Farishtalar va bulutlar Arsh o‘rnatib bo‘linguncha aql anglay olmaydigan tasbehlar bilan Allohga tasbeh aytishadi.

Shu tariqa Arshi a’lo Alloh taolo o‘zi uchun yaratgan oppoq yerga o‘rnatiladi. Bu paytda hech kim va hech narsa toqat qila olmaydigan Allohning azobidan boshlar egiladi. Butun xalq qattiq g‘am-alam ichida qolib bir shafqat izlaydilar.

Payg‘ambar va olimlarni qo‘rquv bosadi. Avliyo va shahidlar toqat qilib bo‘lmaydigan Allohning azobidan faryod chekadilar. Ular bu holatda ekanliklarida quyoshning nuridan bir necha barobar kuchli bo‘lgan nur ularni chulg‘aydi. Zotan quyoshning haroratiga toqat qila olmagan insonlar bu nurning azobidan qattiq betoqat bo‘ladilar. Bu holat ming yil davom etadi. Alloh taolo ularga hech narsa demaydi.

Shunda insonlar ilk payg‘ambar bo‘lgan Odam (a.s.)ning oldiga borishadi: "Ey insonlarning otasi! Holimiz juda yomon!" deyishadi. Kofirlar esa: "Ey Rabbimiz! Bizga marhamat qil. Bizni bu shiddat va mashaqqatdan qutqar" deb Allohga yolvoradilar.

Insonlar Odam (a.s.)ga deydilarki: "Ey Odam (a.s.)! Sen aziz va sharafli bir Payg‘ambarsanki, Alloh taolo seni yaratdi. Farishtalarni senga sajda qildirdi. Senga dargohidan ruh ato qildi. Hisobning boshlanishi uchun bizga shafoat qil, Alloh nima hukm qilsa, shunga mahkum bo‘laylik va qaerga buyursa, hamma o‘sha yerga ketsin. Hamma narsaning hokimi va moliki bo‘lgan Alloh taolo maxluqlariga istagan hukmini qilsin".

Shunda Odam (a.s.): "Men Alloh taolo ta’qiqlagan daraxt mevasini yedim. Shuning uchun Alloh taolodan uyalaman. Sizlar rasullarning birinchisi bo‘lgan Nuhning (a.s.) oldiga boringlar" dedi. Shunda insonlar o‘zaro mashvarat qiladilar.

So‘ngra Nuh (a.s.)ning oldiga boradilar va: "Sen birinchi Rasulsan. Ahvolimiz juda ham tang. Bizning muhokamalarimizning tezroq qilinishi uchun shafoat qil! Toki shu mahshar jazosidan qutulaylik" deb yolvoradilar. Nuh (a.s.) ularga javoban: "Men Allohga duo qildim va yer yuzidagi barcha insonlar suvga g‘arq bo‘ldilar. Shuning uchun Alloh taolodan uyalaman, Sizlar Ibrohim (a.s.)ning oldiga boringlar. Chunki u Xalilullohdir. Alloh taolo Haj surasining so‘nggi oyatida:

"Otalaringiz Ibrohimning dinini (ya’ni, Islomni ushlangiz)! Toki (Qiyomat Kunida) Payg‘ambar sizlarning ustingizda guvoh bo‘lishi uchun, sizlar esa (barcha dinlardagi) odamlar ustida guvoh bo‘lishingiz uchun (Allohning) O‘zi sizlarni ilgari(gi muqaddas Kitoblarda) ham, mana shu (Qur’onda) ham musulmonlar (ya’ni, O‘zining diniga bo‘yinsunuvchilar) deb atadi", deb marhamat qilgan. Balki u sizlarni shafoat qilar", dedi.

Yana oldingidek o‘zaro mashvarat qiladilar. Keyin Ibrohim (a.s.)ning yoniga boradilar va: "Ey musulmonlarning otasi! Sen shunday kishisanki, Alloh taolo seni o‘ziga xalil, do‘st ayladi. Bizni shafoat qil! Alloh taolo maxluqot orasida hukmini chiqarsin", deyishadi. Ibrohim (a.s.) ularga shunday xitob qiladi: "Men dunyoda uch marta kinoya bilan gapirdim. Ularni Alloh yo‘lida gapirdim. Hozir shuning uchun Alloh taolodan shafoat uchun izn so‘rashga uyalaman. Sizlar Muso (a.s.)ning oldiga boringlar.

Chunki Alloh taolo u bilan bevosita gaplashdi va o‘ziga ma’naviy yaqin qildi. U sizlarni shafoat qiladi". Insonlar yana ming yil o‘zaro mashvarat qiladilar. Ammo endi ahvollari juda ham yomonlashadi. Mahshargoh esa yanada torayadi.

Keyin Muso (a.s.)ning oldiga borib deydilarki: "Ey Imron o‘g‘li! Sen shunday zotsanki, Alloh taolo sen bilan vositasiz gaplashdi va senga Tavrotni nozil qildi. Hisobning tezroq boshlanishi uchun bizga shafoat qil! Chunki bu yerda turishimiz uzoqqa cho‘zildi. Odamlarning tiqilinchligidan bir-birimizni bosib yuribmiz".

Muso (a.s.) ularga shunday dedi: "Men Alloh taolodan Fir’avn oilasining eng qattiq azoblar bilan azoblanishini duo qilib so‘raganman. Buni keyingi avlodlarga ibrat bo‘lsin uchun shafoat qilishga uyalaman. Ammo Haq taolo rahmat va mag‘firat sohibidir.

Siz Iso (a.s.)ning oldiga boringlar. Chunki u har jihatdan Rasullarning eng sahihi, ma’rifat va zuhd jihatdan eng afzali va hikmat jihatidan eng ustunidir. Sizlarni u shafoat qiladi". Insonlar yana mashvarat qiladilar. Ularning siqintilari esa yana ziyodalashadi.

So‘ngra Iso (a.s.)ning oldiga keladilar va deydilarki: "Sen Allohning dargohidagi ruhi va kalomisan. Alloh taolo seni Oli Imron surasining 45-oyatida:

"... u dunyo-yu Oxiratda obro‘li va (Allohning) yaqinlaridandir", deb maqtagan. Bizlar uchun Rabbingdan shafoat tila!"

Ularga Iso (a.s.) shunday deydi: "Qavmim meni va onamni Allohga sherik qilishdi. Ular menga ham ibodat qilishdi.

Sizlar payg‘ambarlarning eng ustuni va so‘nggisi bo‘lgan Muhammad Mustafo (s.a.v.)ning oldiga boringlar. Chunki ul zot o‘z shafoatini ummati uchun saqlab qo‘ygan. Qavmi ul zotga ko‘p aziyat yetkazdi. Muborak peshonasini yordilar, muborak tishni sindirdilar. Uni jinniga chiqardilar.

Holbuki, u buyuk Payg‘ambar (s.a.v.) ularning ichida nasl-nasabi eng yuksak va sharaf jihatdan eng ustuni edi. Ularning chidab bo‘lmaydigan jafolariga nisbatan Yusuf (a.s.) akalariga:

"U dedi: "Bu kun sizlar ayblanmaysiz. Alloh sizlarni mag‘firat qilgay. U Zot rahm qilguvchilarning Rahmlirog‘idir". Ma’nosidagi Yusuf surasining 92-oyati bilan javob bergan".

Iso (a.s.) Muhammadning (s.a.v.) fazilatlarini shunday ta’riflaydilarki, hamma insonlar Rasululloh (s.a.v.)ni tezroq ko‘rishni xohlaydilar.

Darrov Payg‘ambarimizning (s.a.v.) minbari oldiga kelishadi va shunday deyishadi: "Siz Habibullohsiz! Habib esa vositalarning eng foydalisidir. Bizga Rabbingizdan shafoat so‘rang!

Chunki birinchi Payg‘ambar Odam (a.s.) oldiga borgandik, Nuhga yubordi. Nuh (a.s.)ga bordik, Ibrohim (a.s.)ga yubordi. Ibrohim (a.s.) Muso (a.s.)ga yubordi. Muso (a.s.) Isoga yubordi. Iso (a.s.) esa sizga yubordi. Yo Rasululloh (s.a.v.)! Siz qaytarsangiz boshqa boradigan kishimiz yo‘q".

Shunda Rasululloh (s.a.v.) deydilarki: "Alloh taolo izn bersa va rozi bo‘lsa, shafoat qilaman".

"Surodiqoti jalol", ya’ni jalol pardasiga boradilar. Alloh taolodan shafoat uchun izn so‘raydilar va ul zotga izn beriladi. Pardalar ko‘tariladi. Arshi a’loda sajda qiladilar. Shu holatda ming yil turadilar.

Alloh taologa shunday hamd aytadilarki, olam yaratilganidan beri hech kim Allohni bunday madh etmagan bo‘ladi.

Ba’zi oriflar aytishadiki: "Alloh taolo olamlarni yaratganda o‘zini ana shunday madh etgandi". Arshi a’lo Alloh taologa ta’ziman harakat qiladi. Bu muddat ichida insonlarning ahvoli yanada yomonlashadi. Zahmat va mashaqqatlari ortadi. Insonlarning bo‘yinlariga o‘zlari dunyoda ochko‘zlik bilan saqlagan mollari osiladi. Tuyasining zakotini bermaganlarning bo‘yniga tuya osiladi. Ular yukning og‘irligidan dodlab yuborishadi. Sigir va quyidan zakot bermaganlar ham shu kuyga tushadilar. Ularning dodlashlari momaqaldiroqdek atrofni tutadi.

Ekinining zakotini, ya’ni ushrini bermaganlarning bo‘yniga o‘shancha ekin osiladi. U ekin bug‘doy bo‘lsa bug‘doy, arpa bo‘lsa arpa osiladi. Oltin, kumush (qog‘oz) pul va boshqa tijorat mollaridan zakot bermaganlarga esa bir katta ilon osiladi. U ilonning boshida 2ta kokili bo‘ladi. Dumi burniga kirib xalqa hosil qiladi va u odamning bo‘yniga osiladi. U ilonning og‘irligi xuddi tegirmon toshidek og‘ir bo‘ladi. Odamlar baqiradilar va bu nima deb so‘raydilar.

Farishtalarga: "Bular dunyoda zakotini bermagan mollaringizdir", deydilar. Bu dahshatli hol Oli Imron surasining 180-oyatida shunday xabar qilinadi:

"Baxillik qilib bermagan narsalari Qiyomat kunida bo‘yinlariga o‘ralajak!"

Yana bir boshqa firqaning avrat joylari g‘oyat katta bo‘lish shishib ketgan va jarohat joyidan yiring oqib turadi. Ularning badbo‘y hididan atrofidagilar juda rohatsiz bo‘lishadi. Bular zino qilganlar va boshlari, sochlari, oyoqlari ochiq holda ko‘chaga chiqqan ayollardur.

Yana bir firqa daraxt shoxlariga osiladilar. Ular dunyoda livota qilganlardir.

Yana bir firqaning tillari og‘zidan chiqib ko‘ksiga osilib turadi. Shunchaplik xunuk holdaki, odamning ko‘rgisi kelmaydi. Bular yolg‘onchilar va tuhmatchilardir.

Yana bir firqaning qorinlari xuddi tog‘dek katta bo‘lib, ular dunyoda zaruratsiz va muomala qilmasdan foizli mol va pul olib berganlardir. Bu kabi harom mol topganlarning gunohlari ayanchli holda oshkor qilinadi.

TO‘QQizinchi fasl

Alloh taolo shu ma’noda buyuradiki: "Ey Muhammad, boshingni sajdadan ko‘tar! So‘zla, so‘zlaring inobatga olinadi. Shafoat qil, qabul qilinadi.

 Shunda Payg‘ambarimiz (s.a.v.): "Ey Rabbim! Bandalaring orasidan yaxshilarni va yomonlarni ayir. Kutishlari uzoq cho‘zilib ketdi. Barchalari gunohlari tufayli arosat maydoniga razil va rasvo bo‘ldilar", deyiladi.

Bir nido keladi: "To‘g‘ri aytding, ey Muhammad (s.a.v.)" Janobi Haq jannatga buyuradi va jannat turli ziynatlar bilan ziynatlanadi. Keyin Arosat maydoniga keltiriladi. Shu darajada xushbo‘y hidi borki, besh yuz yillik masofadan seziladi. Bu holdan qalblar rohatlanadi. Ruhlar tiriladi. (Lekin kofirlar, murtadlar, musulmonlar bilan jang qilganlar, Qur’oni karimni haqorat qilganlar, yoshlarni aldab iymondan ayirganlar) amallari yomon va habis bo‘lganlar jannatning hidini hidlamaydilar.

Jannat Arshi a’loning o‘ng tarafiga qo‘yiladi. Undan keyin Alloh taolo do‘zaxni keltirishni buyuradi. Jahannamga qo‘rquv kiradi va dod soladi. Unga yuborilgan farishtalarga: "Alloh taolo menga ozor berish uchun biror bir maxluq yaratdimi?" deb savol beradi? farishtalar esa: "Alloh taoloning izzati va jaloli va jabaruti haqqi, Rabbing sen orqali osiylardan, islom dushmanlaridan intiqom olish uchun bizni senga yubordi. Sen ana shuning uchun yaratilgansan", deyishadi. Jahannamni to‘rt tarafidan ushlab ko‘tarib keladilar. Yetmish ming ip boylab ko‘taradilar. Har bir ipda yetmish ming halqa bor. Dunyodagi temirlarning hammasi to‘plansa ham uning bir xalqasicha bo‘lmaydi. Har xalqada zaboniy deyiluvchi azob farishtalaridan yetmish mingtasi bor. Ularning biriga dunyodagi tog‘larni surish buyurilganida edi, parcha-parcha qilardi.

Shunda do‘zax o‘zidan dahshatli ovoz chiqaradi, pishqirib olov sochadi va o‘zidan shiddatli bir tuman chiqaradi. Buning oqibatida osmon qop-qora bo‘ladi. Mahshargohga ming yillik masofa qolganida farishtalar uni qo‘yib yuborishadi. Gumburlagan ovozi va issiqligi chidab bo‘lmas darjada bo‘ladi. Mahshargohdagilarning hammasi bundan juda qo‘rqadilar. "Bu nima?" deb so‘raydilar. "Jahannam zaboniylarning qo‘lidan qutulibdi, sizga yaqinlashyapti. Bu o‘shaning ovozi" deb xabar beriladi. Buni eshitib hammaning tizzasida mador qolmaydi va beixtiyor tiz cho‘kadilar. Hatto payg‘ambarlar va rasullar ham o‘zlarini tuta olmaydilar.
Hazrati Ibrohim (a.s.), Muso (a.s.) va Iso (a.s.) arshi a’lo poyini quchoqlab oladilar. Ibrohim (a.s.) qurbon qilmoqchi bo‘lgan Ismoil (a.s.)ni ham unutadi. Muso (a.s.) birodari Horun (a.s.)ni unutadi. Iso (a.s.) volidasi hazrati Maryamni unutadi. Har biri: "Ey Rabbim! Bugun nafsimdan boshqa narsani istamayman", deydi.