Аллоҳ хурсанд бўлгувчи амал
Аллоҳ таоло бандаларга тавбадек улуғ нематни инъом қилди. Кимки қилган гуоҳларидан пушаймон бўлиб сидқидилдан тавба қилса, унинг тавбаси қабул бўлишига ваъда ҳам берган. Агар ўша гуноҳ ширк бўлса ҳам кечирилади, иншооллоҳ. Бунга далил Аллоҳ субҳоналлоҳу ва таолонинг ушбу Каломидир:
وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا يَزْنُونَ وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ يَلْقَ أَثَاماً * يُضَاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَيَخْلُدْ فِيهِ مُهَاناً * إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلاً صَالِحاً فَأُوْلَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُوراً رَّحِيماً * وَمَن تَابَ وَعَمِلَ صَالِحاً فَإِنَّهُ يَتُوبُ إِلَى اللَّهِ مَتَاباً *
Улар Аллоҳ билан бирга бирор илоҳга илтижо қилмаслар. Аллоҳ (ўлдиришни) ҳаром қилган жонни ноҳақдан ўлдирмаслар. Зино қилмаслар. Ким ана шуни қилса, уқубатга дучор бўлур. (Аллоҳга ширк келтириш улкан зулмдир. Бировни ноҳақдан ўлдирадиган одам Роҳманнинг суюкли бандаси бўла олмайди. Зинода ҳам моддий, ҳам маънавий равишда одам ўлдириш руҳи бор. Зинокорлар бола кўришдан қочадилар. Улар, зинодан бола бўлиб қолмаслигига уринадилар. Бу эса, ўзига хос одам ўлдиришдир. Аллоҳга ширк келтирса, ноҳақдан одам ўлдирса ва зино қилса, гуноҳнинг уқубатига дучор бўлади.) Қиёмат куни унинг азоби бир неча баробар кўпайтирилур ва у(азоб) да хор бўлиб абадий қолур. Магар ким тавба қилса, иймон келтириб, солиҳ амал қилса, бас, Аллоҳ ана ўшаларнинг ёмонликларини яхшиликларга алмаштирур. Аллоҳ мағфиратли ва раҳмли бўлган зотдир. Ким тавба қилиб, солиҳ амал қилса, у, албатта, Аллоҳга (ҳақиқий) қайтиш ила қайтар. (Тавбанинг ҳақиқий ёки сохта эканлиги унинг эълонидан кейинги амалдан билинади. Агар эълондан кейинги амал солиҳ-яхши бўлса, тавба ҳақиқий, ёмон бўлса, тавба сохта бўлади. Гуноҳ ҳам фақат ният эмас, балки қилинган амалдир, тавба ҳам амалсиз бўлмас.) (http://www.quran.uz/tarjima/quran/index)
Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. «Расулуллоҳ (с.а.в.)нинг «Аллоҳга қасамки, мeн бир кунда етмиш мартадан кўп Аллоҳ таолога истиғфор айтиб, Унга тавба қиламан», дeб айтганларини эшитдим». Имом Буxорий ривоятлари.
Ағар ибн Ясар ал-Музанийдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ (с.а.в.) «Эй инсонлар, Аллоҳга тавба қилиб истиғфор айтинглар. Чунки мeн бир кунда юз марта тавба қиламан», дeдилар. Имом Муслим ривоятлари.
Расулуллоҳ (с.а.в.) xодимлари Абу Ҳамза Анас ибн Моликдан ривоят қилинади. Расулуллоҳ (с.а.в.) «Аллоҳ таоло бандасининг тавбасидан сизлардан бирингиз чўлда йўқолган туясини топиб олганидаги xурсандчилигидан ҳам зиёда шод бўлур», дeдилар. Имом Буxорий ва Муслим ривоятлари.
Муслимнинг бошқа бир ривоятларида: «Аллоҳ таоло бандаси тавба қилганида, шу қадар xурсанд бўладики, сизлардан бирингизнинг миниб турган туяси қўлидан чиқиб қочса, овқати ва суви туяда бўлса, у киши туясидан умидини узиб, дараxт сояси остида ётганида, қарасаки, туяси олдида турган бўлса, унинг тизгинидан ушлаб: «Аллоҳим, Сeн мeнинг бандамдирсан. Ва мeн Сeнинг роббингдирман», дeб қаттиқ xурсанд бўлганидан мана шу тариқа xатога йўл қўяди. Банда тавба қилса Аллоҳ таолонинг xурсандчилиги бандасиникидан ортиқроқ бўлади», дeйилади.
Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ (с.а.в.) «Кимки қуёш мағрибдан чиқишидан олдин тавба қилса, Аллоҳ таоло унинг тавбасини қабул этади», дeдилар. Имом Муслим ривоятлари.( Риёзус солиҳийн. Абу Закариё Яҳё ибн Шараф Нававий. www.зиёуз.cом кутубxонаси)

Сарварбек Йўлдошев. Асака туманидаги Мирзо Шариф масжиди имом хатиби

Вақт неъмати
   Вақт биз учун Аллоҳ таоло ҳадя қилган улуғ неъмат. Лекин унинг қадрига кўп ҳам етавермаймиз. Аслида ҳам неъматнинг қадрини фақат ўша неъматдан мосуво бўлганларгина кўпроқ етади. Айтибдиларки, ғафлатда ўтган банда қабрида ётар экан: “Қани энди бир лаҳза жон этилса-ю, бошимни кўтарсаму, бир бора “Раббим аллоҳ!” десаму, жон таслим қилсам майли эди” дер экан.
   Тарихлардан маълумки, динимиз қисқа юз йил давр мобайнида бутун дунё бўйлаб таралган. Бутун жаҳон халқлари маънавияти ва маърифати ривожланишига ҳам Ислом дини сабаб бўлган. Тарих манбаларига қараганда мусулмонларда жамоат ҳаммомлари йўлга қўйилиб, совун ва бошқа покланиш воситалари кенг йўлга қўйилган даврда Европа халқлариннг кўпи ҳали ювинишни билмас эди. (http://info.islom.uz/moziy/item/452-ming-jil-yuvinmagan-evropa.html)
   Бутун жаҳон тамаддунига Ислом қанчалар асос бўлганини, бу йўлда қанчалаб буюк шахслар сабабчи бўлганини айтаверсак, тугата олмаймиз. Тиббиёт соҳасида Ибн Сино деймизми, математика соҳасида Ал-Хоразмий деймизми, Беруний деймизми, ҳаммаси ҳам дунё цвилизациясига улкан ҳисса қўшган инсонлар. Биз улар билан фахрланамиз, доимо уларнинг авлдоди ёки ватандоши ёҳуд диндоши эканлигимиз билан мақтанамиз, бироқ ҳолимизга қарасак, ўзимиздан уяламиз. Негаки бизлар шунча мақтанганимизга яраша, фахрланганимизга яраша нима иш қилиб қўйдик?
   Биз улар билан фахрланганимиз каби улар ҳам биздек авлодлари борлигидан хурсанд бўлгулик нима қилиб қўйдик?
   Имом Бухорий деймизми, Термизий деймизми, Насафийлар, Самарқандийлар...
   Уларнинг қолдирган маънавий мерослари инсон зотини хайратга соларлик.
Шу ўринда савол пайдо бўлади – биз ҳам ўшалардек баюк асарлар муаллифи бўла оламизми? Улардек бебаҳо мерослар қолдиришимизга имкон борми?
Биз уларчалик бўлишимизга ўзимиз ҳам ишона олмаймиз, лекин уларнинг йўлидан юра олсак ҳам катта ютуқларга эришар эдик. Биртомондан қараганда биз ҳам улардек инсон фарзандларимиз. Бизда ҳам улардек ақлу камолот, фаҳму идрокдан насиба бор. Ҳатто илмий асарлар ёзиш учунуларга нисбатан имконият жуда ҳам ортиқ. Фақат бир нарса етишмайди – вақт қадри! Улар ҳар бир лаҳза ва сонияни ғанимат билганлар. Натижада қисқа ур давомида кўплаб асарлар қолдиришга улгуришган. Биз эса, кўча-кўйда беҳуда гурунглашиб,на дунёлик ва на охиратлик учун фойдаси бўлмаган иш ва кўнгилхушликлар билан оворамиз.
Қаранг, улар нима қилганлар (http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:8Q7rrzTbR3kJ:ftp.muslim.uz/index.php/ar/maqolalar/item/1246-mazmunli-umr+&cd=2&hl=ru&ct=clnk):
– Муҳаддис, фақиҳ Имом Нававий (раҳимаҳуллоҳ) ўзининг қисқа умри (40 йил) давомида 500 та китоб таълиф қилган.
– Муҳаддислар султони Имом Бухорий (раҳимаҳуллоҳ) илм сирлари билан қизиқиб, дунё кезиб, олтмиш мингдан зиёд ҳадис тўплаганида, эндигина 16 ёшдан ошганди. Шунингдек, у зотнинг қисқа 63 йиллик умри мобайнида амалга оширган ишлари бутун умрига таққос¬ланса, 63 йилдан ҳам бир неча баробар ортади.
– Ибн Жавзий (раҳимаҳуллоҳ) оламдан ўтгач, барча илмий ишлари яшаган кунларига бўлин¬га¬нида, кунига 11 бетдан тўғри келган экан. Бу дегани, ҳаёти давомида тайёр ишни кўчириш эмас, балки ўзининг меҳнати билан ҳар куни 11 бетдан асар ёзи¬ш керак.
– Ибн Ҳазм (раҳимаҳуллоҳ)нинг барча китоблари ёниб кетади. Шунда у зот уларнинг ҳаммасини ёд¬дан айтиб берганлар. Имом Қатода (раҳимаҳуллоҳ) бир туя китобни ёд олганлар. Имом Шаъбий (раҳимаҳуллоҳ): “Оқ нарсага ёзилган ҳар бир нарсани ёд олдим”, деганлари ривоят қилинади.
– Ҳиндистон диёрида яшаган ҳазрат Ашраф Али Таҳонавий (раҳимаҳуллоҳ) қисқа умри да¬во¬мида бир ярим минг китоб ёзадилар. Шунингдек, ўзидан кейин кўпгина муршид ва валий даражасига эришган шогирдлар ҳам қолдирганлар. Ана баракали, узоқ ва сермазмун умр.
– Имом Ибн Жарир Табарий Қуръони каримни 30 минг вароқ тафсир қилишни қасд қилиб, асҳобларига: “Қуръонни тафсир қилишда ҳаракат қилмай-сиз¬ла¬рми?”, деганида, улар: “Бу иш ниҳоясига етмасданоқ, умрлар ўтиб кетади”, дейишди. Шунда аллома тафсирларини 3 минг вароқ атрофида қисқартиради. Шунингдек, Одам (алайҳиссалом)дан бошлаб, ҳозиргача бўлган тарихни ҳам 30 минг вароқ ёзишни қасд қилганида, улар юқоридаги гапни такрорлашди. У зот: “Албатта, биз Аллоҳ¬никимиз, ғайрат-интилиш ўлди” дея уни 3 минг вароққа қисқар¬тирганлар. Имом Хатиб (раҳимаҳуллоҳ) Самсимий бундай деганини эшитадилар: “Ибн Жарир қирқ йил атрофида ҳар куни қирқ вароқ китоб ёзарди”. У зот (224–310 – 86 йил) ҳаёти давомида ёзиб қолдирган китоблари 358 минг вароқни ташкил қилади. Агар балоғатгача бўлган ёшини тахминан, 14 йил деб эътиборга олиб, уни 86 дан айирсак, 72 йил қолади. Шунда, у зот умрининг ҳар бир кунида 14 вароқдан китоб ёзгани келиб чиқади. Шундай қилиб, у зотнинг балоғат ёшидан ташқари, яъни 72 йил умрини 14 га кўпайтирсак, тасниф қилган китоблари мажмуаси келиб чиқади.

Улуғбек қори Йўлдошев

Касб қилишлик
ان أطيب ما أكلتم من كسبكم
   Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қилганлар:
   “Албатта, еган нарсаларингизнинг покизароғи касбларингиздандир”. (Оиша разияллоҳу анҳодан Ибн Можа ривояти)
   Ҳалол касб қилишлик, дунёда тирикчилик қилишлик кишининг егулиги покиза ва баракали бўлишига сабаб бўлади. Шу билан бирга айни ибодат саналади.
Пайғамбарлардан Довуд алайҳис салом ҳам касб қилганлар. Ҳолбуки ўзлари пайғамбар бўлишлиги билан бирга подшоҳ ҳам эди.
 

Кaсб-корни тaрк қилиш учтa сaбaб – кaсaллик, тaқво вa ор сaбaбли жоиз, дейилaди. Кaсaллик сaбaбли тирикчиликни тaрк қилгaн киши тилaнчилик қилaди, тaқво сaбaбли тaрк этгaн киши тaмaъгa, қилишгa ор ёки ҳaмият сaбaбли тaрк этгaн киши ўғирлик қилишгa мaжбур бўлaди.
Ансорлардан бир киши келиб Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламдан егулик сўрганларида:
-   Уйингда бирор нарса йўқми? – деб жавоб берганларлар. Ансорий:
-   Намат бор – бир қисмини ёпиниб, бир қисмини тагимизга тўшаймиз. Яна бир дона коса бор – сув ичиб турамиз, – деб жавоб берди.
-   Уларни менга олиб кел, – дедилар саллаллоҳу алайҳи ва саллам. Олиб келгач қўлларига олиб туриб:
-   Мана буларни ким сотиб олади? – дедилар.
-   Мен бир дирҳамга сотиб оламан! – деди бир киши.
-   Мен икки дирҳамга сотиб оламан! – деди бошқаси.
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўшанга сотиб икки дирҳамни олдилар ва ансорийга бериб:
-   Бир дирҳамга аҳлинг учун егулик сотиб ол, яна бир дирҳамига эса болта сотиб олиб менга олиб кел, – дедилар. Олиб келган эди Расули акрам саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўзлари унга ёғочдан соп қилиб бердилар. Сўнг:
-   Бор, ўтин қил. Ўн беш кунгача мен сени кўрмай! – дедилар. Ансорий Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг айтганларини қилди. Бу вақт мобайнида ўн беш дирҳам фойда қилиб, бир қисмига озиқ овқат, қолганига кийим кечак сотиб олди.
-   Мана бу ишинг қиёмат кунида сўраганларинг юзингга доғ бўлганидан кўра яхшироқдир, – дедилар Сарвари коинот саллаллоҳу алайҳи ва саллам.

Улуғбек қори Йўлдошев

БАНДАНИНГ РИЗҚИ
   Аллоҳ субҳоналлоҳу ва таоло бандаларини яратмасдан аввал уларнинг ризқларини ёзиб қўйган. Банда дунёда ўз насибасини олиши муқаррар. Фақат ҳар кимнинг ўз ҳолига қараб турли ризқу насиба битилган. Аллоҳ таоло марҳамат қилади:
   لَهُ مَقَالِيدُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ وَيَقْدِرُ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
“Осмонлару ер (хазиналари) калитлари Уникидир. У хоҳлаган одамига ризқни кенг ёки тор қилур. Зотан у барча нарсани ўта билгувчи зотдир”. (Шўро. 12)
Лекин банда баъзида шошқалоқлик қилиб ҳалолдан келиши мумкин бўлган ризқни ҳаромдан топиб олади. Ривоят қилишларича ҳазрат Али каррамаллоҳу важҳаҳу отлиқ ҳолатда кетаётганларида намоз вақти бўлиб қолди. Яқинроқдаги масжидга бориб намоз ўқимоқчи бўлди. Масжидга кириб кетаётганда ёшроқ болага отини топшириб: “Мен қайтиб чиққунимча қараб турасанми?” деб сўради. Бола қараб туришга ваъда бериб отни олиб қолди.
Али разияллоҳу анҳу намозни ўқиб бўлиб масжиддан чиқар экан, ҳалиги боланинг хизмати учун берарман, деган фикрда ҳамёнидан беш дирҳам олди. Бироқ чиқиб қараса, бола ҳам, от ҳам йўқ. Атрофни қидириб отни топишди, аммо от эгарсиз. Ҳалиги бола эгарни ўғирлаб, отни эса ташлаб кетган экан.
Ҳазрати Али разияллоҳу анҳу бозордан бошқа эгар сотиб олмоқчи бўлди. Бозор айланиб, ўзининг эгарини таниб қолди. Сотувчидан сўраган эди, ёшгина боладан олганини айтди. Унинг кўринишларини сўради. Кейин билдики, ўша бола шу кишига беш дирҳамга сотган экан. Шунда Али разияллоҳу анҳу:
“Тақдири азалда бугун шу бола беш дирҳам олиши ёзилган экан. Агар бир оз сабр қилса шу беш дирҳамни мен рози бўлиб берар эдим. Аммо бир оз шошилиб ҳалол ризқини ҳаром қилиб олди. Тақдир ўзгармаяпти, аммо ниятига кўра инсон ё гуноҳ, ё савоб олмоқда. Ё жаннатий ёки дўзахий бўлмоқда” деди.

Асака туманидаги Мамирқори жомеъ масжиди имом хатиби Жабборов Азизбек
Улуғбек қори Йўлдошев

НАФС ТАРБИЯСИ
Нафс тарбияси Ислом динининг асосий йўналишларидан биридир. Кимки нафсини жиловлай олмас дунё ва охиратда ҳалокатга йўлиқур. Дунё ва охиратда олий мартабага ноил бўлишлик эса нафсни жиловлаш билан бўлур.
Донишмандлар шундай дебдилар:
Аллоҳдан кўра улуғроқ дўст бор, деб ўйлаган кишининг Аллоҳни танишлиги сусайибди. Нафсидан кўра ёмонроқ душман бор, деб ўйлаган киши нафсини яхши танимабди.
Яна айтибдилар:
Ақли - амир, нафс ҳавоси асир бўлган кишига қандоқ ҳам яхши. Нафсу ҳавоси - амир, ақли - асир бўлганларнинг ҳолига вой!
Умар розияллоҳу анҳунинг айтишларича, денгизлар сони тўрттадир:
Кибру ҳаво - гуноҳлар денгизидир.
Нафс - шаҳватлар денгизидир.
Ўлим -умрларнинг денгизидир.
Қабр - надоматлар денгизидир. (Мунаббиҳот)

Имом Ғаззолий бу борада шундай насиҳатлар қилган:
Эй инсон, билиб қўйки, доим ёмонликни хоҳлаб турадиган НАФС сенга шайтондан ҳам душманроқдир. Шайтон нафсингнинг ҳою-ҳаваси билан бўйнингга миниб олиб, сени Аллоҳнинг йўлидан чиқариши мумкин. Нафсинг эса сени беҳуда амаллар ва қуруқ хаёллар билан алдаб қўюр! Чунки НАФС табиатан тинчлик-осудаликни, лоқайдлик, ғафлат ва бепарволикни ёқтиради ва умрни танбаллик билан ўтказишни истайди.
У доимо беҳуда ва ботил (бузуқ) нарсаларга ўралашади. Беҳуда кибрга берилади. Агар нафсингдан мамнун бўлиб, унинг хоҳишларига юрсанг, манзилинг фалокатдир, ўлимдир. Янглиш ҳисоблар ва хом хаёлларингдан хабардор бўлмасанг, охири чўкишинг муқаррардир.
Агар , НАФСга «тўхта!» дейишга ожизлик қилсанг,у сени ёнғинга олиб боради. У ҳолда асло яхшиликка қайтиш умиди йўқдир.
НАФС балоларнинг боши, разолатларнинг манбаидир. Шайтон учун гуноҳ хазинаси бўлган НАФСни яхши кўрган одам ЯРАТГАНни таний олмайди.
Пайғамбаримиз (с.а.в.) буюрадилар:
— Яхши мавзуда бир соат мулоҳаза қилмоқ, ўйламоқ бир йиллик ибодатдан яхшироқдир.
Ақлли мусулмон бўламан деган одам ўтмишда қилган ё ҳозир қилаётган хатоларидан ва гуноҳларидан воз кечсин, ўзини Аллоҳга яқинлаштирадиган гўзал феъл-атворлар тўғрисида ўйласин ва уларга соҳиб бўлиб, охиратини қутқарсин, қуруқ ва охири номаълум амаллар қилмасин, ёмон феъл ва туйғуларни тарк этишга шошилсин, доимо Аллоҳни хотирада тутсин, ҳаром ва тақиқланган нарсаларга яқинлашмасин, нафсининг ғайри ахлоқий ва ғайри машруъ истакларидан қочиб, сабру сабот кўрсатсин, нафсининг ахлоқий бўлмаган шаҳвоний истакларига тобе бўлмасин!
Расулуллоҳ (са.в.) буюради:
- Қалбларингизни очлик билан нурлантирингиз, нафсингиз билан жиҳод қилиб, уни тарбиялай олмоқ учун очликни ва ташналикни қурол сифатида ишлатинг. Жаннат эшигига бош уришларни очлик билан давом эттиринг! Нафсни тарбиялаш учун унинг билан жанг килган кишининг мукофоти жанггоҳда душман билан уришганнинг мукофоти сингаридир.
Аллоҳнинг ёнида бўлмоқ учун нафсни очлик ва ташналик билан тарбиялашга интилишдан гўзалроқ амал йўқ. Кимки меъдасини узлуксиз тўлатиб юрса, маънавият оламига киролмайди. Маънавиятдан завқ ололмайди ва ибодатнинг тотини ҳам ҳис қилмайди.
Пайғамбаримиз (с.а.в.) буюрадилар:
- Тўйгунча еб-ичиб, қалбларингизни ўлдирманг! Қалб бир ниҳолга ўхшайди. Ниҳолга ошиқча сув берилганда қандай сарғайиб сўлса ва ўсишдан тўхтаса, худди шундай қалб ҳам ортиқча сувдан ўлади, бундай одамда тоза фикр ва инсоний феъл-атворлар қолмайди.
Олимларнинг баъзилари меъдани қалбнинг остида қайнаётган ва буғларини қалбга қарата пуфлаётган бир танжарага (кострюлкага) ўхшатадилар. Буғ қанчалик кўп бўлса, босган жойни шунчалик безовта-беҳузур қилади ва қоронғилаштиради. Шунингдек, меъда ҳам қай даражада кўп, тўлатилган бўлса, шу даражада ортиқ қораяди ва кучсизланади. Ундан ташқари, кўп еган одамнинг акли заиф бўлади, илм ўргана олмайди. Чунки, доимий тўқлик ва мечкайлик ақлни кўр қилади.
Ақли бўлган одам нафснинг шаҳвоний ҳавасларини очлик йўли билан маҳв этади. Аллоҳ ўртага қўйган ахлоқ асосларини оёқ ости қилган нафсни фақат очлик тарбиялай олади. Чунки ҳавойи орзулар, еб-ичишлар кишини тўғри йўлдан чиқариш учун шайтоннинг қўлидаги қуролдир. Шунинг учун ҳам Аллоҳнинг Расули (с.а.в.) буюради:
- Шайтон инсоннинг қон томирларида айланиб юради. Унинг йўлини очлик билан тўсиб ташланг. Қиёмат куни Аллоҳга инсонларнинг энг яқин бўлгани кўпроқ оч ва ташна юрганлардан иборат бўлади (Бу ҳадис шундай шарҳланади: калорияси кучли ва кўп овқат егувчи кимсалар тез йўлдан озадилар, чунки бу ҳолда қон серҳаракат бўлади. Нафс шундай ҳолга етадики, энди у ҳаром-ҳалол, машруъ-ғайримашруъ демай, ҳар нарсани ураверади.
Ҳолбуки, эҳтиёж миқдорига риоя қилган ҳолда овқатланилса, нафс бузилмайди, одам йўлдан озмайди.
(Мукошафат-ул қулуб. Абу Ҳомид Ғаззолий. ziyouz.com кутубхонаси)

Сарварбек Йўлдошев. Асака туманидаги Мирзо Шариф масжиди имом хатиби

Юксак фазилат
Мўмин киши имон-эътиқодидан келиб чиқиб, ҳаётнинг барча оғир синовлари, турли мусибатлар, бетоблигуйўқотишларга сабр қилиши натижасида Аллоҳ таолонинг улкан мукофотларига сазовор бўлишини қуйидаги ояти карималар мисолида кўришимиз мумкин:
“Сизларни бироз хавф-хатар, очлик билан, молу жон ва меваларни камайтириш йўли билан синагаймиз. (Шундай ҳолатларда) сабр қилувчиларга хушхабар беринг! Уларга мусибат етганда: “Албатта, биз Аллоҳнинг ихтиёридамиз ва албатта, биз Унинг ҳузурига қайтувчилармиз”, дейдилар. Айнан ўшаларга Парвардигорлари томонидан салавот (мағфират) ва раҳмат бордир ва айнан улар, ҳидоят топувчилардир”(Бақара, 155 – 157).
    Демак, сабр қилиш – улуғ фазилат экан. Сабрнинг маъноси ҳар қандай ҳолатда инсон ўзини ушлаб ва тўхтатиб туришидир. Сабрнинг яна бир маъноси бирор нарсани кутиб туришдир. Зеро, сабр қилиш муваффақиятлар ва саодатлар гарови эканини барчамиз яхши билишимиз зарур экан. Бу ҳақда Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади:
“Эй имон келтирганлар! Сабр қилингиз, бағрикенг бўлингиз ва (Аллоҳ йўлига) тахт бўлиб турингиз ва Аллоҳдан қўрқингиз, зора нажот топсангиз!”(Оли Имрон, 200).
Пайғамбаримиз Муҳаммаддан (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ривоят қилинган ҳадиси шарифда бундай дейилади: “Сабр қийинчиликларни беркитувчи ва бахтсизликда ёрдамчидир”. Абдуллоҳ ибн Аббос (розияллоҳу анҳу) шундай дейди: “Қийинчиликка сабр қилиш энг яхши чорадир”. (http://muxlis.uz/uz/pages/-alloh-sabr-qiluvchilar-bilan-birga-)
Абу Яҳё Суҳайб ибн Синон разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади -  Расулуллоҳ айтдилар:
«Мўминнинг иши ажабланарлидир. Ҳаммаси унга яхшилик кeлтиради. Бу мўминларггина хос бўлиб, бошқаларда ундай эмас: унга хурсандлик етса, шукр қилади. Бу унинг учун яхшидир; зарар бeрувчи нарса етса, сабр қилади. Бу ҳам унинг учун яхшидир” (Муслим ривояти)
Кимки Аллоҳнинг ғазабига дучор бўлмасликни ва раҳматига эришиб, жаннатига киришни истаса,  нафсини  дунёвий  ҳою-ҳавасдан  тийсин, дунёнинг  машаққатларига  ва мусибатларига чидаб, сабр қилсин. Бу борада Аллоҳ буюради:
“Аллоҳ сабрлиларни севади”. (Оли Имрон. 146)
Сабр уч хилдир:
1. Аллоҳга итоат қилишдаги сабр ва сабот.
2 . Аллоҳ ҳаром қилган нарсалардан тийилишдаги сабр ва сабот.
3. Мусибатларга сабр ва сабот.
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтадилар:
Ким Аллоҳга итоат қилишда сабр ва саботли бўлса, Аллоҳ унга қиёмат куни жаннатда ҳар бири ер билан кўк орасича келадиган уч юз даража беради.  Ким Аллоҳ ҳаром қилган нарсалардан тийилишда сабр қилса қиёмат куни унга олти юз даража беради. Ким дунёнинг машаққат ва мусибатларига чидаб, Аллоҳ ўртага қўйган ахлоқ асосларига риоя қилса, У, жаннатда унга етти юз даража беради. (Фойдаланилган адабиётлар: “Мукошафатул қулуб”, “Мунаббиҳот”, “Риёзус солиҳин”)

Ҳусанбой Сотволдиев. Асака туманидаги Икром ҳожи жомеъ масжиди имом хатиби

 Мурувват ҳақида
Али ибн Абу Толиб (розияллоҳу анҳу) ривоят қиладилар: "Набий (соллаллоҳу алайҳи васаллам):
"Ким инсонларга зулм қилмасдан, уларга ёлғон гапирмасдан, ваъда бериб, хилоф қилмасдан муомалада бўлса, у муруввати гапириладиган кишилардан бўлади, адолати кўринади, уни биродар тутиш вожиб, ғийбат қилиш ҳаром бўлади", дедилар.
Ибн Зайёд улуғларнинг биридан:
"Сизларда мурувват нима?" деб сўради. У:
"Тўртта хислат,– деди. – Биринчи, киши гуноҳдан узоқлашиши лозим, чунки гуноҳкор бўлса, хор бўлади, муруввати бўлмайди. Иккинчи, ўзида бор молини ислоҳ этиши, фасод қилмаслиги лозим, уни фасод қилса ва бошқанинг молига муҳтож бўлса, унинг муруввати бўлмайди. Учинчи, аҳлига улар муҳтож бўладиган нарсани ҳозирлаб қўйиши лозим, чунки кимнинг аҳли аёли инсонларга муҳтож бўлса, унинг муруввати бўлмайди. Тўртинчи, ўзига мос келадиган таом ва шаробга аҳамият бериши ва ўшандан истеъмол қилиши лозим. Ўзига мос бўлмаган таомни танаввул қилса, муруввати нуқсонли бўлади".
Қайс ибн Собит ибн Саидадан ривоят қилинади. У Қайсарнинг олдига келиб турарди. Қайсар унга:
"Оқилнинг афзали нима?" деди. У:
"Киши ўз нафсини билиши", деб жавоб қилди.
"Илмнинг афзали нима?" деб сўради. "Билмаган вақтида тек туриш", деди. "Мурувват нима?" деб сўради.
"Киши юзининг сувини сақлаб қолиши", деди.
"Молнинг афзали нима?" деб сўради.
"Ҳаққи адо қилингани", деди.
Ҳасан Басрийдан ривоят қилинади: Сартарошга мўйлабларини қисқартириб бир дирҳам бердилар. Бу ҳақда сўрашганларида:
"Торлик – зиқналик қилманглар, акс ҳолда сизларга торлик қилинади", дедилар. У киши майда чақалар устида гапираётган кишини кўрсалар:
"Аллоҳ майда чақани лаънатласин, ким шунинг учун гапирса, муруввати бўлмайди. Кимнинг муруввати бўлмаса, дини ҳам бўлмайди", дедилар.
Яна айтди:
"Тўртта нарса кишининг мурувватидан: тилининг ростгўйлиги, биродарларининг хато-камчиликларини кечириши, аҳли замонининг таниқли кишисига саховат қилиши, таниш ва қўшниларга озор беришдан тийилиши", дедилар.
Умар (розияллоҳу анҳу):
"Мен қачон араблар ҳалок бўлишини биламан", дедилар.
«Эй амирул мўминин, қачон ҳалок бўлади?" дейишди.
"Уларни исломий тақвоси ва жоҳилият саховати бўлмаган киши бошқарса", дедилар.
Ҳукамоларнинг баъзиси айтади: "Комил мурувват икки нарсада: инсонларда бўлган нарсадан тийилиш ва улардан содир бўлган нарсани кечириш". (Бўстонул орифийн. Абу Лайс Самарқандий. зиёуз.cом кутубхонаси)

Ибратли ҳикоя:
Эр ва хотин ўттиз йил бирга ҳаёт кечирди. Ўттиз йиллик ҳаёти давомида аёл ҳар куни эрталаб ширмон нон ёпар эди. Ширмоннинг чекка қисми ёғли бўлганлигидан бу эримга муносиброқ, деган фикрда доимо ўрта қисмини олиб қолиб, чеккасини эрига тақдим қилар эди. Ўттиз йил давомида шу одат тарк этимади. Мана энди ўттиз йил бахтли ҳайт кечирганларининг тонгида  аёл одатдагидек ширмоннинг ўртасидан кесиб, икки қисмига ҳам сариёғ суртди-да, ноннинг ёғли қисмини эрига бераётганда бирдан ўйланиб қолди:
“Бирга яшаганимга ўттиз йил бўлдт. Шу давр мобайнида ширмой ноннинг мен яхши кўрадиган седанали, қизариб пишган тепа қисмини ўзим ейишни хоҳлаб турсам-да, эримнинг ҳурматидан истагимдан воз кечдим. Шу кунгача эрим учун намунали аёл бўлдим, солиҳ фарзандларни тарбия қилдим, қариндошларни иззат, дўстларини ҳурмат қилиб келдим. Вафодор, яхши бека бўлиб, уй-хўжалик ишларига қарадим, оиламиз учун қанча-қанча куч ва соғлиғимни сарф қилдим. Ҳозир эсимга келмаётган бўлса ҳам, яна кўплаб яхши ишларни қилган эдим. Мана энди ширмой ноннинг тепа қисмини ейишга менинг ҳам ҳаққим бордир”.
Шундай қилиб ўттиз йиллик анъанани бузиб, ширмой ноннинг ўрта қисмини эрига узатди. Ўзининг беодоблигидан бир оз хижолат ҳам бўлди. Бироқ нафс устун келди.  Аммо кутилмаганда эр қувониб, юзлари ёришиб, аёлига табассум ҳадя қилди ва:
-   Азизам! Бугун менга қимматбаҳо совға тақдим этдинг. Буни қарагин, мен ширмой ноннинг ўрта қисмини яхши кўрар эдим. Ўзим чхши кўрган қисмини емаганимга ҳам ўттиз йил бўлди. Бу қисмини ҳар эрта ейишни хоҳлар эдим, лекин ширмой ноннинг ширин бўлган ўрта қисми сенинг ҳаққинг бўлганлиги ва мен сенга ҳар доим яхшисини илинганим учун буни айтишга, сўрашга ботина олмас эдим. Мана бугун ажойиб кун бўлди!
Аёл юзлари қизара ерга қаради. Эрининг фандоқ ҳам мурувватга тўла инсон эканини ҳар доимгидан ҳам кўра кўпроқ ҳис қилди. Аллоҳ таоло шундай инсонни унинг тақдирига битиб қўйганидан бутун вужуди шукрона туйғусига тўлди.

Исомиддин Сайфуллаев. Асака туманидаги Имом Муҳаммад жомеъ масжиди имом хатиби
Улуғбек қори Йўлдошев

Салмон Форсий
Салмон форсий разияллоҳу анҳунинг тарихи жуда ҳам машҳур. Болалигидан ўша давридаги ота боболари ибодат қилган мажусийлик динига қизиқиши юқори бўлган. Кейинчалик насроний динидан хабар топиб қолгач шу томон юзланган. Алал-оқибат Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳақидаги башоратлардан хабардор бўлган, сифатларини эшитган. Ниҳоят Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам пайғамбар бўлиб келганларидан кейин у зот билан кўришишлик бахтига мушарраф бўлган.
Салмон форсий разияллоҳу анҳу аслида ҳур ва озод инсон бўлган эса-да, тақдир тақозосига кўра қул бўлиб сотилиб кетади. Ясрбида (Мадинада) яшай бошлайди. У Бани Қурайзалик яҳудийнинг қули эди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламни кўриб мусулмон бўлди. Бундан ҳожаси қаттиқ ғазабланди ва унг ёмон муомала қила бошлади. Салмон разияллоҳу анҳу бу ғақд Расули акрам саллаллоҳу алайҳи ва салламга айтган эди ҳазрат саллаллоҳу алайҳи ва саллам:
-   Эй Салмон мукотаба қил, - дедилар. (“Мукотаба” – шартнома асосида қулликдан озод бўлиш)
Унинг ҳожаси уч юз туп хурмони экиб бериш ва қирқ уқияга шартнома қилди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам асҳобига:
-   Биродарингизга ёрдам қилинглар, - дедилар.
-   Саҳобалар ёрдам қила бошладилар. Кимдир ўттиз туп хурмо кўчати, яна кимдир йигирма, бошқаси имконига қараб ўн беш, ўн тупдан ёрдам қилиб уч юз туп хурмо тўпладилар. Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам:
-    Эй Салмон, кўчатга чуқур ковла, ўз қшлларим билан ўтқазай, - дедилар. Салмон дўстлар кўмагида кўчат учун чуқурларни ковлаб бўлиб, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга хабар берди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам чиқдилар. Салмон разияллоҳу анҳу кўчатларни олб келиб берди, Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам муборак қўллари билан кўчатларни экдилар. Салмон разияллоҳу анҳу айтади:
“Салмоннинг жони тасарруфида бўлган Зотга қасамки, кўчатларнинг бирортаси ҳам нобуд бўлмади. Шундай қилиб шартномага кўра хурмо кўчатларини адо қилдим. Ўзим ҳам бир қанча маблағга эга бўлдим. Кейин Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам тухумдек келадиган олтин кўтариб келдилар.
-   Эй Салмон, буни ол, қолган қарзингни ҳам адо қил, - дедилар.
-   Эй, Аллоҳнинг расули, менда бунча олтинни қайтариш имкони йўқ, - дедим.
-   Олавер буни. Аллоҳ сендан буни соқит қилгай!
Уни олдим. Кейин торттириб кўрсам, Аллоҳга қасамки, роппа-роса қирқ уқия чиқди! Мен ҳожамнинг ҳақини адо қилиб олдим”
Шундай қилиб Салмон разияллоҳу анҳу қулликдан озод бўлди.

Баҳодиржон Сулаймонов. Асака туманидаги Файзобод масжиди имом хатиби

НАФС ВА САБР
Абу Ҳомид Ғаззолий айтади:
“Эй инсон, билиб қўйки, доим ёмонликни хоҳлаб турадиган нафс сенга шайтондан ҳам душманроқдир. Шайтон нафсингнинг ҳою-ҳаваси билан бўйнингга миниб олиб, сени Аллоҳнинг йўлидан чиқариши мумкин. Нафсинг эса сени беҳуда амаллар ва қуруқ хаёллар билан алдаб қўюр!
Чунки нафс табиатан тинчлик-осудаликни, лоқайдлик, ғафлат ва бепарволикни ёқтиради ва умрни танбаллик билан ўтказишни истайди. У доимо беҳуда ва ботил(бузуқ) нарсаларга  ўралашади.  Беҳуда  кибрга  берилади.  Агар  нафсингдан  мамнун  бўлиб,  унинг хоҳишларига юрсанг, манзилинг фалокатдир, ўлимдир. Янглиш ҳисоблар ва хом хаёлларингдан хабардор бўлмасанг, охири чўкишинг муқаррардир. Агар, НАФСга«тўхта!» дейишга ожизлик қилсанг,у сени ёнғинга олиб боради. У ҳолда асло яхшиликка қайтиш умиди йўқдир. НАФС балоларнинг боши, разолатларнинг манбаидир. Шайтон учун гуноҳ хазинаси бўлган НАФСни яхши кўрган одам ЯРАТГАНни таний олмайди.
Нафсни тарбиялашнинг йўллари бор. Шулардан бири – сабр. Айтибдиларки,  Сабр нафсни ақл ва шариат тақозо қилганидек тутиб туришдир ёки иккиси тақозо қилган нарсадан тутиб туришдир.
Сабр нафсни қайғу ва аччиқланишдан, тилни шикоятдан ва аъзоларни ташвишдан тутиб туришдир.
—    Сабр нафснинг фозил ахлоқларидан бири бўлиб, қилиниши яхши ва гўзал бўлмаган нарсалардан сақланишдан иборатдир.
—    Сабр Қуръон ва Суннат аҳкомларида собит туришдир.
—    Сабр бало етганда гўзал одоб ила туришдир.
Сабр ҳам, кўпчилик хаёл қилганидек салбий маънода, яъни, нима бўлса ҳам сабр қиляпман, деб жим-ҳаракатсиз туриш эмас, балки Аллоҳнинг айтганини бажариш жараёнида дуч келадиган машаққатларни енгишдаги сабрдир.
Энг бош сабр ҳавои нафсни, роҳат-фароғатни, мансабни тарк қилиб, Аллоҳнинг айтганига юришга чидамдир.
Намоз эса, бандани Аллоҳга боғлаб турувчи нарса бўлиб, инсон намоз орқали қувват, матонат, чидам ва бардошга эришади.
Қуръони Каримда сабрга даъват кўп такрорланади. Чунки Аллоҳга тоатда ҳам, гуноҳдан сақланиш, йўлдаги тўсиқларни енгиш учун ҳам, заифлик келиб қолганда ҳам, ҳавои нафсни жиловлаш учун ҳам сабр керак ва ҳоказо. Ўтган уламоларимиздан бирлари сабрни умумий тарзда учга бўлганлар:
Биринчиси: Аллоҳ ҳаром қилган нарсалардан ва гуноҳлардан сақланишга сабр.
Иккинчиси: тоат ва қурбат ҳосил қилиш учун сабр.
Учинчиси: етадиган мусибат ва қийинчиликларга сабр.
Иймон йўлидаги курашда энг зарур амаллардан бири сабрдир. Сабрсиз бир нарсага эришиш қийин. Сабр фақат кофирлар, дин душманлари ва мунофиқлар томонидан бўладиган озорларга, азоб-уқубатларга бардош беришгина эмас.
Сабр улкан заруриятдир. Ҳавои нафсни жиловлаб олиш учун ҳам сабр зарурдир.

Сарварбек Йўлдошев. Асака туманидаги Мирзо Шариф масжиди имом хатиби

ЁМОНЛИККА ЯХШИЛИК
   Ёмонликка ёмонлик билан жавоб қайтариш ёмонликнинг уруғи кўпайишига сабаб бўлади. Ёмонлик қайтарган ҳам бундан яхшилик топмайди, балки охири ҳалокатга бориши мумкин. Ёмонликка яхшилик эса, яхшилик уруғини кўпайтиради. Яхшилик қайтарган одам бундан асло зарар кўрмагай, балки мартабаси кўтарилади. Аслида саҳоватнинг олийси ҳам ёмонликка яхшилик билан жавоб беришдур.
   Бир ҳаким кишидан: "Нима учун сизга ёмонлик қилган кишидан ўч олмайсиз", деб сўрашганида, у киши кулган ҳолда: "Мени тишлаган итни мен ҳам тишлашим ҳикматданми?" деб жавоб берди.
   Ривоят қилишларича бир замонларда олим ва фозил инсон яшаган экан. У бировга ёмонлик қимас, балки қўлидан келганича яхшилик қилар эди. Шаҳар волийси бир одамнинг қилган туҳмати билан уни зиндонга солди. Бир йилгача кунига юз мартадан калтаклади.
   Тақдир тқозоси билан бир йилдан кeйин ҳақиқат қарор топиб, фозил киши озод этилди ва шаҳарга волий бўлди.
   Ҳамма одамлар:
   — Олдинги бошлиғимиз бу олим бошлиғимизга кўп жабр, зулм қилганди, бу ҳам энди интиқом олса керак,— дeб ўйладилар, лeкин иш одамлар ўйлаганларича бўлмади. Янги бошлиқ эски бошлиқни ўз ҳузурига кeлтириб, унга кўп илтифотлар кўрсатди, сарполар кийгизди. Хазиначисини чақириб олиб, ҳар кун юз марта урган калтагининг ҳар бирига бир тангадан юз танга беришга ва буни ҳар куни давом эттиришга буюрди.
   Орадан бир нeча вақт ўтгандан кeйин олдинги бошлиқ жуда ҳам хижолат чeкиб, ўлимига рози бўлди, олим бошлиқнинг ҳузурига кeлиб:
   — Мeни қатл этинг, ёки ҳар куни бераётган инъомингизни тўхтатинг, буни сиздан илтимос қиламан,— дeди.
   Янги бошлиқ бир йил мобайнида баданига урилган калтак зарбидан тўкилган бадан пўстларини йиғиб қўйган эди, аввалги бошлиқнинг илтимосини эшитгач, ўша пўстларини кeлтириб тарозуга тортишга буюрди. Пўстлар анчагина оғирликда эди. Аввалги бошлиққа шу пўстлар оғирлиги миқдорда олтин беришга буюриб:
   — Ёмонлик қилганга ёмонлик қилиш осон, лeкин мeн яхшилик қилиш истайман. Бу олтинларни олсин ва ўзининг кимлигини билсин!— дeди. (ЗиёУз.ком сайтидан фойдаланилди)

   Дадабоев Муҳаммадқудратбек. Асака т. "Ҳолмадодхоҳ" масжиди имом хатиби
Улуғбек қори Йўлдошев