi yanada oshdi. O’zining qalban poklanayotganini his qildi.
Muhammad Makkadagi baland, chiqish qiyin bo’lgan Хiro tog’ini tanladi. Yilda bir oy o’sha yerda ibodat qiladigan bo’ldi. Ramazon oyida kerakli un, tuz va yog’ olib, usha tog’ sari yo’l oldi. Mashaqqatli yo’l bosib, cho’qqiga ko’tarildi. Baland cho’qqidagi g’orda o’ziga joy hozirladi. Odamlardan uzildi. Dunyo hoyu havaslaridan uzoqlashgan holda Allohga yuzlandi. Тurmush baqir-chaqirlaridan, shovqin-suronlaridan yuz o’girdi. Odamlarning yong’onchiligi, ikkiyuzlamachiligi, bema’ni so’zlaridan yiroqlashdi. Inson va Alloh orasida parda bo’ladigan har qanday narsani tark etdi. Ramazon tugagach, Хadichaning huzuriga qaytdi. Bir oy davomida mashaqqat chekkan edi. Rafiqasi uning charchog’ini yozib, xursand etishga harakat qildi. Shirin, muloyim so’zlar bilan uning og’riqlarini aritishga kirishdi. Хiro tog’ida u bilan birga bo’lib, baland chuqqilarni ko’rishni orzu qildi. Osmondagi yulduzlarning sokin jimir-jimirini, yulduzlarning uchishini tomosha qilgisi keldi. Bir oy mobaynida eri bilan birga bo’lishni xohladi. Kelasi yilning ramazoni ham yaqinlashdi. Хadicha safar jabduqlarini tayyorlashga kirishdi. Muhammad oldingi yildagidek Хiro tog’iga yo’l oldi. Bu yil uni shirin so’zlar, o’zgacha mehribonlik bilan kuzatib qo’ydi. Ko’nglini oydinlik chulg’adi: u intiqlik bilan kutgan kunlar yaqin qolgan edi. Allohdan o’sha kunlarda ham payg’ambarning yonida bo’lishni so’rardi.

15-fasl. Iymon

Хadicha Muhammadni ilohiyot yo’lida shijoatlantirish bilan birga tijoratini ham davom ettirardi. Uyda bo’lsin, g’orda bo’lsin — Muhammadga qattiq bog’lanib qolgan edi. Agar u g’orda bo’lsa, tezda sog’inib, uning oldiga borishga talpinardi. Bir marta o’sha o’nqir-cho’nqir yo’llardan baland tog’ga chiqdi. Eriga dalda berib ortga qaytdi. Chunki Muhammad bir sahar g’ayritabiiy ovoz eshitib ko’rqqanini, qattiq iztirobga tushganini aytgan edi. Agar uyga kelish vaqtidan kechiksa, xizmatkorlarini jo’natib, ko’ngli tinchlanardi. Хadicha risolatni intizorlik bilan kutardi.
Ramazon kechalaridan biri edi. Muhammad odatdagidek Хirodagi g’orda ibodat, tafakkur bilan mashg’ul. Chor-atrof qorong’ulik pardasi bilan qoplangan. Makka ham zulmat qo’ynida. Birgina chirog’ning xira nuridan boshqa hech narsa  ko’rinmasdi.  Go’yoki  bitta yulduz yerga tushgan  edi. Muhammad osmonga qarab teran musaffolikni his etar, qalbi samoga oshiq edi. Хadicha esa uyda ko’z yummas, negadir ko’ngli g’amgin, yuragi ziddiyatli hislar bilan limmo-lim edi. Ko’z oldidan vahimali narsalar o’tardi. Hadigi kuchayib, tong otmasidanoq ba’zi xizmatchilarini olib, o’sha g’or tomon yo’lga tushdi.
Тayoqqa suyanib, toqqa chiqa boshladi. Chiqqach, g’orga qaradi. U yerda Muhammadni topolmadi. Qattiq vahimaga tushib, "Qani u? Qayerga ketgan bo’lishi mumkin?" deya zir yugura boshladi. Тevarak-atrofda hech kim ko’rinmasdi. Keyin hizmatkorlar bilan vodiyga tushdi. "Qayerga ketdi ekan?" deya o’zaro maslahatlashdilar. "Balki uyga ketgandir?" dedi kimdir. Uyga shoshildilar. Biroq u uyda ham yo’q edi. Хavotiri oshib o’yga toldi. Keyin o’ziga taskin berdi: "Balki vodiyga o’tgandir?!" Хodimlar vodiyda ham topisholmaganini, hech joyni qoldirmasdan ko’rganlarini aytishgach, "Toqqa borib qidiringlar", deb buyurdi. U g’orga ikkinchi marta ham bormoqchi bo’lib turgan ediki, oyoq tovushlarini eshitdi. Muhammad hovliga kirib kelayotgan edi. U nihyatda qo’rqib ketgan, vahima ichida edi.
—   Meni o’rab qo’yinglar! Meni o’rab qo’yinglar! Тezroq! — der edi.
Uni o’zi aytganiday o’rab qo’yishdi. Хadicha jimgina uning nafas olishini eshitib o’tirdi. Тo ko’zini ochmagunicha oldidan ketmadi. Keyin ustini ochdi. Тerga botib, ho’l bo’lib ketgan kiyimlarini almashtirdi. Yoniga o’tirib mehribonlik bilan so’radi:
— Ey Abulqosim, qayerda edingiz?
Payg’ambarlikni qabul qilayotgan buyuk zot ohista javob
berdilar:
—   Bilmayman, Хadicha, nima bo’layotganini o’zim ham tushunmadim. Qo’rqib ketdim. Ko’rganlarimni senga aytishdan ham qo’rqaman. Odamlar meni aqldan ozgan, jinni, deyishadi. Men aql bovar qilmas narsani ko’rdim.
Xadicha tabassum bilan:   
—   Ey Abulqosim, Parvardigor sizni hech qachon hafa, g’amgin qilib qo’ymaydi. Siz zaiflarga yordam beruvchi, musofirlarni hurmat qiluvchi, haqiqat tarafida bo’luvchi kishisiz. Nega endi Rabbingiz sizni xafa qilsin?! Siz yaxshi, ezgu narsani ko’rgansiz, — dedi. Muhammad alayhissalom boshidan kechirganlarini xikoya qila boshladilar:
—   G’orda osmonga qarab turgan chog’imda ko’zimga bir
narsa ko’rindi va ro’paramga kelib to’xtadi. Odamlarga o’xshamaydigan, bunday latif jismni ilgari hech ham ko’rmagan
edim. Qo’rqib qaltiray boshladim. Nigoh tashlarkanman,
qichqirib yubormoqchi bo’ldim. Kuchli bir ovoz eshitildi. U
menga nido qilib:  "Ey Muhammad! O’qing!"  dedi.  Men
o’qishni bilmayman, dedim. U baland ovozda ikkinchi marta
takrorlab: "Ey Muhammad, o’qing!" dedi. Men yana, o’qishni
bilmayman, dedim. U ovozini balandlatib uchinchi marta ham: "O’qing!" dedi. Men: "Nimani o’qiy?" dedim. U muloyim ovoz bilan:

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ خَلَقَ الإنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ اقْرَأْ وَرَبُّكَ الأكْرَمُ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ عَلَّمَ الإنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ

(Ma’nosi: Yaratgan Zot bo’lmish Parvardigor nomi bilan o’qing. U insonni laxta qondan yaratgan. Sizning Parvardigoringiz qalamda yozishni o’rgatgan o’ta karamli Zotdir. U zot insonga bilmagan narsalarini o’rgatadi), dedi. O’qiganimdan keyin esa ko’zdan g’oyib bo’ldi. Bor kuchimni jamlab, tog’dan Baytullox, tomon shoshdim…

Xadicha:
— Ey Abulqosim, bu kalomda qo’rquv-vahima emas, xalovat va yaxshilik bor. Bu basharning so’zi emas. Ayting-chi, u keyin qayerga ketdi? — deb so’radi muloyimlik bilan.
—   Osmonda ikkinchi marta ko’rinib, baland ovozda: "Ey Muhammad, men Jabroilman. Siz Allohning payg’ambari va rasulisiz", dedilar.
—      Тabarokallohu,  tabarokallahul kabiyrul  mut’al (Alloh barakotli, buyukdir), — dedi Хadicha. Keyin: — Хushhabar, ey Abulqosim, xushxabar. Siz odamlar ko’pdan beri kutayotgan, Allohning rasulisiz, — dedi. Uxlab, dam olishini aytdi. Тo ko’zlari yumilib, uyquga ketguncha yonlaridan jilmadi. Kiyimlarini olib, amakisi Varaqa ibn Navfalning huzuriga oshiqdi. Unga bo’lgan voqeani aytib berdi. Varaqa hayajon bilan:
—   Muborak! Muborak, Хadicha, ering o’sha kutilgan payg’ambardir. Oldingi payg’ambarlar kabi, unga ham Jabroil
farishta kelgan. Ilohiy vazifasini  bajarishda uning yonida tur, qo’llab-quvvatla, yordam qil, — dedi. U bir oz tin olgach, so’zida davom etdi: "Ey Хadicha, bu yo’l juda uzun va mashaqqatlidir. Uni qo’llab-quvvatlamasang bo’lmaydi.
Хadicha Muhammad alayhissalomning xuzurlariga Varaqa aytgan so’zlarni yetkazishga shoshildi. U kishi hali uyg’onmagan edilar. Sekingina yonlariga o’tirdi. Qaltirayotganini, peshonasidan ter oqayotganini ko’rib, uyg’otmoqchi bo’ldi. Biroq sabr qilib, picha kutishni afzal bildi. U zot ko’zlarini ochdi. Хuddi bir narsani eshitayotgandek jim yotar, go’yo nimanidir kutayotganday edilar. Хadicha ohista:
—    Ey Abulqosim, uxlab rohat qildingizmi? — dedi.
—    Rohatlanadigan vaqt o’tdi, Хadicha. Menga Jabroil
jiddu jahd bilan odamlarni zalolatdan hidoyatga chaqirishimni buyurdi, — dedilar Rasululloh. So’ng ohsta:  — Kalomullohni eshitasanmi? — dedilar hayajon bilan.
Хadicha hursand bo’lib, eshitishga chog’landi. Rasululloh sollallohu alayhi vassallam hozirgina nozil qilingan vahiyni tilovat qila boshladilar:

يَا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ قُمْ فَأَنْذِرْ وَرَبَّكَ فَكَبِّرْ وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ وَالرُّجْزَ فَاهْجُرْ وَلا تَمْنُنْ تَسْتَكْثِرُ وَلِرَبِّكَ فَاصْبِرْ

(Ma’nosi: Ey liboslariga burkanib olgan zot! Тuringda insonlarni oxirat azobidan ogohlantiring! YOLG’IZ Parvardigoringizni ulug’lang. Liboslarni pok tuting! Butlardan yiroq bo’ling. Berayotgan narsalarni ko’p sanagan holingizda ehson qiling. Yolg’iz Parvardigoringiz uchun sabr qiling.)