FOTIMAXON SULAYMON QORI QIZI



MUNDARIJA

Mo’mina ayollar ibrati
Ummu Ishoq - Naxuro qizlari Sora
Ummu Ismoil - Hojar onamiz
Ayorxo binti Xonid - Musoning onalari
Osiyo binti Mazohim - mo'mina malika
Bilqis binti Sharohil - Yaman malikasi
Maryam Imron qizi - Isoning onalari
Asmo binti Abu Bakr
Robia al-Adaviyya
Zaynab binti Ali
Nafisa binti Hasan

MO’MINA AYOLLAR IBRATI
(Muharrir muqaddimasi)

Bismillahir rohmanir rohiym.

Islom dinida insonlarning insonlardan farqi, faqat Allohga itoati, doimiy toati, taqvosi bilan belgilanadi. Alloh aytadi: "Albatta sizlarning Alloh nazdidagi eng hurmatlirog‘ongiz taqvodorrog‘ingizdir" (Hujurot surasi, 13-oyat). Ayollarning yaxshisi, e’tiborlisi esa erlariga itoatda bo‘luvchi mo‘mina ayollardir. Qur’oni karimda marhamat etilgan: "Bas, ibodat-itoatli va (erlari) yo‘qlgida Allohning hifzu himoyati bilan (erlarining mol-mulklarini va o‘z iffatlarini) saqlovchi xotinlar - yaxshi xotinlardir. (Niso surasi, 34-oyat)

Tarixda ana shunday mo‘mina, siddiqa, zohida, olima, obida ayollar juda ko‘p o‘tganki, ulardan har birining tarixi, ibratli hayoti bir kitobga mavzu bo‘lguday. Qo‘lingizdagi ushbu risolaga nomlari tarix qatlariga oltin harflar bilan yozilgan bir necha mo‘mina ayollarning muxtasar qissalari jamlangan.

Bular insoniyatga Ishoq, Ismoil, Muso, Iso (alayhimussalom) payg‘ambarlarni tug‘ib, tarbiyalab bergan Sora, Hojar, Ayorxo, Maryam kabi ulug‘ volidalar, baxtiyor onalar, zolim Fir’avnning mo‘mina xotini Osiyo, birinchi va eng taqvodor so‘fiya Robi’a al-Adaviyya, Abu Bakr Siddiqning qizlari Asmo, Hazrati Alining qizlari Zaynab, olima va fozila ayol Nafisa binti Hasan kabilarning qissalaridir. Ibn Abbosdan (r.a.) rivoyat etilgan hadisda shunday marhamat qilinadi: " Payg‘ambarimiz bir kuni yerga to‘rtta chiziq chizdilar va "Bu nima, bilasizlarmi?", deb so‘radilar. Sahobalar: "Alloh va Uning rasuli bilguvchiroq", deb javob berishdi. Payg‘ambarimiz " Bular jannatning eng afzal ayollari - Hadicha binti Huvaylid, Fotima binti Muhammad, Maryam binti Imron, Fir’avnning xotini Osiyo binti Mazohimdir", deb javob berdilar. (Imom Ahmad rivoyati)

Mo‘mina onalarimizning, Allohga itoatda, toatda, qanoatda barchaga namuna bo‘lgan ulug‘ ayollarimizning hayot yo‘llari, Haq yo‘lidagi fidoyiliklari va sadoqatlari qiyomatgacha mo‘min-musulmonlar uchun ibrat bo‘lib qolaveradi, inshaalloh!

NAXURO QIZLARI SORA
(Ummu Ishoq)

Sayyidati Soraning (Alloh u zotdan rozi bo‘lsin) erlari anbiyolarning ulug‘i Ibrohim alayhissalomdirlar. Sora yagona Allohga iymon keltirib, erlari bilan Falastinga hijrat qilganlar, keyin Misrga ketganlar. Misr podshohi u ayolga tajovuz qildi, lekin Alloh Sorani asradi va podshoh bir joriya hadya qildi.

Hazrati Sora tug‘magan edilar, zero keksayganlarida Alloh taolo u zotga farzand ne’matini berishni xohladi. Farishtalar bu haqda xushxabar yetkazdilar. Bo‘ylarida bo‘lib, Allohning nabiysi bo‘lmish Ishoq alayhissalomni tug‘dilar.

Hazrati Sora umrlarining oxirigacha Falastinda erlari Ibrohim alayhissalom va o‘g‘illari Ishoq alayhissalom bilan yashadilar. Shu yerda vafot etib, Xalil shahariga dafn etildilar.

Sora mo‘mina, sodiqa, pokiza ayol edilar.

Hazrati Soraning iymonlari

Hazrati Sora Iroqning Bobil shahrida dunyoga keldilar. Nihoyatda ko‘rkam va chiroyli edilar. Axloqlari ham go‘zal bo‘lib voyaga yetdilar. O’ta pokizaliklari, axloq va odoblarining go‘zalligi bilan olamga mashhur bo‘ldilar. Balog‘atga yetgach, amakilarining o‘g‘li Ibrohim Ozor o‘g‘liga turmushga chiqdilar. Ular baxtiyor, shirin turmush qurib yashashdi. O’sha zamonlarda hech kim yagona Allohga ibodat qilmas, mushriklar har xil but-sanamlarga topinishardi. Ozor but yasab, sotardi. Ba’zilar yulduzlarga sig‘inishardi. Shulardan biri shaharning moliki Namrud edi.

Yagona Allohga ibodat qilish, pok e’tiqodga ergashishni Alloh Ibrohim alayhissalomga nasib etdi. Insonlarga Islomni yetkazish uchun Alloh taolo Ibrohim alayhissalomni tanladi va uni hidoyat qildi. Ul zot o‘z qavmini yagona Allohga ibodat qilishga, but-sanam va boshqa narsalarga topinmaslikka da’vat eta boshladilar. Da’vatni o‘zlarining qarindoshlaridan boshladilar. Ayollari Sora va akalarining o‘g‘li Lutasdan boshqa hech kim Ibrohim alayhissalomga ergashmadi, aksincha uni yolg‘onchiga chiqarishdi, da’vatlariga qarshi borishdi. U zot bilan talashib-tortishishdi, o‘tga otishdi, lekin Alloh taolo u zotni balolardan asradi.

Kunlardan bir kun Namrud da’vat yo‘lini to‘sish uchun Ibrohim alayhissalom bilan Rabbisi haqida bahslashishga chaqirdi. Alloh taolo Ibrohim alayhissalomga ilohiy hujjat berib, Namrudni yolg‘onchiga chiqardi. Sora onamiz erlarining yonlarida hamdard bo‘lib, Allohning diniga yordam berdilar.

Soraning hijratlari

Bir qancha muddat Hazrati Sora erlari va jiyanlari Lut bilan Iroqda yashadilar. Lekin qavm Ibrohim alayhissalomning da’vatlarini yo‘qqa chiqarib, o‘zlariga ozor bera boshladi. Ibrohim alayhissalom oilalari bilan boshqa yerga ko‘chishni va da’vatni o‘sha joyda davom ettirishni istadilar. Alloh taolo vahiy qilib, ahllari bilan Falastinga ko‘chishni amr etdi. U yerni muborak yer, deb xabar qildi.

Hazrati Sora erlari va jiyanlari bilan Falastinga keldilar. Bu yer muborak joy va yaxshiliklarga mo‘l edi. Falastinda bir qancha zamon turishdi. Bu yerda Ibrohim alayhissalom insonlarni yagona Alloh taologa ibodatda bo‘lishga, haq dinga e’tiqod qilishga da’vat eta boshladilar.

Bir qancha vaqtdan keyin shaharni qahatchilik oldi. Yomg‘ir yog‘may, yerlar quridi, dehqonchilikda hosil unmadi, hayvonlar qirildi, go‘yo bu yerda ilgari hayot bo‘lmaganidek holga keldi. Ibrohim alayhissalomga Alloh taolo vahiy yuborib, boshqa makonga ko‘chishni amr qildi. Bu yerda katta Nil daryosi oqardi. U shunday daryo ediki, Allohning amri bilan uning suvi sasimasdi.

Ibrohim alayhissalomni ikkinchi marta qilgan hijratlari Misrga bo‘lgandi. Sora onamiz erlari va jiyanlari bilan Misrga ketdilar.

Zolim podshoh

Ibrohim alayhissalom, Lut va Sora Misrga kelib, Nilga yaqin joyda maskan qilishdi. O’sha vaqtda bu yerda o‘ta zolim, podshoh hukmronlik qilardi. Ayollarni o‘ziga tortib olardi. Uning xizmatchilari Misrga tarqalishar, qaerda chiroyli ayol bo‘lsa, xabar berishar, podshoh ayollarni oldirib kelib, o‘ziga bo‘ysundirardi.

Hazrati Sora juda go‘zal ayol edilar. Podshohning odamlari bundan xabar topib, unga: «Ayolning yonida bir yosh bola va bir kishi bor, ular g‘arib ekan va misrlik emas!» deyishdi. Podshoh dedi: «Yonidagi kishi kim ekan, yaqinimi, erimi?» Podshoh odamlarining nima maqsadda kelishganini Ibrohim alayhissalom bildilar va dedilar: «Ey Sora, ular agar so‘rasalar, men singlisiman, deb ayt!» Podshoh odamlariga Sora «Men bu kishining singlisiman», deb aytdilar. Ular molikka bu xabarni yetkazishdi. Podshoh bu ayolni huzuriga keltirishni xohladi.

Podshoh qasrida

Podshoh odamlari Sora haqidagi xabarni yetkazganlaridan keyin molik Sorani keltirishni buyurdi. Ibrohim alayhissalom Alloh taologa yolvorib, shu zolimdan yordam berishini O’ziga tavakkal qilib so‘radilar. «Albatta Alloh taolo O’zi muhofaza qiladi va O’z qudrati bilan himoyasiga oladi», deb duo qildilar. Podshoh xizmatchilari Hazrati Sorani olib ketishdi. Ibrohim alayhissalom tahorat qildilar, namoz o‘qidilar, Alloh taologa tazarru’ bilan ayollarini qaytarishini so‘rab, duo qildilar.

Soraning hujralariga podshoh kirganida tahorat olishga izn so‘radilar, u izn berdi. Tahorat oldilar, namoz o‘qidilar, qo‘llarini baland ko‘tarib, duo qildilar: «Allohim, Sen bilasan, men Senga va rasulingga iymon keltirganman! Meni bu kofirdan o‘zing salomat saqlagin!»  Alloh   subhanahu   va   taolo   mo‘minlarning   iltijolarini albatta ijobat qiladi va yomonliklarni ular ustidan ko‘taradi. Alloh mo‘mina qulining duosini ijobat qildi! Podshoh Hazrati Soraga qo‘l uzatishi bilan qo‘li shol bo‘lib qoldi. «Ey Sora, Rabbingga duo qil, qo‘limni tuzatsa, men senga zarar keltirmayman», dedi shoh. Sora duo qildilar, duolari ijobat bo‘lib, shohning qo‘li tuzaldi. Lekin uning nafsi g‘olib kelib, Soraga yana qo‘lini cho‘zdi, yana qo‘li shol bo‘lib qoldi. Yana shoh yalindi. Sora ikkinchi marta duo qildilar, shohning qo‘li tuzaldi. Uchinchi marta qo‘lini Sora onamizga uzatgandi, yana shol bo‘ldi. Shoh qattiq qichqirib: «Duo qil Rabbingga, meni tuzatsin, senga hech zarar keltirmayman», dedi. Sora onamiz duo qildilar, qo‘li tuzaldi. Podshoh askarlariga baqirdi: «Senlar inson emas, shayton olib kelibsanlar, mening yerimdan olib chiqib tashlanglar!» Qo‘li tuzalganidan xursand bo‘lgan shoh Soraga bir joriyani qo‘shib berdi. U ayol misrlik Hojar edilar.

Hazrati Sora va xodimalari

Sora podshohning qasridan Hojar bilan qaytdilar. Uyga yetib kelganlarida erlari nima hodisa bo‘lganini so‘radilar. Sora: «Alloh taolo fojirning qo‘lini tuzatdi va menga bir joriya berdi», dedilar. Yana yomg‘ir yog‘ib, hammayoqda mo‘l-ko‘lchilik bo‘ldi. Ibrohim alayhissalom oilalari bilan Falastinga qaytdilar. Yo‘lda Ibrohim alayhissalomga Alloh taolo vahiy yuborib, Urdun diyoridagi Sadum ahliga rasul bo‘lishni amr qildi. Ularni yolg‘iz Alloh taologa ibodat qilishga, fahsh ishlardan qaytarishga buyurdi. Ibrohim alayhissalom Alloh taolodan (jiyanlari) Lut alayhissalomning borishlariga izn so‘radilar, izn berildi. Lut alayhissalom Urdun diyoriga ketdilar.

Ibrohim alayhissalom oilalari bilan Falastinga yetib keldilar. Sora Ibrohim alayhissalom bilan yetti yil birga yashadilar. Ular farzand ko‘rishmadi. Ibrohim alayhissalom farzandli bo‘lishni xohlardilar. Shu haqda ko‘p tafakkur qilib yurardilar. Bir kun Sora Hojarga suv keltirishni buyurdilar. Suv keltirildi. Ko‘zlari ko‘zlariga tushib, Hojarni Ibrohim alayhissalomga olib berishni o‘yladilar. Yana ko‘ngillariga g‘ashlik tushib: «Ibrohim uylanganidan keyin mendan uzoqlashib ketsa-ya» deb qo‘rqdilar.

Kunlar o‘tib, vasvasalari ketgach: «Ibrohim alayhissalom mo‘min, shirinso‘z, sodiq, insonlar, xotin olsalar ham o‘zgarmaydilar, manzilni ham tark qilmaydilar, deb o‘yladilar. Ibrohim alayhissalomga fikrlarini bildirdilar. Shoyad, Alloh taolo farzand ato etsa, degan niyatda Ibrohim alayhissalom rozi bo‘ldilar va joriyalariga uylandilar. Kunlar o‘tib, Hojarning bo‘ylarida bo‘ldi. Bola qorinlarida do‘ppayib qolganida Soraning rashklari kuchaydi. Hojar Ismoil alayhissalomni tug‘dilar, Soraning rashklari yanada kuchaydi. Ismoil    va   Hojarni   uzoqlashtirishni    istab    qoldilar.    Ibrohim alayhissalom Alloh taolo irodasi ila ayollari va o‘g‘illarini Makkaga yubordilar. U yerlar faqat sahrodan iborat edi. Ozgina xurmo, suv bilan ularni tashlab keldilar va duo qilib oilalarini salomat saqlashini hamda baraka berishini Allohdan so‘radilar: «Parvardigoro, albatta men zurriyotimdan (bir bo‘lagini - o‘g‘lim Ismoil va uning onasi Hojarni) Sening hurmatli Bayting huzuridagi ekin o‘smaydigan bir vodiyga joylashtirdim. Parvardigoro, (ular) namozni to‘kis ado qilsinlar, deb (shunday qildim). Bas, Sening O’zing odamlarning dillarini ularga moyil qilib qo‘ygil va ularni (barcha) mevalardan bahramand etgil. Shoyad, shukr qilsalar» (Ibrohim surasi, 37-oyat). So‘ng o‘zlari Falastinga qaytib kelib, Hazrati Sora bilan yashab turdilar.

Bir kuni er-xotin yolg‘iz o‘tirganlarida eshik taqilladi. Ibrohim alayhissalom yugurib borib, eshikni ochdilar. Huzurlariga uch kishi kirib keldi. Ular juda go‘zal va haybatli edilar. Ularni ehtirom ila o‘tqizdirib, oldilariga taom, go‘sht qo‘ydilar. Mehmonlar ovqat yeyishmadi va o‘zlarining maloika ekanliklarini bildirib, Alloh taolo Sadum ahliga azob yuborishini aytdilar. Chunki ular Lut alayhissalomning da’vatlariga quloq solmasdilar.