ҲАСАД – ЯХШИ АМАЛЛАР КУШАНДАСИ
Дунёдаги энг ёмон иллатлардан бири бу ҳасадгўйликдир. Кимнинг қалбида ҳасад жой олган бўлса, аввало унинг ўзига сўнг ён атрофидаги инсонларга салбий та’сирини кўрсатмай қолмайди.
“Ҳасад” калимаси араб тилида икки xил маънода ишлатилади. Бири ёмон иккинчиси эса яxши манода. Биринчиси: бошқа бир инсонга берилган неъматнинг завол топишини орзу қилиб, анашу не’матни ўзига ўтиб қолишини xоҳлаш” маъносини ифодалайди.
Ислом шариатида бу гуноҳ ҳисобланади. Чунки, ҳасадчи бировга ёмонликни бўлишини xоҳлайди. Ваҳоланки, аввало зарарни ҳасад қилгувчининг ўзи кўради.
Иккинчиси: ҳавас қилиш маъносида ҳам келади. Ҳавас эса, гуноҳ саналмайди. Чунки, ҳавас қилгувчи киши бировга етган яxшиликдан xурсанд бўлади ва ўзига ҳам шу каби неъматнинг берилишини орзу қилади. Бунга араб тилида “ғибта”, дейилади.
Яxши ҳасад ҳақида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай марҳамат қиладилар:
Абу саид (ра) дан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз (сав) марҳамат қиладилар. “Ҳасад (ҳавас) икки нарсада бўлади. (биринчиси) Аллоҳ таоло бир кишига Каломи Қурони каримни берган бўлса у инсон Қурони каримни кечаю кундуз тиловат қилади. Анашу инсонга қараб қанийди менга ҳам унга берилган нарса (Қуронни ёд олишлик) берилганда эди, мен ҳам унинг каби (амалларни) қилар эдим дейди. Ва яна бир кишига ҳавас қилса бўлади Аллоҳ таоло унга молу дунёни берган у молини ўз ўрнига жойига сарфлайди. Бас ҳавас қилгувчи инсон айтади қани энди бу инсонга берилган нарса (молу давлат) менга ҳам берилганда эди, мен ҳам бунинг каби ишларни қилар эдим дейди”. Ушбу ҳадисдаги “ҳасад” сўзи ғибта – ҳавас қилиш маъносида келган.
Манашу ҳақийқий ҳавас бўлиб ислом динида бу нарса мақталингандир. Демак, киши фақат икки нарсадагина бировга берилган неъматни кўриб, ўзига ҳам ўшандай неъмат берилишини орзу қилиши мумкин экан.
Ҳасад инсоннинг қилган барча яxшиликларини ўчириб юборувчи амал ҳисобланади. Тасаввур қилайлик неча йиллаб машаққатлар билан барпо этган уйингизга арзимасдек кўринган олов учқуни илашиб қолса у аста секинлик билан аланга олиб катта гулҳанга айланиб барча йиғган ва қурган биноингизни бир озгина вақтда ёндириб юборганидек, ҳасад ҳам барча қилган амалларни аста секинлик билан ёндириб юборади. Бунинг далили сифатида Анас розиёллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз (сав) айтадилар: “Ҳасад яxши амалларни гўёки ўт ўтинни еганидек еб битиради. Садақа сув ўтни ўчирганидек xатоларни ўчириб юборади. Номоз мўмин инсоннинг нуридир, рўза дўзаxдан қўрғондир” – дедилар.
Бошқа бир ҳадиси шарифда эса, “Ўзаро бир - бирингизга ҳасад қилманглар, бир бирингизга ғазаб қилманглар, ўзаро алоқаларни узиб юборманглар. Эй Аллоҳнинг бандалари ўзаро дўст биродар бўлинглар” - дейилади. Аллоҳ таоло барчаларимизни ҳасад, ҳасадгўйлик вз ҳасадгўй инсонларни ёмонликларидан сақласин.
“Муҳаммад Соли ҳожи” жоме масжиди ходими  Жамолиддинқори Парпиев.

ҚАДР КЕЧАСИ ФАЗИЛАТИ
Ўн икки ойнинг султони бўлмиш Рамазон ойини хар бир куни ва кечасини ўзига хос фазилатлари бор. Шундай бўлсада Рамазон ойининг энг улуғ ва фазилатли кечаларидан бири бу лайлатул қадр кечасидир. Қадр  кечасининг  қимматини  Аллоҳ  таоло: "Минг ойдан  яxшироқдир",  дея  юксак  кўтарган. Қадр  кечаси ва ундаги  фазилатлар  тўғрисида Аллоҳ  таоло  ўз  каломи  Қуръони  каримда “Қадр” номли бутун бир сура нозил қилган:
“Албатта,  Биз  уни  (Қуръонни  “Лавҳул-маҳфуз”дан  биринчи осмонга)  Қадр  кечасида нозил  қилдик.  (Эй,  Муҳаммад!)  Қадр  кечаси нима  эканини  Сизга  не  ҳам  англатур?! Қадр  кечаси  минг  ойдан яхшироқдир.  У  (кеча)да  фаришталар  ва  Руҳ  (Жаброил) Парвардигорларининг  изни  билан  (йил  давомида  қилинадиган)  барча ишлар  (режаси) билан  (осмондан  ерга)  тушарлар.  У  (кеча)  то  тонг отгунича саломатликдир”. (Қадр сураси, 1-5-оятлар).
Бу сурани нозил бўлиши сабаблари хақида муфассирлар шу фикрни келтирадилар. Пайғамбаримиз (с.а.в) Бани Исроил қавмидаги бир киши ҳақида эсладилар ва у киши минг ой душманларга қарши курашган экан. Шунда мусулмонлар бу жасоратни эшитиб, ҳайратландилар. Пайғамбаримиз с.а.в. умматларига ҳам шундай бўлишини орзу қилиб: “Эй Роббим, менинг умматимни умматлар ичида умри қисқа, амали оз қилдинг!” -деганларида, Аллоҳ таоло шунда “Қадр” сурасини нозил қилди.
Қадр кечасини фазилатларидан яна бири бу кечада инсониятни ҳидояти учун нозил бўлган Қурони каримни бу кечада нозил бўлишидир. Зеро Роббимиз ўзининг каломида “Албатта,  Биз  уни  (Қуръонни  “Лавҳул-маҳфуз”дан  биринчи осмонга)  Қадр  кечасида нозил  қилдик” – дея мархамат қилади.
. Бу кеча, дунё тарихидаги энг муборак кечадир. Аллоҳ таоло Қадр кечасининг улуғлигини Духон сурасида ҳам келтиради: “Албатта, Биз у(Қуръон)ни муборак кечада нозил қилдик. Албатта, Биз огоҳлантирувчи бўлдик. Ўша (кеча)да барча пухта-аниқ ишлар ажратилиб, ҳал қилинур”.
Бу муборак кечанинг қадри улуғдир. Қадр сўзи икки хил маънода – қадри улуғ (унда Қурон нозил бўлганлиги сабабли). Иккинчиси миқдор, яъни бандаларнинг тақдирини белгилаш маносида. Бу ҳақда Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в) нинг ҳадисларида: “Аллоҳ таоло Бароат кечасида тақдир қилинган нарсаларни тайин қилса, Қадр кечаси келганида уни ўз эгаларига топширади” - дейилган.
Қадр кечасида қилинган амаллар, минг ойда қилинган тоат ибодатдан яхшироқдир. Аллоҳ таоло хабар берганидек “Қадр кечаси минг ойдан яхшироқдир” холбуки минг ой саксон уч йилдан зиёдроқдир.
Шунингдек бу кечада Аллоҳ таолонинг малоикалари ва буларнинг ичидаги энг улуғи Жаброил (а.с) нинг ер юзига тушишлари хам бу кечани фазилатини янада юқори қилади.
Қадр кечасининг яна бир фазилати: бу кечада тинчлик ва осудалик бўлиши ва бирор бир бало офат содир бўлмаслигидир Аллоҳ таоло хабар берганидек: У (кеча) то тонг отгунча тинчлик-омонликдадир”.
Абу Ҳурайра (р.а) дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (с.а.в): “Ким Лайлатул қадрни иймон ва ихлос билан қоим бўлиб ўтказса, унинг ўтган гуноҳлари мағфират қилинур” дея  марҳамат қилганлар.
Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам қадр кечасини топишга тиришар ва сахобаларни ҳам бунга буюрар эдилар. Бундан ташқари Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам аҳл байтларини рамазоннинг охирги ўн кечасида уйғотар эдилар.
Шунингдек бу муборак кечаларда қилинган дуо ижобатдир. Ибн Умар (р.а) дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (с.а.в) шундай дедилар: “Тўрт кеча борки, унда дуолар рад этилмайди, Ражаб ойининг аввалги кечаси, Шаъбон ойининг 15-кечаси, Қадр кечаси ва икки Ийд кечаси”.
Ҳадиси шарифларда “Қадр кечасини Рамазоннинг охирги ўн кунлигидан изланглар”, дейилган бўлиб Рамазоннинг охирги ўн кунлиги ибодат билан ўтказишга тарғиб қилинган.
Қадр кечаси Рамазон ойининг нечанчи кечаси эканини Аллоҳ ва Расули томонидан сир тутилган эди. Лекин саҳобалар Расулуллоҳ (с.а.в) дан уни аниқлаб айтиб беришларини кўп сўраганларидан кейин дастлаб ойнинг учинчи ўн кунлигида, кейинроқ тоқ кечаларидан излаш кераклиги ҳақида айтганлар. Охири у кечанинг аломатларини айтганларидан сўнг 27 кеча экани маълум бўлганлиги китобларда зикр қилинган.
Имом Бухорий роҳимаҳуллоҳнинг жомиус-саҳиҳида ушбу ривоят бор: Оиша розияллоҳу анхо: «Эй, Расулуллоҳ мен Қадр кечасига тўғри келсам нима дейман – дедилар. Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам: «Илоҳим, сен афв килувчисан, афвни яхши кўрасан мени афв эт – денг, дедилар».
“Муҳаммад Солиҳ ҳожи” жоме масжиди имом хатиби Ш. Аҳмаджонов.

Дарвозадан чақириш
Ҳар нарсанинг одоби бор. Ҳар бир ишнинг ўз тартиби бор. Тартибга амал қилмаслик ҳар қандай ҳолатда ҳам кўнгилсизликларга ёки ноқулайликларга сабаб бўлиши мумкин.
Маҳаллий одатларимиздан бири бўлган бирор кишининг уйига бориб чақиришликнинг ҳам ўзига яраша нозик нуқталари ва интизомлари борки, унга амал қилмаслик ўта беодобликдир. Бу одоб ва тартиблар шунчаки эмас, балки шариатимиз аҳкомларида батафсил ёритилган интизомдир. Хусусан Нур сурасида бу ҳақда кўрсатма бор:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَى أَهْلِهَا ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ
Яъни: “Эй иймон келтирганлар! Ўз уйларингиздан бошқа уйларга то изн сўрамагунингизча ва уларнинг аҳлига салом бермагунингизча, кирманг. Ана шундай қилмоғингиз сиз учун яхшидир, шоядки эсласангиз”.
Бу борадаги аввалги одоб изн сўраш ва салом беришликдир.
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Изн сўраш уч мартадир. Агар изн бeрилса, киргин. Агар бeрилмаса, қайтиб кeтгин», дeдилар. (Абу Мусо ал-Ашъарий разияллоҳу анҳудан Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари)
Рибъий ибн Ҳирошдан ривоят қилинади:
«Менга Бани Омир қабиласидан бўлган бир киши гапириб бeрди. У Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам уйдаликларида олдиларига киришга изн сўраб, «Киравeрайми?» дeди.
Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам ходимларига:
«Бунинг олдига чиқиб, изн сўрашни ва «Ассалому алайкум, киравeрайми?» дeйишни ўргат», дeдилар.
У киши буни эшитиб турган эди.
«Ассалому алайкум, киравeрайми?» дeди.
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам унга изн бeрдилар, у кирди». (Абу Довуд ривояти)
Баъзи инсонлар бировнинг уйига чақириб-чақирмай кириб келаверишлари мутлақо нотўғри. Агарчи улар хонадон соҳибининг яқинлари бўлса ҳам изнсиз дарвозадан ўтмаслик керак. бу бизнинг минталитетимизга ҳам хилоф. Шариатимизда эса ман этилган.
Аввал бир масалага эътибор қаратамиз. Нур сурасида шундай оят бор:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ وَالَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنكُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِن قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَحِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُم مِّنَ الظَّهِيرَةِ وَمِن بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاء ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَّكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَلَا عَلَيْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَيْكُم بَعْضُكُمْ عَلَى بَعْضٍ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ 
Яъни: “Эй иймон келтирганлар! Қўлингизда мулк бўлганлар ва ўзингиздан балоғатга етмаганлар сиздан уч вақтда изн сўрасинлар: бомдод намозидан олдин, пешинда кийимларингизни ечадиган пайтингизда ва хуфтон намозидан сўнг. (Ушбу) уч вақт, сиз учун авратдир. Улардан кейин сизга ҳам, уларга ҳам гуноҳ йўқ. Улар сизнинг атрофингизда, бир-бирингизга айланиб турувчидирсиз. Аллоҳ сизларга оятларни ана шундай баён қилур. Аллоҳ ўта билгувчи, ўта ҳикматли зотдир”.
Оятда таъкидланишича балоғатга етмаганлар шу уч маҳалдан бошқа пайтда изнсиз кирмаслиги керак. балоғатга етганлар эса, ҳамиша изн сўрамасдан киришлари мумкин эмас. Яна ҳам эътиборлиси мазкурлар маҳрамлар эди. Маҳрамларки шунчалик эҳтиёт бўлса, бошқалар учун албатта, авло.
Яна бир маҳаллий одобларимиздан бири шуки, эркак киши ҳеч қачон хонадон соҳибаларининг исмини айтиб чақирмаслиги керак. оилада катта ёшлик эркак бўлмаса, ёш боланинг исмини айтиб чақирсин. У ҳам бўлмаса бошқа чора топиш керак, деб таълим берган эди катталар.
Баъзи ҳовлиларнинг девори паст ёки нурган жойи бўлса, ўша жойдан ҳам чақирмаслик керак, балки албатта дарвозадан чақирилади.
(Фойдаланилган манба: “Риёзус солиҳин”. Зиёуз.ком кутубхонаси)

Улуғбек қори Йўлдошев

ҲАЁТ – БЕБАХО НЕЪМАТ.
Аллоҳ таоло инсонга берган беҳисоб неъматлардан бири – тириклик ва жон неъматидир. Чунки бу неъматни инсонга Аллоҳ таолодан ўзгаси бера олмайди. Инсон ўзига омонатга берилган жонни ўз қўли билан таҳликага отиши, яъни ўз жонига ўзи қасд қилиши энг оғир гунохи кабиралардандир. Зеро ўз жонига қасд қилиш Аллоҳ таолонинг унга ато этган неъматларига, хоссатан берилган умр, белгилаб қўйилган тақдирига нисбатан кечирилмас исёндир.
Аллоҳ таоло Қурони кармда шундай мархамат қилади: “Бир-бирларингизни (яъни, мўмин мўминни) ўлдирманг! Албатта Аллоҳ сизларга меҳрибон бўлган Зотдир” (Нисо, 29).
Ушбу оятда Аллоҳ ҳаром ишларни содир этиш орқали мўминларни бир-бирларини ўлдиришдан, молларини ботил йўл билан ейишдан қайтармоқда. Аллоҳ буюрган ва қайтарган ишларда одамлар учун раҳмат бор. Аллоҳ бандаларига меҳрибон Зотдир.
Бу оят, шунингдек, ўз жонига ҳақиқий қасд қилиш ёки пичоқ, заҳар ва шунга ўхшаш нарсалар билан қасд қилишни ҳам қамраб олади. Аллоҳ инсоннинг бошқаларга нисбатан жиноятини ўзига, балки бутун инсониятга қарши жиноят эканини маълум қилмоқда”.
Собит ибн Заҳҳок розияллоҳу анҳу Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Ким Исломдан бошқа миллат билан ёлғондан атайлаб қасам ичса, у айтганидек бўлади. Ким ўзини ўткир нарса билан ўлдирса, ўша нарса билан жаҳаннам оловида азобланади” (Бухорий, Муслим, Абу Довуд, Насоий, Доримий ва Аҳмад ривояти).
Инсон ихтиёри ўзида бўлгани билан хоҳлаган ишини қила олмайди. У Парвардигори Аллоҳ буюрганидек ҳаёт кечириши лозим. Уни Аллоҳ яратган, унинг жони ҳам Аллоҳ измидадир. Банда хоҳлаган пайтида ўзини ўлдириши мумкинмас.
Агар бандага истаган вақтида ўзини ўлдириш рухсат берилса, у ҳолда инсон ҳаёти арзимас нарсага айланиб қолар, яна тириклик низоми бузилган, башарият ҳаёти издан чиққан бўларди.
Пайғамбаримиз Муҳаммад мустафо (с.а.в) ўз ҳадисларида Инсон ўз жонига қасд қилиши энг оғир гуноҳлардан экани ва бу гуноҳ сабабли охиратда қаттиқ жазога мубтало бўлишини баён қиладилар.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким тоғдан ташлаб, ўзини ўзи ўлдирса, у жаҳаннам оташида абадул-абад ўзини тоғдан ташлаб туради. Ким заҳар ичиб, ўзини ўзи ўлдирган бўлса, у жаҳаннам оташида заҳарини қўлида тутган ҳолида абадул-абад (заҳар) ичиб туради. Ким ўзини ўзи темир нарса билан ўлдирган бўлса, жаҳаннам оташида ўша темирни қўлида тутган ҳолида абадул-абад ўша(темир)ни қорнига санчиб туради”, – дедилар”.
Гохида инсоннинг бошга турли туман савдолар тушши мумкин, аммо арзимас муаммолар туфайли шайтоннинг васвасасига учиб ўз жонига қасд қилаётган шахслар ҳам учраб турмоқда.
Ўзини жонига қасд қилиш, осиб ўлдириш, ўзига ўзи ўт қўйиш, атайлаб сувга ашлаб чўкиб ўлиш ва бошқа холатлар Аллоҳ берган умрга нисбатан исёндир, чунки Қуръони каримда: “Эй иймон келтирганлар! Аллоҳга ва Расулига (буйруқларига) хиёнат қилмангиз ва (бир бирингиздаги) омонатларингизга (ҳам) билиб туриб хиёнат қилмангиз!” (Анфол сураси 27 – оят) деб амр қилган.
Аллоҳ таоло барчалармизни бундай ёмон хотима топишдан ўзи асрасин.
“Муҳаммад Солиҳ ҳожи” жоме масжиди имом хатиби А. Шерматов

ҚАРИНДОШЛИК МУНОСАБАТЛАРИ.
Муқаддас Ислом дини таълимотларида қариндошлик алоқаларини мустаҳкамлашга, қариндошчилик ҳақ-ҳуқуқига риоя қилишга ва уларга нисбатан силаи раҳмда бўлишга катта эътибор қаратилади.
Қуръони каримда шундай марҳамат қилади. "Ва Аллоҳга ибодат қилинглар ва Унга ҳеч нарсани ширк келтирманглар. Ота-онага, қариндошларга, этимларга, мискинларга, яқин қўшниларга, ён қўшниларга, ёнбошдаги соҳибларга, кўчада қолганларга ва қўлингизда мулк бўлганларга яxшилик қилинглар. Албатта, Аллоҳ ўзини юқори тутувчи ва одамлар устидан фаxр қилувчиларни xуш кўрмас" (Нисо сураси 36 - ояти).
Ҳадиси шарифларда қариндошлик алоқаларини мустахкамлаш инсонни жаннатга яқинлаштирадиган, дўзахдан узоқлаштирадиган амал экани баён қилинади.
Абу Айюб Ансорийдан ривоят қилинади: “Бир аъробий Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг йўлларини тўсиб чиқиб: “Менга жаннатга яқинлаштирадиган ва дўзахдан узоқлаштирадиган амалнинг хабарини беринг”, деди. “Аллоҳга ибодат қиласан, Унга ҳеч нарсани ширк келтирмайсан. Намозни адо қиласан. Закотни берасан. Силаи раҳм қиласан», дедилар”.
Силаи раҳмни яна бир фойдаларидан бири, унинг сабабидан инсонни умрини узун, ризқи кенг, ҳаётини фаровон бўлишидир. Ҳадиси шарифларда “Кимни ризқи кенг, умри узоқ бўлиш хурсанд этса, бас у силаи раҳм қилсин, яъни қариндошлик ришталарини мустаҳкамласин” дейилаиди. (Имом Бухорий ва Термизий ривояти).
Али карромаллоҳу важҳаҳудан қилинган ривоятда эса: «Қариндошлар билан алоқани боғлаш ёмон ўлим топишдан сақлайди. Шунинг учун Аллоҳдан қўрқинглар ва силаи раҳм қилинглар!»(Имом Ҳоким ва Баззор ривояти).
Абдуллоҳ ибн аби Авфий (р.а) дан ривоят қилинади. Арофат кечасида Пайғамбаримиз с.а.в. билан бирга ўтирган эдик. Айтиб қолдиларким: “Силаи раҳмни узган киши бу кеча мен билан бирга ўтирмасин, биздан кетсин”. Мажлиснинг четида ўтирган йигитдан бошқа ҳеч ким турмади. Бир оз вақт ўтгандан кейин у йигит қайтиб келиб, ўз жойига ўтирди. Шунда Расулуллоҳ с.а.в.: “Нима учун сендан бошқа ҳеч ким даврамиздан турмади?” деб сўрадилар. У йигит айтдиким: “Ё Расулаллоҳ, сиздан бояги танбеҳ эшитиб, холамникига бордим. У киши билан жанжаллашиб орамиз бузилган эди. У киши мени кечирди, мен у кишини кечирдим”. Пайғамбаримиз с.а.в. бу гапни эшитиб: “Яхши қилибсан, бу кечани биз билан бирга ўтказ. Огоҳ бўлингларким, Аллоҳнинг раҳмати силаи раҳмни узган қавмга тушмайди”.
Базида айрим инсонлар хотинларнинг гапига кириб қанча-қанча ака-укалар юзкўрмас бўлиб кетишади. Дунёнинг бир матоҳи учун ёки кечириб бўладиган айрим гаплар учун опа сингиллар ёқа йиртишади. Қиёматга қадар аразлашиб, у борган тўйга бириси бормайди. Бу эса жуда катта гунох бўлиб инсонни дунё ва охиратда қанча қанча қийинчиликга солиб қўяди. Аллоҳ таоло ўзи барча қариндошлар орасидаги силаи раҳмни мустаҳкам бўлишини насибу рўзи қилсин.
Муҳаммадийхон Хожиев.