Zikr qalbiga o‘rnashgan mo‘minga, shayton yaqinlashganda aqldan ozadi. Bu xuddi shayton insonni yo‘ldan ozdirgani kabidir. Shaytonlar aqldan ozayotgan, bechorahol u shayton ustida to‘planishadi va: "Bunga nima bo‘ldi?" deya so‘rashadi. "Bu (shayton) zokirga yaqinlashgan edi, ana shunday zarbaga uchradi", deyiladi.

Ey birodar! Mana shu holatni bilib olganingdan keyin zikrni ko‘paytir. Chunki shaytonning ta’qibu qutqulari, vasvasalariga faqat zikr bilan monelik qilish mumkin.

Ustozim Shayx Afzaluddin rahmatullohi alayh bunday dedilar: "Shayton har birimizni ta’qib etadi. U doimo qul qalbining qarshisida turadi. Qul Allohni zikr qilsa, shayton uni tark etadi. Kimga bu kashf ayon bo‘lsa edi, Alloh zikridan g‘ofil qolishimiz bilan shayton bizni eshak qilib minganini, xohlaganday "o‘ynatganini", zikrga boshlasak uzoqlashganini ko‘rardi".

Ulug‘ so‘fiylar shu narsaga ijmo qilishgan: zikr g‘aybning kaliti, yaxshilikni chorlaguvchi, yolg‘izning do‘sti va xotirni jamlovchidir. Zikr zokir qalbiga o‘rnashsa, uning ruhiga Alloh muhabbati o‘rnashadi. Zikrning ma’lum vaqtga bog‘lanmaganligi (xohlagan paytda zikr qilish mumkinligi)ning o‘ziyoq zikrning sharafi buyukligiga kifoya qiladi.

Yana shu xususda ijmo qilganlar: "Doim zikr qilolmayapman, deya zikrni tashlab qo‘yish durust emas. Buni ham bilib ol!

Zikr foydalarining chegarasi yo‘q. Zokir zikr tufayli Alloh taoloning sirlari va ilmlaridan bahra oladi. Chunki hech bir kimsa iznsiz ololmaydigan asror va ilmlarga oshnolik yo‘li, bu - qalbning zikr bilan hamrohligidir.

Zikrida Alloh bilan bo‘lganini iddao etuvchiga: "Senga Rabbing nima hadya etdi, nima berdi?" deb so‘raladi. Agar u: "Menga hech narsa bermadi", desa, biz unga shunday deymiz: "Demak, Uni zikr qilayotganingda xayoling boshqa yoqlarda bo‘lgan, sen zikr ahlidan emassan. Tezda seni xushu-xuzu’dan to‘suvchi to‘siqlarni olib tashlaydigan bir shayx topgin". Agar o‘ziga shunday bir ustoz topolmasa, unga yana bunday deymiz: "Allohni til bilan zikr etishni ko‘paytir, Haq taolo zikring bo‘lsin va zikring sahih bo‘lsin. Chunki Allohni haqiqatan zikr etish qulga Allohning sifatlarini mushohada ettiradi. Til bilan zikr etish Unga (yaqinlashtiruvchi. - Tarj.) bir vasiladir. Bu holat hosil bo‘lgach, til bilan zikrga ehtiyoj qolmaydi... Zero, til bilan zikr huzurdan boshqa joyda amalga oshiriladi. Buni ham bil. Shuni ham unutmaginki, bu eng ulug‘ ibodat sanalmish namozdan tashqaridagi zikrlarga oiddir. (Aslida namoz buyuk zikrdir. - Tarj).

ZIKRGA BOSHQA NARSALARNI SHERIK QILMA!

Ulug‘ mutasavviflar murid zikrga qo‘shgan har narsa ozlik va ko‘pligiga ko‘ra sayri sulukning tezligini kamaytirishi va (nafs ustidan. - Tarj) fathni kechiktirishi xususida ham ittifoq qilganlar. Ular yana bunday deyishgan: "Shayx muridiga Allohni til bilan azm - shijoat va kuchli zikr qilishini buyurishi lozim. Muridda bu ko‘nikma hosil bo‘lgach, endi zikr payti til va dil birligiga ahamiyat berishini uqtirish kerak. "Zikr asnosida o‘zingni Rabbing huzurida turgandek tasavvur qil, zikr abadiy tarzda qalbingdan joy olib, zikr tufayli senda bir hol hosil bo‘lgunga qadar, barcha a’zolaring Allohdan g‘ofil qolishlikni qabul etmaydigan tom ma’nodagi zokir bo‘lmaguningcha zikrni tark etma, farzlar va muakkada (ta’kidlangan) sunnatlarni qanday bo‘lsa, shunday bajar (ularga qo‘shimcha qilma. - Tarj.), na Qur’on, na boshqa narsa o‘qish bilan mashg‘ul bo‘lma", deya so‘zlashi lozim.

Shubhasiz, bu Haq taoloning azamatini tanigan komillarning biridir. Shundan so‘ng muridga tadrijiy tarzda oz-ozdan och qolishini, bekorchi gaplar va uyquni kamaytirishini, insonlardan uzoqlashishni aytmog‘i kerak. Shubhasizki, bu jarayonda tavhid ila mashg‘ul bo‘lishi lozim, yo‘qsa, tavhid nuridan hosil bo‘lgan hamma narsani ovqatlanish va gaplashish zulmati so‘ndiradi. Bu holat tariqat arkonida o‘rnashgan bir xususdir...

Haqiqiy shayxlar muridlarini shunday tarbiyalaydilarki, murid tana a’zolarini oshiqcha qiynab emas, balki tabiiy ravishda Alloh roziligiga erishadilar.

"Zikrni jahriy qilsin" so‘zining ma’nosi shuki, jahriy zikr boshqalar bilan birga bo‘lish (istak, kayfiyat. - Tarj) o‘zida ustun bo‘lgan kimsa uchun foydalidir. Agar xufyona va yumshoq bir tarzdagi zikr yuksalish, ilgariga siljishni ta’minlamayotgan bo‘lsa, jahriy zikr kerak. Jahriy zikr rifq (yumshoqlik, sokinlik) bilan bo‘lmog‘i kerak. Rifqsiz jahriy zikr to‘xtalishi maqsadga muvofiqdir.

"Kuchli" so‘zidan maqsad murid chin ixlos bilan zikr qilishi kerak, deganidir. Murid Rabbini kuchli va azm ila zikr qilgan payt tariqat maqomlari hech kechikmay, tez sur’atda bir-bir bosib o‘tiladi. Hatto boshqalar bir oyda va yanada ko‘proq vaqt ichida o‘tolmagan (yo‘l)ni bu murid bir soatda bosib o‘tadi.

Ba’zilari aytadiki, murid vujudida hech bir bo‘shliq qolmaguncha, boshdan-oyoq barmoqlari ham titraydigan tarzda zikr etishi kerak. Bunga quyidagi oyati karima mazmuni dalildir: "So‘ngra shunday mo‘‘jizalarni ko‘rgandan keyin ham qalblaringiz qotdi. U qalblar toshlar kabidir. Hatto undanda qattiqroqdir, chunki shunday toshlar borki, ulardan daryolar otilib chiqadi, yana shunday toshlar borki, Allohdan qo‘rqqanidan pastga qulaydi. Alloh qilayotgan amallaringizdan g‘ofil emasdir" (Baqara surasi, 74-oyat).

Shunday toshlar borki, faqat kuch bilan sinadi. Zikr ham shunday kuchga ega. U kuchli bo‘lsagina ba’zi tosh qotgan qalblarga o‘z ta’sirini o‘tkazishi mumkin.

Zikr jamoat ichida bo‘lishi kerak. Chunki jamoat orasidagi zikr pardaning ko‘tarilishida ko‘proq yordam beradi.

Salaf va xalaf olimlar majlislarida va boshqa joylarda jamoat bilan birga risoladagidek qilingan zikrullohning mustahab ekani borasida ittifoqdirlar.

Imom G’azzoliy insonning yolg‘iz o‘zi qilgan zikr bilan jamoat ichidagi zikrini tanho kishi aytgan azon bilan jamoat bilan aytgan azonga o‘xshatgan va bunday degan: "Muazzinlarning jam bo‘lib aytgan azon saslari-ning ta’siri yakka kishining aytgan azonidan kuchliroqdir. Jam bo‘lib aytilgan azon go‘yo havoni (osmonni) teshib ketadi. Alloh taolo qalblarni toshga o‘xshatganligidan ham ma’lum bo‘lmoqdaki, jamoat zikri qalbdagi g‘aflat pardasini olib tashlanishiga sabab bo‘ladi. Shu narsa haqiqatki, bir ulkan tosh ham ko‘pchilikning sa’y-harakati bilan yoriladi. Chunki jamoatning quvvati yakka shaxsning quvvatidan ustun bo‘ladi".

"La ilaha illalloh" tanho aytilgani yoki "Muhammadur-rasululloh" bilan aytilgani fazilatlimi? deb so‘ralsa, javob ushbudir: Soliklar zikrida afzali - qalblarda Alloh bilan birgalik holi hosil bo‘lgunga qadar faqat "La ilaha illalloh", shundan so‘ng "La ilaha illalloh, Muhammadur rasululloh" zikri yanada fazilatlidir.

Buning izohi bunday: "Muhammadur rasululloh" iqrordir. Iqror esa umrda bir marotaba ham kifoya. Tavhid kalimasining takroridan maqsad nafsning pardalaridan qutulish uchun dalilni ko‘paytirmoqdir. Zokir zikrga boshlamasdan oldin Alloh taoloning azamatini yodda tutishi kerak.

Shayx Abubakr al-Kanoniy rahmatullohi alayh aytganlar: "Banda zikr etarkan, Allohni ulug‘lashi zikrning odob va shartlaridan sanaladi. Uni ulug‘lamagan kimsa zikrdan foyda ko‘rolmaydi".

Shuningdek, yana bunday deganlar: "Allohga qasamki, Alloh taolo O’zini zikr etishni farz qilmaganda, Uni zikr etishdan oldin men kabi bir qul, ming bor tavba qilgan holda og‘zimni yuvmay Uni zikr etishga jur’at qilolmagan bo‘lardim".

Mashoyixi kirom, yigirmaga yaqin zikr odobiga rioya qilmagan kimsaning zikri foydasiz, fayz-barokotdan uzoq ekani borasida ittifoqdirlar.

Zikr boshlamasdan avval har xil so‘zlardan tavba qilmoq, zikrdan so‘ngra shukrni ko‘paytirmoq, zikr tugashi bilan ichimlik ichmaslik, xalq haqlarining sayri sulukka yordam beradigan miqdori bilangina mashg‘ul bo‘lmoq zikrning odoblaridandir.
Alloh taolo zikrida, shukrida bardavom bo‘lmoqni nasibi ro‘zi aylasin.

Hikmat tomchilari

Islom dini yalqovlikni qoralaydi. Din ishlarida ham, dunyo ishlarida ham tanballikka yo‘l qo‘ymaslikka chaqiradi. Oxirat uchun ham, dunyo hayoti uchun ham halol ishlashga undaydi. Alloh taologa maqbul va mahbub bir shaklda yashash va ishlashga targ‘ib qiladi.

* * *

Insoniylik islomiyat bilangina komil va to‘liq bo‘ladi. Islomiyatdan mahrum odamiylik komillikdan juda yiroq bo‘lgan bir noqislikdir.

* * *

Salafi solihinlarni ko‘zga ilmaydigan, hurmatini joyiga qo‘ymaydigan, odob saqlamaydigan kimsalarning hayotida taqvo yo‘qdir. Zero, taqvo bo‘lmagan joyda odob, hurmat, rahmat bo‘lmaydi.

* * *

Musulmonning qalbi marhamat bilan to‘la bo‘lishi lozim. Musulmonning qalbida imon nuri bor. Imon nuri bor joyda rahm-shafqat, hurmat-izzat bo‘ladi.

* * *

Musulmon kishi birovga zulm qilmaydi, hech kimni aldamaydi. Musulmon kishi xiyonat va o‘g‘rilik qilmaydi. Musulmon hech kimsaning moliga, joniga, nomusiga ko‘z tikmaydi. Musulmon birovga nohaqlik qilmaydi; birov haqqini su’iiste’mol etmaydi. Musulmon musulmonga yordamchidir.

«Dunyoni ko‘r, sayr qil, ichiga kir, ammo dunyo sening ichingga kirmasin».

* * *

Islomiy vujuddagi har bir a’zoning o‘z vazifasi bor. Axir g‘oyamiz Alloh subhanahu va taoloning roziligi, islomiyatga, insoniyatga xizmat emasmi? Ana shunday ezgu o‘y-tushunchalar bilan yo‘lga chiqish naqadar a’lo! Hamma o‘ziga bino qo‘yib, boshqalarni yomonlayversa, ahil-inoqlik o‘rniga tafriqa, tarqoqlik yuzaga keladi.

* * *

Tasavvuf - taqvo bilan amal etish demakdir. Tasavvuf ahlining qalbi riyo, ujb, kibr, hasad va butun yomon xislatlardan xoli, tozadir. Mutasavvif o‘z ibodatiga, Allohga bo‘lgan sevgisiga teskari kelmagan dunyodan yuz o‘girmaydi. U ibodat payti ibodatini ado etadi, avrod payti avrod o‘qish bilan mashg‘ul bo‘ladi, ish paytida esa ishlaydi. Ishlashdan maqsad shon-shuhrat, mansab, mavqe, boylik emas, balki insonlarga xizmat etish, ommaga foyda keltirishdir. Chunki omma manfaatini o‘ylash ham bir ibodatga kiradi.

MUNDARIJA

Tavbada sobit bo’l!
Yuksak maqomlar istagi bilan mubohlarni tark et!
Eng kichik riyodan ham saqlan!
Yaratiqlarga ozor berishdan ehtiyot bo’l!
Halol bo’lmagan ovqatdan o’zingni tiy!
Tabiiy tortinchoq bo’lma!
Aldaguvchi kasbdan (tirikchilikdan) saqlan!
Nafsing bilan kurash!
Kuching yetguncha uyquni ozaytir!
Uzlatning mohiyati
Shar’iy zaruratdan boshqa payt jim tur
Tungi namozni tark etma!
Tahajjud (tungi) namozni uyingda o’qi
Tahajjudni kechaning ilk yarmi tugagandan so’ng boshla!
Jamoat bilan namoz o’qishni tark etma!
Qullarga nohaqlik qilishdan saqlan!
Sharaflar mollardan ahamiyatlidir
Qur’oni karimga ergashib istig’forni ko’paytir!
Hayoli bo’l!
Ey birodar, odobni mahkam ushla!
Allohni zikr qilishdan g’ofil bo’lma!
Zikrni tark etma!
Ibodatlar ichida zikr fathda eng tezkoridir
Zikrsiz ilohiy huzurga erishib bo’lmas
Kashf va komil ixlos zikr bilangina hosil bo’ladi
Allohni zikr etishni ko’paytir!
Zikrga boshqa narsalarni sherik qilma!
Hikmat tomchilari