6)   Makruhi tanzihiy - bajarmaslik qat’iy talab qilinmagan amalga makruhi tanzihiy, deyiladi. Bunday amalni qilmagan odam savobga ega bo‘ladi, qilganlar esa qiyomatda malomatga ham, azobga ham uchramaydi.

7)   Muboh - bandaning qilish qilmasligida ixtiyori bo‘lgan amallarga muboh, deyiladi. Bularga yemoq-ichmoq, dam olmoq va shunga o‘xshash amallar kiradi. Bu amallarni qilish-qilmaslikka buyruq ham, qaytariq ham yo‘q.

Shu sababli ularni bajargan kishiga gunoh ham, savob ham bo‘lmaydi. Lekin mo‘min banda niyatini to‘g‘ri qilib, Allohning roziligi uchun shu amallarni bajarsa, unga ham savob yoziladi. Misol uchun kishi charchaganda o‘z jasadini dam oldirsa va bunda Allohning ibodatiga g‘ayratli bo‘lishni niyat qilsa, uning dam olishi ham ibodatga aylanadi.

Kishi uylansa yoki turmushga chiqsa, er-xotin o‘rtasidagi munosabatlarda haromdan saqlanishni niyat qilsa, ular o‘rtasidagi er-xotinlik ham ibodatga aylanadi.

Demak, mo‘min kishi uchun hayotning har qirrasi ibodatdir. Namoz o‘qishi ibodat, ro‘za tutishi ibodat, mehnat qilishi ibodat, dam olishi ibodat, taom yeyishi ibodat? hatto er-xotinlik munosabatlari ham ibodat. Bundan ortiq saodat bo‘lishi mumkinmi?!

Baxt to‘g‘risidagi tushuncha insonlar o‘rtasida turlicha talqin qilinadi. Alloh taolo O’zining kalomida tarixda o‘tgan isyonchi qavmlarning baxtsiz kunlarida halok qilganligini eslatib: «Bas, ularga mana shu hayoti dunyoda rasvo-xor qilguvchi azobni totdirib qo‘yish uchun naxsli-shum kunlarda ustilariga bir dahshatli bo‘ron yubordik» , deb aytgan. (Fussilat surasi, 16-oyat). Demak, inson Rabbisiga ibodat qilgan kunlarini baxtli kunlar, deb aytsa arziydi.

Alloh taalodan ushbu risolani barcha mo‘minlarga manfaatli bo‘lishini so‘rab, uni o‘qigan, amal qilgan va yetkazgan, shunday go‘zal suratda kitobcha bo‘lib xalqimizga yetib borishida xizmat qilgan barcha muxlis insonlarga Rabbimizdan ajr-mukofot umid qilib qolamiz. Biz ojizlarning haqqiga ham qalblar eriganda, ko‘zlar yoshga to‘lganda duo qilishligingizni istaymiz.

«Ey Allohim, albatta Sen avf qilguvchi mehribonsan, avfni sevasan. Bizlarni avf qilgin».

Bismillahir rohmanir rohim

Tahorat kitobi

Tahorat va uning hukmlari

Tahorat lug‘atda poklikdir. Poklik - inson tabiatan rag‘bat qiladigan go‘zal sifatlarning biridir. Islom dini insonlarni poklikka qattiq targ‘ib qiladi va o‘zlarini pok tutuvchilarni maqtaydi.

«Albatta Alloh tavba qilguvchilarni va o‘zlarini mudom pok tutguvchilarni sevadi» (Baqara surasi, 222-oyat).

Hadisi sharifda Rasululloh (s.a.v.): «Poklik iymonning yarmidir», deb aytganlar (Imom Buxoriy va boshqalar rivoyati).

Islom - poklik dini

Bizning hanif Islom dinimiz poklikka juda katta ahamiyat bergan va musulmonlar namoz o‘qishlari uchun avval tahorat olishga buyurgan. Ular tahorat qilishayotganda yuzlari, qo‘llari va oyoqlarini yuvishadi. Shuningdek, Islom mo‘minlarga g‘usl qilish, bundan tashqari tirnoqlarni qisqartirish, kiyimlarni pokiza tutish, jamoat joylarida, xususan, juma va hayit namozlarida xushbo‘ylanib yurishni targ‘ib qiladi.

Darhaqiqat, Rasululloh (s.a.v.) safardan qaytayotgan sahobalariga pokiza va chiroyli yurishlarini targ‘ib etib: «Sizlar birodarlaringiz huzuriga qaytmoqdasiz. Shunday ekan, ulovlaringiz-u liboslaringizni chiroyli holda tutinglar. Hattoki, odamlar ichida go‘yoki xol kabi ajrab turing. Albatta, Alloh buzuqlik va axloqsizlikni yaxshi ko‘rmaydi», deb aytganlar.

Tahoratning qismlari

Shariat istilohida tahorat ikki qismga bo‘linadi:

1.   Badanning o‘zini hadasdan (ya’ni, betahoratlikdan) poklashlik, bu maxsus a’zolarni yuvish bilan (tahorat qilish bilan) yoki butun badanni yuvish bilan (ya’ni, g‘usl qilish bilan) bo‘ladi. Suv topilmay qolgan paytda yoki iste’molidan ojiz bo‘lgan vaqtda g‘usl va tahoratning o‘rinbosari bo‘lmish tayammumdan foydalaniladi.

2. Kiyimdagi, badandagi va makondagi najosatdan poklashlik.

Suvlarning qismlari

Suvlar besh qismga bo‘linadi:

1.   O’zi pok va boshqani ham poklovchi, ishlatishlik makruh bo‘lmagan suvlar. Bularga osmon, anhor, quduq, buloq, yomg‘ir va qor suvlari kiradi. Ular asliy sifatida boqiy turgan suvlardir.

2.   O’zi pok va boshqani ham poklovchi, lekin ishlatishlik makruhi tanzihiy bo‘lgan suvlar. Bularga mushuk, tashqarida erkin yurgan tovuq, sichqon va shunga o‘xshash uy hayvonlari ichgan hamda ulardan qolgan suvlar kiradi. Chunki uy hayvonlari najosatdan saqlanishmaydi. Bunday suvlardan foydalanishning makruhi tanzihiyligi o‘sha hayvonlarning holatlaridan bexabar kishilar uchundir. Ammo bu hayvonlardan biri toza narsani yedi-yu, so‘ng suvni ichdi. Shundan qolgan suvni ishlatishda makruhlik yo‘q yoki ulardan biri najosatni yedi-yu, so‘ng suvdan ichdi, mana bunda qolgani najosatga aylanadi. Uni iste’mol qilmoqlik durust emas.

3. O’zi pok, ammo hadasdan poklay olmaydi (ya’ni, betahorat odam u suvda tahorat qilsa, tahoratli bo‘la olmaydi), lekin hubusdan (ya’ni, najosatdan) bu suv bilan poklanish mumkin. Bularga tahoratdan tushgan suvlar kiradi. Ba’zan tahorati bor odam ham tahorat qiladi. Shundagi ishlatilgan suv ham, g‘usldan tushgan suv ham obi musta’mal, ya’ni ishlatilgan suv, deyiladi va ularning hukmi tahoratsizlikni ketkazish uchun ishlatilgan suvning hukmi bilan bir xil. Ya’ni, o‘zi pok, ammo hadasdan poklay olmaydi. Bularga o‘simliklardan siqib chiqarilgan suvlar ham kiradi. Misol: gul suvi, qovun sharbati.

4.   Najosat suvlar. Bularga o‘zi oz bo‘lib, to‘xtab turgan va unga asari ko‘rinmasa-da, najosat aralashgan yoki o‘zi oquvchi bo‘lib, unga najosat aralashgan hamda asari unda zohir bo‘lgan suvlar kiradi. Najosatning asari, deganda ta’mi yoki rangi va yo hidi nazarda tutiladi. Shuningdek, ko‘p suvga najosat aralashib, uning biror sifatini o‘zgartirsa ham, shu suv najosat hisoblanadi. Ammo najosat tushgan-u, lekin suvning sifati, ya’ni ta’mi, hidi, rangi o‘zgarmagan bo‘lsa, bu suv najosat hisoblanmaydi. Ko‘p suv, deganda dengiz, anhor, ariq, kanal, to‘g‘on suvlari nazarda tutiladi. Shuningdek, to‘rt tomoni yuz gazli bo‘lgan hovuz suvlari ham yoki aylanasiga o‘ttiz olti gazli joyni o‘z ichiga oladigan suvlar ham undan hovuchlab olganda osti ko‘rinib qolmaslik sharti bilan ko‘p suvlarga kiradi. Bundan kamlari esa oz suvlardir.

5. O’zi pok, ammo poklashligida shubha bo‘lgan suvlar. Bularga eshak yoki xachirdan qolgan suvlar kiradi. Zero, bularning so‘laklari pokdir! Bu yerda shak xachirning go‘shti harom yoki mubohligi to‘g‘risida kelgan ikki bir-biriga zid xabar sababidandir. Agar poklash uchun boshqa suv bo‘lsa, shaklik suvdan foydalanilmaydi. Biroq boshqa suv bo‘lmasa, bu suv bilan tahorat qilinadi-da, yana tayammum ham qilib olinadi.

Qoldiqlar hukmi

Ichilgandan so‘ng qolgan oz suvga qoldiq suv, deyiladi va bular to‘rt qismga bo‘linadi:

1.   O’zi pok va yana poklovchi bo‘lgan qoldiq suv. Bularga og‘zida najosat bo‘lmagan holda xoh katta kishi, xoh kichik bola bo‘lsin, xoh musulmon, xoh kofir bo‘lsin va xoh junub, xoh hayzli bo‘lsin, insondan qolgan suvlar kiradi. Ammo suv ichayotgan vaqtida og‘zida najosat asari bo‘lsa, (masalan, aroq, to‘ng‘izning yog‘i, qon va hokazo) u insondan qolgan suv najosat hisoblanadi. Agar bunday odam labini yalab, so‘lagini bir necha bor yutgan bo‘lsa, undan qolgan suv najosat bo‘lmaydi, lekin makruh hisoblanadi.

Otdan va har bir go‘shti yeyiladigan hayvondan qolgan qoldiq suvlar ham yuqoridagidek o‘zi pok va poklovchidir. Ammo kavsh qaytaradigan hayvonlarning og‘zida o‘sha qaytarib chaynayotgan narsasining asari bo‘lsa, undan qolgan qoldiq suv najosat bo‘ladi. Chunki kavsh oshqozondagi narsani qaytarishdir, shuning uchun ham qaytargan narsasi najosatdir. Go‘shti yeyiladigan hayvon najosat yesa-yu, og‘zida najosat asari qolmagan bo‘lsa, uning qoldiq suvi makruh bo‘ladi.

2.   Najosat bo‘lgan qoldiq suv. Uni ishlatib bo‘lmaydi, u bilan boshqa narsa tozalash ham durust emas, majbur bo‘lgandan boshqa paytda bu suvdan ichib ham bo‘lmaydi. Bularga itdan, cho‘chqadan va (bo‘ri, sher, maymunga o‘xshash) yirtqich hayvonlardan qolgan suvlar kiradi. Chunki ularning so‘laklari, sutlari va terlari ham najosatdir.

3.   Ishlatishlik makruh bo‘lgan qoldiq suvlar. Ya’ni, toza suv bo‘lsa-yu, bu qoldiq suvni ishlatsa, makruh hisoblanadi. Ammo boshqa suv bo‘lmasa, uni ishlatish makruh emas. Bularga mushukdan va ko‘chada qo‘yib yuborilgan go‘ng tituvchi tovuqlardan hamda yirtqich qushlardan qolgan qoldiq suvlar kiradi.

(Ulardan qolgan qoldiq suvlarning makruhligi ularning holatidan bexabar kishilar uchundir. Bu so‘z yuqorida o‘tdi...- tarj.)

4. O’zi pok, ammo poklanishligida shak qilingan qoldiq suv. Bularga eshak yoki xachirdan qolgan suvlar kiradi. Har bir hayvondan chiqadigan terning hukmi poklik va najosatlikda undan qolgan qoldiqninghukmi bilan bir xildir.

Quduqlarning suvlari

Aksar quduqlarning suvlari oz suv, deb e’tiborga olinadi. Chunki ularning sathi o‘n gazga, o‘n gazdan kam bo‘ladi. Agar quduqda qoni oquvchi hayvon o‘lsa, shu quduqning suvi, devori, ichidagi chelagi va arqoni najosat bo‘ladi. Quduqdan topilgan hayvon shishib yoki titilib ketgan bo‘lsa, ya’ni a’zolari ajrab, tuklari to‘kilib ketsa, bu quduqning hamma suvi chiqarib tashlanmasa, toza bo‘lmaydi. Agar hamma suvini chiqarib tashlashning imkoni bo‘lmasa, ikki yuz chelak suvni chiqarish bilan quduq poklanadi. Uch yuz chelak suvni chiqarib tashlash esa mustahabdir. Suv chiqarish o‘lgan hayvonni olib tashlagandan keyin sanaladi. Bunda har bir quduqning o‘z chelagi e’tiborga olinadi. Agar quduqda bir hayvon o‘lgan bo‘lsa-yu, u hali shishmagan, titilmagan va yoki tuklari to‘kilib ketmagan bo‘lsa va uning kattaligi odamdek yoki qo‘ydek yo echki bolasidek bo‘lsa ham, bu quduqning hukmi yuqoridagi chirigan o‘limtik topilgan quduqning hukmi bilan bir xil bo‘ladi. Ya’ni, imkon qadar hamma suv chiqarib tashlanadi, imkon bo‘lmasa, ikki yuz chelak suv chiqarib tashlanadi. Uch yuz chelak suvni chiqarib tashlash esa mustahab bo‘ladi.