Ushbu mavzuda shu shu nomli kitob asosida insonning dunyoga kelib,yashab,to umri poyoniga yetib tuproqqa qo’yilgungacha unga hamroh bo’ladigan eng asosiy urf-odatlar,taomillar,udumlar haqida fikrlashamiz.

Tavallud.Beshik.Alla.
  Tavallud topgan bolaning qulog’iga ota-bobolarimiz birinchi navbatda bir mulla chaqirib,azon ayttirganlar.Azon aytilganda bolaning qulog’i ochilgan.Odamlarni eshitish,tinglash qobiliyati shakllana boshlagan.Ismi ilk bor chaqaloqning o’z qulog’iga singdirilgan.So’ng uning chillasi — kichik chilla va katta chilla o’tkaziladi.Kichik chilla yigirma kungacha,bolaning onasi,enagasidan bo’lak yoniga,chillalik bo’lgani uchun hech kim kiritilmaydi.Katta chillasi,qirq kun o’tganidan keyin bolani beshikka belash marosimi bilan o’tadi.
  Chillaning ma’nosi shuki, belgilangan muayyan muddat davomida (kichigi 20 kun,kattasi 40 kun) xonadonga begona odam kiritilmaydi.Namozshomdan keyin hech kim ko’chaga chiqmaydi,bemahalda ko’chadan hovliga birov kirmaydi.Chillali joy desangiz,zarurmand,shoshilinch mehmon ham musulmon bo’lsa, tushunadi.Ertasi,kun yorug’ida xonadonga mehmon tashrif buyuradi.yangi dunyoga kelgan bolani yomon ko’zdan,ins-jinsdan asrash uchun shunday qilinadi.
  Tavallud topgan bola bosh farzand bo’lsa,bozordan borib beshik sotib olinadi.Ikkinchi yo navbatdagi farzand bo’ladigan bo’lsa,opa-akasining beshigiga belanadi.Beshik — bola oyoqqa turguncha yotadigan,yashaydigan joyi,boshpana uyidir.
   Mustahkam,qulay,yaxshi,xosiyatli bitta beshik bir oiladagi o’n farzandnigina emas,uch-to’rt avlodni tarbiyalab,voyaga yetkazishi mumkin.O’zbeklar,tojiklarda bobosi,otasi yotgan beshikda tarbiya topgan bola-nabiralar bor.Yosh onalar ixlos qo’yib,mana shunday xosiyatli,qadimiy beshiklarda o’z bolalarini boqishni afzal ko’radilar.O’zbek shuning uchun beshikni muqaddas bilib,hech qachon yosh chaqalog’i bo’lmasa ham tashlab yubormaydi.
  Beshik bor joyda bola bo’ladi.Bola bor joyda alla aytilishi tabiiy.Onalar qadimdan o’z bolalari beshigi tepasida kechasi bo’lsin,kunduzi bo’lsin,alla aytib kelishgan.Allalarda xalq turmushining juda ko’p qirralari o’z in’ikosini topgan.Alla o’z ohangi bilan bolaga ona nafasini yetkazib turadi.Go’dakni xotirjam qilati,elitadi,orom olib uxlashiga imkon beradi.
   Allalarga onalar o’z his-tuyg’ulari,orzu-armonlari,istak-niyatlarini,dard-hasratlarini ham qo’shib aytganlar.Alla axloqiy,tarbiyaviy,an’anaviy ijod namunalaridan iborat bo’lgan.Alla tinglagan bola onaga mehrni sut bilan o’z taniga,shuuriga singdiradi.Alla insonda,ong qatlamlarida bir umr mungli,xazin,nurli qo’shiq bo’lib saqlanib qoladi.Alla eshitmagan bolada bu xususiyatlar bo’lmaydi.Manqurtlik mana shundan kelib chiqadi.Bola o’z onasini o’zga ayollardan farqlay olmaydi.Unda o’ziga onalik xislatini topolmaydi.Alla nafaqat onaning bolaga mehri,balki bolaning onaga mehr-oqibatini ham ma’nan ta’minlaydi.
  O’zbek onasi alla aytarkan,bu allalar bir-biriga sira o’xshamaydi.Hatto bir onaning bugun aytgan allasi kechagisiga o’xshamasligi mumkin.Ayni paytda,allalarda hamma ona va bolaga xos bo’lgan umumiylik ham bor.Bu mehr-muhabbat!Mana fikrimiz debochasida bir emas,ikki emas,naq uch udumimiz haqida bilib oldik.Endi,sizlarga savol bilan murojaat qilmoqchiman: yuqoridagi urf-odatlarimiz taomilga xos tashkillashtirilyaptimi?Ya'ni,ularga jamiyatimizda nechog'lik amal qilinyapti?

Assalomu alaykum!
Go'zal mavzu uchun tashakkur!

Haqiqatda ham yosh o'zbek oilalalari, yoshlar uchun bu ma'lumotlar juda ham foydalidir. Umri va hayoti islom bilan o'tgan ota-bobolarimiz farzandning har tomonlama: jismoniy, ruhiy, islomiy tarbiyasi uchun doimo mas'ul bo'lishgan va bir qancha tadbirlarni ishlab chiqishgan.

Yangi tug'ilgan chaqaloqning qulog'iga azon aytilishi ham bejizga emas. Chunki chaqaloqning birinchi eshitadigan kalomi Alloh bo'ladi. Alloh kalimasini eshitgan chaqaloq agar ota-onasi islomiy tarbiya bersa, inshaalloh umr bo'yi yo'ldan adashmaydi. Odatda aynan azon ayttirilgan kuni chaqaloq uchun aqiqa ham o'tkaziladi. Bu amal haqida siz olgan manbada yozilmagan bo'lsa kerak. Bu amal ham farzand kamolotiga katta hissa qo'shadi. Chilla ham ahamiyatli narsa bo'lib, odatda chaqaloqlar ma'sum bo'ladilar. Ma'sum, gunohsiz insonlarga shayton va kofir jinlar doim hujumda bo'ladilar. Shuning uchun chilla saqlash, chaqaloq bor uyga begonlaraning kiritilmasligi, shomdan keyin chaqaloq va ota-onaning ko'chaga imkon qadar chiqmasligi ehtiyot choralaridandir.

Beshik bizning xalqlarimizning milliy udumi bo'lib, undan to'g'ri va tartibli foydalanib, gigienik qoidalarga amal qilinsa, chaqaloq uchun katta foydalari bor ekan. yana xalqimizda beshik to'yi degan udum (bunda chaqaloqni kattaroq yoshdagi ayol beshikka belaydi. Marosimda asosan mahallaning yosh bolalalri chaqirilib, ularga turli shirinliklar ulashiladi) mavjud bo'lib, agar bu shukrona tarzida, hatmi qur'on qilinib, yosh bolalarni shirinliklar bilan xursand qilinadigan bo'lsa, yaxshi amaldir. lekin bu udum tarkibida ba'zida birqancha bid'at amallar bajariladi. Ba'zi joylarda chaqaloqni o'tdan aylantirish kabi amallar mavjud ekan. Bu Islomga umuman ziddir.

Alla. Manimcha butun dunyo onalari alla aytishsa kerak. Ko'pchilik allani bir qo'shiq sifatida e'tirof etadi. Aslida allaning ma'nosi Alloh so'zidandir. Qadimda onalarimiz yangi chaqaloqning shuuriga Allohning kalomini singdirish uchun uni uxlatishda ham Alloh, Alloh deb yaxshi niyatlar qilib, Allohdan so'rab, farzandga xush yoqadigan qiroatda alla aytishgan. Allohning yodi, so'zi chaqaloq shuuriga singib, uni orom oldirgan. Keyinchalik esa bu so'z alla ko'rinishiga kelib qolgan.

Endi savollaringizga kelsak,
Yuqoridagi urf-odatlarimiz taomilga xos tashkillashtirilyaptimi?
Ya'ni, ularga jamiyatimizda nechog'lik amal qilinyapti?

Musulmonchilikdan xabari bor o'zbek xonadonlarida ushbu amallar imkoniyat darajasida amalga oshirilyapti.
Ba'zi zamonaviy o'zbek oilalalrida esa bu holatlar bilan bog'kiq yangi "udumnlar" paydo bo'lgan. Bular na shariatga to'g'ri keladi va na udumlarimizga. Mana shunday yangi udumardan biri chaqaloq tug'ilganda tantanalar bilan, karnay-surnaylarda chaqaloq va uning onasini limuzinda (boshqa moshinada kelish go'yo uyat) lib kelish. Bundan tashqari yaqinlarini kafega taklif qilib, bu yangilikni "yuvib berish".

Bu haqda yana boshqa userlarimizning fikr-mulohazalarini kutamiz.

Assalamu-alekum yuqoridagi fikrla juda o'rinli lekin

Chilla ham ahamiyatli narsa bo'lib, odatda chaqaloqlar ma'sum bo'ladilar. Ma'sum, gunohsiz insonlarga shayton va kofir jinlar doim hujumda bo'ladilar. Shuning uchun chilla saqlash, chaqaloq bor uyga begonlaraning kiritilmasligi, shomdan keyin chaqaloq va ota-onaning ko'chaga imkon qadar chiqmasligi ehtiyot choralaridandir.

bu fikrga e'tirozim bor.CHilla bu bid'at narsa ,chilla saqlash esa irimdir.Malumki islomda irim yoqdir.Lekin yangi chaqaloqni dunyo hayotiga ko'nikishi uchun ma'lum vaqt ehtiyot qilinadi.Koz tegishi dinda bor ya'ni nabiy s.a.v ning bu sozlari" Nazar tuyani qozonga.insonni qabrga yetaklaydi" haqiqatdir.SHu sabab chaqaloq ehtiyot qilinadi lekin irim va gumonlar bilan emas.Allahga tavakkul va duo ,umid va qadarga ishonch bilan.

Assalomu alaykum!
 Mana,yangi mavzumizni Bismilloh deb boshlab oldik.Bir qancha fikrlar ham bildirildi.Ibtido qanchalik go'zal bo'lsa,uning davomi ham shunday davom etar ekan.Demak,navbatdagi udumimiz haqida gaplashsak...

                                                Ismu sharif
  Dunyodagi barcha jonli-jonsiz narsalarning,hatto oniy voqea-hodisalarning ham o’z nomi,ismi,atamasi bor.Ismlarda har bir narsaning ,voqea-hodisalarning ahamiyatli tomonlari aks etadi.Xalq orasida odam bolasi o’z xulq-atvori,fe’li va shu jumladan,ismi bilan tug’iladi,degan gap bor.Ota-onalarning ximati o’z farzandlariga munosib nomni topib qo’yishdan iboratdir.
 Qadimgi ota-bobolarimiz boshqa odatlar qatori ism qo’yish odatini ham tark etmaganlar.Ism tug’ilgan bolaning qaysi urug’dan,qanday sulolaning nechanchi avlodi ekanligi,uning tavallud topgan vaqti,joyi,salomatligining ahvoli,bola tanasidagi alohida belgilar va boshqa omillarga qarab,kitob ko’rib qo’yilgan.Albatta o’g’il bolalarga atalgan ismlar qizaloqlarnikidan farq qilgan.Ism qo’yish odatda qishloq,mahalla-guzarning keksa,o’qimishli,donishmand kishilari imtiyozida bo’lgan.Ba’zan muayyan oilaning eng keksa yoshli oqsoqoli,buvisi zimmasida qolgan.Ayrim hollarda chaqaloqlarning quloqlariga azon aytib,ular qulog’ini ochadigan so’fi,mullalar ixtiyorida bo’lgan.Bolaga ism qo’yish g’opyatda jiddiy,ma’suliyatli udum sanalib,bu ism bo’lajak fuqaroning kelajak taqdiri-a’moli,hayot yo’liga ta’sir qiladi,deb tushunilgan.
  Ayonki hozirgi vaqtda ko’pchilik o’tmishda o’tgan buyuklarning,shohlarning ismlarini qo’ishni yoqtirishadi.Biroq,aqidalarga ko’ra bunday ismlarni bolaning ko’tara olishi yoki olmasligiga ham qarab qo’yish kerak.Xalqda bular yuki og’ir ismlar deyiladi.
  Baribir,ism qo’yishda muvofiqlik,mutanosiblik bo’lgani tuzuk.Aytaylik,Temur yoxud Ulug’bek,Jahongir,Muhammad deb ism qo’yilsa-yu, bola ulg’ayganda bu ismlarga munosib bo’lmay,harom-harish,yomon ishlarni qilib yursa, albatta,bunday nomlarning obro’yini tokadi.
  Avvalo ismlar mavridi bilan Xudoyi payg’ambarlarning nomlari asosida Rasul,Akbar,G’ani,Muhammad singari atalgan.Bu bilan farzand olloh Taoloning marhamatidan dunyoga keldi,umri uzun bo’lsin,Xudo yorlaqasin degan niyat qilingan.Xudoyberdi,Olloberdi,Tangriberdi singari ismlar aksariyat paytlarda qizlar orasida tug’ilgan yagona o’g’il bolaga, tilab olingan farzandlarga qo’yilgan.Bola tug’ilgan fasli,vaqt va marosim davriga qarab: Bahor,Navro’z,To’ychi,Bayram singari nomlar bilan atalgan.
  Ism qo’yish odatida o’g’il-qizga ota-onaning,aka-opalarining ismi ham muayyan o’rin tutadi.Keyingi nomlar shu ismlarga uyqash tarzda qo’yiladi.Masalan, Naim,Karim,Salim,Mahmud,Mas’ud,Maqsud singari
  Bola tug’ruqxonada tavallud toparkan,otadan yetti kun orasida farzandi uchun guvohnoma keltirish talab qilinadi.Guvohnoma yozilayotganda "œIsmingizni ma’nosi nima?" kitobida jo bo’lgan turkiy xalqlar va o’zbek millatiga mansub ismlar ro’yxatidan foydalanish maqsadga muvofiqdir.Ko’pgina  shahar va qishloqlarimizda esa bu yangi rasmga ko’p ham rioya qilinavermaydi.Hozir shaharda bo’lsin,qishloqda bo’lsin, o’z davriga qarab,ba’zi bir ismlar nihoyatda ko’payib ba’zilari esa mutlaqo tanqislashib,yo’qolib ketayotir.
  Hozirgi kunda bolaga ism qo’yish muayyan an’analar,tarixning murakkab sinovlaridan o’tgan udum-odatlarga rioya qilmay,shunchaki urf ketidan quvish tufayli yosh ota-onalar biror kitob qahramoni,kino yulduzi,atoqli shaxs,tarixiy zotlar ismlarini o’z farzandlariga o’rni bo’lsa-bo’lmasa qo’yib oqibatda ularni noqulay ahvolga solib qo’ymoqdalar.Eskiyu yangi bo’lishidan qat’iy nazar,o’ziga munosib nom qo’yilmagan bola kelajakda ota-onasi,bobo-buvisidan domongir bo’ladi.Bunga haqqi bor ham albatta.Ba’zan bu norozilik o’z nomini o’zgartirish bilan tugaydi.
  Kishilar o’rtasidagi muomalada ismlarning to’g’ri talaffuz etilishi muhim ahamiyatga ega.Bir-birlarini ko’nglidan yaqin olib,ardoqlivchi odamlar ismlarining yoniga "œjon" qo’shimchasini aytib chaqirishadiki,bu ikki o’rtadagi munosabatlarda iliqlik tug’diradi.
  E’tibor bo’lsangiz, qariyalar, "œhoy", "œhey" deya bir-birini chaqirishayotgan bolalarga,albatta tanbeh berishadi.Shuningdek,ismlarning yarmini aytib,yarmini qoldirib aytish,ruschaga aylantirib chaqirish katta madaniyatsizlik hisoblanadi.Gulchehra,Gulnora,Gulandom singari xilma-xil chiroyli ismlarning faqat "œGulya" nomi ostida jamlanishi kechirilmas holdir.
  Er-xotinlar bir-birining nomini aytib chaqirishmaydi.Juda zaruriyat tug’ilganda,ular bir-birlarini katta farzandlarining nomi bilan atashadi.Bu hol sharqona nafis munosabatning bir belgisidir.Ammo, fozirda bu nafosatga darz ketyapti.
  O’zbekchilikda tarbiya o’g’il-qizga nom berish,ism qo’yishdan boshlanadi.Ota-onaning burchi bolasiga munosib ism qo’yib,qo’lini halollab,boshini ikkita qilishdan iboratdir.Shuning uchun xalqimizda "œota bolish oson — otalik qilish qiyin" degan naql bor.Murakkab hayot yo’lida to’g’ri ism olgan o’g’il-qiz ota-onaning,avlodning munosib davomchilari bo’lib,bu yo’lda kattalarga yordam berishlari talab qilinadi.
  Yuqorida,diqqat qilib o'qisangiz,hozirda dolzarb bo'lgan uch muammo haqida fikr ketdi:
 1. Ism qo'yish
 2. Oilada ota-ona,farzand bilan muloqot
 3. Ko'cha-ko'y,mahallada do'st,birodarlarni ismi bilan chaqirish muammolari.
 Ular haqida fikrlaringizni kutamiz.

AQIQA
(sunnat to‘yi)

Farzandga ism qo‘yish va uning sochini oldirish uchun tavalludining yettinchi kunida qo‘y so‘yib, xalqqa ehson va ziyofat berish aqiqa marosimi deyiladi.

Imomi A’zam mazhablariga ko‘ra, aqiqa qilish mustahabdir.

O‘g‘il bolaga ikkita, qiz bo‘lsa, bitta qo‘y so‘yiladi. Aqiqaga so‘yiladigan qo‘y qurbonlik molining sifatiga teng bo‘lishi kerak. Agar bunday sifatli qo‘y topilmasa, imkoniyatiga qarab, topganini so‘yaveradi. Qo‘y so‘yishga imkoni bo‘lmasa, echki ham kifoya qiladi. Ammo aqiqa uchun parranda so‘yish joiz emas.

Hozirgi zamonda ko‘p joylarda faqat o‘g‘il bolalarga aqiqa qilinib, qizlarning aqiqasi odatdan chiqarilgan. Holbuki, Rasululloh sallallohu alayhi vasallam "œAl g‘ulomu murtahinun biaqiqatihi", ya’ni bolaning ofat va kasalliklardan salomat bo‘lishi aqiqaga bog‘liqdir, - deb marhamat qilganlar.

Hazrati Rasululloh sallallohu alayhi vasallam payg‘ambar bo‘lganlaridan so‘ng o‘zlariga aqiqa qildilar. Hazratning bu amallari aqiqa o‘z muayyan vaqtidan o‘tsa ham, soqit bo‘lmasligiga dalildir. Aqiqani tavalludning yettinchi kunidan tashqari, o‘n to‘rtinchi yoki yigirma birinchi kunlarida qilish kitoblarda tavsiya qilingan.

Aqiqa qo‘yini so‘yish vaqtida quyidagi duo o‘qiladi. "œAlohumma hozihi aqiqatu fulonin (bolaning ismi aytiladi) damuho bidamihi va azmuho biazmihi va jilduho bijildihi va sha’ruho bisha’rihi, Allohummaj’alho fidoan liibni fulonin (otasining ismi aytiladi) fidoan minan nor". Ya’ni "œParvardigoro! Bu falon(bolaning ismi aytiladi)ning aqiqasidir, qoni uning qoniga, go‘shti uning go‘shtiga, suyaklari suyaklariga, terisi uning terisiga va juni juniga badaldir. Xudovondo, ushbu aqiqa molini falonchining (otasining ismi aytiladi) farzandi uchun do‘zax o‘tidan fido qil!"

Aqiqa uchun so‘yiladigan hayvonning suyaklari sindirilmaydi, bo‘g‘inlaridan ajratilib, bir qismini doyaga, qolganini xom holda yoki pishirib xalqqa beriladi.

Aqiqa qilingan kuni bolaning sochini oldirib, sochining vazni barobarida elga tilla, nuqra (kumush) yoki pul sadaqa qilinadi. Garchi qizlarning bolaligida sochini oldirish joiz bo‘lsa-da, ba’zi kitoblarda qiz bolaning sochini oldirmaslik aytilgan. Ulug‘larimiz va o‘tgan ajdodlarimiz qiz bolalarni hatto yoshligida ham sochini kesishdan ehtiyot qilganlar.

Holbuki, bizning zamonamizda boshqa dinlardan o‘tgan vayron va botil odat, ya’ni ayol-qizlarning soch kesishi an’anaga aylanib bormoqda. Mo‘’tabar kitoblarda ayollarning beuzr soch kesishlari mutlaqo harom deyilgan.

Payg‘ambar alayhissalom: “Man tashabbaha biqavmin fahuva minhum”, ya’ni o‘zini bir qavmga o‘xshatgan kishi ham o‘sha qavmdandir, - deb marhamat qilganlar. Boshqa hadislarida Rasululloh sallalohu alayhi vasallam ayollar kiyimini kiygan erkakka va erkaklar kiyimini kiygan ayolga hamda o‘zini ayolga o‘xshatgan erkaklarga va o‘zini erkaklarga o‘xshatgan ayollarga la’nat aytganlar.

Agar farzand kindigi kesilgan yoki xatna qilingan holda tug‘ilsa, uni fazilatli va barakotli deb bilish kerak. Zero, barcha payg‘ambarlar shunday sifatda tavallud topganlar. Faqat Ibrohim xalillulloh sakson yoshlarida o‘zlari o‘zlarini sunnat qilganlar. Shundan xatna qilish sunnat bo‘lib qolgan.  ("Nikoh va oila" risolasidan)

ISM QO‘YISH

Otaning zimmasidagi farzand haqlaridan biri, tug‘ilganidan yetti kun o‘tgach, unga chiroyli va ma’nosi ham go‘zal bir ism qo‘ymoqdir. Zero, ism egasining xulq atvoriga, hatto taqdiriga ham ta’sir qiladi. Qiyomat kunida ham insonlar ismi bilan chaqiriladi.

O‘g‘il bolalarga payg‘ambarlarning (alayhimus salom) muborak ismlarini qo‘yish maqsadga muvofiqdir. Ismlarning yaxshirog‘i Abdulloh, Abdurrahmon, Muhammad, Ahmad va shu kabilardir.

Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam ma’nosi yomon ismlarni o‘zgartirar edilar. Masalan, hazrati Umar roziyallohu anhuning qizlari Osiya (gunohkor) ismini Jamila (chiroyli, go‘zal) deb o‘zgartirganlar.

Ba’zi ulug‘lar kiborlarga xos ismlardan or qilib, o‘z ismlarining faqir, ya’ni kamtarin bo‘lishini istashgan. Hazrati Alisher Navoiy ham bu borada “Nasoyim ul-muhabbat” asarlarida quyidagi hikoyani keltirganlar:

 “Hazrat Xusrav Dehlaviy rahmatullohi alayh debdurki, bir kun mening xotirimg‘a keldiki, Xusrav ulug‘lar otidur, ne bo‘lg‘ay edi, agar menda faqr oti bo‘lsa erdiki, Hashr kuni meni ul ot birla atasalar erdi va bu xotirni hazrat shayx Nizomuddin Avliyoga arz qildim. Dediki, solih vaqtda sening uchun ot tilalgay va men bu intizorda bo‘ldum. Bir kun shayx dediki, bizga mundoq makshuf bo‘ldiki, qiyomat kuni seni Muhammad Kosales degaylar”6.

Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallamning muborak ismlarini farzandlarga qo‘yish mumkin, hatto fazilat hisoblanadi. Ammo Abulqosim deya kunyalari bilan atash joiz emas.

Farzandga payg‘ambar yo farishtalar ismlaridan qo‘yilsa, unga dashnom berish, so‘kish, la’natlash va masxara qilish mumkin emas. Mabodo ota-ona bu farzandni tarbiyalash uchun koyishdan boshqa chora topolmasa, u holda bolaning ismini aytmay, “sen falon” deb aytsin.

Muhammad ismli bolani e’zoz va ikrom qilish lozim. Quyidagi hadisi sharif ham shunga dalolat qiladi: “Qachonki, bolaga Muhammad deb ism qo‘ysangiz, albatta, unga ikrom ko‘rsatinglar, u o‘tirgan joyni keng va ochiq qilinglar. Unga achchiq va qattiq yuz bilan boqmanglar”.

Bolaga ma’nosiz va xalq orasida hijolat qiladigan ism qo‘yish durust emas. Masalan: Qo‘chqor, Bolta, Tesha, O‘roq, Chori, Panji va hokazo.

Farzandga yaxshi ism qo‘yilgandan keyin, uni chala-yarim qilmay, to‘liq va go‘zal talaffuz qilish kerak. Afsuski, xalqimiz orasida ismni qisqartirib aytish odatga aylanib qolgan. Bu yomon odatning boshlanishi oiladan, ota-onadan bo‘ladi. Masalan, Abdullohni (ma’nosi Allohning bandasi degani) Avdilo yo Avdi deb chaqiriladiki, bu ism egasiga hurmatsizlikdir. Qolaversa, chaqirgan kishining ham fasohat va madaniyatdan uzoqligiga dalolat qiladi.

Shuningdek, ota-ona, ustoz va katta yoshdagi kishilarning ismlari bilan o‘zlariga murojaat qilish hamda er-xotin bir-birlarining ismlarini aytib chaqirishlari beadablik sanaladi.

Chala yoki o‘lik tug‘ilgan bolaga ham ism qo‘yish kerak. Agar farzand jonsiz tug‘ilsa yoki tug‘ilgandan so‘ng nobud bo‘lsa, bu holdan ota-ona qattiq aziyat chekmasin. Alloh taolodan savob umidida sabr qilsalar, shu farzandlari qiyomat kunida do‘zax o‘tidan parda bo‘lsa, ajab emas. ("Nikoh va oila" risolasidan)