Malika so’radi: Hazrat Havvo Raziyallohu anhodin 16 payg’ambar qaysi oyda va qaysi kunda vujudga kelib, necha yil umr ko’rib vafot etdilar?
Donishmand aytdi: Avval Hazrat Odam alayhissalom. Muharram oyining Jum’a kuni choshgoh vaqtida badanlariga jon kirdi. Yana Muharram oyini o’n biri Jum’a kuni vafot etdilar. Shis alayhissalom Muharram oyining o’ni Jum’a kuni choshgoh vaqtida vujudga kelib, Momo Havvoni emdilar. 912 yil umr ko’rib rabbiul avval oyini 12 si Jum’;a kuni vafot etdilar. 3. Idris alayhissalom Idi Qurbon oyini 10 Dushanba kuni oftob chiqar vaqtida vujudga kelib, 450 yil umr ko’rib, Muharram oyini 10 Yakshanba kuni Behishtga kirdilar. 4 Hazrat Yunus payg’ambar"¦10 Dushanba kuni vujudga kelib, 750 yil umr ko’rdilar. Muharram oyining o’n biri Yakshanbasida vafot etdilar. 5. Hazrat Nuh nabiyulloh Mulkoni o’g’li, Mulko Qaylini, Qayl Minu shayxni o’g’li. Ul Ahnuhni o’g’li.Ahnuh Hazrat Idris payg’ambarni o’g’li. Hazrat Nuhni onalari Mastura erdilar. Muharram oyining o’n ikkisi Dushanba kuni vafot topdilar. 6.Hazrat Dovud alayhissalom Rajab oyining o’n ikkisida Shanba kuni vujudga kelib 100 yil umr ko’rib Idi Qurbon oyini 27 sida rixlat etdilar. 7.Sulaymon payg’ambar Dovud payg’ambarni o’g’illari. Muharram oyining o’n beshida vujudga kelib bir yuz yetmish yil umr ko’rdilar. Rabbiul avval oyi oxirgi Shanba kuni vafot topdilar. 8. Zikriyo payg’ambar. Ramazon oyini yigirm,asi Shanba kuni vujudga kelib uch yuz yil umr ko’rdilar. Yana Ramazon oyini to’qqizi Jum’a kuni vafot topdilar. 9. Ibrohim alayhissalom Ozarni o’g’li. Rabbial avval oyida Dushanba kuni vujudga kelib yuz yil umr ko’rib, Idi Qurbon oyini yettisida vafot topdilar.Marqadlari Hamid shahrida turur. 10. Hazrat Ismoyil payg’ambar, Ibrohim payg’ambarning o’g’li Rabbial avval oyini o’n ikkisi Shanba kuni vujudga kelib bir yuz to’rt yil umr ko’rib, Ramazon oyini o’nida Jum’a kuni vafot topdilar. 11. Is’hoq payg’ambar. Muharram oyini o’nida Dushanba kuni vujudga kelib bir yuz to’rt yil umr ko’rib, Idi Qurbon oyining o’n beshida Dushanba kuni vafot etdilar. 12. Ya’qub payg’ambar, Is’hoq payg’ambarning o’g’li Rabbial avval oyining o’n beshi Seshanba kuni vujudga kelib, bir yuz yigirma yil umr ko’rib, Muharram oyining o’nida Jum’a kuni vafot etdilar. 13. Hazrat Yusuf, Ya’qubni farzandlari Rajab oyini beshida Jum’a kuni vujudga kelib, bir yuz oltmish yil umr ko’rib, yana Rajab oyini ikkisida Shanba kuni vafot etdilar. 14. Shuayb alayhissalom Safar oyining Shanba kuni o’nida vafot etdilar. 15. Hazrat Muso alayhissalom Imronning o’g’li Rajab oyini yettisida Jum’a kuni vujudga kelib, bir yuz yigirma yil umr ko’rib, yana Rajab oyining o’n beshida Jum’a kuni vafot etdilar. 16. Hazrat Iso alayhissalom bepadar erdilar. Onalari Maryamdur. Muharram oyining o’n beshida Yakshanba kuni vujudga kelib, sakson yil umr ko’rdilar. Rajab oyining yettisi Payshanba kuni Osmonga chiqib ketdilar. To Qiyomatgacha tirikdur. 17. So’ng azon Hazrat Muhammad salallohu alayhi vasallam Abdullohning o’g’li Rabbial avval oyini o’n to’rti Dushanba kechasi nisbi shabda vujudga kelib,oltmish uch yil umr ko’rib, Rabbial avval oyining o’n ikinchisi Dushanba kuni kun chiqardin ilgari olami boqiyga rixlat etdilar.

Malika so’radi: Ahli Behishtni sifati na turur?
Donishmand aytdi: Har ahli Behishtni joyi bir g’ishti oltindin, bir g’ishti kumushdin, bir g’ishti la’ldin, toshlari marvariddin, giyohlari za’farondin, mevalik daraxtlar : ba’zisi katta tanasi oltindin, shoxlari kumushdin, la’l-javohirotdin qiling’on. Barglarini biri oq, ba’zisi ko’o, ba’zisi sariq, ba’zisi yashil rang — barang turlik tovusning qanotiga o’xshar. Har qaysi mevadin harchand yegan birla ado bo’lmas. Ezilib ketmas, qaysi mevadin xohlasa, hozirdir. Har Behishtni ariqlarida sutdin oq, asaldin shirin sharbatlar oqib turur! Ahli Behishtni uyi yetmish turlik saroy, hammasini oltindin, la’lu javohirotlar birla murosaa qililg’on. Har saroyning kattaligi bir oylik yo’ldur. Har saroyda ming hujra, har bir hujrada ming bir taxt, har taxtda ikki ming turlik bisot, ikki ming turlik yostiq, har hujrada yetmish ming hur, har hurni egnida yetmish qavat xulla, boshida toj, qo’l qovushtirib tururlar. Agar ul hurlarning birining tirnog’I bu dunyoga tushsa Mashriqdin Mag’ribgacha ravshan bo’lur.
Malika so’radi: Daraxti To’bo (Ulug’)ni sifati na turur?
Donishmand aytdi: Daraxti To’boni Xudoyi taolo Behishtda ofarida qilg’on. Hazrat Muhammad SAV ni manzillaridir. Shoxlari oltindin turur. Har shoxida va har bargida farishtalar qo’nib hamdu sano ayturlar. Har shoxini uzunligini bu shoxdin yana ul shoxga uchub borganda topar. Soyasiz hech yeri yo’qtur, ostida ikki chashma border. Biri Salsabil va biri Zanjabil, tagi qizil yoqutdin, giyohlari za’farondin, sangrezlari marvariddin, anda hamma Behishtlar jam’I bo’lib o’ltururlar. Har qaysilari bir Buroqni egarlab tutub turg’aylarkim: Ey mo’minlar, Xudoyi taolo sizlarga salom aytdi. Ba’daz salom, bu Buroqni minib mani mehmondorlig’imga kelsun deb, amr qildi, degaylar. Mo’minlar ul Buroqni minib osmonga chiqqaylar. Boshlariga bulutlar soya qilib borgaylar. Shavq ul Jnnat degan maqomda mehmon qilg’ay. Sharobu Antohuro ichib kuno — kun laziz taomlar yeb, ul yerda Alloh taoloni jamolini ko’radilar. Payg’ambarlar, avliyolar, saolihlar va mo’min bandalar ayturi: Bizlarga Xudoyi taoloni jamolidin o’zga rohat — farog’at va ne’mat darkor emas, deb. Nehish ne’matlarini yemay mastu musag’raq (kulishib
 Bo’lib hech nimarsalarga xohish qilmagaylar. Payg’ambarlarga, avliyolar, solihlar va porsolar xoh eru xoh mazlum bu dunyoda kasal bo’lib ranj tortib har nechuk baloga sabr qilsalar Behishtda sad chandon farog’atu ayshu ishratga mashg’ul bo’lur!

Malika so’radi: Kavsar degan na turur?
Donishmand aytdi: "œKavsar degani andoq katta havzadurki, Xudoyi Taolo Behishtda ofarida qilibdur. "œQur’oni sharif"da xabar beribdurki: Qavlahu Taolo inna a’toynaaka al — Kavsar!" Havzi Kavsarni farishtalar boshida ko’tarib yurib, Behisht xalqini hammasiga suv berurlar. Ani suvi gulobdin ravshan va sutdin oq, asaldin shirin, musdin sovuq. Ani kattaligini Xudoyi Taolodin o’zga hech maxluq bilmas! Atrofi oltundin, hamma sangrezalari marvariddin va loyiqasi yipordin va kofurdin va za’farondin. Aytibdurlarki: "œHavzi Kavsar Arshni labidin chiqib, Jannat ul Firdavsga oqar debdurlar. Oqsa kishini olib ketmas va g’arq bo’lmas! Xush avoz jonivorlar faseh zabon birla Hazrat Muhammad Mustafo SAV ni munoqabatlarini ayturlar. Farishtalar nido qilurki: "œEy ahli Behishtlar, endi sizlarga o’lim yo’q va kasal bo’lmoq yo’q! Bu rohatu farog’at va ne’matlarda zavol yo’q! Hamma ushbu qism Jovud turg’aysizlar degay! Mo’minlar Xudoyi Taologa shukuri bistor ayturlar. Andin keyin zikr va tasbehga mashg’ul bo’lib, rohatu farog’at birla o’lturgaylar!".

Malika so’radi: Sirot ko’prigi nechuk turur?
Donishmand aytdi: Sirot andoq narsadurki, yetti Do’zax ustida ko’prikdur! Hamma xalqni Sirotdin qo’ymaslar. Ammo sirot uch ming yillik yo’ldur. Har yili bu dunyoni uch yuz oltmish yili birla barobardur. Ming yillik yuqori, ming yillik rost yurar, ming yil pastga tushar. Qildin ingichka, qilichdin tez! Xudoyi Taolo nido qilurki: "œEy farishtalarim, gunohkorlarni, ya’ni Shayton yo’liga kirganlarni, munofiqlarni haydanglar!" Haydarlar, ayog’lari kesilib, boshlari pastga, ayog’lari yuqori bo’lib, Do’zaxga ketarlar. Yana bir guruh Sirot ko’prigiga qadam qo’yarlar. Ayog’lari kesilib, qo’li birla ushlab, bag’ri birla sudralib, darmonda bo’lib, Do’zaxga ketarlar. Ba’zisi o’tluq Do’zaxga tushar va ba’zisi badbo’yga tushar. Har qaysi toifa gunohkorlarni o’z a’moliga boqib azob qilurlar. Ammo payg’ambarlar, avliyolar, shahidlar va hojilar solih — mo’min bandalar ko’z ochib yumguncha o’tib ketarlar.

Malika so’radi: Do’zax necha turur? Har qaysisini oti nimadur? Nimadin ofarida qilinibdur? Nechuk toifalardin Do’zaxga ketarlar, nechuk azoblarga giriftor bo’lurlar?
Donishmand aytdi: "œJami farishtalar Do’zaxning haybatidin titrarlar. Xudoyi Taoloni g’azabidin qo’rqub faryodu nolavu zori qilib,tavbavu istig’for ayturlar. Odam farzandi bu dunyoda Qiyomat voqeasidin g’ofildurlar. Hamisha g’aflat birla ishga mashg’ul bo’lib, umrini bekor o’tkazurlar. Ammo bir kuni Hazrat Muhammad Mustafo SAV Hazrat Jabroyilga aytdilar: "œYo birodar, yetti Do’zaxni voqeasini menga bayon qilib bering." Dedilar. Hazrat Jabroyil alayhissalom aytdilarkim: "œYo Muhammad, avvalgi Do’zaxni Hoviya derlar. O’tdin yaratilibdur. Ming yil qizitdilar qizil bo’ldi. Bu Do’zaxning kattaligi besh ming yillik yo’l turur. Ming vodiysi bor — o’tdin. Har vodiyda ming sanduq, har sanduqda ming turluk azoblar bor. Agar ul Do’zaxdin ignaning ko’zidek teshik ochilsa, bu dunyoni Mag’ribdin Mashriqqacha qo’ymay kuydirur. Bu Do’zax shunday toifani joyidurki, namozu ro’za tutmagan, shariat qonun — qoidalarini bajo keltirmaganlar joyidur. Ikkinchi Do’zaxni Lazo derlar. Xudoyi Taoloning g’azabidan ofarida qilinibdur. Bu Do’zax to’rt yuz yillik turur. Uning ming vodiysi bo’lib, har vodiyda yetmish ming qal’a, har qal’aning og’zi birla barobar chayonlari, kattaligi ulkan tog’lardek zaqqumlarni Do’zax ichida pur qilibdur. Agar odamga ta’sir qilsa, to Qiyomatgacha dardi past bo’lmas. Agar biri dunyoga kelsa, ani zahri achchiqligidan dunyo yuzidagi narsalar nobud bo’lur! Bu Do’zax avval ul toifa odamlar joyidurki, takabburlik qilib hamma odamlardin o’zini yaxshi qilib, musulmonlarni, yetim, faqir bechoralarni ko’ngliga ozor bergan, dodu adl birla qilmay, pora birla arz so’ragan podsho, qozi va muftiylar joyidur. Uchinchi Do’zax Saqar derlar. Kattaligi uch ming yillik yo’ldur. Bu Do’zax ichida uch ming choh turur, hammasi qon — yiring — najosat birla to’lfirilgan. Agar bir katta tog’ni solsa, ming yilda tubiga tushar. Agar bu Do’zaxdin bir pora najosat bu dunyoga tushsa, jami hayvonot va odamiylar ani badbo’yligidan tirik qolmas. Hamma Do’zaxlar oxirisa sarpo’shi bordur. Agar og’zi ochiq bo’lsa, hamma olam xarob bo’lur. Bu Do’zax andoqlar joyidurkim, bu dunyoda mol topib, zakot bermagan bo’lsa, Xudo yo’lida sarf qilmagan, yetim, bevalarga xayru- ehson qilmagan, sarobga, zinoga va fohisha ishlarga sarf qilgan kishilarning joyidur!
  To’rtinchi Do’zaxni Sa’ir derlar. Ani kattaligi o’n ikki ming yillik yo’ldur. Ani ichida ming shahr bordur. Har shaharda ming tog’ — hammasi muzdin. Bu Do’zax sovuqligidan zarrachasi bu olamga chiqsa, hech jondor tirik qolmagay. Bu andoqlarni joyidurki, bu dunyoda zo’rlik bilan musulmonlarni molini olib, madrasa, masjid va imorat qilgan, faqir — yetimga zulm qilgan, kishi haqiga xiyonat qilganlarni joyidur!
  Beshinchi Doz’axni Jahannam derlar! Kattaligi ming yillik yo’ldur. Bu Doz’axda yetmish ming qism shamol bordur. Agar bu olamga igna ko’zidek teshik ochilsa, tog’larni, daraxtlarni uchirib, odamu hayvonlarning hech nimarsani qo’ymay uchirib ketar. Ammo og’zi mahkamdur. Bu andoq kishilarni joyidurki, zino va sharobxo’r, ya’ni haromxo’r, ota — onasini, qarindoshlarini, hamsoyalarini ko’nglini og’ritib kishilarni aybini oshkor qilib, tavba qilmaganlarning joyidur.
  Oltinchi Do’zaxni Sijjin derlar. Kattaligi o’n ming yillik yo’ldur. Hammasi qorong’u. Bu dunyoga ul Do’zaxdagi ilonlardin biri kelsa, ani haybatidin hamma narsalar nobud bo’lur. Agar bir zarra qorong’ulik bu dunyoga kelsa, hamma olam qorong’u bo’lur. Ammo og’zi mahkamdur. Bu andoq kishilarni joyidurki, bu dunyoda namoz o’qiydur, ro’za tutmaydur. Shatranj (qimor), surnay va karnay, ya’ni xilofi sha’riy qilganlarni joyidur.
  Yettinchi Do’zaxni Hutama derlar. Kattaligi to’qqiz ming yillik yo’ldur. Hamma Do’zaxlardin muni issiqligi, azobu uqubatlari yuz ming hissa qattiqdur. Bu Do’zax shundoqlar joyidurki, omonaga xiyonat qilur, er — xotin bir —birini hurmat qilmay izo va ihonat qilur. Mol topib, haromga sarf qilur. Benamoz, sharobxo’rlar birla hamsuhbat bo’lurlarni joyidur. Bu Do’zaxlarni Xudoyi Taolo qahru g’azabidan yaratibdur. Bu yetti Do’zax tabaqa yerning ostidadur".

Malika so’radi: "œXudoyi Taolo olamda necha martaba odam yaratdi?"
Donishmand aytdi: "œAvvalgi martaba yigirma to’rt lak el , - ddi. — Ul zamonda ikki guruh xalq bor edi. Biri odamiy, biri dev! Devning erkaklarining tanasi po’latdin, urg’ochisini tanasi ruhdin. Bu ikki guruhning biri gavparast, biri kunparast edi. Qadlari ming gaz, yemishlari bug’doy erdi. Bir mahal taom yer edilar. Kechayu kunduz yalang’och yurar erdilar. Xotinlari 15 yilda bir tug’ar edi. Umri ikki mingga yetib yashar edi. Yana bir guruh xalq tanasi kumushdin erdi. Bo’ylari ming gaz. Liboslari qayin daraxtining po’stidin, yemishlari bug’doy, xotinlari ikki egiz tug’ar erdilar. Dunyo ishini qilmadilar. Oxirat ishini qilib Hazrat Muhammad Mustafo SAVni dinlarida, imom A’zamni mazhablarida kalimayi shahodat aytur erdilarki Muhammad Rasululloh oxiri zamonda vujudga kelib, payg’ambari oxiri zamon bo’lurlar! Osmonda muqarra farishtalar: Jabroyil va Mikoyil, Isrofil va Azroyildur. "
Payg’ambari oxiri zamonni to’rt yorlari : Avval Hazrat Ali Raziyallohu anhum deb bilur erdilar. Vatqiki o’lsalar o’luklari g’oyib bo’lur erdi. Ammo umrlari uch ming yoki to’rt mingga yetib yashar erdilar. Vaqtiki qarn tamom bo’ldi bu ikki toifa ham foniy bo’ldi.
Malika so’radi: Ikkinchi martaba necha yildur?
Donishmand aytdi: O’n olti lak yigirma ming yildur. Musulmon devlar bor erdi. Bo’yi ming gaz. Erkaklarini tanasi qizil la’ldin; xotunlarini tanasi gavhardin erdi. Bug’doy yaprog’larini qurutib kiyim qilib kiyar erdilar. Yemishlari xurmo erdi. O’n besh ming, yigirma ming umr yaprog’ va yog’ochdin uy qurib, o’lturur erdilar. Dinlari Hazrat Muhammad Mustafo SAVni dini erdi, Hazrat imom A’zamni mazhablarida erdi. Ya’ni ikki toifa erdilar. Birlari din ishini qilar, ikkinchisi atrofda podshohlik qilur erdilar. Vaqtiki o’lsalar yalang’och yerga dafn qilur erdi. Bu qarn ham tamom bo’ldi, bular ham foniy bo’ldi.
Malika so’radi: Uchinchi qarn necha yildur?
Donishmand aytdi: O’n ikki lak yigirma ming yildur. Bu qarnda yigirma ming turluk katta jonivorlar yaratdi. Xudoyi Taolo o’z qudrati birla tamomi olamga tarig’ to’ldirdi. Farmon qildiki: Ey, jonivorlar, bu tariq sizlarning yemishingizdur. Shul tariq qachon ado bo’lsa, o’shal vatqda o’lasizlar! Dedi. Jonivorlar to’qqiz lak yil tariqni yedi, qaradiki, oz qolibdur. Yana uch lak yil ko’proq yedi, andin so’ngra o’n olti ming yilgacha besh kunda bir donadan yedi. Vaqtiki bir dona qolibdur, ul donani to’qqiz ming yilgacha og’zida ko’tarib yurdi. Oxiri yedi va shul zamon o’ldi.
Malika so’radi: To’rtinchi martaba necha yildur? Bu martaba nechuk toifalar bor erdi?
Donishmand aytdi: Sakkiz lak yigirma to’rt ming yildur. Bu marotaba otlar birla obod erdi. Andin Odam Asni anosini arba’din, ya’ni: suv, havo (shamol), tuproq, o’tdin olib Makkayi muazzamada ofarida qildi. Andin so’ngra Hazrat Odamni chap yonlaridan Momo Havoni yaratdi. Bularni avlodlari bu olamga yoyilib, to Qiyomatgacha yer yuzida, bularni adadini Xudodin o’zga kishi bilmas!
             
           

Malika so’radi: Arshni kattaligi qancha bordir?
Donishmand aytdi: Xudoyi Taolo Arshga o’n sakkiz ming burj, burjida hazor rukn paydo qildi. Har ruknda hazor kungira, har kungirada o’n sakkiz ming qandil, har qandilga yetti tabaqa yerni qo’ysalar bir dona tarig’i qo’yg’ondek ko’rinur. Xabarda keltirubdurlarkim, Shamoyil degan farishta Xudoyi Taologa arz qilibdiki: "œIloho, ruxsat besang, Arshni ziyorat qilsam!?" Farmon bo’ldiki: "œZiyorat qil!" deb.
  Shamoyil Arshni atrofida kecha kunduz dam olmay ming yil uchti, ammo qanotlari to’kildi. Yana Xudoyi Taologa murojaat qildi. Yana qanot berdi, yana ming yil uchti. Boz Xudoyi Taologa murojaat qildiki: "œEy bor Xudoyo, Arshni necha marotaba ziyorat qildim?" Xudoyi Taolodin farmon bo’ldiki: "œEy Shamoyil, bir ko’ngurasidin yana bir ko’ngurasiga yetmading." Xudoyi Taolo Arshni har burjida to’rt yuz ming farishta yaratdi. Sakkiz saf bo’lib tururlar. Bu safdin yanagi safning orasi besh yuz ming yillik yo’ldur. Har safda uch yuz ming farishta boshlari Arshda, oyoqlari yetti tabaqa yerning ostida. Bu farishtalarning kattaligi bir qush uchsa, ming yilda o’ng qulog’idan chap qulog’iga yetmagay. Bu farishtalarni boshi guhardin, ba’zisini boshi yoqutdin, mo’ylari za’farondin, badanlarini nisfi o’tdin, nisfi muzdin. O’t muzga asar qilmas. Ular hamisha tasbeh va tahlil ayturlar. Yana to’rt yuz ming farishta yaratibdur, odam suvratida, kattaligini haddi yo’q. Boshlari Arsh ustida, kaftlari Arshni tubida, oyoqlari Taxt — as — Sirroda yursa, har qadamlarini miyonasi yetti yuz yillik yo’l turur. Xudoyi Taolodin ul farishjtalarga farmon bo’ldi: "œArshni to’rt burjidin tutib ko’taringlar!" deb. Bu farishtalar onhama zo’r qilurlar, yana ko’tara olmaslar. Xudoyi Taolodin yana farmon bo’lur: "œEy farishtalar, osmonu zamindagi nimarsalarning quvvatini sizlarga berdim!" Onhama zo’r qilurlar, yana ko’tara olmaslar. Xudoyi Taolodin yana farmon bo’lur: "œAytinglar bu kalimani: "œSubhonallohi va alhamdulillohi va La Ilaha illollohu vallohu Akbar! Vala havla, vala quvvata illo billohil aliyul aziym! Moosho allohu kano va mo lam yakun!". Alloh har bir aybdin va nuqsondin pokdur. Va Alloh Taologa hamdu sanolar bo’lsin. U yakkayu yagonadir. Faqatgina o’zi ibodatga loyiq zotdur va Alloh ulug’ur. Va hech bir iloji yo’qki, Alloh oldida gunohkor bo’lmaslikka, agar uning o’zigina yordam bersagina gunohsiz bo’ladi banda. Ulug’ bo’lgan Alloh kuchlidur va nimaiki xohlasa bo’ladi va nimaiki xohlasa bo’lmaydi" , deb farishtalar Arshni ko’tardilar. To Qiyomatgacha tasbehlari shuldur.

Malika so’radi: "œKursini kattaligi qanchadur?"
Donishmand aytdi: "œKattaligi shunchadurki, "œKavlahu Taolo vasi’a kursiyuhus samovati val Arzi", ya’ni tabaqa eru etti tabaqa osmonni arosicha bordur!"
Malika so’radi : "œArshu kursidin keyin nimani yaratdi?"
Donishmand aytdi : "œYakshanba "œLavhul qalam"ni yaratdi. Qizil la’ldin. Kattaligi o’n yillik yo’ldur . Xudoyi Taolo farnon qildikim : "œEy qalam, "œLa Ilaha illollohu Muhammadur Rasululloh"ni savobini bitigin deb. Kalimayi Sharifni to’rt yuz yilda bitib bo’ldi. Arsyni ostida bir dona marvarid yaratdi. Andin "Lavh ul mahfuz"œni bino qildi. Kengligi va uzunligi ming yillik yo’ldur. Atrofida qizil yoqutdin xat bitiklik turur , hoshiysi zabarjaddin . Lavhni boshi Arshga payvastdur .Xudoyi Taolodin farmon bo’ldiki : "œEy Qalam , bitgil mani ilmimni , y’ni ofarida qilgon nimarsalarimni Qalam "œLavh ul mahfuz "ga . Xudoyi Taolo Qiyomatgacha bo’lodurgon yaxshiliq va yomonliq .hamani rizqini , taqdir azalda bitdi ."

Malika so’radi: Osmonni qaysi kuni ofarida qildi? Har qaysi osmonni oti nimadur? Ranggi nechukdur, har osmondagi farishtalar nima ish qilurlar? Ulug’larini oti nimadur? Har qaysi osmonda nechuk tasbeh aytilur?
Donishmand aytdi: "œXudoyi Taolo avval Hazrat Muhammad SAVni nurlarini yaratdilar. Va ul nurga nazar birla qaradi, daryoyi azim bo’ldi. Ul daryodin bir tutun chiqib yetti pora bo’lib erdi. O’shal yetti pora tutundin Dushanba kuni yetti tabaqa osmonni ofarida qildi,bir-birini ustida muallaq turur!Avvalgi osmonni Rafiqo derlar.ko’k zumariddin.Farishta andog’ ko’pdurki,kaftcha yer holi emas.Ba’zilar qiyomda,ba’zilar sujudda.Tasbehlari:"Subhona zi-l-mulku val malakut!",ya’ni Alloh barcha ayblardin pok,u podshohlar egasidir!Ulug’larni birinchi oti Ismoil,biri Ra’ud bulutga va yamg’urga muaqqildir.Avvalgi osmondin ikkinchi osmonni orasi besh yuz yillik yo’ldur.Ikkinchi osmonni Arfilun derlar.Farishtalari kumushdin,avvalgi osmondin farishtalaridin ikki hissa ko’pdur.Hammalarini tasbehlari:"Subhona zi-l-izzati val a’zimati va qudrati va kibriyon val jabbaruvt".Alloh pok bo’ldi.U izzat va azamat hamda kuch-qudrat,ulug’lik va tengsizlik Egasidir.Bularni ulug’ini oti Zukoyil,nisfi o’tdin,nisfi qordin,bu tasbehni ayturlar:"Subhona man allafa bayn-as salji van nari",ya’ni "œPok parvardigoro kimniki do’st qilsa,qor va olov o’rtasida ham saqlaydi".
  Ikkinchi osmon bilan uchinchi osmonni orasi besh yuz yillik yo’ldur. Uchinchi osmonni Qulzum derlar, qizil yoqutdindur. Osmondagi farishtalarni adadini Xudodin o'z’a kishi bilmas! Tasbehlari: "œYo xayyu yo qayyumu yo xannon yo mannon yo subxoonu yo burxonu yo g'u’ronu yo musta'o’u yo badi'u’ samovoti val arzi yo zualjaloli", ya’ni "œEy tirik zot, ey doimo tiriltiruvchi zot, berguvchi zot, ey manno qiluvchi zot, ey pok zot, ey hujjat qiluvchi zot, ey gunohni kechuvchi zot, ey yordamchi zot, ey yeru osmonlarni yaratuvchi zot, ey ulug’lik Egasi" ya’ni Alloh barcha ayb va nuqsonlardan pokdur, u podshohdur va hamisha tirikdur, hech qachon o’lmaydi!", ulug’larini oti Kaykovus, tasbehi: "œSubhonal malik — ul hayyallazi layamutu!", ya’ni "œShunday ayb va nuqsondin pok Allohki podshohdur, hech qachon o’lmaydur!"
  Uchinchi osmon bilan to’rtinchi osmon orasi besh yuz yillik yo’ldur! To’rtinchi osmonni Mo’un derlar. Oq gavhardin. Tasbehlari: "œSubhon al malika al Quddusi!", ya’ni "œPok parvardigor podshohdur va muqaddasdur, yolg’izdur!" Ulug’ini oti Mo’minot, bu tasbehni ayturlar: "œAshhadu anna Ilallohu va ashhadu anna Muhammadan abduhu va rasuluhu!", ya’ni "œGuvohlik beraman, albatta, Alloh yagonadur, sherigi yo’qdur, ma’buddur, ibodat qilishga loyiq zotdur! Va yana guvohlik beraman Muhammad uning rasuli va bandasidur!". Hazrat Azroyilni manzillari bu osmonda turur. Bu osmonda bir lavh bordur, ul lavhda hamma bandalarni oti bitiklik turur. Bu lavhni uzunligi besh yuz yillik yo’ldur. Va yana bir katta daraxt oldida barglari ko’p har bir bargiga bir kishini oti bitiklikdur. Farishtalar Hazrat Azroyilni oldida qo’l qovushtirib turarlar. Har kishini umri oxiriga yetsa, ul daraxtni bargi sarg’ayar, bitiklik otini o’chirur. Andin so’ngra kelib jonini olurlar. Joni xalqumiga yetganda yuqori qarasa, Hazrat Azroyilni yuz — ko’zlarini ko’rarlar. Ammo yuzlari to’rt qismdur. Biri ot’din, va biri qarodin va biri g’azabdin va biri rahmatdin. Ammo ulug’ yuzni kofurlar ko’rarlar. Qaro yuzlarini munofiqlar ko’rar. Rahmat yuzlarini esa payg’ambarlar,avliyolar,mo’minlar va solih kishilar ko’rarlar. Hazrat Azroyilni kattaligi andog’durki, agar olamni qo’llariga olsa bir xurmodek ko’ringay! Hazrat Mikoyilni makonlari ushbu osmonda turur, yomg’ir va jam’i maxluqotni rizqiga muakkildur to avvali dunyodin oxirgi dunyogacha. Yomg’ir va qor yog’sa, jam’i xaloyiq qanchayin rizq yesa Xudoyi taologa hisobini berur! Hazrat Isrofilni makonlari ham ushbu osmonda, surni og’izlariga olib tururlar. Hazrat Isrofilni kattaligi andog’durkim, Hazrat Azroyil shuncha zabardastligi bilan Isrofilni o’ng qulog’idan kirib chap qulog’idan chiqsa, aslo bilmay qolurlar! To’rtinchi osmonni orasi besh yuz yillik yo’ldur. Beshinchi osmonni Arqiyo derlar, qizil oltindin, farishtalari,kattaligi andog’kim, boshlari osmonda oyoqlari yetti tabaqa yerni ostida. Farishtalarining ming boshi bor, har boshida ming og’zi bor, har og’zidan ming tili bor va har tilida ming tasbehi tahlil hamdu sano ayturlar!
  Ulug’ini otini Istifo’il derlar, tasbehlari: "œSubhona robbi kulli shay’in", ya’ni "œPok bo’ldi, Alloh ayb va nuqsondin har bir narsani o’zi tarbiyalaydi!". Beshinchi osmon birla oltinchi osmonni orasi besh yuz yillik yo’ldur. Otini Fano derlar,qizil yoqutdin. Bu osmondagi farishtalarning kattaligi andog’durki, Xudodin o’zga kishi bilmas! Hammalari Xudoni qahru g’azabidin qo
Rqib hamisha to Qiyomatgacha yig’lab turarlar. Ulug’ini oti Riadmo’il, tasbehlari: "œXoliqun nuru subhonallohi va bihamdihi", ya’ni "œAlloh pok bo’ldi, ayb va nuqsondin unga hamdu sanolar bo’lsinkim, u zot nurni yaratguvchidir!" Oltinchi osmon bilan yettinchi osmon orasi besh yuz yillik yo’ldur.
  Yettinchi osmonni Uryona derlar, bu osmon nurdin, farishtalari behaddur. Bularni go’ru Bayon derlar. Ba’zilari ruku’da, ba’zilari sajdada, hamisha tasbehu tahlil aytib to Qiyomatgacha yig’lab tururlar. Ummati Muhammadning gunohini tilarlar. Farishtalar har qaysisi boshqa suvratda, bir — birlariga qaramaslar va so’zlamaslar. Tasbehlari: "œSubhona a’dada xalqihi va riza’a nafsihi va maddada kalimotihi!", ulug’ini oti Turo’il, bu osmonda bir daraxt bor, ani "œSidrat ul muntaho" derlar. (Oxiriga yetgan katta daraxt tubi yerda, shoxi osmonda). Bu osmon Hazrat Jabroyilni makonlari turur. Bu osmonda bir daryo yaratibdur. Ul daryoda farishta yaratibdur, o’ltursa siynasiga kelur to avval dunyodin oxir dunyogacha Xudoyi Taoloni to’qson to’qqiz otini va ming bir sifatini aytib, Hazrat Muhammad Mustafo ummatlarining gunohini tilab, murojaat qilurlarki: "œAllohummag’fir ummata Muhammadin fa taborakallohu ahsan ul Xoliqiyna!" derlar, ya’ni "œEy pok, parvardigor, Muhammad ummatlarining gunohlarini kechirgil, bas, o’zing ulug’, muborak zot va ko’rkam yaratguvchisan!"
  Arshni ostida bir ustun yaratibdur, ani ustida bir qubba yaratibdur, ul qubbaning ustida bir jonivor Xo’rozga o’xshar, uni yonida yetti yuz qanot chap yonida ham har qanotida ming turluk bolu pari bor, hammasi za’farondin, har bir qanotida uch xat bitiklik turur! Avvalgida: "œBismillohir Rohmanir Rohiym — Mehribon va rahmli Alloh nomi bilan!". Ikkinchisida: "œLa ilaha illolloh, Muhammadan Rasulullohi", ya’ni "œAlohdin o’zga ibodatga loyiq zot yo’qdur, Muhammad Allohning elchisidur!". Uchinchida: "œKulli shay’in Xaliqun Illa vajhahu lillahil vohidil qahhari!", ya’ni "œBu jonivorga Arshdin kofir va za’faron yog’ar, qanotlarini qoqib, ahli Behishtga sochar, ham muazzin namoz vaqtida azon aytsa, bu jonivorlar qanotini qoqib tasbeh aytur: "œSubhonillohil a’liyul a’ziym va bihamdihi!", deb ya’ni, "œAlloh bo’ldi, u ulug’ martabalikdur, unga hamdu sano xosdur!"deb, har qanotidan yetmish ming ovoz chiqar. Behishtdagi jonivorlar eshitib titrashgaylar. Daraxtlarning shoxlari bir — birlariga tegib turli ovoz paydo bo’lur. Huru g’ilmonlar bu ovozni eshitib darchalaridan boshlarini chiqarib birlariga xabar qilurlarki, u dunyoda namozni vaqti bo’libtur! Musulmonlar namozga mashg’ul bo’ldilar. Yettinchi osmon Arshi besh yuz yillik yo’ldur, Arshning ustida yetmish ming parda yaratibdur. Ba’zisi oltindin, durdin va ba’zisi marvariddin, kumushdin, la’ldin, yoqutdin, zumraddin. Har pardani orasi ming yillik yo’ldir. Bu pardalarni ustidagi narsalarni Xudodin o’zga kishi bilmas! Osmonda Arshu kursi, lavhul qalam, omu xos farishtalar beadad ko’pdur. Qiyomat kuni arz tillarini ochib: "œSubhonaka, mo abdaka Haqqa ibodatika" derlar."

Malika so’radi: Yetti tabaqa yerni qaysi kuni yaratdi? Va har qaysi yerni oti nimadur? Ularda nechuk nimarsalar ofrida qilibdurlar?
Donishmand aytdi: Ming yil ilgari Hazrat Muhammad SAVni nurlarini yaratdi. Ul nurga rahmat nazari birla qaradi, daryoyi azim bo’ldi. Andin daryoga nazar qildi, ul daryo qaynab, mavj urib ko’pik bo’ldi, ul ko’pik yetti pora bo’ldi. Andin yetti tabaqa yerni Seshanba kuni ofarida qildi. Bir — birini ustidagi bu yerdin yana bir tabaqani orasi besh yuz yillik yo’ldir.
  Avvalgi yerni Zamko derlar. Bu tabaqa yerda bir tog’ ofarida qildi. Qolgan yerlar barqaror bo’ldi. Bayt ul muqaddasda yotgan toshdin Qiyomat kuni oqliq paydo bo’lur. Kattaligi bu dunyoga qirq barobardur. Xudoyi Taolo bu yerda o’n sakkiz ming olamni ofarida qildi, hammasi odamzodlarni joyidur. Chahorshanba kuni hamma daryolarni va chashmalarni barpo qildi.
Malika so’radi: Yer yuzida necha katta Anhor yaratibdur?
Donishmand aytdi: To’rt Anhor yaratibdur; avval daryoyi Nil derlar, turlik zotlar bordir. Katta baliqlari bor. Arshdin avvalgi yerga tushar, daryoyi Qulzumga qo’shilur. Ikkinchi daryoyi Furot, ming farsangdir. Daryoyi Chindin chiqib, daryoyi Xurmurga qo’shilur. Uchinchi daryoyi Jayhun, to’qqiz ming farsangdur, daryoyi Muhitdin chiqib, daryoyi Ummonga qo’shilur. To’rtinchi daryoyi Sayhun, Qulzumdan chiqib, jangali Mazondoronga borur, bu dunyo o’n ming farsangdir.
Malika so’radi: Mag’ribdin Mashriqqacha, Yamandan Yusorgacha necha farsang yo’ldur?
Donishmand aytdi: Bir lak yetti ming farsangdir. Ellik bir minggi biyobon turur.
Malika so’radi: Yer yuzida ho’l ko’pmi yoki quruq yer, obod joy ko’pmi va yo vayronalik?
Donishmand aytdi: To’qqiz hissasi quruq, bir hissasi ho’l. Ho’lning to’qqiz hissasi vayronalik, bir hissasi obodlik. Obodlikni oltmish olti farsang yerida musulmon xalq bor, o’zgasi kofir. O’n ming farsang yerda Hindiston, ming farsang yerda Turkiston, to’qqiz ming farsang yerda Xitoy, uch ming farsang yerda Saqlot, yetti ming farsang yerda Kifor, to’rt ming farsang yerda Farangiston, ming farsang yerda Yunon, uch ming farsang yerda Rum, ikki ming farsang yerda Yajuj-Majuj, ming farsang yerda Tabrez. Ikkinchi yerni Jaldo derlar, bu yerda Do’zaxiylar uchun ilon-chayon ofarida qilibdur. Tishlari nayzaga o’xshar, hammasi fahar. Agar birisi bu dunyoga kelsa, hammani xarob qilur. O’n besh ming Bodiyi muxolif yaratibdur. Bu bodiyi muxolifni nisfini avvalgi yerga chiqarib oz qismini halok qilur.
  Avvalgi yer birla ikkinchi yerni orasi besh yuz yillik yo’ldur. Uchinchi yerni Irqa derlar, bu yerda odamlar bordurki, yuzi odamni yuziga o’xshar, og’izlari otni og’ziga monand, oyoqlari ho’kzini oyoqlariga o’xshar. Ularga Qiyomat kuni azob ham bo’lmas, savob ham bo’lmas. Bizga kecha bo’lsa, ularga kunduz bo’lur. To’rtinchi yerni Jurmo derlar, munda katta toshlar ofarida qilinubdur, ularni Sanggi Kibrit derlar. Do’zaxiylarga azob qilgali: "œQavlahu Taolo va quduv qannosu val hijorati", ya’ni, "œQo’rqinglar, ul o’tdin, ani o’ti xaloyiqdur". Kanggi Kibrit (Gibrit)ni alar uchun bunyod qilgan, o’ti barcha o’tdin sobitliq. Beshinchisi Matiyyo derlar, bu yerda gunogun chayonlar bor. Hammasi tevaga o’xshar, tillari nayzaga o’xshar, zahorolud. Agar biri dunyoga kelsa, hech nimarsa qolmay nobud bo’lur. Ani zahrini asaridin hamma daryolarni suyini ichkali bo’lmas. Mevalarni yegali bo’lmas. Hamma xalq halok bo’lur. Oltinchi yerni Ajibo derlar, bu yerda iymonsizlar amolini yaqing bordur, unda ham bir daryo ofarida qilibdurlar, o’tliq ilondan.
  Agar hamma daryoga solsa, ani zahrini achchiqligidan barcha baliqlar nobud bo’lur. Yettinchi yerni Ayno derlar, bu yerda Shayotinlar bordur. Bir qo’li siynasiga bog’liq, ikki oyog’i ham bog’langan, bovujudi ushbu holda turub, avalgi yerga urush qilgali sa’ud qilodur. Bu yetti tabaqa yerni orasi besh yuz yillik yo’ldir.