Fitr sadaqasi

Fitr sadaqasi badavlat musulmonning Ramazon hayitida zakot berilishi joiz bo’lgan kishilarga beradigan sadaqasidir.
Fitr sadaqasini Payg’ambarimiz, sallollohu alayhi va sallam, tomonlaridan hijratning ikkinchi yili, faqirlarga berish buyurilgan.

Hikmati

1. Ramazon hayitidek ulug’ kunda faqirlarni tilanchilik qilish iztirobidan qutqarish;
2. Barcha musulmonlar shod-xurram bo’lgan mana shunday ulug’ bayram kuni, faqirlarni ham xursandchilik va farog’atga erishtirish.
3. Ro’za tutib, vujudini poklagan kishining molini ham poklashi.
4. Ro’za davomida, ehtimol, yo’l qo’yilganba’zi xatolarining to’g’rilanishi.

Rukni

Oluvchi kishining fitr sadaqasini shaxsiy mulkiga aylantirishi.
Sababi kishining qaramog’ida boqishga majbur va mas’ul bo’lgan kishilarning mavjudligidir. Ya’ni, odam o’zi, kichik va faqir farzandlari, xizmatkor quli, mudabbari (xo’jayini o’lganidan so’ng ozod bo’lishi xususida xo’jayini bilan shartnoma tuzgan quli), ummi valadi (xo’jayinidan farzand ko’rgan joriya) uchun fitr sadaqasi berishi lozim.

Vojib bo’lishning shartlari

Fitr sadaqasi beradigan kishi musulmon va hur bo’lishi, zaruriy ehtiyojlardan ortiqcha nisob miqdoridagi mulkning ko’payuvchi bo’lishi yoki oradan bir yil o’tgan bo’lishi shart emas.

Vojib bo’lishining vaqti

Ramazon hayitining birinchi kuni tong otishi bilan fitr sadaqasini berish vojib bo’ladi. Bu vaqtdan avval vafot etgan yoki faqir bo’lib qolgan, (tong otganidan) so’ng musulmon bo’lgan, tug’ilgan yoki badavlat bo’lgan kishining fitr sadaqasi berishi shart emas.
Fitr sadaqasini hayit kunidan avval yoki keyin berishjoizdir, hayit namoziga chiqmasdan avval berish mustahabdir. Fitr sadaqasining berilishi vojib bo’lgach, mulkning yo’qolishi fitr sadaqasi berish majburiyatini bekor qilmaydi.

Fitr sadaqasini berish joiz bo’lgan narsalar

Quyidagi to’rt (xil) narsadan fitr-sadaqasi berish mumkin: bug’doy, arpa, xurmo, mayiz.

Fitr sadaqasining vojib bo’lgan miqdori

Bug’doydan, bug’doy unidan yoki qovurilgan bug’doy unidan yarim so’ — 1.664 kg, xurmo va mayizdan bir so’ yoki 3.328 kg berilishi lozim.
Bu narsalarning qiymatini berish joiz va faqirlarga foydaliroq bo’lsa, yanada fazilatlidir.

UzIslamComdan olindi

E’tikof

Erkaklar jamoat bilan besh vaqt namoz o’qiladigan amaldagi jome’ masjidida e’tikof (ibodati) niyati bilan e’tikofga o’tiradilar. Besh vaqt jamoat bo’lib namoz o’qilmaydigan masjidda e’tikof niyatida o’tirish sahih emas. Ayolning e’tikof o’rni uyning namoz o’qiladigan joyi yoki burchagidir.

E’tikof turlari

E’tikofning hukmiga ko’ra, uch turi bor:
1. Nazr qilinganida vojib.
2. Muakkad (kifoya) sunnat. Ramazonning so’nggi o’n kunida ba’zi musulmonlarning bajarishi bilan boshqalardan soqit bo’ladigan sunnat.
3. Bu ikkisidan boshqasi mustahab.
Ro’za faqat nazr qilingan e’tikofning shartidir. Nafl e’tikofning vaqti va muddati tayin emas, qisqa bir muddat e’tikof niyati bilan masjidda yurish ham e’tikofdir.
4. Kechalarni istisno qilib, faqat kunduzlari e’tikof o’tirishni niyat qilish joizdir.
5. Agar kishi bir oy e’tikofni nazr qilib, bunda faqat kunduzlari yoki faqat kechalarini qalbida niyat qilsa, tili bilan aytmaguncha, qalbida qilgan niyati durust bo’lmaydi.

E’tikofning mashru’ligi (joizligi)

E’tikof Kitob va sunnat bilan mashru’ bo’lgan. Ixlos bilan ado e’tilgan e’tikof amallarning eng sharaflilaridandir. E’tikofga kiruvchi o’z qalbini dunyo ishlari, o’ylari, tashvishlaridan to’xtatib, nafsini mavlosiga taslim qiladi. Islom olimlaridan Atoulloh (Alloh rahmat qilsin) deydilar: "œE’tikofga kiruvchi katta darvoza oldida bir iltijo yoki tilak so’rab, yolvorib kutgan, Rabbim meni afv etmaguncha, bu eshikdan ketmasman, demoqchi bo’lgan kishi kabidir".

"œRamazon saboqlari" turkumida berilgan maqolalar Abul Ixlos Hasan al-Vafoiy Shurunbiloliy va Abu Zayd Shibliyning "œNurul izoh" kitobidan olindi. Toshkent. "œMovarounnahr" nashriyoti, 2003-y.

UzIslamComdan olindi

Ramazonni bolalar uchun o’zgacha o’tishini ta’minlashning
13 usuli.

1. Oilada Ramazon to’g’risida suhbatlar o’tkazing

Ramazondan bir hafta oldin oilada suhbat uyishtiring, Ramazon nima ekanligini, yangi oy korinishi bilan boshlanishini, Musulmonlar nima qilishi va oilaviy kun tartiblar qay holatda o’zgarishini tushintiring. Hamda ushbu oyda kim nima qilishni hohlashi to’grisida maslahatlar so’rang. Misol uchun, biror joyga sayohatga chiqishni hohlashadimi, biror mahsus taom yeyishni hohlashadimi, yoki shunga o’hshash.     

2. Oyni sharlar, plakatlar va bezaklar bilan kutib oling

Bayram kayfiyati bilan "œRamazon Muborak" deng: sharlar, katta plakatlar va bezaklar bilan uylarni bezang. Bezash ishlarida bolalarni yordami va tavsiyalaridan foydalaning, ular ham bu ishda qatnashayotganini his qilishsin.

3. Har kuni uhlash oldidan Ramazon to’g’risida hikoyalar so’zlab bering

Hikoyalar so’zlashda faqat bolalarni Ramazon to’g’risidagi kitoblar bilan cheklanib qolmang. O’zingizni yoshligingizda Ramazon qanaqa bo’lganligi haqida gapirib bering. Farzandingizni bosh qahramon timsolida Ramazon haqida hikoyalar to’qib berishingiz ham mumkin!

4. Bolalar ham kunning ma’lum bir qismigacha ro’za tutishiga yo’l qo’yib  bering 

Kichkintoylar ham o’zlarini ota onalari va aka opalari kabi ro’za tutishni hohlaydilar. Ushbu yilda ularga ham ma’lum bir soatga ro’za tutishga sharoit qilib bering. Ularga o’zlari yoqtirgan ovqatladan og’iz ochishlari uchun mahsus "œIftorlik" tayyorlab bering.

5.  Sinfdoshlari uchun Ramazon sovg’alari (haltachlarda) uyishtiring

Ramazon Muborak deb yozilgan sovg’a (haltacha)larini uyishtirib sinfda tarqatish uchun o’qituvchi ruhsatini oling. Haltachalarni qant, kichkina o’yinchoqlar hamda qisqa qilib Ramazon nima ekanini izohlo’vchi ochitqichlar(otkritkalar) bilan to’ldiring. Haltachalarni farzandingiz o’zi sinfdoshlariga tarqatib bersin.

6. Uyda Ro’zaga oid kichkina o’yinchoqlar va sovg’achalar yasang.

San’at Ramazon togrisida o’rganishni eng yahshi yo’li. Bollaga oyni har hil shaklda yasashni va qaysi shaklda yangi oy boshi, qaysi shaklda o’rtasi va qaysi shaklda ohiri ekanini ko’rsating. Iftorlik uchun o’zlarini sevimli ovqatini tayyorlashda ularni ham jalb qiling.

7. Farzandlaringizni dostlarini FAQAT BOLALAR IFTORIGA taklif qiling.

Farzandingiz mehmonlar royhatini va dasturhonga nimalar tortiq qilinish royhatini tuzsin. Hamda, ularni o’zlarini iftorlikka tortiladigan taomlarni tayyorlashda yordamga jalb qiling. Bunda bollani o’zlari uddalay oladigan taomlar pishirishlari yoki dasturhon tuzatishga yordamlashishlari mumkin. 

8. Iftorga opodadalari yoki mahalla keksalarini taklif qiling

Hamma eb bolgandan song hikoya sozlash qismini uyishtiring, bunda mehmonlar yoshliklarida Ro’za qanday bo’lgani haqida ta’riflab berishadi. Ulardan chuqurroq ta’rif keltirishini iltimos qiling. Iftor vaqti qanday e’lon qilinardi? Bazi mamlakatlarda nog’oralar chalinar edi, bazi joylarda esa og’zaki baland karnaylarda aytilardi. Qanaqa taomlar iste’mol qilinardi? Ro’za vaqtida qanaqa o’yinlar o’ynalardi?