Tarjimon: Otabek G‘aybulloh o‘g‘li


MUNDARIJA

Muqaddima
Birinchi fasl
Ikkinchi fasl
Uchinchi fasl
To'rtinchi fasl
Beshinchi fasl
Oltinchi fasl
Yettinchi fasl
Sakkizinchi fasl
To'qqizinchi fasl
O'ninchi fasl

MUQADDIMA

Zotining abadiy ekanini bildirgan Alloh taologa hamd bo‘lsin. U O‘zidan boshqa barcha mavjudotlarning o‘lishlarini istadi. Kofirlarni va gunohkorlarni qabr azobi bilan, albatta, jazolaydi. Bandalari dunyo va oxirat saodatiga erishishlari uchun ularga payg‘ambarlari vositasida amrlarini va ta’qiqlarini yetkazdi. Bandalari oxiratda azob yoki mukofot olishlarini ularning dunyoda qilgan amallariga bog‘liq qildi. Oxirat yo‘liga kirib, roziligiga qovushishni O‘zi tanlagan va sevgan bandalariga oson qildi.

Alloh taolo suyukli payg‘ambari Muhammad (s.a.v.)ga, Ul zotning oila a’zolariga va sahobalariga salotu salom yuborsinki, ularning ismlarini musulmonlar orasida juda mo‘’tabar qildi.

Bilingki, hamma narsani tiriltirgan va o‘ldirgan Alloh taolo Oli Imron surasining 185-oyati Anbiyo surasining 35-oyati va Ankabut curasining 57-oyatining maoli-sharifida:

"Har bir jon o‘lim (achchig‘i)ni totguvchidir", deb marhamat qilgan. Shu tariqa olamlarning uchta ekanini bildirdi. Dunyo olamiga kelganlar albatta o‘ladi. Malakut va jabarut olamiga kelganlar ham, albatta, o‘ladi. Bular dunyo olamida yashovchilar, insonlar bilan birga quruqlikda, suvda va havoda yashaydigan hayvonlardir.

Malakutiy bo‘lgan (ko‘z bilan ko‘rib bo‘lmaydigan) olam, ya’ni bu ikkinchi olam farishtalar bilan jin toifalari yashaydigan olamdir.

Jabarutiy bo‘lgan uchinchi olam esa farishtalardan tanlanganlarning olamidir. Bu to‘g‘risida Qur’oni karimda shunday marhamat qilingan:

"Alloh farishtalardan ham, insonlardan ham elchilar tanladi" (Haj surasi, 75-oyat).

Ana shu uchinchi toifa jabarut olamining ahli Karubiy , Ruhoniylar va Hamalai Arshni ko‘tarib turuvchi farishtalar Arsh farishtalari va Surodiqoti jalol ahli bo‘lganlardir. Anbiyo surasining 19-20-oyatlarida bunday deyiladi:

"Uning (Allohning) huzuridagi zotlar (farishtalar) Uning ibodatidan orlanmaydilar va charchamaydilar ham. Ular tunu kun sustkashlik qilmasdan (Allohga) tasbeh aytadilar". Alloh taolo ularni mana shu oyati karima bilan madh etdi. Ular juda sharafli bo‘lib, jannat bog‘chalarida kezurlar. Bular Qur’oni karimda bildirilgan bo‘lib, sifatlari keltirib o‘tilgan. Ular Haqqa ta’ologa yaqin bo‘lishlari va makonlari jannat bog‘chalari bo‘lishlariga qaramay baribir o‘ladilar. Ularning Alloh taologa yaqinliklari o‘lishlariga mone’ bo‘la olmaydilar.

Aziz birodarim! Men senga oldin dunyo o‘limini anglatay. so‘zlarimni tinglash uchun yaxshilab quloq sol. Agar Alloh taolo va Uning Rasuliga (s.a.v.), Qiyomat va oxirat kuniga iymoning bo‘lsa, so‘zlarimni anglarsan. Senga insonlarning bir holdan boshqa bir holga qanday o‘tishlarini naql etib, ularning hollarini, vasflarini aytib berurman. Bu so‘zlarimga Alloh taolo va Qur’oni karim shohiddir. Qur’oni karim oyatlari bilan sahih hadislar so‘zimni tasdiqlaydi. Inson o‘lgach, uning dunyo hayoti tugaydi. Oxirat hayoti boshlanadi. Oxirat hayoti uch qismdir: 1. Qayta tirilgunga qadar bo‘lgan qabr hayoti. 2. Qiyomat kunidagi hayot. 3. Jannat va jahannam hayoti. Bu uchinchi hayot cheksizdir va abadiydir).

* * *

Yomondir kundan kun holim, bag‘oyat, yo Rasululloh!
Tuzalsin endi af’olim, inoyat, yo Rasululloh!

Ozdirdi bu osiy nafsim, meni shaytonga yor qildi,
Yasholmam buncha isyonda, madad ber, yo Rasululloh!

Ajab, mumkinmi qutilmoq havoyi nafsi shaytondan?
Yetishmasa agar sizdan hidoyat, yo Rasululloh!

Kelsa gar fayzu ehsoning gunohkor kimsaga bir on,
Bo‘lgay ul ikki dunyoda salomat, yo Rasululloh!

Amrlariga bo‘yin egdim, haromni demadim halol,
Har gunohning so‘nggi bo‘ldi nadomat, yo Rasululloh!

Ey, insu jinning Rasuli, insonlarning eng afzali,
Ixlosim haqqi chun qil shafoat, yo Rasulluloh!

BIRINCHI FASL

Alloh taolo Odam (a.s.) yaratib, uning belini qudrati bilan siladi va undan ikki hovuch oldi. Birini o‘ng tarafidan, ikkinchisini esa chap tarafidan oldi. Har insonning zarrasini bir-biridan ayirdi. Odam (a.s.) ularga qaradi va ularning zarradek ekanini ko‘rdi. Voqea surasining 8–9-oyatlarida shunday marhamat qilinadi:

"Bas, (u uch toifadan birinchisi) o‘ng tomon egalaridir. O‘ng tomon egalari (bo‘lmoq) ne (saodat)dir! (Ikkinchi toifa) shum-chap tomon egalaridir. Shum-chap tomon egalari (bo‘lmoq) ne (baxtsizlik)dir!"

Shunda Odam (a.s.) Alloh taolodan so‘radi: "Ey Rabbim! Jahannam ahlining amali nima?"

Alloh taolo unga shunday marhamat qildi: "Menga shirk keltirishlik, yuborgan payg‘ambarlarimga ishonmaslik va Ilohiy kitoblarimdagi amr va qaytariqlarimga amal qilmasdan, Menga isyon qilishdir".

Shunda Odam (a.s.) Alloh taologa shunday duo qildi: "Ey Rabbim! Bularni o‘zlariga guvoh qil. Ular jahannam ahlining amalini qilmaydilar, deb umid qilaman". Alloh taolo ularning nafslarini guvoh qilib:

"Men sizlarning Rabbingiz emasmanmi?!" deb so‘radi. Ular: " Sen Rabbimizsan. Biz guvohlik beramiz", deyishdi. Ularning bu tasdiqlashlariga Alloh taolo Odam (a.s.) va farishtalarni ham guvoh qildi. Bu ahdlashuvdan keyin ularni yana oldingi makonlariga yubordi. Chunki ularning hayotlari faqat ruhoniy hayot bo‘lib, jismoniy hayot emas edi. Alloh taolo ularni Odam (a.s.)ning beliga joylashtirdi. Barcha Ruhlarni qabz etib, Arshning xazinalaridan birida saqladi.

Otaning nutfasi onaning qornida qaror topib, bolaning jismoniy surati tugagunigacha jonsiz bo‘ladi. Malakutiy bir javhar bo‘lgani uchun jasadni o‘ldirish man qilindi. Alloh taolo ona qornida jonsiz bo‘lgan bu jasadga ruh berishni murod qilganidan, Arshning xazinalarida ma’lum muddat muhofaza qilgan ruhni jasadga iroda etadi, ya’ni kiritadi. Shunda bola qimirlay boshlaydi. Ko‘p bolalar ona qornida harakat qiladi. Onasi buni ba’zan biladi, ba’zan bilmaydi. Alloh taolo ruhlardan: "Men sizning Rabbingiz emasmanmi?!" deb so‘ragan Miysoq kunidan keyingi o‘lim, ya’ni ruhni Arshning xazinalariga yuborishi birinchi o‘limdir va ona qornidagi hayot esa ikkinchi hayotdir.

IKKINCHI FASL

Shundan keyin Alloh taolo insonga hayoti davomida rizq-ro‘z beradi. Ma’lum bo‘lgan ajali kelgunicha, to rizqi tugaguniga qadar unga umr berib, dunyodagi o‘limi yaqinlashganida, to‘rtta farishta keladi, ulardan biri insonning ruhini o‘ng oyog‘idan, ikkinchisi chap oyog‘idan, uchinchisi o‘ng qo‘lidan, to‘rtinchisi chap qo‘lidan tortadilar. Inson ko‘pincha o‘z joni g‘ar-g‘ara holiga kelmasidan oldin "Olami malakut"ni ko‘ra boshlaydi va farishtalarni, o‘z qilgan amallarining haqiqatini olamlarda ro‘y berayotgan ko‘pgina hollarni ko‘radi. Agar gapira olsa, ularning mavjudligini gapirib beradi. Ko‘pincha ko‘rayotgan narsalarini shaytonning ishi deb o‘ylaydi. Tildan qolgunigacha harakat qilmaydi. Shunda yana farishtalar ruhini barmoq uchlaridan tortadilar. Xuddi bo‘g‘ilgandek xirillab nafas ola boshlaydi. Fojir Odamning ruhi xuddi insonning ichidan tikanni tortib olgandek qiynab chiqarib olinadi. Bu haqda Payg‘ambarimiz (s.a.v.) xabar berganlar. Bu holatda o‘layotgan kishi qornini tikan bilan to‘ladek his qiladi. Ruhini igna teshigidan o‘tayotgandek, osmon Yerga qulab tushganu, o‘zini uning ostida qolgandek his qiladi.

Hazrati Ka’b ul Ahbor (r.a.) dan: "O‘lim qanday bo‘ladi?" deb so‘rashdi. U kishi aytdiki: "Bir kishining ichiga bir tikan shoxini qo‘yib kuchli bir odam tortsa, uning ichini qanday kesib,tilib chiqsa xuddi shunga o‘xshaydi".

Payg‘ambarimiz (s.a.v.) aytganlarki: "Albatta, o‘lim azoblaridan bittasining tandagi shiddati uch yuz marta qilich urgandan ham shiddatlidir".

Ana shu paytda insonning badani terlaydi. Ko‘zlari birdaniga ikki tomonga ketadi. Burnining ikki tomoni tortilib, ko‘kragi ko‘tariladi. Nafas olishi tezlashadi, yuzi sarg‘ayadi. Hazrati Oisha (r.a.) onamiz Payg‘ambarimiz (s.a.v.) vafot etayotganlarida yonlarida ekan, ul zotning holini ko‘rib, ko‘zlaridan duv-duv yosh to‘kildi va quyidagi ma’noda bir necha bayt o‘qidilar:

"Jonim Sizga fido bo‘lsin yo Rasululloh! Shu paytgacha Sizga qarshi qilingan shuncha yomon harakatlar Sizni zarrachalik ranjitmadi, xafa qilmadi. Shu paytgacha Sizga hatto jinlar ham yomonlik qila olmadi. Hech narsadan qo‘rqmadingiz. Endi nima bo‘ldiki, go‘zal yuzingiz butunlay terga botganini ko‘ryapman. Har bir o‘layotgan kishining rangi so‘lib borgani holda, Sizning muborak yuzingizning nurlari har tarafni yorityapti".

Ruh qalbga kelganida insonning tili tutiladi. Ruh ko‘ksiga kelganida hech kim gapira olmaydi. Buning ikki sababi bor. Birinchisi bu ish g‘oyat buyuk bo‘lgani uchun, ko‘ksi nafas bilan to‘lib siqiladi va torayadi.

Ma’lumki, insonning ko‘ksiga musht tushirilsa, hushidan ketadi. Ancha vaqt o‘tgandan keyin gapira olishi mumkin. Ko‘pincha gapira olmaydi ham, insonning biron joyiga urilsa ovoz chiqaradi, ammo ko‘ksiga urilsa, ovozi chiqmay o‘likdek bo‘lib qoladi.

Ikkinchi sababi esa, ovoz o‘pkadan tashqariga chiqadigan havoning harakatidan hosil bo‘ladi. Bu havo endi yo‘q. Nafas olish to‘xtagandan keyin badanning harorati tushib, soviy boshlaydi. Bu paytda jon berayotgan kishilarning holatlari turlicha bo‘ladi.

Ba’zilarini farishta zahar bilan, qizdirilgan temir bilan uradi. Shunda tezda ruh tashqariga chiqadi. Farishta ruhni qo‘lga olganida u titray boshlaydi. Asalaridek kichkina inson shaklida bo‘ladi, so‘ngra farishta uni zaboniyga (azob farishtasiga) topshiradi.

Ba’zilarning ruhi qiynab tortiladi. Ruh chiqayotganda uning bo‘g‘ziga kelib to‘xtab qoladi. Ruh bu vaqtda qalbga bog‘lanib qolgan bo‘ladi. Shunda farishta qizdirilgan temir bilan uradi. Mana shu temir bilan urmaguncha ruh qalbdan ayrilmaydi. Temir bilan urishning sababi – temir o‘lim dengiziga botirib olingan bo‘ladi. Qalb ustiga qo‘yilganida boshqa joylarga ham ta’sir qiladigan zahardek bo‘ladi. Zero, hayotning siri faqat qalbidir. Uning siri faqat dunyo hayotida ta’sir qiladi. Shuning uchun ba’zi kalom olimlari: "Hayot ruhning boshqasidir", "Hayotning ma’nosi ruhning badan bilan birlashishidir", deganlar.