ONA SUTINING XOSIYATI

Onaning farzandga sut emizishi ham muhim sunnatlardan biridir. Qur’oni karimning "œBaqara" surasi 233-oyatida: "œOnalar bolalarini to‘la ikki yil emizadilar. (Bu hukm) emizishni benuqson qilmoqchi bo‘lgan kishilar uchundir", deyilgan. Hadisi sharifda: "œBola uchun onasining sutidan yaxshiroq oziq yo‘q", deb marhamat qilingan.

Agar ona ba’zi bir sabablar bilan emizishga qodir bo‘lmasa, otasi soliha bir ayol topib, chaqaloqni ma’lum muddatgacha emizdirmog‘i lozim. Aksincha, badxulq va nodon ayolga emizdirmasinki, u ayolning yomon fe’lu xo‘ylari sut orqali bolaga o‘tib, farzandning ham yomon fe’lu atvorli bo‘lishiga sabab bo‘ladi.

Rivoyat qilishlaricha, podshoh bir asirni o‘limga hukm qilibdi. Shunda asir: "œEy shahanshoh! Meni o‘ldirishdan ne naf? Undan ko‘ra, mening hunarlarim ko‘p, ulardan foydalansangiz yaxshi bo‘lardi. Saroyingizdagi otlarni mening oldimdan o‘tkazsangiz, men har qaysisining fazilat va kamchiliklarini aytib beraman", debdi.

Shohning amri bilan otlarni asir oldidan o‘tkazibdilar. Otlar bir ariqdan o‘tayotgandi, asir ulardan biriga ishora qilib: "œMana bu ot sigir suti bilan o‘sgan, aks holda yetti iqlimda bunday ot topilmasdi", debdi. Ajabki, asir ta’riflagan tulpor podshohning eng yaxshi ko‘rgan, faxrlanadigan oti ekan.

Shohning taajjubi ortib, so‘radi: "œBuni qaerdan bilding?" Asir: "œBoshqa otlar ariqdan to‘g‘ri o‘tib ketdilar, bu ot esa ariqdan o‘tgandan so‘ng orqa oyog‘ini silkitib qo‘ydi. Bu odat faqat sigirgagina xosdir", deb javob berdi. Podshoh sayisdan bu so‘zning haqiqat yo bekorligini so‘rabdi. Sayis chindan ham bu ot tug‘ilganda onasi o‘lib qolgani va boshqa biya topilmaganidan sigir suti bilan boqilganini tan olibdi. Shoh asirning bilimiga, farosatiga qoyil qolib, uni ozod etibdi.

Ko‘rinib turibdiki, farzand tarbiyasida sut emizadigan onaning ham katta ta’siri bor. Shuning uchun onalar farzandlarini boshqa ovqatlar bilan o‘stirishni imkon qadar tark qilsinlar.

Taassufki, ba’zi onalar Allohning ulug‘ ne’mati bo‘lmish shirin farzandlarni tarbiya qilish o‘rniga, ularni uyda o‘z hollariga tashlab qo‘yib, o‘zlari ko‘cha-ko‘yda, sayru sayohatda yoki bozorlarda savdo-sotiq bilan mashg‘uldirlar. Bu ahvolda jamiyatda kim solim va sog‘lom avlod yetkazishga kafolat beradi. (Ey Tangrim! Ota-onalarga o‘z farzandlarining tarbiyasi bilan chuqurroq mashg‘ul bo‘lishlarini nasib et!)

(Nikoh va oila risolasidan)

RAZO’

Hozirgi kunda jamiyatimizdagi dolzarb masalalardan biri - razo’dir. Xalqimiz uzoq yillar davomida johiliyat ta’siri va tazyiqi tufayli razo’ masalalaridan bexabar qolib, bu muhim jihatga e’tiborsizlik va loqaydlik qilganlari sir emas.

Xususan, tug‘ruqxonalarda kam sutli onalarning chaqalog‘ini ko‘p sutli onalarga emizdirilar yoki hamshiralar tomonidan ularning sutini boshqa bolalarga berilardi. Shuning uchun bu masalaning qanchalik jiddiy va muhim ekanini chuqur anglashimiz zarur.

Razo’ so‘zining lug‘aviy ma’nosi "œsut emizmoq" degani. Shariatda bolaning boshqa ayol ko‘kragidan ikki yarim yoshgacha bo‘lgan paytida sut emishi va uning hukmlari bilan bog‘liq masalalar tushuniladi. Demak, chaqaloq ikki yarim yoshgacha bo‘lgan vaqtida onasidan boshqa ayolni emsa — xoh o‘zi ichsin, xoh ichirilsin — razo’ hukmi sobit bo‘ladi. Sutning miqdorining farqi yo‘q. Bir tomchi sut bo‘lsa ham bolaning qorniga yetib borsa, kifoya. Agar qorniga yetib bormasa, razo’ sobit bo‘lmaydi.

Razo’ning hukmi shunday: begona ayolning sutini emgan chaqaloqqa o‘sha ayol — ona, u ayolning eri — ota hukmida bo‘ladi. Chunki ayolning suti eridandir. Sut emgan bola shu er-xotinning asl farzandlaridek hisoblanib, qavmi qarindoshlari ham bu bolaga mahram bo‘ladi. Sut emgan bola o‘g‘il yoki qiz bo‘lishidan qat’i nazar, ularga nikohlanishi mutlaqo mumkin emas.

Agar sut emgan bola katta bo‘lib uylansa, eru xotin, farzandu nabiralarining ham sut emizgan ayol va uning eriga nikohlari harom bo‘ladi. Zero, sut emgan bola o‘g‘il bo‘lsa, uning xotini bularga kelin, agar sut emgan bola qiz bo‘lsa, uning eri kuyov, farzandlari nabira hisoblanadi. Ammo sut emgan bolaning boshqa qarindoshlari begona hukmidadir.

Mazkur masalalar quyidagi forscha bayt va o‘zbekcha she’rda go‘zal shaklda ifodalangan.

Bayt:

Az jonibi shirdeh hama xesh shavand
V-az jonibi shirxora zavjonu furo‘’.
Sut emizgan jonibidin xesh bo‘lgaylar bari,
Ya’ni sut bergan eri birla aning farzandlari,
Ikkisi volidayni ham alar singillari,
Ham ikovini ako ham uko dilbandlari,
Ushbular emguchiga bo‘lgusidir mahramlari,
Sut emgon jonibidin er-xotin farzandlari,
Ul bayon bo‘lganlari bo‘lgay bular mahramlari.

Demak, razo’ tufayli sut emizgan ayol, eri, farzandlari, er-xotinning ota-onalari, aka-ukalari, opa-singillari sut emgan bolaga mahram hisoblanadilar.

Mazkur yoshdagi bolani ikki yo‘lining biridan ayol suti bilan huqna (klizma) qilish yo erkak kishining sutini yosh bolaga ichirish yoki ayol sutini ovqatga qo‘shib berish razo’ hukmini sobit qilmaydi.

Agar ayol sutini taomdan boshqa narsalarga, masalan, suvga, sutga yoki doriga aralashtirib ichirilsa, bu holda qaysi birining ko‘pligi e’tibor qilinadi: ayol sutining miqdori ko‘p bo‘lsa, razo’ sobit bo‘ladi, oz bo‘lsa, sobit bo‘lmaydi.

Burundan tomizilgan sut ham razo’ hukmini sobit qiladi, chunki sut burun orqali oshqozonga borib, oziq bo‘ladi.

Erga tegmagan qizning suti, quloq yoki ko‘zga tomizilgan sut va o‘lgan ayolning suti ham razo’ni sobit qiladi.

Ikki yarim yoshdan o‘tgan bolalarda va undan yuqori necha yoshda bo‘lmasin, har qanday ayolning sutini qay holda ichsa ham razo’ sobit bo‘lmaydi. Bilmoq lozimki, ayolga boshqa bolani emizish zarurati tug‘ilsa, albatta, erining roziligini olishi shart. Vallohu a’lamu bissavob.

(Nikoh va oila risolasidan)

Она сути Аллоҳ томонидан сратилган тенги йсқ фойдали бир неъмат ҳисобланади. У боланинг ҳар томонлама озуқланиб ссиб ривожланиши ва турли вируслардан самарали восита. Унинг таркибидаги фойдали озуқалар шунчалик тсғри жамланганки, у бола учун идеал емак ҳисобланади. Яна бир ҳайратга соладиган томони шуки, сутда бола мис ва асаб тизимининг тсғри ссишини таъминлайдиган ҳамма фойдали ферментлар бор.
Ҳозирги замонавий технологислар асрида ҳам она сутини срнини боса оладиган болалар қоришмаси кашф қилинмаган.
Ўтказилаётган тадқиқотлар она сутининг бола организми учун фойдали жиҳатларини очиб бермоқда ва унинг нақадар фойдали скани ҳали ҳам тслалигича срганилгани йсқ. Бу сз срнида шуни ксрсатадики, ҳали бу Аллоҳнинг неъматини ксп фойдали жиҳатларини билмаймиз. Яна тадқиқотларнинг ксрсатишича, она сутини смган болаларнинг соғлиғига турли инфекяислар зарар бера олмайди. Уларга қарши слементлар съни имунетет катаклари тайёр ҳолда сут билан болага стади.
Яна бир фойдали тарафларидан бири сут бола танасида схши бактирисларни ссишига, ёмон бактирислар ва вирусларнинг сса ҳалок бслишига сабаб бслувчи ҳолат сратади. Она сути ёқумли касалликларга қарши имунитетни оширади.
Сут таркибида юқори даражали фойдали ва кучли бслишига қарамасдан тез ва осон ҳазм бслади ва бу сна бир бора унинг ажойиб қоришма сканлигининг исботидир. Шунинг учун бола органзми уни ҳазм қилиш учун кам миқдор куч сарфлаб, ксп миқдор снергис ва ривож учун озуқа олади.
Яна бир таҳсинга сазовор омиллардан бири бу сут боланинг ссиш жараёни буйлаб таркибини сзгартириб боради. Агар бола вақтига етмай туғилган бслса сутнинг таркибида ёғ, оқсил, натрий, хлор ва темир моддаларига бой бслади. Чунки вақтидан олдин туғилган бола организми учун кспроқ калорис лозим. Масалан, ксп йиллик тадқиқотларнинг ксрсатишича, она сути берилган болаларда ксриш ва иммунитет схши ривожланган. Сунъий қоришмалар билан ката бслаётган болаларда бундай сзгаришлар кам бслган. Қолаверса, она сути смиб катта бслган болаларнинг ақлий ривожланиш юқори.
Она сутининг сътиборга лойиқ тарафларидан бири унинг таркибидаги амега-3 ёғ кислотасидадир. Бу кислота снги туғилган чақалоқнинг соғлом ссишини таъминлайди. Омега-3 инсон мисси ва ксз сетчаткасининг асосий слементларидан биридир. У мис нейронларини бир бирига тсғри боғланиши ва боланинг асаб тизимини она қорнида ва туғилгандан сснг ривожлантиради. Она сутида сса бу модда табиий ва тоза ҳолатид мавжуд бслиб, шунинг учун педиатрлар оналарга болани иложи борича узунроқ вақт мобайнида смизишни маслаҳат берадилар.
Бристоль университети шифокорлари олиб борган тадқиқотлар натижасида она сути ҳатто боланинг келажак ҳаётига ҳам таъсири борлигини кашф қилишди. Тадқиқат қарислар орасида стказилган ва унга ксра она сутини смиб катта бслганлар ичида юрак-қон томир касалликлар ва гепиртонис кам учрар скан. "œCirculation" журналида келтирилишича бунга сабаб она сути таркибидаги ёғлар бслиб, улар биринчидан қон томирларнинг соғломлигини тсғри таъминлайди ва узоқ йиллар уларнинг юмшоқлигини сақлаб қолади. Ва кскрак сути истеъмол қилган болалар ҳаётлари двомида натрий тузига сҳтиёж сезишмаган ва бунинг натижасида ортиқча вазн орттирмаганлар. Маълумки ортиқча вазн юрак-қон томирлари каслликларини келтириб чиқаради.
Шу билан бирга АҚШ университетларининг бирида (А¦иряинатти) доктор Лиза Мартин бошчилигида ксп йиллар она сутини срганиш тадқиқотлари олиб борилган. Унда она сутида юқори прояентли оқсил гормони "œадипонектин" борлиги маълум бслган.
Маълумки, оғир вазнли ва юрак қон томирлари касалликлари билан оғриган беморларда бу гормон миқдори жуда паст бслади. Қонда бу оқсил юқори даражада бслса инфаркт, кераксиз вазн йиғиш каби касалликларнинг келиб чиқишига йсл қсймайди. Сутдаги сна бир гормон — лептин ҳам бор. Бу гормон организмдаги модда алмашинувида катта рол сйнайди. Олимларнинг тахминларича, лептин сз срнида организмда маълум қилиш вазифасини бажаради. Яъни қонда ёки танада юқори даражада ёғ ҳосил бслган бслса у тезлик билан бу ҳақда мисга хабар беради. Бу тадқиқотлар натижасида олимлар бола ёшликда мана шу юқорида келтирилган фойдали озуқаларни олиши натижасида семириб кетиш, қандли диабет, ошқозон ости бези касалликлари, юрк касаликлари ва сна бир қанча касалликларга учрашининг миқдори камасди деган фикрга келишди.


Лекин она сутининг фойдали жиҳатлари фақат юқоридаги айтиб стилган фактлари билан тугамайди. Ҳайратга соладиган жиҳат: айтиб стганимиздек боланинг ссиш жараёнида сутнинг таркибининг сзгариши. Бола ссишнинг ҳар бир стапида бошқа бошқа шакл фойдали озуқаларга муҳтож. Аммо ҳар доим муҳим қоладиган ҳолт бу она сутининг ҳар доим снгилигида (свежс‹й), ва болага мос ҳароратда бслиши. Таркибидаги глюкоза ва ёғларга бой бу маҳсулот бола миссининг ривожланишига катта ҳисса қсшади. Кальяий ва бошқа минераллар унинг сускларини ссиштиради.
Бу муъжизавий суюқликни биз сут деймизу, лекин унинг таркибининг 90 % сув ташкил стади. Бу ҳам унинг Аллоҳнинг комил неъматларидан бири сканлигининг исботидир. Бола овқат ва фойдали витаминлар билан бирга ксп миқдордаги сувга ҳам муҳтож. Лекин биз истеъмол қиладиган сув ҳали жуда ҳам нозик бола органзмига зарар қилиши мумкин. Сут таркибидаги сув сса болага тоза ва соғлом сувни етарли миқдорда етказиб беради.



Медияина ва педиатрик ксп йиллик кузатишлари буйича она сути смгн болаларнинг ақлий фаолисти сунъий озиқлантирилган болаларникига нисбатан юқори ва илгари ривожланади. Кентукки (АҚШ) университетининг махсус ходими Джейм Андерсоннинг тадқиқотлари натижасида она сути смган болаларнинг интеллект косффияенти (IQ) сунъий озқилантирилган болаларникига нисбатан 5 баробар юқори бслар скан. Она сути смган болаларнинг ақлий ривожланиши биринчи 6 ойликда тезлик билан ривожланади. Сунъий сут сса бундай ксрсаткичларни ксрсатмаган, ундан ташқари болаларда ҳеч қандай ақлий ривожланиш асоратлари ксринмаган ҳам.


Она сути таркиби анализ қилинганда, бола учун рак касалликларини келтириб чиқишдан муҳофаза қиладиган моддалар борлиги маълум бслди. Бу мавзуда турли туман юзлаб мақолалар чоп стилди, аммо бунинг сири ҳалигача маълум смас. Она сути лабараторисларда сунъий сстирилган рак катакчаларини ҳалок қилишга олиб келди. Ва бу кашфиёт ҳозирги кундан кун бир қанча минглаб одамларнинг умрига зомин бслаётган касалликнинг снги даъво усулини очиб бериш имконистини беради.
Лунда (Шқаяис) университетининг иммунолог доктори Катарина Свенборг она сутининг бу фойдали жиҳатини очган тадқиқотчилардан бири. Унинг айтишича, она сути бола органзмини ҳар қанақа рак хасталикларидан муҳофаза қилади. Агар бу тадқиқотлар сна давом сттирилса бу мсъжизанинг сирини очиш мумкинлигини ва бу табобатда катта ва фойдали кашфиёт бслишлигини айтади.
Тадқиқотчилар аввал снги туғилган чақалоқ ичакларидан мукоз клеткаларини ва она сутини олишган. Сснг бу иккисини аралаштириб унга пневмоккок бактериссини қсшишган. Бу бактерис пневмонис (спка шамоллаши) га олиб келади. А­ксперементнинг натижасида она сути болада бу касалликнинг ривожланишини тсхтатиши маълум бслди. Ундан ташқари, она сути истеъмол қилган болалар ёқумли нафас йсллари касалликларига кам учрайдилар.
Дуне буйича университетларда стказилган тадқиқотлар шуни ксрсатадики, она сути ҳақиқатан бола учун рак касаллигидан кучли муҳофазаловчи восита. (Масалан, медияина статистикасига биноан, болалар орасида ксп тарқалган лимфа раки касаллиги сут смган болаларда 9 баробар кам учрайди. Кечроқ докторлар болалар орасида тарқалган рак касалликларини срганганларида ҳам шу натижани ксрганлар).
Ҳақиқатан бу кашфиёт медияина учун бир қадам олдинги силжишдир. Она сути рак катаклари бслган жойга гсё мерган каби мслжал олиб, уларни ҳалок қила бошлайди. Бу ҳаракатни бажараётган альфа-лакт (alphalactalbumin) оқсил моддаси. Бу оқсилни она сути таркибидаги лактоза (сут шакари) моддаси ишлаб чиқаради.


Инсон танасида, онанинг иштирокисиз ишлаб чиқарилаган она сутини ҳозиргача ҳеч бир анологи ишлаб чиқарилмаган. Олимлар ҳалигача бу суюқликнинг фойдали тарафларини ва бола ҳётига таъсирини срганишда давом стишмоқда.
Айтиб стиш жоизки, она сутнинг бу сзгаришлари ва бу фойдали тарафларига ҳеч қандай сзгартириш ёки снгилик кирита олмайди. У ҳатто танасига бу сут қай ҳолатда келишини ҳам баъзан билмайди.
Унинг сни бир қойил қоладиган тарафи сқинда олимлар тарафидан кашф қилинди. унга ксра боланинг комил ссиши в ақлий ривожи учун уни 2 ёшга қадар она сути берилиши лозимлиги исбот қилинди. Шундай скан фарзандларимизни Аллоҳ тарафидан берилган бу фойдали неъматдан маҳрум қилмайлик!

[/color]

Quyidagi maslahatlar ko'krakda sut ishlab chiqarilishini ko'paytirishga yordam beradi.

1. Emizish bo'yicha mutaxassislar bilan suhbatlashing. Chaqaloq ko'krakni to'g'ri og'ziga olayotganini, ona to'g'ri pozitsiyada emizayotganini, bola ko'krakni qanday emayotganini ko'rib baho bersin.

2. Yomon maslahatchilardan yiroqroq yuring. "Ko'krak suti bilan emizish shart emas", "Men bolamni emizmaganman", "Bola ko'krak sutiga to'ymayapti, qo'shimcha berish kerak" degan do'stlar maslahatiga quloq solmang. Ular bilan iloji boricha suhbat qurmang, chunki bu gaplar emizish uchun o'zingizda ishonch paydo bo'lishiga to'sqinlik qiladi.

3. Uyingizni ko'zdan kechiring. Uyda mehmon juda ko'p emasmi? Siz bolaga qarashdan tashqari ish qilib urinib qolmadingizmi? Uy-yumush ishlari sizni qiynab yubormadimi? Bu ish va yumushlar sizdagi emizishga kerak bo'lgan kuchingizni olib qo'yadi.

4. Bolani yoningizga yotqizib emizing. Sizning tanangiz bola tanasi bilan qanchalik yaqin bo'lsa, sut ishlab chiqarilishi shunchalik kuchayadi.

5. Emizish davomida bolani yechintiring. Agar sovuq bo'lsa ustidan adyol yopib qo'yish mumkin. Lekin bolaning badani sizning badaningizga tegib tursa, uxlab qolayotgan bola uyg'onib yaxshilab emishiga yordam bo'ladi.

6. Emizish davomiyligidan ko'ra soni ko'p bo'lishi kerak.

7. Bola haqida, sut haqida ko'p o'ylang. Bolani ko'p silab erkalang. Bu onalik mehr onada sut ishlab chiqaruvchi gormon ko'payishiga ta'sir qiladi.

8. Bola uxlaganda uxlang. Qancha ko'p dam olsangiz, sut shuncha yaxshi keladi.

9. Emizayotganingizda chap va o'ng ko'krakni almashtirib berishni unutmang.

10. Bolani ko'tarib yuring. Bola ko'krakka yaqin bo'lsa sut ishlab chiqish jarayoni jadallashadi.

11. Emizishdan oldin va emizishdan so'ng ko'kragingizni massaj qiling.

12. Emizish davomida asabiylashmasdan, tinch va xotirjam bo'ling.

13. Sut ko'payishiga ta'sir qiluvchi maxsus o'tlik choy(pajitnik)dan iching.

www.uzbaby.comdan olindi.