Umumiy bo'lim > Ro'za

"Ramazon saboqlari" turkumidan

(1/6) > >>

Foniy:
Assalomu alaykum!

Ro'za kitobi

Ro’za, qodir bo’lgan kishining niyat qilib, subhi sodiqdan kun botgungacha, qasddan yoki yanglishib yeb-ichishdan va jinsiy aloqadan tiyilishidir.

Ramazon ro’zasining farz bo’lish sababi

Ro’zaning farz bo’lish sababi ro’za tutiladigan oyda yo uning bir qismida hozir bo’lishdir. Ramazonning har bir kuni o’sha kunning ro’zasini tutish farz bo’lishining sababidir.

Hukmi va farz bo’lishining sabablari

Quyidagi uchta shart mavjud bo’lgan kishiga Ramazonning ro’zasini vaqtida tutish, agar tuta olmagan bo’lsa, uning qazosini tutish farz bo’ladi:
1. Musulmon,
2. Aqlli,
3. Balog’atga yetgan bo’lishi.

Ro’za tutishning vojib bo’lish shartlari

1. Ro’za tutishga mone’ bo’ladigan darajada og’ir kasal bo’lmaslik.
2. Hayzdan pok bo’lish.
3. Nifosdan pok bo’lish.
4. Muqim bo’lish.

Ro’za tutishning durust bo’lish shartlari uchta

1. Ro’za tutishni niyat qilish.
2. Ro’zani buzadigan amallar qilmaslik.
3. Hayzda, nifosda bo’lmaslik.

Rukni

Ro’zaning rukni qorin va jinsiy a’zolarning istagini yoki bularning istaklari hukmida bo’lgan ishlarni qilishdan, bajarishdan saqlanishdir.

Ro’za tutish natijasi

Farzni bo’ynidan soqit qilish va oxiratda ajr-savobga ega bo’lish.

UzIslamComdan olindi

Foniy:
Ro’zaning sifati va qismlari

Ro’za quyidagi qismlarga bo’linadi:
1. Farz.
2. Vojib.
3. Nafl.
4. Makruh.

1. Farz bo’lgan ro’za.
Ramazon ro’zasining adosi va qazosi, kafforat ro’zalari, nazr ro’zalari.

Izoh: Kafforat ro’za tutishni farz qiladigan asosiy holatlar: Ramazon ro’zasini bilib turib buzish, odam o’ldirish, zihor, ya’ni kishining o’z xotinini yoki uning bir a’zosini onasiga yoki onasining o’sha a’zosiga o’xshatishi. Bu uchta holat uchun tanaffussiz ikki oy ro’za tutish kerak. Qasamni buzgani uchun uch kun, hajda ihromda bo’lib ov qilsa, o’ldirilgan hayvon jinsiga ko’ra, turli miqdorda ro’za tutiladi.

2. Vojib ro’za nafl niyati bilan tutilgan va keyinroq buzilgan ro’zalarning qazosidir.

3. Nafl ro’za. Muharram oyining to’qqizinchi kuni (yoki o’n birinchi kuni) va o’ninchi kuni ro’za tutish.
a) Har arabiy oyning uch kunida ro’za tutish.
Bu uch kun oyning kechalari oydin bo’lgan 13, 14, 15-kunlaridir.
b)Haftaning dushanba, payshanba kunlari ro’za tutish.
d) Shavvol oyida bo’lib-bo’lib olti kun ro’za tutish.
e) Tutilsa savob bo’ladi, deb hadislarda aytilgan ro’zalar. Dovud, alayhissalom, ro’zalari kabi (u kishi bir kun ro’za tutib, ikkinchi kun tutmas edilar). Bu nafl ro’zalarning eng fazilatlisi va Allohga xush keladiganidir.
Bu aytilgan ro’zalardan boshqa vaqti tayin bo’lmagan, makruhligiga dalil bo’lmagan ro’zalar ham bor.

4. Makruh ro’za tanzihiy va tahrimiy makruh ro’zalarga bo’linadi. Tanzihiy makruh Muharram oyida to’qqizinchi yoki o’n birinchi kunlarini qo’shmasdan, faqat o’ninchi — Ashuro kuni tutilgan ro’zadir.
Tahrimiy makruh Ramazon hayiti va Qurbon hayiti, tashriq kunlari, faqatgina juma yoki faqatgina shanba kunida, Navro’z (21-mart) va Mehrjon (17-sentabr) bayramlari kuni ro’za tutishdir. Biroq Navro’z va Mehrjon ro’za tutishni odat qilgan kunlariga to’g’ri kelsa, u kunda ro’za tutishning karohiyati yo’qdir.
Ikki kun, o’rtada og’iz ochmay, birdaniga ro’za tutish, yil bo’yi ro’za tutish (tanzihiy) makruhdir.
Saharda niyat qilinishi shart bo’lmagan ro’zalar:
1. Ramazon kunlaridagi ro’za.
2. Vaqti tayin bo’lgan nazr ro’zasi.
3. Nafl ro’za.
Bu ro’zalarga sahardan to kun tikkaga kelishidan oldingi zuho vaqtigacha niyat qilsa bo’ladi.
Yana bu ro’zalarni, xoh musofir, xoh kasal bo’lsa-da, "œertaga ro’za tutaman" yoki "œnafl ro’za tutaman" deb niyat qilsa ham, ro’za durust bo’ladi.
Sog’lom va muqim kishi Ramazon ro’zasiga boshqa farz niyati bilan niyat qilsa-da, Ramazon ro’zasidan hisoblanadi. Ammo musofir bo’lsa (unga Ramazon ro’zasi farz bo’lmagani uchun) boshqa niyatda tutgan ro’zasi Ramazon ro’zasi o’rniga o’tmaydi. Chunki musofir qaysi niyatda ro’za tutsa, shu niyatdagi farz ro’zani ado etgan bo’ladi.
Bemor kishi Ramazon oyida boshqa farz ro’za tutishga niyat qilsa, tutgan ro’zasi Ramazondan yoki niyat qilgan boshqa farz ro’zadan hisob bo’lishi haqida ulamolar ixtilof qilganlar.
Vaqti tayin nazr ro’zani boshqa farz ro’za niyati bilan tutish durust emas.
Saharda niyat qilinishi farz bo’lgan ro’zalar:
1. Ramazon ro’zasining qazosi;
2. Ochilgan nafl ro’zaning qazosi;
3. Har qanday kafforat ro’za;
4. "œAlloh dardimga shifo bersa, bir kun ro’za tutaman", tarzidagi vaqti tayin bo’lmagan mutloq nazr ro’zasi.

UzIslamComdan olindi

Foniy:
Ramazon oyining ko’rinishi

Shubhali kun Ramazon qanday sobit bo’ladi?

1. Hilolning ko’rinishi bilan Ramazon boshlanadi.
2. (Osmon bulutli bo’lib) hilol ko’rinmasa, Sha’bon oyi 30 kunga to’lganidan so’ng Ramazon boshlanadi.
3. Yavmi shak (shubhali kun) Sha’bonning 29-kunidan so’ng kelgan va havo bulutli bo’lgani uchun Sha’bonning oxirgi kunimi yoki Ramazonning birinchi kunimi, aniqlab bo’lmaydigan kundir.
4. Yavmi shakda har turli ro’za makruhdir. Biroq niyat qilinganida taraddud ko’rsatilmay tutilgan nafl ro’za makruh emas. Ya’ni, bu kunda "œRamazonning birinchi kuni bo’lsa, Ramazon ro’zasi, bo’lmasa nafldir" tarzida niyat qilib ro’za tutmaslik kerak.
5. Nafl niyati bilan tutilgan ro’za shu kun Ramazon boshlangan bo’lsa, Ramazon ro’zasi hisobiga o’tadi.
6. Shak kunida taraddudli niyat bilan, ya’ni Ramazon bo’lsa, ro’zadorman, bo’lmasa ro’zador emasman, deb ro’za tutsa, bu Ramazon ro’zasi hisobiga o’tmaydi.
7. (Ramazondan oldin) Sha’bon oyining oxirida bir yoki ikki kun ro’za tutish makruhdir.
8. Ikki kundan ko’proq ro’za tutish makruh emas.
9. Muftiy shak kunida ommaning (niyat qilish muddati tugaguncha) niyat qilmasdan, (yeb-ichmay) kutishlarini, niyat qilish mumkin bo’lgan paytgacha ro’za (ya’ni bu kun Ramazondan ekanligi) aniqlanmasa, bu niyatsiz ro’zani ochishni buyuradi.
10. Muftiy, qozi va shak kunida niyat qilishni bilgan kishilar shak kuni ro’za tutadilar.

Oyni ko’rish

1. Kishi Ramazon yoki Shavvol oyini yolg’iz o’zi ko’rib, xabar bersayu, bu xabarni qabul qilinmasa, ko’rgan oyi Ramazonniki ekaniga qanoat hosil qilsa, ro’za tutadi.
2. Shavvol oyini aniq ko’rsa-da, ro’zani ochishi joiz emas.
3. Har ikki holatda keltirgan xabari qozi tomonidan rad qilinmasdan oldin ro’za tutmagan yo ochgan bo’lsa, bu kunlarni qazo qiladi, kafforat vojib bo’lmaydi.
4. Havo bulutli yoki chang bo’lgan paytda, to’g’riso’z kishining yoki mastur (na yolg’onchi van a to’g’riso’zligi ma’lum) kishining hilolni ko’rganlik xabari (qozi tomonidan) qabul qilinadi.
5. "œOyni ko’rganimga guvohlik (shohidlik) beraman", deyish shart emas.
6. Havo bulutli bo’lganida, ikki ozod erkak yoki bir ozod erkak ikki ozod ayol kishining, Shavvol hilolini ko’rish xabarini guvohlik lafzi bilan aytishi shart. Shunda ularning xabari qabul qilinadi.
7. Havo ochiq bo’lsa, Ramazon va Shavvol hilollarini ko’p kishilarning ko’rishi bu oylarning boshlanishiga shart qilinadi.
8. oyni ko’ruvchi kishilar miqdorini belgilash tegishli joydagi imomning vazifasidir.
9. Bir kishining guvohligi bilan tutilgan Ramazon ro’zasi 30 kun tutilsa ham, havo ochiq bo’lganida yangi oy, ya’ni Shavvol oyi ko’rilmasa, hayit qilinmaydi.
10. Ramazon kunlari to’lib, havo bulutli bo’lib turgan holatda, yakka kishi guvohligida boshlangan bo’lsa ham, hayit qilishning halolligiga ixtilof yo’qdir. Zulhijja hilolini ko’rish hukmi Shavvol hilolini ko’rish hukmi kabidir. Boshqa oylarning sobit bo’lishi uchun ikki to’g’riso’z erkakning yoki zino qilganlikda ayblanib, shar’iy jazo olmagan bir ozod kishi va ikki hur ayolning guvohligi shart.

Oy (hilol)

Bir o’lkada oy ko’rilishi, boshqa o’lkalarda ham ro’za tutishni farz qiladi. Fatvo shunga ko’radir. Ulamolarning ko’pchiligi shu fikrdalar. Tushdan oldin yo tushdan keyin ko’rilgan oy o’tgan kechaga emas, keyingi kechaga tegishlidir.

UzIslamComdan olindi

Foniy:
Ro’zani buzmaydigan narsalar

Ular yigirma uchtadir:
1. Ro’za tutganini unutib, taom yeyish.
Izoh: Payg’ambarimiz, sallollohu alayhi va sallam: "œRo’zador kishi ro’zasini esdan chiqarib biror narsa yeb qo’ysa, yegani Alloh bergan rizqidir, qazo qilmaydi", deganlar. Taom yeb turgan holatida ro’zadorligi esiga tushsa, yeyishni to’xtatadi, og’zidagi luqmani chiqarib tashlaydi. Ro’zasi esiga tushganida ham, yeyishda davom etsa yoki og’zidagi luqmani chaynayversa, bunga kafforat lozim bo’ladi. Ro’zadorning jinsiy aloqa qilishining hukmi shu kabidir.
2. Ro’zadorligini unutgan holda ichimlik ichish, jinsiy aloqa qilish.
3. Ro’zadorligini unutib ovqat yeyayotgan kishi iftorgacha chiday olmas darajada och yoki tashna bo’lsa, unga ro’za tutgani eslatilmaydi. Iftorgacha sabr qilishga kuchi yetishi aniq bo’lsa, ro’zadorligi eslatiladi.
4. Erkak yoki ayolning shahvat qo’zg’aydigan joyga tikilib qolib, shahvat suvi chiqishi.
5. Shahvat qo’zg’ovchi narsalarni (uzoq) o’ylab qolib, shahvat suvi chiqishi.
6. Sochga yog’ (rang) surish.
7. Surma qo’yish yoki ko’zga rang surish, garchi surilgan narsaning ta’mi sezilsa ham.
8. Qon oldirish.
9. G’iybat qilish.
10. Ro’zani buzishga niyat qilib, buzmaslik.
11. O’zi xohlamagan holda tutun yutishi.
12. Tegirmon (un) changi bo’lsa ham, tomoqdan o’tishi.
13. Tomoqdan pashsha yoki chivin o’tib ketishi.
14. Og’izda qolgan biror narsaning ta’mini tupugi bilan yutish.
15. Ertalab ehtilom bo’lib uyg’onish, hatto kechqurungacha junub holida qolsa ham.
16. Zakariga yog’ surish.
17. Quloqdan suv kirib ketishi.
18. Qulog’ini kavlagan cho’pdagi kirni olib, yana shu cho’p bilan quloq kavlash.
19. Burun suvini (manqa) tortib, ichga yutish.
20. Og’iz to’la kelib, keyin ichga qaytib ketgan qusuq.
21. Barmog’ini tomog’iga tiqib og’iz to’lmaydigan holda qusish.
22. Tishlar orasida qolgan no’xotdan kichikroq narsani yutish.
23. Og’izga sedana, kunjut kabi kichik narsalarni solib, ta’mi yo’qolib ketgunicha yutmay chaynash.

UzIslamComdan olindi

Foniy:
Ro’zani buzib, qazo va kafforatga sabab bo’ladigan holatlar

Quyidagi 22 harakatni o’z xohishi bilan qasddan qilgan kishining ro’zasi buziladi, unga ham qazo, ham kafforat vojib bo’ladi.
1. Jinsiy aloqa qilish yoki xoh ayol, xoh erkakning orqa yo’lidan qo’shilish. Sherigiga ham qazo va kafforat vojib bo’ladi.
2. Xoh oziq, xoh dori bo’lsin deb biror narsa yemoq.
3. Xoh oziq, xoh dori bo’lsin deb biror narsa ichmoq.
4. Og’izga kirgan yomg’ir (qor) tomchisini bila turib yutmoq.
5. Xom go’sht (hidlangan, achigan) bo’lsa ham yeyish, kishini ijirg’antiradigan darajada qurt bosgan go’sht bundan mustasno, chunki ozuqalik belgisi yo’qolgani uchun, yeganning ro’zasi buziladiyu, kafforat vojib bo’lmaydi.
6. Mol charvisi yog’ini yeyish.
7. Qovurilgan go’sht yemoq.
8. Bug’doy donasini og’izga solib chaynab, yutish.
9. Bug’doy donasini tish bilan maydalab, yeyish. Biroq bir dona bug’doy chaynalaverib, erib ketib tomoqdan o’tsa, ro’za buzilmaydi, kafforat vojib bo’lmaydi.
10. Bug’doy donasini og’izga solib yutish, og’izga kunjut solib yeyish.
11. Bug’doy, kunjut kabilardan bir necha donalarni yeyish.
12. "œArmaniy tuprog’i" deb ataluvchi (ilgarilari dori sifatida foydalanilgan) tuproqni yeyish.
13. O’zi yeb o’rganib qolgan tuproq yo kesakni yeyish.
14. Tuz yeyish.
15. Xotinining yoki suygan kishisining tupugini yutish.
16. G’iybat qilib, keyin ro’zam buzildi, deb narsa yeyish.
17. Qon oldirganidan so’ng, ro’zam ochildi deb, biror narsa yeyish.
18. Erkak va ayolning shahvat bilan jinsiy a’zolarini bir-birlariga tekkazib (inzol, jinsiy aloqa hosil bo’lmasdan), keyin ro’za ochilganini o’ylab, biror narsa yeyishlari.
19. Erkak vqa ayolning shahvat bilan (inzol bo’lmasdan) o’pishishganidan keyin, ‘ro’za ochildi’ deb o’ylab, biror narsa yeyishlari.
20. Shahvat bilan quchoqlashganidan keyin, "œro’za ochildi" deb o’ylab, taom yeyish.
21. Mo’ylovini yog’laganidan so’ng, ro’za ochildi deb taom yeyish.
16-, 17-, 18-, 19-, 20-bandlarda kelgan masalalarda kishi bir fiqh olimining fatvosiga tayanib yoki hadisning sharhini bilmagani uchun (noto’g’ri tushunib) ro’zasini ochsa, kafforat lozim bo’lmaydi. Agar kishi hadis sharhini bilsa ham ro’zasini ochsa, kafforat vojibdir. Majbur holda, ya’ni erkakka bo’ysunib jinsiy aloqada bo’lgan ayolga ham kafforat vojib bo’ladi.

UzIslamComdan olindi

Navigation

[0] Message Index

[#] Next page