Mazhabimiz ulamolari ayolining hayz holatida yoki orqa yo‘liga jimo’ qilishni halol degan kishi dindan chiqadi, deganlar. Hayz holatida sahvan jimo’ qilib qo‘ygan taqdirda agar qon qizil rangda bo‘lsa, bir dinor va agar sariq rangda bo‘lsa, yarim dinor sadaqa berishi lozim.

Bas, ayollar hayz vaqtida erlari ularga rag‘bat qilmasliklari uchun eski, ko‘rimsiz kiyimlar kiyib, imkon qadar ishva-yu karashma, intim suhbat va harakatlardan tiyilishlari kerak.

Hayz paytida xotinning kindigidan tizzasigacha bo‘lgan a’zolariga qo‘l tekkizmaslik lozimligi fiqh kitoblarida bayon qilingan. Ammo er hayz ko‘rgan ayolining boshqa a’zolarini ushlamog‘i mumkin va nasorolarga xilof qilmoq uchun u bilan bir to‘shakda yotmog‘i esa sunnat hisoblanadi. Hoiz ayol bilan suhbatlashish, bir dasturxonda o‘tirish mumkin. U bolasini emizishi, xulosa qilib aytganda, dunyoviy muomalalarni va ro‘zg‘or ishlarining barini qilishi joizdir.

Hayz nikoh o‘qishni ham man’ qilmaydi. Shuning uchun hayzlari to‘y kuniga muvofiq kelgan kelinlarni nikoh qilmasdan kuyovning uyiga olib borishga maslahat beradigan johillarning fikrlari botildir.

Hayz va nifos ko‘rgan ayollar Qur’oni karimni ushlash va o‘qishdan qaytarilgan bo‘lsalar ham, shukrona uchun "œAlhamdu lillah", biror xayrli ishni boshlash oldidan sunnatga muvofiq "œBismillohir rahmonir rahim" deyishlari joiz.

Diniy kalimalarini aytishi, bolalari yoki boshqalarga o‘rgatishi mumkin. (Tahoratsiz kishi Qur’oni karimni ushlamasdan yoki yoddan o‘qishi joiz, ammo tahorat bilan o‘qisa, savobi ko‘p va sunnatga muvofiq bo‘ladi).

Mazkur jamoa, ya’ni hoiz va nifosli ayollar, tahoratsiz va junub kishilar Qur’oni karimni ushlamaydilar. Ammo Qur’on solingan g‘ilofning dastasidan ehtiyot bo‘lib ushlashlari joiz, biroq oyatlar bitilgan tanga, idish va qog‘ozlarni ushlashlari ham durust emas.

TANBEH: ma’lumki, hayz va nifos payti muhtarama ayollar uchun mashaqqatli bir holdir. Ba’zi johil kishilar hayzni ayb der ekan. Aksincha, hayz ayb emas, balki fazilat hisoblanadi. Hayzda Alloh taoloning bir necha hikmatlari bor bo‘lib, ularning avvalgisi farzand ko‘rmoqdir. Alloh taolo in’om etgan narsalar, shubhasiz, bandaning manfaati uchun bo‘ladi.

Hadisi sharifda: "œAyollarning uch kunlik hayzi bir yil isitmalashdan ulug‘roq, bir kunlik isitmalash bir yillik ibodatdan afzal", deb marhamat qilingan. Shuningdek, bir kun nifos ko‘rish qirq g‘azodan yaxshiroq, bolani emizish qul ozod qilishdan yaxshiroq va farzand emgan suti uchun onaga qirq haj va umra savobidan ziyodroq savob yoziladi.

Hazrati Oisha onamiz roziyallohu anho Rasululloh sallallohu alayhi vassallamdan rivoyat qiladilar: "œAgar ayol hayz ko‘rsa, avvalgi gunohlariga kafforat bo‘ladi. Agar hayz ko‘rgan kunida "œAlhamdu lillahi alo kulli hol va astag‘firulloha min kulli zanbin."(Har qanday holatda ham Allohga hamd bo‘lsin va barcha gunohlarimga istig‘for aytaman), desa, Alloh taolo uning do‘zax o‘tidan emin bo‘lishini, Sirot ko‘prigidan salomat o‘tishini va jannatga kirishini ta’min etadi. U ayolning darajasini qirq shahidning darajasidek baland qilgay".

Hasan Basriy rahmatullohi alayh: "œBu savob va martabalar eriga itoatkor, shariat hukmlariga amal qiladigan va o‘zini nomahramlardan saqlaydigan soliha ayollar uchun bashorat qilingan", deganlar.

Hikoyat qilinadiki, Payg‘ambar sallallohu alayhi vasallam zamonlarida bir sahobai kirom jihodga ketayotib, ayollariga: "œMen qaytib kelguncha uydan chiqmagin", deb ketgan ekanlar. Ittifoqo, o‘sha ayolning otasi kasal bo‘lib qoldi va Rasululloh sallallohu alayhi vasallamga odam yuborib, kasal otasining ziyoratiga borish uchun izn so‘radi. Rasululloh sallallohu alayhi vasallam: "œEriga itoat qilsin", dedilar.

Ikki-uch kun o‘tgach, otasining ahvoli og‘irlashgani haqida xabar yetdi. Yana Rasululloh sallallohu alayhi vasallam huzurlariga odam yuborib, borishga ruxsat so‘radi. Ijozat bo‘lmadi. Bir necha kundan so‘ng otasining ahvoli tamom og‘irlashib, hayoti oxirlaganini eshitib, yana kishi yubordi. Rasululloh sallallohu alayhi vasallam: "œEriga itoat qilgani yaxshiroq", dedilar. Ayol itoat qildi.

Qazoi qadar yetib, otasi vafot etdi. Shunda ham borishga ijozat etmadilar. Ayol sabr qildi. Eri kelmaguncha ko‘chaga chiqmadi. Shunda Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam eriga itoatkor bo‘lgani uchun Alloh taolo u ayolning barcha gunohlarini kechirganini bashorat qildilar.

NIFOS

Homilador ayol farzandini tuqqandan so‘ng keladigan qon nifos qoni hisoblanadi. Nifosning eng kam muddati belgilanmagan. Zero, bola tug‘ilishi bilanoq nifos davri boshlanadi. Eng so‘nggi muddati esa qirq kundir. Agar qirq kunga qadar ham to‘xtamasa, nifos hukmida bo‘ladi, qirq kundan keyingisi esa istihoza qonidir.

Tug‘ilgan bolaning ba’zi a’zosi ma’lum bo‘lgan holda go‘shtpora, ya’ni chala tug‘ilsa ham, komil tug‘ilgan bola hukmida bo‘lib, undan keyin kelgan qon ham nifos hisoblanadi.

Nifosda ham hayz kabi ma’lum bir muddat odatga aylanishi mumkin. Masalan, birinchi bola tug‘ilib, qon yigirma besh kunga borib to‘xtasa va ikkinchi bolada ham shu hol takrorlansa, demak, u ayolning nifosidagi odati yigirma besh kun bo‘ladi.

Qon to‘xtagach, g‘usl qiladi va unga man’ qilingan barcha amallar joiz bo‘ladi. Ta’kidlab o‘tmoq lozimki, hayz holatida man’ qilingan amallar va hukmlarning barchasi nifosga ham tegishli.

ISTIHOZA

Dardmandlik va qandaydir illatlar tufayli bemavrid keladigan qonlar istihoza qonidir.

Masalan, hayzning eng kam muddati, ya’ni uch kecha-kunduzga yetmay to‘xtasa yo birinchi marta hayz ko‘rayotgan ayolning hayz ko‘rishi o‘n kundan ortib ketsa, o‘n kundan o‘tgan kunlaridagi yoki birinchi marta tuqqan ayolning nifosi qirq kundan o‘tib ketsa, qirq kundan ziyodasi istihoza qonidir.

Ayollarning hayz va nifosdagi odatlarida to‘xtamay, hayz va nifosning oxirgi muddatidan ham o‘tib ketgan qon istihoza qoni hisoblanadi.

Masalan, bir ayolning hayzdagi odati 7 kun bo‘lsa, to‘satdan biror hayz muddati 7 kundan o‘tib, 10 kunda ham to‘xtamay, 12 kunga o‘tib ketsa, odatidan tashqarisi (ya’ni 7 kundan keyingi 5 kun) hayz emas, balki istihoza qoni hisoblanadi. Agar odatidan (ya’ni 7 kundan) o‘tib oxirgi muddatiga (ya’ni 10 kunga) yetmay yoki 10 kunga borib to‘xtasa, bu holda odatdan o‘tgani ham hayzdan hisoblanadi.

Nifosda ham shunday: agar bir ayolning nifos ko‘rish odati 30 kun bo‘lsa-yu, biror safar odatidan o‘tib, 45 kunda to‘xtasa, o‘sha ayolning odatidan (ya’ni 30 kundan) o‘tgan 15 kun ham istihoza qoni hukmida bo‘ladi. Bu ayol 30 kundan o‘tgan 15 kunlik namozlarining qazosini o‘qishi lozim. Agar odatidan o‘tsa-yu 40 kunga yetmay yo 40 kunga borib to‘xtasa, nifos hukmida bo‘ladi.

Homiladorlik paytida ko‘rgan qoni ham istihoza qonidir.

Istihoza hayz va nifos man’ qilgan amallarning hech birini man’ qilmaydi va g‘usl qilish ham vojib bo‘lmaydi, tahorat qilib ibodatda davom etaveradi. Agar bilmasdan istihoza qonini hayz deb namoz va ro‘zani qazo qilsa, istihoza ekanligi ma’lum bo‘lgandan so‘ng, namozning qazosini o‘qimoq va ro‘zaning qazosini tutmoq lozim bo‘ladi.

Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam barcha ummatni ilm olishga buyurib, quyidagidagicha marhamat qilganlar: "œIlmni talab qilmoq barcha musulmon erkak va ayolga farzdir". "œTanbehul g‘ofilin"da bu hadis kifoya miqdorigacha ilm o‘qimoq farz deb sharhlangan. Chunki hamma ham oliy darajada ilm olishga muyassar bo‘lmaydi. Shuning uchun zaruriy ilmlarni, ya’ni iymon, namoz, ro‘za, zakot, ushr, haj, halol va harom, ota-ona haqqi, farzand tarbiyasi, oilaviy muomala va boshqa zaruriy amallarning ilmini bilish har bir mo‘’min va mo‘’minaga shart va zarurdir.

Xususan, erkaklar mazkur ilmlar bilan birga, hayz, nifos va istihoza ilmlarini chuqur bilib, o‘z ahli xonadonlariga bildirmoqlari hayotiy zaruratdir. Chunki ahli ayoli bu bilimlardan bexabar bo‘lsa, eridan o‘rganmog‘i qulay va bemaloldir. Xijolat va uyalishga o‘rin qolmaydi. O‘z navbatida onalar o‘z qizlariga bu muhim ilmlarni bildirishlari kerak.

FARZAND TAVALLUDI

Agar bir kishiga xotini tuqqani haqida xushxabar yetkazilsa, xursand bo‘lib, farzandni Alloh taolo in’om etgan ulug‘ ne’mat deb bilishi, Allohga hamd aytishi sunnatdir.

Bir hadisi sharifda: "œFarzand hidi jannat hididandir", degan xushxabar aytilsa, boshqa birida: "œFarzand dunyoda nur va oxiratda surur (xursandchilik)dir", deb marhamat qilingan.

Ba’zilar o‘g‘il ko‘rishni istab, qiz bola tug‘ilganda kamroq xursand bo‘ladilar. Aksincha, agar qiz farzand tug‘ilsa, ota-ona ziyodaroq xursand bo‘lishlari kerak. Zero, islomdan avvalgi johillar qiz bolani yomon ko‘rib, tiriklay yerga ko‘mar edilar. Rasululloh sallallohu alayhi vasallam buyuribdilar: "œBirinchi farzandi qiz bola bo‘lgan ayol barakali, baxtli va sharofatli ayol ekanligidan dalolatdir".

Alloh taolo Qur’oni karimda "œSho‘ro" surasining 49-oyatida: "œ...U (Alloh) O‘zi xohlagan kishiga qizlarni hadya etur va O‘zi xohlagan kishiga o‘g‘illarni hadya etur..." deb qiz bolani o‘g‘il boladan muqaddam sanashi ham qiz farzandning barakotliroq va fazilatliroq ekanligidan dalolatdir. Ayollar va qiz bolalarning fazilatlari haqida ko‘p osor va axborlar kelgandir.

Bola tavallud bo‘lganda uni oppoq matoga o‘ramoq lozim, sariq matoga o‘ralmasin. So‘ng darhol o‘ng qulog‘iga azon va chap qulog‘iga takbir (iqomat) aytiladi. Zero, bolaning dunyodan birinchi eshitadigan ovozi va so‘zi Allohning muborak ismi bo‘lsin. Shuningdek, ushbu azon va iqomat sababidan bola bir necha dard va ofatlardan salomat qoladi.

Hadisi sharifda ham keladiki: "œHar kimda farzand tug‘ilsa, uning o‘ng qulog‘iga azon va chap qulog‘iga takbir aytilsa, undan ummus-sibyon5 ko‘tariladi".