ҲАСАД НАДУР?
Aбу Ҳoмид Ғaззoлийнинг “Иҳёи улумид-дин” китобида: “Шaйтoннинг қaлбгa кириш ўринлaрини фaқaт қaлб кўзи билaди. Aгaр қaлб кўзини ҳaсaд вa ҳирс тўсиб қўядигaн бўлсa, у ҳoлдa ҳeч нaрсaни кўрoлмaй қoлaди. Aнa шу пaйтдa шaйтoн ўзигa қулaй фурсaт тoпaди” дейилган.
Aҳнaф ибн Қaйс: "Ҳaсaдгўйдa рoҳaт, ёлғoнчидa муруввaт, бaxилдa дўстлик, сўзни узун қилувчидa (тилигa эрк бeрувчидa) вaфo, xулқи ёмoндa рaҳбaрлик, мaлoллик кeлтирувчидa бирoдaрлик бўлмaйди", дeдилaр.
Учтa нaрсaнинг дaвoси йўқ, дeйилaди. Биринчиси, ҳaрoм aрaлaшгaн кaсaллик, иккинчиси, ҳaсaд aрaлaшгaн aдoвaт, учинчиси, кaсaллик aрaлaшгaн кaмбaғaллик.  (Aбу Лaйс Сaмaрқaндий. “Бўстонул орифин”)
Муҳaммaд ибн Исҳoқ илм aҳллaрдaн ривoят қилиб aйтгaнлaрки, Oдaм алайҳис салом xaтo қилиб қўймaсдaн oлдин билaн жaннaтдa ўзaрo яқинлик қилгaн пaйтлaридa Мoмo Ҳaвo Қoбил вa унинг синглисигa ҳoмилaдoр бўлиб қолaди. Уларни туғишда машаққат кўрмаган экан.
Ергa тушгaнларидан кейин Oдaм алайҳис салом Мoмo Ҳaвo билaн янa яқинлик қилишади, Ҳoбил вa унинг синглиси туғилади.
Ўшa пaйтлaрдa шaрoит тaқoзoсигa кўрa ўғиллaрини ўз сингиллaригa уйлaнтиришaр эди. Лeкин ўзи билaн эгизaк бўлиб туғилгaн синглисигa эмaс, бaлки бoшқa эгизaк жуфтликкa никоҳ қилинар эди. Қoбил вa Ҳoбилнинг oрaларидaги фaрқ икки ёш эди. Aллoҳ тaoлo Қoбилни Ҳoбилнинг эгизи Юзaгa, Ҳoбилни эсa Қoбилнинг эгизи Иқлимaгa уйлaнишини буюрди. Иқлимa Юзaдaн кўрa чирoйлирoқ эди. Oдaм алайҳис салом Aллoҳнинг aмрини aйтгaнлaридa Ҳoбил рoзи бўлди, Қoбил эсa дaрғaзaб бўлиб: "Иқлимa мeнинг синглим, мeн унгa уйлaнишгa ҳaқлирoқмaн. Биз жaннaт бoлaлaримиз, улaр эсa ердa бўлгaн бoлaлaр" деди.
Ибн Журaйж aйтaдилaр: "Қoбил Ҳoбилни ўлдиришни қaсд қилгaнидa, қaндaй ўлдиришни билмaгaн эди. Шундa Иблис (aлaйҳи лaънa) унгa кўриниб, бир қушни oлиб унинг бoшини бир тoшгa қўйиб, кeйин эсa бoшқa тoш билaн уриб ўлдириб кўрсaтди. Қoбул ундaн қaндaй ўлдиришни ўргaнди вa ўшандaй қилиб ўлдирди.
Қoбил Ҳoбилни ўлдиргaч, ишигa пушaймoн бўлди. Ҳoбилни елкaсидa узoқ муддaт кўтaриб юрди. Кейин қарға келиб бир қарғани ўлдирди ва ерни ковлаб ўлган қарғани кўмиб қўйди. Шунда Қобил ҳам биродарини нима қилишни англади.
Мaзкурдирки, Қoбил шу ишидaн кeйин, Ямaн ўлкaсидaги Aдaн шaҳригa қoчиб кeтди. Иблис уни тoпиб, янa ёмoн йўлгa етаклaди: "Укaнг Ҳoбилнинг қурбoнлигини ўт тушиб куйдириб қaбул қилгaн эди. Чунки у oлoвгa ибoдaт қилaрди. Сeн ҳaм ҳудди шундaй қил" деди. Қoбил шaйтoннинг сўзигa кириб, oлoвгa ибoдaт қилди.
Ҳaдисдa кeлишичa, ҳeч бир жoн-нaфс зулмaн ўлдирилмaйди, aгaр ўлдирилсa, бу жинoятдaн Қoбилгa нaсибa бoрдир. Чунки, у ўлдирилишни бoшлaб бeргaн илк кишидир.
Aйтишлaричa, oсмoндa энг aввaл ҳaсaд қилгaн мaxлуқ мaлъун иблис эди. У шу ишигa ўз жaзoсини oлди - қувғин бўлди. Ердa биринчи ҳaсaд қилгaн эсa Қoбил эди, у ўзининг иниси Ҳoбилгa ҳaсaд қилди. У ҳaм aбaдий тaвқи лaънaтгa қoлиб, бaднoм бўлди. Aқлли кишигa шу иккисининг ҳoлaти кифoя қилур.
Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам aйтдилaр: "Aлбaттa, Aллoҳ нeъмaтлaрининг душмaнлaри бoр". "Эй Аллоҳнинг расули! Улaр кимлaр?" дeб сўрaшди. Рaсулуллoҳ сoллaллoҳу aлaйҳи вaсaллaм aйтдилaр: "Улaр Aллoҳ ўз фaзлидaн инсoнлaргa бeргaн нaрсaлaргa ҳaсaд қилaдигaн кишилaрдир".
Бaъзи ҳaкимлaр aйтишaди: "Энг кaттa xaтoлaр учтaдир: ҳaсaд, ҳирс вa кибр".
Ҳaсaд эсa, илк бoр Қoбилдaн сoдир бўлди, у ҳaсaд қилиб, иниси Ҳoбилни ўлдирди вa кoфир бўлди".
Aбу Лaйс Сaмaрқaндий aйтгaнлaрки: "Уч кишининг дуoси ижoбaт қилинмaйди, ҳaрoм егувчи, ғийбaт қилувчи, қaлбидa мусулмoнлaргa нисбaтaн ҳaсaд ёки нaфрaти бўлгaн киши".

(Усмoн ибн Ҳaсaн ибн Aҳмaд Шoкир Xубaрий “Дуратун носиҳин”)


Жалолиддин Исмоилов. Асака туманидаги Сиддиқ ҳожи жомеъ масжиди имом хатиби

Аёллар шаъни
Муқаддас динимиз таълимотларида аёл шарафи, иффати, ҳақ-ҳуқуқларини таъминлаб берган. Ислом дини бундан ўн беш аср муқаддам аёлни юқори мартабага кўтарди. Улар ҳурмат ва эҳтиромга сазовор зотлар. Зеро, ҳар биримизнинг онамиз аёлдир! Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтганларидек: “Жаннат оналарнинг оёқлари остидадур”. Яна тарихдан маълумки, буюк инсонларни кўпроқ оналар тарбия қилганлар.
Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам аёл номини улуғлаш, унинг шаънини кўтариш, ҳақ-ҳуқуқларини белгилаб беришда фақат Ислом умматига эмас, балки бутун кишилик жамиятига ибрат бўлдилар. Мусулмонлар аёлга бўлган муносабат қандай бўлишини бутун дунёга исботлаб қўйди. Исломда эркаклар зиммасига ўз аёлларига яхшилик қилиш, хуш муомала бўлиш, озор бермаслик, илм олишига ва динини ўрганишига имкон бериш, таом, кийим, бошпана ва рўзғор ашёлари билан таъминлаш, никоҳда маҳрини бериш каби кўплаб мажбуриятлар юкланган. Қуръони каримда аёл ҳақида кўп оятлар нозил қилинган. Ҳатто сураларнинг бири Нисо (Аёллар) дея номланиб, буларда асосан аёлларга тааллуқли илоҳий ҳукмлар баён қилинган.
   Ҳанафий мазҳаби уламолари маҳр, никоҳ ва талоқ ҳақида кўп китоблар ёзганлар. Буюк фақиҳ Бурҳониддин Марғинонийнинг “Ҳидоя” асарида ҳам аёлларга бағишланган фиқҳий масалалар ўз аксини топган.
Ислом динида аёлларнинг ҳам фикр мулоҳазаларини инобатга олиш назарда тутилади ҳамда бунинг муҳим эканлиги таъкидланади.
   Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам даврларида ҳам аёллар диний, ижтимоий масалаларда Ул зот саллаллоҳу алайҳи ва салламга мурожаат қилиб турганлар.
قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجَادِلُكَ فِي زَوْجِهَا وَتَشْتَكِي إِلَى اللَّهِ
   “Аллоҳ Сиз билан ўз эри ҳақида баҳслашаётган ва Аллоҳга шикоят қилаётган аёлнинг сўзини эшитди”. (Мужодала сураси, 1-оят)
   Ушбу оятда Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олдиларига эрининг нотўғри муносабатидан шикоят қилиб келган аёлнинг масаласи унинг раъйига мувофиқ ечиб берилгани ҳақида баён қилинади. Муҳими эса бу оят билан Аллоҳ таоло аёлларнинг шаънини улуғлайди. Илм олишда аёл ҳам эркак ҳам тенг ҳуқуққа эга. Бу Қурони карим ва ҳадиси шариф илми қатори дунёвий илмларни ўрганишни ҳам ўз ичига олади.
Барча замонларда аёллар шаънига бўлмағур туҳматлар, камситишлар қилиб келинди, улар хўрланди, жаҳолатга отилди. Аммо Аллоҳ таоло уларни хўрлатиб қўймади, аксинча, уларнинг мақомини юқори кўтарди. Инсониятга Исо алайҳиссаломни ҳадя этган бокира аёл Марям, куфр ва кибрга берилиб, ўзини буюк қудрат соҳиби атаган Фиръавнни бу разил йўлидан қайтармоқчи бўлган хотини Осиё, охирги пайғамбар Муҳаммад  алайҳиссаломга чексиз ёрдам кўрсатган, юпанч ва содиқ-ҳамдард бўлган Хадичаи Кубро каби аёллар “жаннатий” мақомини олишди. аёллар орасида сўфийликнинг тамал тошини қўйган Робиъа ал-Адавийя, Имом Жаъфари Содиқнинг келини, олима ва авлиё Саййида Нафиса, нишопурлик йирик сўфий олима Фотима, хотирасига Аградаги “Тож Маҳал” обидаси тикланган малика Мумтоз Маҳал, сиёсат, илм-фанлар бобида жавлон урган юзлаб, минглаб аёлларнинг шижоати, заковати, тақвоси кимларни лол қолдирмаган, дейсиз? (Жума тезислари, “Аёл мукаррамдир”. Фотимахон Сулаймон қори қизи. www.зиёуз.cом кутубхонаси, ва бошқа интернет маълумотларидан фойдаланилди)

Абдураззоқ Фармонов. Асака туманидаги Муҳиддин саҳҳоф жомеъ масжиди имом хатиби

НИКОҲГА ЭЪТИБОР.
Аллоҳ таоло дунёдаги ҳар бир махлуқотини жуфт – жуфт қилиб яратиб, махлуқотлари ичида инсон зотини никоҳ сабабли барча махлуқотларидан фазидатли қилди. Шу боис, инсон никоҳланиб оила қурсин ва унинг оиласи саодат қўрғонига айлансин.
Ўзбек халқи қадимдан никоҳни муқаддас ришта деб билиб, бунга жуда катта аҳамият берганлар. Шунинг учун ўғилларни уйлантириб, қизларини турмушга чиқаришда тўй-у томошалар қилишликни ўзларига шараф деб билганлар.
Аллоҳ таоло Қурони каримда марҳамат қилади:  “Ва ўзингиздан оиласизларни, қул ва чўриларингиздан солиҳларини никоҳлаб қўйинг, агар фақир бўлсалар Аллоҳ ўз фазлидан уларни бой қилур. Аллоҳ кенг ва ўта билимдон зотдир”. (Нур сураси 32 – оят).
Шунингдек никоҳга тарғиб қилгувчи бир қанча ҳадислар ҳам ривоят қилингандир. Абдуллоҳ ибн Масъуд разияллоҳу анҳудан  ривоят қилинади: Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам “Эй, йигитлар жамоаси! Сизлардан кимки никоҳга имкон қила олса уйлансин. Чунки, у нарса ҳақиқатан кўзни тўсгувчи ва фаржни сақлагувчироқдир. Ва кимки имкон қила олмаса унга рўза лозим, зеро у нарса унинг учун бичгувчироқдир”. (Бухорий ва Муслим ривоятлари).
Ушбу ҳадисдаги “никоҳга қодир бўлса”, деб таржима қилинган ибора арабчада “албаата” дейилиб, моддий, маънавий ва жисмоний жиҳатдан никоҳга қодирлик маъносини англатади.
Демак, шу маънодаги қудратга эга бўлган ҳар бир мусулмон уйли – жойли, оилали бўлишга ҳаракат қилмоғи лозим. Агар никоҳга моддий ёки маънавий жиҳатидан қудрати этмаган, сарф – xаражатни кўтара олмайдиган ёки уйланса, умр йўлдошига зулм қилишдан ўзини тўxтата олмайдиган ёшлар бўлса, рўза тутмоқлари керак.
Шу йўл билан улар шаҳватини босадилар. Чунки рўза туфайли кишининг шаҳвати пасайиб, бошқа жинсдагиларга шаҳват билан қарамайдиган, фаржини зинога ишлатмайдиган ҳолга келади.
Муқаддас Ислом дини таълимотларида келин танлашлик ва муносиб киёвни ихтиёр қилишлик каби кўрсатмалар мавжуд. Булардан бири келин танлашликдаги тавсиялар. Ҳадиси шарифаларда: “Аёл тўрт нарсаси учун никоҳланади: моли учун, ҳасаби учун, чиройи учун ва дини учун. Бас, диёнатлигисини танла, барака топасан” - дейилади.
Бошқа бир ҳадисда эса: “Ким насаби обрўйи учун уйланса, Аллоҳ унга хорликни зиёда қилади. Ким унга молу мулки учун уйланса, Аллоҳ унга фақирликни зиёда қилади. Ким унга чиройи учун уйланса, Аллоҳ унга пасткашлакни зиёда қилади. Ва кимики, аёлга фақат кўзини ҳаромдан тўсиш ва авратини ҳаром ишлардан сақлаши учун фарзанд кўришни ирода қилиб, уйланса, Аллоҳ унга ва аёлига барака беради” - дейилади.
Муносиб киёвни танлашликдаги тавсиялар. Ҳадиси шарифаларда: “Агар сизларга, тақволи ва яхши хулқли кишидан совчи келса, унга турмушга чиқаринглар. Бундай қилмасангизлар, ер юзида фитна ва фасод тарқалади”. Ё Расулуллоҳ, агар у камбағал бўлса ҳамми? Ёки ундай бўлса ҳамми бундай бўлса ҳамми? – деганларида. Пайғамбаримиз с.а.в. юқоридаги сўзларини 3 маротаба қайта-қайта такрорлавердилар: “Агар сизларга, тақволи ва яхши хулқли кишидан совчи келса, унга турмушга чиқаринглар. Бундай қилмасангизлар, ер юзида фитна ва фасод тарқалади”. 
Демак ҳадислардан маълум бўладики  келин ва киёв танлашликдаги асосий эътибор Дин-у диёнат, иймон эътиқод ва хулқ одобдир.
“Мирза Холиқ ота” жомеъ масжиди имоми М. Хожиев.

СОВЧИЛАРГА ТАВСИЯ.
Ҳар бир ота – она борки фарзанди улғайиб никоҳ ёшига етар экан, фарзанди ўғил бўлса муносиб келин олишликни, агар қиз фарзанди бўлса муносиб киёвга никоҳлаб узатишни мақсад қилади.
Муқаддас Ислом дини таълимотларида ва бизнинг урфимизда одатдагидай, никоҳнинг бошланиши совчи юборишлик билан бошланади.
Совчилик одобларидан бири, фаҳм фаросатли, мулоҳазали инсонни совчиликга юбормоқликдир. Чунки икки хонадон бир бирлари билан қариндошлик ва куда андалик муносабатларини боғламоқчи бўладилар, албатта бунинг учун совчиликга, элчиликга юборилгани каби теран фикрли, мулоҳазали инсонни юборишлик мақбулдир.
Шунингдек бошқанинг совчисининг устига совчи юбормаслик лозим. Ҳадисларда “Бирор киши ўзининг биродарининг совчисининг устига совчи юбормасин” - дейилади.
Совчи қўйиладиган қизга ёки аёлга шариатда “махтуба” дейилади. Унга қараш, назар солиш шариатимизда жоиз. Чунки бу нарса улар орасида меҳр -муҳаббатни уйғотади. Аммо бунда ҳаддан ошмаслик ёки сускашликка йўл қўймаслик лозим.
Айрим мутассиблар,  динни нотўғри талқин қиладиган жоҳил инсонлар борки, “Номаҳрамга қараш мумкин эмас, Аллоҳга таваккал қилиш керак, тамом” деб у қиз бўлажак куёвга ёқадими йўқми ёки қизнинг таъбига бўлажак куёв тўғри келадими йўқми  буни эътиборга олишмайди. Бу борада Хазрати Умар (р.а) шундай деганлар: “Қизларингизни хунук кишига эрга берманг, чунки йигитларни қизлардаги нима ажаблантирса, қизларни ҳам йигитлардаги шу нарса ажаблантиради”.
Ёки акси ўғил ва қизга эътиборсизлик қилиб, бемалол, кузатувсиз, ёлғиз қолиб бирга юришга рухсат бераверадилар. Бундай ҳолат оғир оқибатларга олиб келиб, қиз шаънининг поймол этилишига сабаб бўлиши мумкин.
Пайғамбаримиз (с.а.в) шундай марҳамат қиладилар: “Сизлардан бирортангиз номаҳрам аёл билан танҳо қолмасин, чунки уларнинг учинчиси шайтон бўлади”.
“Агар бирортангиз аёлга совчилик қилса ва у аёлга уйланишдан олдин (ҳусни жамолига) қараш имкони бўлса, шундай қилсин (қарасин)”
Бу хам бўлса бир маротаба бўлажак келин киёвни яқин инсонлари гувоҳлигида бўлмоғи лозим.
“Муғийра (р.а) бир аёлга совчи қўймоқчиликларини Расулуллоҳ (с.а.в) га айтдилар, шунда Пайғамбаримиз (с.а.в). “Уни кўрдингми?” – деб сўрадилар. Муғийра (р.а) “Йўқ” – деди. Расулуллоҳ (с.а.в) “Уни бориб кўр, чунки бундай қилиш иккингиз орангизда бардавомликка керакдир”. – дедилар.
Уламолардан имом Нававий айтадилар: “Бу нарсада эркакка яхшилик учун уйланмоқчи бўлган аёлнинг юзига қараш мустаҳаб эканига далил бор. Аёлга қараш деганда, фақат унинг юзи ва кафтиларига қараш мумкин. Чунки юз, гўзаллик ёки унинг зиддига ва кафтлар соғломлигига далолат қилишга етарли. Жумҳур мазҳаб уламоларининг фикри шуки, махтуба аёлга, яъни бўлажак келиншавандага қараш жоиз, унинг розилиги шарт қилинмайди, ҳатто махтубага билдирмасдан туриб ҳам, уни кўриш мумкин”.
Шайх Муҳаммад Али Собуний: “Уйланишни ният қилган йигит қизнинг қомати, юриш-туриши ҳақида қўшниларидан сўрайди. Қиз йигитга ёқадиган шаклда кўрганидан кейин уйланади. Бу шариатнинг талаби бўлиб, унда ҳеч қандай кароҳиятлик йўқ” - дедилар.
“Муҳаммад Солеҳ ҳожи” жоме масжиди ноиби Ж. Парпиев.

Юксак фаҳм соҳиби
Мазҳаббошимиз, фиқҳ илмини биринчи бўлиб бойитиб сермаҳсул қилган ва унинг вужудига яширинган энг ажиб дурдоналарни ёруғликка чиқарган улуғ фақиҳ имом Аъзам Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳи гўзал юзли, хушсурат, ширинсухан, суҳбати юракни эритадиган киши эди. Бўйи ўртача, кийими нафис, юзи кўркам эди. Доимо ширин ҳид уфуриб турар, одамларга юзма-юз келганида таралаётган беғубор исларидан уни тезда таниб олишар эди.
Ўзи жуда ҳам тақволи, фиқҳ ва фаҳмда тенги йўқ инсон эди. Энг мушкул масалалрни ҳам осонлик билан ҳал қилар эди. Атибдиларки, Имоми Аъзам раҳматуллоҳи алайҳнинг дўсти, ўша даврнинг ҳадис ва қироат олимларидан бўлган Сулаймон Аъмаш бир кеча уйида хотини билан жанжаллашиб, уни қаттиқ ранжитиб қўйди. Лекин жанжалдан сўнг яна хотини билан суҳбатлашишни истади. Хотини эса гапларини умуман жавобсиз қолдирди. Аъмаш ғазабланиб: «Нимага жавоб бермаяпсан?», деб хотинига бақирарди. Уларнинг қизлари  «ҳозир гапирмасалар, эрталаб гапирадилар», деб отасини тинчлантирмоқчи бўлди. Бироқ Аъмаш ғазабидан тушмасди. «Агар бу кеча (тонгга қадар) гапирмаса, унинг талоғини бердим», деб қасам ичди.
Қиз онасини қанча гапиртиришга уринмасин, онаси гапиришни истамасди. Эридан қаттиқ ранжиган эди. Аъмаш бир оздан сўнг, ғазабидан тушди ва айтган гапидан жуда афсусланди. Ажралмасликка чора излай бошлади.
Ярим кечаси бўлишига қарамай, уйидан чиқди ва тўғри Имоми Аъзамнинг уйларига йўл олди. Имоми Аъзам ундан ҳол аҳвол сўраганларидан кейин Аъмаш келиш сабабини айтди: «Бу хотин шу йўл билан мендан қутулмоқчи, мени қийин вазиятга солиб қўйишидан қўрқаман. У болаларимни онаси ахир. Бу вазиятдан чиқишга, ажрашмасликка бирор чора борми?», деди.
Имоми Аъзам: «Аллоҳни изни билан бир чора топилар», дедилар. Кейин Аъмаш яшайдиган жойдаги масжид муаззинини чақиртирдилар ва бу кеча бомдод азонини вақти кирмасдан олдин чақиришни тайинладилар. Аъмаш уйига қайтиб азонни кута бошлади. Азон ҳам чақирилди. Бомдод вақти кирмасдан чақирилган азонни эшитган Аъмашнинг хотини тонг отди, деб ўйлаб: «Оҳ қандай яхши, сендай бадфеъл одамдан қутулдим», дея хурсанд бўлди.
Аъмаш эса кула-кула жавоб берди: «Бизни ажралмаслигимизга чора кўрсатган инсондан Аллоҳ рози бўлсин».
(интернет маълумотлари асосида тайёрланди)

Абдулқосим Ҳолматов. Асака туманидаги Бобожон қори масжиди имом хатиби

Дуо ҳақида
Одам фарзанди бошига мушкул тушиб, тангликдан чиқиш йўлини топа олмай қолганда яратган тангрисига дуолар қилади, тазарруъ қилади ва ялиниб ёлборади. Ҳолбуки, Аллоҳ субҳоналлоҳу ва таолодан бошқа ҳеч ким тўла ёрдам бера олмайди.
Ҳаётдан маълумки, дуо қилиш нафақат мусулмонларда, балки барча динларда бор. Ҳатто ботил динларга эргашганларнинг эътиқодларида ҳам дуо олдинги ўринда туради.
Жумҳури мусулмонлар ва бошқа динлар аҳллари ҳам дуо манфаатни жалб ва зарарни даф қилиш учун энг кучли сабаблардан эканига ишонишади. Аллоҳ таолонинг мусулмон бўлсин, кофир бўлсин, бандасининг дуосини ижобат қилиб, унга сўраганини бериши, ризқ ва ёрдам бериши жумласидандир. Имом Ибн Можа «Сунан» китобида Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким Аллоҳдан сўрамаса, Ул зот ундан ғазабланади»-деганлар.
Аллоҳ таоло Ўзининг олти сифатига далолат қилгани сабабидан дуо қилишга амр қилгандир:
1-Вужуд (борлиги). Чунки, йўққа дуо қилинмайди. Ундан бирор нарса сўралмайди.
2-Ғанийлиги (бойлиги). Чунки фақирга дуо қилинмайди. Ундан бирор нарса сўралмайди.
3-Эшитувчилиги. Чунки, карга дуо қилинмайди. Ундан бирор нарса сўралмайди.
4-Карам (саҳийлик). Чунки, бахилга дуо қилинмайди. Ундан бирор нарса сўралмайди.
5-Раҳмат. Чунки, раҳмсизга дуо қилинмайди. Ундан бирор нарса сўралмайди.
6- Қудрат. Чунки, ожизга дуо қилинмайди. Ундан бирор нарса сўралмайди. (манба: http://old.islom.uz/content/view/1247/191/)
Жазирий ўз асарларида дуолар қабул бўлишининг қуйидаги шартларини зикр қилганлар:
1. Ейдиган, ичадиган, киядиган нарсалари ва яшайдиган ерлари ҳаромдан бўлмаслиги лозим.
2. Дуо пайтида ихлосли бўлиши зарур.
3. Мусулмонларга қарши бўлмаслиги керак.
4. Кийимлари ғоят тоза бўлиши даркор.
5. Таҳоратли бўлиши лозим.
6. Қиблага юзланган ҳолда қилиши зарур.
7. Тиз чўниб ўтирган ҳолда дуо қилсин.
8. Аввал нафл намози ўқимоғи даркор.
9. Хайр-эҳсонлар қилиши керак.
10. Камбағаллар ва илм толибларини хурсанд қилсин.
11. Дуони Аллоҳ таолога ҳамд-санолар билан бошламоғи лозим.
12. Ҳазрати пайғамбаримизга, барча набийларга, асҳоби киромга саловот-дурудлар айтмоғи зарур.
13. Энг афзал саловот-намоздаги «Аллоҳумма солли», «Аллоҳумма барик » ни қанча кўп ўқиса, дуоси шунча тез қабул бўлади.
14. Қўлларини кўкси баробар кўтариб, ҳовучларини очиб, кафтларини бирлаштириб дуо қилмоғи даркор.
15. Дуо одобига риоя қилмоғи керак.
16. Аллоҳ таолога хушуъ ва хузуъ билан ёлбормоғи лозим.
17. Аллоҳ таолонинг гўзал исмлари (Асмаи ҳусна) ни ўқиб, тилагини тиламоғи зарур.
18. Ҳафиф (мулойим) овоз билан Аллоҳ таолога ёлбормоғи керак.
19. Гуноҳларини эътироф этиб, Аллоҳдан афв ва мағфират сўраши даркор.
20. Пайғамбарлардан ворид бўлган саҳиҳ дуоларни ўқимоғи лозим.
21. Дуоларни такрор-такрор айтмоғи зарур.
22. Тилагини қалб ҳузури билан сўрасин.
23. Дуосини ҳамду-сано ва саловоту дурудлар билан якунламоғи керак.
24. Қўлларини дуодан сўнг юзига суртсин.
25. Ва дуосини қабул бўлишини умид қилмоғи даркор.

Ҳусанбой Сотволдиев. Асака туманидаги Икром ҳожи жомеъ масжиди имом хатиби

АРАЗЛАШИШ ҲАҚИДА
   Инсон тирик экан ҳаётда турли ҳолат ва турли инсонларга дуч келади. Инсонларнинг бармоқ излари бир хил бўлмагани каби табиати, феъл атвори ҳам турли бўлади. Шунинг учун нафақат кўчада кўпчилик орасида, балки ҳатто оилада ҳам баъзан келишмовчиликлар, фикрларнинг қарама-қаршилиги бўлиб туриши турган гап. Энг қизиғи шуки, у одамдан эшитсангиз буниси айбдордек туюлади, бу одамдан эшитсангиз униси. Домла Азимий ушбу байтларни бекорга айтмаган:
      Жаҳон кездим, эшитдим кўп кишилар ҳақ ўз-ўзича.
      Фалак кажравлиғига бўлгучи иқрор топилмасму?
   Демак ҳамма қатори бизнинг ҳам фикримиз бошқаларнинг фикрига тўғри келмай қолар экан, ана шу зиддият даражаси кўтарилиб кетса нима қилмоқ керак?
   Албатта, жанжал ва тўполондан фойда йўқ. Борингки, дунё матоҳидан фойда кўрсангиз ҳам обрў эътиборингизга зарар қилишингиз мумкин. Айниқса жаҳл устида ножўя сўз айтиб қўйилса, кейин бир умр ҳижолат бўлиб юриш ҳеч гап эмас. Шунинг учун бундай пайтларда муроса қилишга тўғри келади.
   Бироқ кўпчилик ўша пайтда жанжал ва тўполон қилади-да, кейин яна афсусланиб, ҳижолат бўлиш ўрнига, камига аразлашиб ҳам юришади. Аразлашиш нечоғлик ёмон хислат эканлигини кўпчилик билса-да, нафсининг кўйига кириб амал қилишга кўнмайди. Аразлашиш кишининг обрўсини туширади. Шунингдек гуноҳкор ҳам бўлади.
Анас ибн Молик разияллоҳу анҳу Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламдан ушбу ҳадисни ривоят қилган:
"Бир-бирларингиз билан аччиқлашманг, ҳасад қилманг, тeскари қараб кeтманг. Эй Аллоҳ таолонинг бандалари! Бир-бирларингиз билан ака-ука бўлинглар. Ҳeч бир мусулмон киши ўз биродаридан уч кeчадан ортиқ аразлаб юриши жоиз eмасдир".
Абу Аюб разияллоҳу анҳудан қилинган ривоятда эса шундай дейилади:
"Ҳeч бир киши ўз биродаридан уч кундан ортиқ аразлаб юрмоғи ҳалол эмас. Иккаласи тўқнашиб қолса бири у ёққа, иккинчиси бу ёққа юз ўгириб кeтмасин. Уларнинг яхшироғи аввал салом бeрганидир".
Бу – улуғ иршод. Шу кунги муаммоларнинг ечими учун энг чиройли чора. Зеро, аразлашганлар шундай улуғ ажрга эга бўлиб аввал салом бериш ўрнига, мутакаббирлик қилиб ор қилиб юришибди.
Ҳадислардан кўриниб турибдики, уч кундан ортиқ аразлаш зинҳор мумкин эмас. Лекин одамлар вақти келса йиллаб аразлашиб юришади. Ҳатто ғалвадан сўнг то умрининг охиригача гаплашмай ўтиб кетганлар ҳам йўқ эмас. Ҳолбуки Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам:
"Киши ўз биродари билан бир йилгача сўзлашмай юрса, гўё унинг қонини тўккандeк бўлади" деганлар.
Аразлашган кимсалар токи ярашиб олмагунларича уларнинг гуноҳлари ҳам кечирилмас экан. Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади – Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам:
"Ҳар душанба, пайшанба кунлари жаннатнинг дарвозалари очилади ва Аллоҳ таолога ширк кeлтирган кишилардан бўлак ҳамманинг гуноҳи мағфират қилинади, лeкин ораларида қаттиқ адовати бўлган икки киши ярашиб олмагунча гуноҳларини ўчиришни тўхтатиб туринглар, дeйилади", дедилар".
Ҳатто аразлашган ҳолларида ярашмасдан вафот этиб кетса, охиратдаг ҳолати ўта ёмонлигидан огоҳлантириб Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам:
   “Мусулмон киши биродари билан уч кундан кўп аразлашиши ҳалол эмас. Ким уч кундан кўп аразлашиб вафот этса, дўзахга киради”, дeганлар. (Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан Абу Довуд Имом Бухорий ва Муслим шартларига биноан ривоят қилганлар).
   Аразлашиш ана шундай ёмон иллатлардан саналади.

   Эркинжон Ҳусанов. Марқаюз жомеъ масжиди имом хатиби
   Асака

“Бу отангиз Иброҳимнинг миллатидир”.
(Ҳаж. 78)
 МЕҲМОНДЎСТ  МИЛЛАТ
   Дарҳақиқат, тарих манбаъларига кўра Туркий халқларнинг миллати Исмоил алайҳис салом орқали Иброҳим алайҳис саломга уланади. Иброҳим алайҳис саломнинг ҳаёти билан танишар экансиз у зотнинг меҳмондўстлиги ва жўмардлиги бизнинг халқимизда асралиб қолганга ўхшайди.
Аллоҳ Азза ва Жалла Иброҳим алайҳис саломни дўст тутгани ҳақида Қуронда шундай баён қилинади:
وَاتَّخَذَ اللّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلاً
“Ва Аллоҳ Иброҳимни дўст тутди”. (Нисо. 125)
    Мазкур ояти кариманинг тафсирида бир қанча ривоятлар келган. Хусусан ибн Жарир ўзининг тафсир китобида келтиришича Иброҳим алайҳис саломнинг юртига қурғоқчилик етди. Бошқа бир юртдаги дўстиникига сафарга чиқди. Уларда ҳосил сероб бўлганлигидан бир қанча озиқ-овқат сўради. Аммо дўсти бермади. Умидсиз ҳолда юртига қайтар экан, Иброҳим алайҳис салом қумлик жойга етганда, уйга борсам қуруқ келганимни кўриб хафа бўлишмасин деб, хуржунларига қум тўлдириб олди.
Етиб келгач чарчаб, ухлаб қолди. Бир маҳал уйғониб қараса димоғига нон ҳиди урилди. Бу қайси ундан ёпилганини сўраган эди “Дўстингизникидан олиб келган ундан қилдик”, ‒ деб жавоб беришди.  Аллоҳ таоло Иброҳим алайҳис саломни ноумид қилмасдан хуржундаги қумларни унга айлантириб қўйган эди. Буни фаҳмлаган  Иброҳим алайҳис салом: “Дарҳақиқат, у Дўстимдан ‒ Аллоҳ таолодан”, ‒ деди.
Ҳа, Аллоҳ таоло Иброҳим алайҳис саломни дўст тутган эди.
Ибн Ҳотам Убайд ибн Умайрдан ривоят қилишича Иброҳим алайҳис салом инсонларни меҳмон қилар эди. Кунлардан бир кун илтимос қилиб бирор инсонни меҳмон қилишлик илинжида кўчага чиқди. Лекин бу сафар меҳмон қилгани ҳеч кимни топа олмади. Уйига қайтиб келса ҳовлида нотаниш кимсанинг турганини кўрди.
‒  Эй Аллоҳнинг  бандаси, менинг ҳовлимга изнимсиз нега кирдинг? ‒ сўради Иброҳим алайҳис салом.
‒  Уйнинг Раббисининг изни ила кирдим, – жавоб берди нотаниш кимса.
‒  Сен кимсан ўзи?
‒  Мен ўлим фариштасиман. Парвардигорим мени бандаларининг ичидан бир банданинг ҳузурига Аллоҳ таоло уни дўст тутганлигининг башоратини бериш учун юборди.
‒  У инсон ким? Бас Аллоҳга қасамки, унинг кимлигини айтсанг-у, сўнгра у  шаҳардан ҳар қанча олисда бўлса ҳам етиб бориб, токи ўлим бизларни ажратгунгача қўшни бўлиб ажралмай тургайман.
Шунда ўлим фариштаси айтди:
‒  Ўша банда сенсан.
‒  Мен?
‒  Шундоқ.
‒  Ундай бўлса Тангрим мени нима сабаб ила дўст тутди?
‒  Сен одамларга берасан, аммо улардан сўрамайсан.
Шайх Асқалонийнинг “Мунаббиҳот” китобидаги ривоятга кўра Иброҳим алайҳис саломдан: “Аллоҳ таоло Сизни нима учун дўст тутди?” ‒ деб сўраганларида  у зоти: “Уч нарса ила: бошқанинг амридан Аллоҳнинг амрини ихтиёр қилдим; Аллоҳ менга кафил бўлган нарсага ташвиш қилмадим; кечки овқатни ҳам, нонуштани ҳам меҳмонсиз емадим”, ‒ деб жавоб берган эканлар.
Халқимизнинг  қон-қонига сингиб кетган меҳмондўстлик шундай пайдо бўлган бўлса ажаб эмас. Шоир айтганидек:
Сен ўзингсан, энг сўнгги нонин
Ўзи емай ўғлига тутган.
Сен ўзингсан, фарзандлар шонин
Асрлардан опичлаб ўтган.
Она халқим, жон таним маним,
Ўзбекистон, Ватаним маним.
                  (Абдулла Орипов)
Улуғбек қори ЙЎЛДОШЕВ
Асака туманидаги "Холид ибн Валид" жомеъ масжиди ходими

Дўст ва аҳил бўлайлик
Инсонлар бир куррайи заминнинг фарзандлари экан, доимо аҳил ва дўст  яшашлари. Керак. Шундагина барча кўзланган марраларга осонлик билин эришиш мумкин. Аксинча, бўғзу-адоват ва душманлик эса юртларни вайрон, инсонларни сарсону-саргардон қилади.
Муқаддас Ислом дини таълимотларида мўмин бандаларнинг дўст бўлиб юришларига тарғиб қилинган. Аллоҳ субҳоналлоҳу ва таоло Қурон оятларида мўминларнинг дўстлигини баён қилган:
“Мўмин эркаклар ва мўмина аёллар бир-бирларига дўстдирлар. Улар яхшиликка буюрарлар, ёмонликдан қайтарарлар, намозни тўкис адо этарлар, закотни берарлар ҳамда Аллоҳга ва Унинг Расулига итоат қиларлар”. (Тавба. 71)
Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деганлар:
   “Жоним тасарруфида бўлган Зотга қасамки, имон кeлтирмагунингизча жаннатга кира олмайсизлар. Бир-бирларингиз билан дўст бўлмагунингизча мўмин бўлмайсизлар. Сизларни бир-бирингиз билан дўст бўладиган амалга далолат қилайми? Ораларингизда саломни ёйинглар”.
Яна айтганлар:
“Албатта Аллоҳ таоло Қиёмат куни: Менинг улуғлигим учун дўст бўлганлар қани? Бугун, Мeнинг соямдан бошқа соя йўқ кунда уларни соялантирурман”, дeйди”, дeдилар. (Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан Муслим ривояти)
Манбаларда келишича (Ислом.Уз. Абу Бобур тайёрлаган) Умар розияллоҳу анҳу: “Дунёнинг руҳи (моҳияти, бахт-саодати, мазаси)дан нима қолди? Тунлари туриб таҳажжуд ўқиш, Қуръон тиловат қилиш ва биродарлар билан суҳбатлашиш. Бундан бошқа нарса қолгани йўқ” – деб айтардилар
Кимки биродарликнинг гўзаллиги, улуғлиги билан яшамас экан, у одамнинг иймони ноқисдир. Ким биродарлик лаззатини ҳис қилмаётган экан, биродарлари билан бағри тўлмаётган, қалби яйрамаётган экан, бу унинг иймони ноқис эканлигига далолатдир. Унинг иймони заиф. Абдуллатиф Абу Саъд ал Асарий “Аллоҳ йўлидаги биродарликнинг ҳуқуқлари ва вожиботлари” китобида ёзадилар: “Иймоний биродарлик бу диний вожиботдир. Бу шаръий фарздир. Бу шунчаки шахсга боғлиқ бўлган бир мавқиф эмас. Балки у бир қанча амаллардан иборат мажмуадир”.
Уламолар биродарликнинг шартлари хусусида ёзганларида ҳар бир олим ўзининг ижтиҳодига қараб турли хил шартларни зикр қилган. Улар бир-бирини тўлдиради. Шулардан учта муҳим шартни зикр қилиб ўтамиз:
1. Иймон;
Биродарликнинг иймонга боғлиқлигини, бу иккисининг бир-бирини тақозо қилишини юқоридаги сатрлардан билиб олдик.
2. Биродарлик холис Аллоҳ учун бўлишлиги;
Бир-бирига биродар бўлган инсонлар шахсий манфаатларидан холи бўлишлари керак. Бирор шахсий, дунёвий манфаат учун бўлган биродарликни ҳақиқий исломий биродарликка тенглаштириб бўлмайди. Биродарлик холис Аллоҳ учун бўлиши керак. Ҳар қандай нохолис қурилган биродарликнинг оқибати хайрли якун топмайди. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай марҳамат қилади: “У кунда дўстлар бир-бирларига душмандирлар, магар (Аллоҳ йўлида дўстлашган) тақводор зотларгина (мангу дўстдирлар)” (Зухруф сураси, 67-оят).   
3. Ислом йўл-йўриқларига мувофиқ бўлиши;
Биродарлар ҳар бир ишларида Аллоҳнинг шариатига буйсунган бўлишлари, Пайғамбар алайҳиссаломнинг суннатларига боғланган бўлишлари лозим. Ҳар бир амалда бўлгани каби биз сўз юритаётган биродарлик ришталарининг ҳам шариатга мувофиқ ва суннатга эргашган ҳолда бўлиши талаб этилади. Шариатга мувофиқ бўлмаган амал эса Аллоҳ даргоҳида мақбул бўлмайди.

Жалолиддин Исмоилов. Асака туманидаг Сиддиқ ҳожи жомеъ масжиди имом хатиби

ЯХШИЛИК ГЎЗАЛ АМАЛДИР.
Жамиатдаги барча инсонларга ўзининг гўзал одоби ахлоқи, хушмуомалалиги, камтарлиги билан кўнгли ярим, меҳрга, мурувватга муштоқ инсонларни ҳолидан хабар олиб, уларга қўлидан келганча яхшилик қилиш – бу муқаддас Ислом динининг энг гўзал таълимотларидан биридир. Инсонни ўзгаларга яхшилик қилиши, уни дунё ва охират саодатига етишига олиб борадиган амал бўлибгина қолмай, инсонлар орасида яхшилик мехр оқибат ришталарини бардавом бўлишига сабаб бўлади.
Ҳадиси шарифларда: “Ким, бир мўминдан дунё қийинчиликларидан бирини енгиллаштирса, Аллоҳ таоло ундан қиёмат оғирликларидан бирини енгил қилади. Кимки ҳаётда қийналган кишига осонликни раво кўрса, Аллоҳ таоло унга дунё ва охиратда енгилликни ато қилур” – деб марҳамат қилинади.
Ўтмишда яшаб ўтган улуғ зотлар яхшиликни ўзларига одат қилибгина қолмай, барчаларимизни яхшиликка чорлаганлар.
Заҳириддин Муҳаммад Бобур хазратлари ўз байтларида яхшилик борасида шундай деганлар .
Bori elga yaxshilig’ qilg’ilki, mundin yaxshi yo’q
Kim, degaylar dahr aro qoldi falondin yaxshilig’.
Сўфи Аллоҳёр ҳазратлари айтганларидек:
Отанг ердир, сенам ердек қилиқ қил,
Ёмонлик айлаганга яxшилик қил...
Саъдий (р.ҳ) айтади:  Бир неча амалдорлар билан бирга кемада эдим. Ортимизда бир қайиқ ғарқ бўлиб, икки оғаини гирдобга тушиб қолди.Амалдорлардан бири кемачига деди: “Ҳар иккаласини қутқар, ҳар бири учун эллик динордан бераман!”
Кемачи дарҳол ўзини сувга ташлаб, оға-инилардан бирини қутқарди, иккинчиси ғарқ бўлди. Мен дедим: “Унинг куни битган эди, шу сабабдан уни xалос этишга шошилмадинг, буни қутқаришга шошилдинг”.
Кемачи кулиб дейди: “Айтган гапинг тўғри, лекин буни қутқаришга ўзимда истак бор эди, чунки бир маҳал биёбонда қолганимда бу мени туясига мингаштириб олган эди, у бирисидан эса, болалигимда қамчи еган эдим”.
Мен дедим: “Оллоҳи таолонинг айтгани айни ҳақиқатдир: “Ҳар кимса яxшилик қилса ҳам, ёмонлик қилса ҳам ўзига қилади”.
Бировни ранжитма қўлингдан келса,
Чунки йўл устида тикан-нишлар кўп.
Дарвеш кишиларнинг ҳожатин чиқар,
Ҳали ўз олдингда қилар ишлар кўп.
Аллоҳ таоло барчаларимизни яхши ишларда бардавом бўлишимизни насиб қилсин. Ёмонликдан ўзи сақласин.
“Муҳаммад Солиҳ хожи” жоме масжиди ноиби имоми Ж. Парпиев.