Umumiy bo'lim > Ro'za

"Ramazon saboqlari" turkumidan

<< < (2/6) > >>

Foniy:
Kafforatni bekor qiluvchi holatlar

Ro’zasi ochilib, kafforat qilishi kerak bo’lgan kunda kishi ro’za ochishni muboh qiladigan kasallikka uchrasa, ayol hayz yoki nifos ko’rsa, kafforat bekor bo’ladi.
Kafforat lozim bo’lgan kishi (shu kunda) majburiy safarga chiqadigan bo’lsa, kafforat bekor bo’lmaydi.

Ro’za kafforati

Kafforat lozim bo’lgan kishi, musulmon bo’lmasa ham, bitta qul ozod qilishi, bunga kuchi yetmasa, tanaffussiz, ro’za hayit va Qurbon hayitlari bo’lmagan vaqtda ikki oy ro’za tutishi, agar bu tartibda ro’za tuta olmasa, bir kunda ikki bor: ertalab va kechqurun (yo kechqurun va saharda) 60 faqirning har biriga yarim so’ bug’doy yoki un yoki qovurilgan un yoki bir so’ xurmo yoki bir so’ arpa yoki bulardan birining qiymatini (pulini) bersa ham bo’ladi.

Kafforatlarning birlashuvi

Bir kishi yeb-ichish sababi bilan bir necha kunning ro’zasini ochsa, bu kunlar ikki Ramazondan bo’lsa ham, ularning hammasi uchun bitta kafforat yetarlidir. Faqat kafforatini o’tab, so’ng yana kafforat lozim ish qilsa, kafforat qayta vojib bo’ladi.
Quyidagi hollarda ro’za ochiladi, kafforat lozim bo’lmaydi.
1. Xom guruch yemoq.
2. Xamir yemoq.
3. Oddiy un yemoq.
4. Og’izga bir hovuch tuz solib, yemoq.
5. Loy yemoq.
6. Danak yemoq.
7. Paxta yemoq.
8. Qog’oz yemoq.
9. Xom behini pishirmay yemoq.
10. Pishmagan xom yong’oq yemoq.
11. Shag’al yutish.
12. Temir yutish.
13. Tuproq yutish.
14. Tosh yutish.
15. Ukol qildirish.
16. Burunga dori quyish.
17. Tomoqdan bir narsa oqizish.
18. Quloq teshigidan yog’ yoki suv tomizish.
19. Qorin ustiga yoki boshqa yerga dori sursa, dorining badanga singib, oshqozonga borishi.
20. Boshga surilgan dorining dimog’iga yetishi.
21. Og’ziga kirgan yomg’ir tomchisining ichga ketishi.
22. Og’izga kirgan qor tomchisining ichga ketishi.
23. Tahoratda og’iz chayganida, ichiga suv ketib qolishi.
24. Zo’rlanib, jinsiy aloqaga majbur bo’lib, ro’za ochilishi.
25. Erkak tomonidan ayolning jinsiy aloqaga majburlanishi (faqat ayol uchun, erkakka qazo va kafforat lozim).
26. Xoh qul, xoh nikohli ayolning ish paytida kasal bo’lib qolishdan qo’rqib ro’zasini ochishi.
27. Ro’zador uxlayotganida boshqa kishining og’ziga suv quyishi.
28. Ro’zadorligini unutib yeb-ichgan kishi ro’zasi esiga tushsa ham yeb-ichishda davom etishi.
29. Ro’zadorligini unutib jinsiy aloqada bo’lib, so’ng yana qasddan aloqa qilishi.
30. Saharda niyat qilmasdan, kunduzi niyat qilib, keyin ro’zasini ochishi.
31. Musofirning iqomatni niyat qilgach, iftordan oldin biror narsa yeyishi.
32. Muqimning saharda niyat qilib, safarga chiqqach, biror narsa yeyishi.
33. Na ro’za tutishga van a tutmaslikka niyat qilmay kechgacha (och, suvsiz) yurish.
34. Bomdod vaqti kirganida, hali subhi sodiq bo’lmadi, deb o’ylab, saharlik qilish.
35. Subhi sodiq kirganida hali tong bo’lmadi, deb o’ylab jinsiy aloqa qilish.
36. Quyosh botmay, iftor vaqti bo’ldi deb, iftor qilish.
37. Jirkanch va og’ir gunoh bo’lsa ham, o’likka yaqinlik qilib, maniy chiqishi.
38. Hayvonga yaqinlik qilib, maniy chiqishi.
39. Ayolning soniga, qorniga surkalib, inzol bo’lishi.
40. O’pishganida ehtilom bo’lishi.
41. Er-xotinning tanosil a’zolarini bir-biriga tekkizib, ehtilom bo’lishi.
42. Ramazon ro’zasidan boshqa har qanday ro’zani ochish.
43. Uxlayotgan payti jinsiy aloqa qilingan ayol (erkakka kafforat vojib bo’ladi).
44. Ayolning tanosil a’zosiga har qanday maqsad bilan suyuqlik tomizish.
45. Ho’l barmoqni anal teshigiga tiqish.
46. Yog’li barmoqni anal teshigiga tiqish.
47. Ayolning ho’l yoki yog’li barmog’ini tanosil a’zosi ichiga tiqishi.
48. Anal teshigiga paxta kabi narsani kirib ketgunicha botirish.
49. Ayolning paxta kabi narsani tanosil a’zosining ichiga kirgizishi.
50. O’zi xohlab (qasddan) tomog’idan tutunni o’tkazishi (ya’ni undan nafas olishi).
51. Og’iz to’lmagan holda bo’lsa ham, o’zini zo’rlab qusish.
52. Og’iz to’lib kelgan qusuqni ro’zadorligini bilib turib, qaytarib (ichiga) yutish.
53. Tishlar orasida qolgan no’xat donasi hajmidagi narsani yeyish.
54. Kunduz niyat qilishdan oldin, unutib, biror narsa yeganidan so’ng niyat qilish.
55. Ramazon oyi ichi bo’lsa ham, kishining hushdan ketishi. Biroq kishi kunduzi yoki kechasi hushdan ketganida shu kunning ro’zasini qazo qilmaydi.
56. Ramazon oyining ba’zi qismida jinni bo’lib qolish. Biroq (jinni bo’lib qolgan kishining) kecha yoki kunduzning niyat qilish muddatidan keyin aqli kirsa, o’sha kungi ro’zaning qazosini tutmaydi.

UzIslamComdan olindi

Foniy:
Ro’zadorga nima makruh va nima makruh emas

Makruh amallar

1. Tatib ko’rish.
2. Zarurat bo’lmasa-da, bir narsani chaynash.
3. Og’izga ta’m beradigan hech qanday moddasi bo’lmagan saqich chaynash.
4. Jinsiy aloqaga mayl qilishidan amin bo’lmagan paytida o’pishish.
5. Jinsiy yaqinlik qilishdan o’zlarini tiyib qolishga ishonchlari bo’lmasa ham, (er-xotinning) a’zolarini bir-birlariga tekkizishlari.
6. Og’izni tupukka to’ldirib yutish.
7. O’tkir nashtardek narsa bilan qon oldirish kabi holdan toydiradigan bir amal qilish.

Makruh bo’lmagan amallar

1. Jinsiy aloqaga mayl qilishdan amin bo’lgan holatda o’pishish.
2. Er-xotinning ana shunday amin holatda o’pishishlari.
3. Mo’ylabni yog’lash.
4. Ko’zga surma qo’yish.
5. Holsizlanish yoki quvvatdan ketib qolishdan amin bo’lsa, qon oldirish.
6. Tushdan keyin misvok ishlatish (xoh tushdan oldin, xoh keyin, xoh ho’l, xoh quruq misvok ishlatish sunnatdir).
7. Og’izni chayish.
8. Burunni chayish.

Ro’zadorga mustahab bo’lgan amallar

1. Saharlik qilmoq.
2. Tong otishiga yaqinroq paytda saharlik qilish.
3. Havo ochiq kunlarda iftorni kechiktirmaslik.

UzIslamComdan olindi

Foniy:
Ro’za tutmaslik uchun sabab bo’ladigan uzrlar

Uzr (yoki ariza) kishini ro’za tutishdan to’xtatdigan omildir. Ro’za tutmaslikka uzr va ro’za ochilsa gunoh bo’lmaydigan omillar sakkiztadir: kasallik, musofirlik, ro’za tutmaslikka majburlanish, homiladorlik, emizuvchi ayol, ochlik, suvsizlik, o’ta qarilik.
1. Bemor odam kasalligi kuchayishidan yoki tuzalishi kechikishidan qo’rqsa.
2. Homilador ayol qornidagi bolaning tushib qolishidan yoki o’zining o’lib qolishidan yoki kasal (betob) bo’lib qolishidan qo’rqsa.
3. Emizuvchi ayol o’zi yoki emizayotgan bolaning kasal yoki aqli zaif bo’lib qolishidan qo’rqsa. Bola o’z farzandimi yoki boshqa kishining bolasimi, farqi yo’q. bu mavzuda qo’rquv o’tmish tajribasidan chiqqan xulosaga yoki to’g’riso’z mutaxassis va musulmon shifokorning tavsiyasiga asoslanadi.
4. Kishining o’limga sabab bo’ladigan suvsizlikka duchor bo’lishi.
5. Kishi o’limiga sabab bo’ladigan shiddatli ochlikka duchor bo’lganida ro’zasini ochishi joizdir.

Musofirlik uzri

Tong otmasdan yo’lga chiqqan yo’lovchi (musofir) ro’za tutmasligi joiz, biroq hamrohlarining ko’pchiligi ro’zador bo’lsa va ozuqalarini baham ko’rishsa, ro’za tutishi fazilatliroq. Hamrohlari ro’za tutmasa va uning ro’zadorligi boshqalarga malol kelsa, ro’za tutmagani yaxshi.

UzIslamComdan olindi

Foniy:
Vasiyat va qazo (o’lim)

Bemorlik, musofirlik va shunga o’xshash sabablar bois ro’za tutolmagan hamda uzri tugamasdan o’lgan kishiga tutolmagan ro’zalari uchun kafforat berishni vasiyat qilish vojib emas.
Uzrli bo’lganlari uchun ro’za tutolmagan, uzrlari tugagach, ya’ni bemor tuzalgach va musofir muqim bo’lgach, tutolmagan kunlarining qazosini (bir kuniga bir kun) tutadilar.
Qazo ro’zalarni tanaffussiz tutish shart emas.
Qazo ro’zasini tutib bo’lmay, keyingi Ramazon oyiga kelsa, qazoni to’xtatib, farz ro’zani tutadi va qazoni tutmagani uchun fidya bermaydi (qazoni keyin tutib beradi).

Qarilik kafforati

Ro’za tutolmaydigan darajada qari, quvvatsiz bo’lgan chol va kampirlarning ro’za tutmasliklari joiz. Biroq ular bir kunga yarim so’ bug’doy miqdorida fidya beradilar. Davolash imkonsiz bo’lgan kasallikka chalinganlar ham o’ta qari kishilar hukmidadir, ular ham farz ro’za uchun fidya berishlari mumkin.

Umr bo’yi ro’za tutishni nazr qilish

Umr bo’yi ro’za tutishni nazr, ahd qilgan kishi ro’zg’or tashvishlari bois bu nazrni bajarolmasa, ro’za tutmaydi, balki o’rniga fidya beradi. Faqir bo’lgani tufayli fidyaga qodir bo’lmasa, istig’for qiladi.

Kafforatni to’lashdan ojiz bo’lsa

Qari odam qasam ichib, qasamini buzsa yoki odam o’ldirsa va buning kafforatini to’lash uchun ozod qilishga qul topa olmasa yoki kafforat ro’zasini tutmay, umrining qarilik kunlariga qoldirgan bo’lsa, fidya joiz emasdir. Chunki fidya Ramazon ro’zasi uchundir.

UzIslamComdan olindi

Foniy:
Nafl ro’za

Nafl ro’za tutgan kishi hech bir uzrsiz, qazosini tutish sharti bilan ro’zasini buzishi mumkin. Ziyofat, uni berganga, taklif qilinganga ro’zani buzish uchun uzrdir.
Zero, bu holatda ro’za ochish ko’p savobli bo’lishi aytilgan.
Izoh: Payg’ambarimiz, sallollohu alayhi va sallam: "œkimki ziyofatga chaqirgan dindosh birodarining ko’nglini sindirmasdan, tutgan ro’zasini buzsa, amal daftariga ming yillik ro’za savobi yoziladi. Agar do’sti uchun buzgan nafl ro’zasining qazosini tutsa, ikki ming yillik ro’za savobi yoziladi", deb marhamat qilganlar.

Nafl ro’zasining qazosi

Nafl ro’zani, qanday sabab bo’lishidan qat’i nazar, buzgan kishi, albatta, qazosini tutishi kerak. Biroq ikki hayit va tashriq kunlari jami besh kun tutilgan nafl ro’za buzilsa, qazo tutish lozim bo’lmaydi (chunki bu kunlarda ro’za tutish haromdir).

Bajarilishi shart bo’lgan nazr qilingan namoz va ro’za

Quyidagi uch shart bo’lsa, nazrga vafo qilish lozimdir.
1. Nazr qilingan amal vojib amal bo’lsin.
2. Nazr qilingan amal vasila, ya’ni tahorat kabi bir amal uchun shart bo’lgan amal bo’lmasin.
3. Nazr qilingan amal aslida adosi farz bo’lgan amal bo’lmasin, besh vaqt namoz, Ramazon ro’zasi kabi.
Binobarin, bemorni ziyorat qilishni, tilovat sajdasi qilishni, tahorat qilishni nazr qilish bilan ularning adosi lozim bo’lmaydi.
Qul ozod qilishni, e’tikofga kirishni, nafl namoz o’qishni, nafgl ro’za tutishni nazr qilishi durust.
Bir shartga bog’liq bo’lmagan yoki shartga bog’liq bo’lgan (ya’ni, "œog’lim harbiy xizmatdan qaytsa, qo’y so’yaman" kabi) nazr shart sodir bo’lganida bajarilishi lozimdir.
Ikki hayit kunlarida ro’za tutishni nazr qilish durustdir. Faqat tutsa, u kunlarda tutmay, boshqa kunda tutish kerak. U kunlarda tutsa nazr bajariladi, ammo ro’za tutgan gunohkor bo’ladi.
Nazr aynan belgilangan vaqtda, makonda, pulda, aytilgan kambag’aldan boshqa vaqtda, makonda, pulda va boshqa kambag’alga berilsa ham nazr ado etilgan bo’ladi. Ya’ni:
— Sha’bon oyida ro’za tutishni nazr qilib, Rajab oyida tutish;
— Makkada o’qishni nazr qilgan ikki rakat nafl namozni Misrda o’qish;
— tayinlangan pulning o’rniga (o’sha miqdorda) boshqa pulni sadaqa qilish;
— faqir Ubaydullohga atalgan nazrni kambag’al Abdullohga berish joizdir.
Nazr qilish shartga bog’liq bo’lganida, shart sodir bo’lmasidan oldin ado etilsa, o’ringa o’tmaydi.

UzIslamComdan olindi

Navigation

[0] Message Index

[#] Next page

[*] Previous page