2.   Peshin namozi farzidan oldingi to‘rt rakat. Bu bomdodning sunnatidan keyingi o‘rinda turadigan ta’kidli sunnatdir.
3.   Peshin namozidan keyin ikki rakat, juma kunlari esa ikki rakatli juma namozidan oldin to‘rt rakat, keyin ham to‘rt rakat o‘qishlik ta’kidlangan sunnatdir.
4.   Shom namozidan keyin ikki rakat.
5.   Xuftondan keyin o‘qiladigan ikki rakat. Sunnat namozlarining har bir rakatida Fotihadan keyin zam sura o‘qishlik vojib ekanligi esingizdan chiqmasin.

Ta’kidlanmagan sunnatlar

1.   Peshindan keyingi ikki rakatli sunnatdan so‘ng o‘qiladigan ikki rakatli namoz.
2.   Asrni farzidan oldingi to‘rt rakatli namoz.
3.   Shomdan keyingi olti rakatli namoz. Ikki rakati muakkada, to‘rt rakati mustahab.
4.   Xuftonning farzidan oldingi to‘rt rakatli namoz. Ta’kidlanmagan
sunnatlarda ta’kidlangan sunnatlardan ikki amal ortiqcha bo‘ladi:
A) Avvalgi qa’dada tashahhuddan keyin salovot o‘qiladi;
B) Salovot o‘qilgach, uchinchi rakatga turiladi, shu rakat sano duosi bilan boshlanadi. Farz namozlari bilan ulardan keyin o‘qiladigan sunnatlarni orqama-ketin qo‘shib o‘qimay, balki «Allohumma antassalom va minkassalom tabarokta yaa zal jalali val ikrom» duosini o‘qish bilan orasini ajratadi. Ammo namozning farzidan keyin o‘qiladigan zikrlarni sunnatdan so‘ng o‘qishlik inkor qilib qaytarilmaydi. Chunki sunnatlar farz namozlarining qo‘shimchalaridir. Hargiz ulardan begona emas. Shunday ekan, zikrlarni sunnat namozlarini ham o‘qib bo‘lgandan keyin aytishlikning hech qanday zarari yo‘q. (Zamonamiz olimlaridan Vahba az-Zuhayli o‘zining «Islomiy fiqh va uning dalillari» nomli kitobida «Namozdan keyingi zikrlar qachon qilinishi kerak?» degan mavzuda bahs yuritib, peshin, shom va xuftonga o‘xshash namozlarda zikr va duolarni sunnatlardan keyin bajarish afzal, deganlar...- tarj.)

Namozdan so‘ng o‘qilishi vorid bo‘lgan zikrlar

Har vaqt namoz sunnatlari ham o‘qib bo‘lingach, uch marotaba astag‘firulloh, deb Allohga tavba qilishlik mustahabdir. So‘ng oyatal kursi o‘qiladi, keyin Qur’onning oxiridagi uchta sura o‘qiladi. Bu uch sura muavvizatayn, deb nomlanadi. So‘ngra «Allohumma a’inni alaa zikrika va shukrika va xusni ‘ibadatik» , deyiladi. Keyin o‘ttiz uch marta «Subhanalloh» , o‘ttiz uch marta «Alhamdulillah» , o‘ttiz uch marta «Allohu akbar» , deb, oxirida «La ilaha illallohu vahdahu la sharika lahu, lahul mulku va lahul hamdu va huva ‘ala kulli shay’in qodir» , deyish bilan yuzta qilib qo‘yadi. Bulardan so‘ng «Allohumma la mania lima ‘atoyta va la mu’tiya lima mana’ta va la yanfa’u zal jaddi minkal jadd», deydi. Ikki qo‘lini ko‘tarib, o‘zi va barcha musulmonlarning haqqiga xohlagancha duo qiladi, Qur’on va hadisda sobit bo‘lgan duolar bilan duo qilmoqligi afzal hisoblanadi. Duoning oxirini ushbu oyatdagi duo bilan yakunlasa yaxshi bo‘ladi:

Duodan keyin qo‘lini yuziga surtadi. Bomdod namozidan keyin esa yuqoridagi duolardan tashqari «La ilaha illalohu vahdahu la sharrika lahu, lahul mulku va lahul hamdu va huva ‘ala kulli shay’in qodir» o‘n marta aytiladi. Bomdod va shomdan keyin yana «Allohumma ajirniy minannar», ya’ni «Allohim, meni do‘zaxdan saqla» duosini yetti martadan zikr qiladi. Ushbu duolarning barchasi Payg‘ambarimizning sahih hadislarida vorid bo‘lgan.

Farz namozlariga tobe’ bo‘lmagan, mustaqil o‘qiladigan sunnatlar

Bu turdagi namozlar juda ko‘p bo‘lib, ulardan imkon qadar keltirishga harakat qilamiz:
1.   Zuho namozi. Bu namozning vaqti quyosh bir nayza bo‘yi ko‘tarilganda kirib
(ya’ni, quyosh chiqqandan taqriban yarim soat keyin), zavolga bir soat qolguncha
davom etadi. Bu «dahvatul kubro», ya’ni katta tong, deyiladi. Zuho namozi kamida ikki rakat o‘qiladi, eng afzali to‘rt rakatdan o‘qilmoqlikdir.

2.   Tahiyyotul masjid namozi (ya’ni, masjid bilan salomlashish namozi). Bu namozni ham ikki yoki to‘rt rakat o‘qisa bo‘ladi. Afzali to‘rt rakat o‘qimoqlikdir. Agar masjidga kirgan kishi jamoatning ravotib sunnatlarni yoki farzni o‘qiyotganini ko‘rsa, tahiyyotul masjid namozini shu sunnat yoki farzlarga qo‘shib niyat qiladi. Shu bilan u sunnat va yoki farzga qo‘shib tahiyyotul masjidni o‘qiganlik savobini oladi. Ammo niyatni qilmay, sunnat yoki farzning o‘zini o‘qisa, undan tahiyyotul masjid namozini o‘qiganlik savobiga erishmaydi. Tahiyyotul masjid namozini masjidga kirgan kishi o‘tirmasdan oldin o‘qishi sunnat hisoblanadi.

3.   Tahorat yoki g‘usl so‘nggidan o‘qiladigan ikki rakat namoz.

4.   Safarga chiqayotganda va undan qaytgandagi ikki rakatli namoz.

5.   Kechqurungi tahajjud namozi. Bu kamida ikki rakat, ko‘pida esa xohlagancha o‘qiladi. Nafl namozlarining eng afzali tahajjud hisoblanadi. Chunki bu namoz hamma uxlab yotgan vaqtda o‘qilganligi uchun riyodan uzoq, ixlosga yaqin bo‘ladi. (Tahajjud xuftondan so‘ng uxlab, kechaning ikkinchi yarmida bedor bo‘lishga aytiladi. Ammo xuftondan keyin uxlamasdan kechasi bilan bedor bo‘lsa ham, haqiqiy tahajjud hisoblanmaydi. Zero, tahajjudning asl ma’nosi bir uxlab, kechqurunda bedor bo‘lishdir...- tarj.)

6.   Istixora namozi. Ya’ni, yaxshilik talab qilib o‘qiladigan namoz. Bu ham ikki rakat o‘qiladi va namozdan so‘ng ushbu duo o‘qiladi:

«Allohumma inniy astaxiyruka bi’ilmika va astaqdiruka biqudrotika va asaluka min fazlikal ‘aziym. Fainnaka taqdiru va la aqdiru va ta’lamu va la a’lamu va anta ‘allamul g‘uyub. Allohumma in kunta ta’lamu anna hazal amro xoyrun liy fiy diyniy va ma’ashiy va ‘aqibati amriy, ‘ajili amriy va ajilihi, faqdurhu liy va yassirhu liy, summa barik liy fiyhi va in kunta ta’lamu anna hazal amro sharrun liy fiy diyniy va ma’ashiy va ‘aqibati amriy, ‘ajili amriy va ajilihi fasrifhu ‘anniy vaqdurliyal xoyro haysu kana summa rozziniy bih» , deb hojati aytiladi. (Ma’nosi: «Allohim, Sening ilming bilan Sendan yaxshilik so‘rayman. Sening qudrating bilan Sendan qodirlik va ulug‘ fazlingni so‘rayman. Sen (har narsaga) qodirsan, men qodir emasman. Sen (har narsani) biluvchisan, men bilmayman. Sen g‘aybni biluvchisan. Ey Rabbim, agar mana shu qilayotgan ishim (hojatining nomini aytadi) dinimda, yashashimda, ishlarimning oqibatida, dunyo va oxiratimda men uchun yaxshi bo‘lsa, uni menga nasib et va oson qil. So‘ng uni menga barokotli qil. Agar mana shu ishim (hojatining nomini aytadi) dinimda, yashashimda, ishlarimning oqibatida, dunyo va oxiratimda men uchun yomon bo‘lsa, mendan uni uzoqlashtir, qaerda bo‘lsa ham, men uchun yaxshilikni taqdir qil va meni undan rozi et».)

Duodagi «mana shu ish», degan yeriga kelganda o‘z hojatini zikr qiladi, so‘ngra o‘sha ishni qilishlik yoki qilmaslik to‘g‘risida ko‘ngli moyil bo‘lgan tomonga harakat qiladi.

7.   Hojat so‘rash namozi. Bu ham ikki rakat bo‘lib, namozdan forig‘ bo‘lgach, ushbu duoni o‘qiydi:
 
«La ilaha illallohul haliymul kariym. Subhanallohi robbil ‘arshil ‘aziym. Alhamdu lillahi robbil ‘alamiyn. Asaluka mujibati rohmatika va ‘azoima mag‘firotika val g‘oniymata min kulli birrin, vassalamata min kulli ismin, la tada’ liy zanban illa g‘ofartahu va la hamman illa farrojtahu va la hajatan hiya laka rizon illa qozaytaha ya arhamar rohimiyn». (Ma’nosi: «Halim va karim sifatli Allohdan boshqa iloh yo‘q. Ulug‘ arsh Rabbi Allohni poklab yod etaman. Olamlar Rabbi Allohga hamd bo‘lsin. Rahmatingga mustahiq bo‘ladigan narsani, mag‘firatingni vojib qiladigan narsani, har bir yaxshilikda g‘animatni va har bir gunohdan salomat bo‘lishni so‘rayman. Menda biror gunoh qoldirmasdan mag‘firat qilishingni, biror g‘am qoldirmasdan ochib yuborishingni va O’zing rozi bo‘ladigan biror hojat qoldirmasdan ravo qilishingni so‘rayman, ey rahm qilguvchilarning Rahmlisi».)

Quyidagi duo ham hojat namozining duolaridandir:
«Allohumma inniy asaluka va atavajjahu ilayka binabiyyika Muhammadin nabiyyir rohmati sollallohu alayhi vasallam, ya Muhammadu, inniy tavajjahtu bika ila robbiy fiy hajatiy hazihi lituqzo liy. Allohumma fashaffihhu fiyya». (Ma’nosi: «Allohim, men payg‘ambaring Muhammad alayhissalom bilan Senga yuzlanib, Sendan so‘rayman. Ey Muhammad alayhissalom, men bu hojatim ravo bo‘lishi uchun siz bilan Rabbimga yuzlandim. Ey Rabbim, u kishini menga shafoatchi qil».)

8. Taroveh namozi. Bu yigirma rakat bo‘ladi. Taroveh namozi ta’kidlangan sunnatlardandir. Jamoat bo‘lib o‘qishlik esa mahalla kishilari uchun sunnati kifoya hisoblanadi. Ya’ni, ba’zilar jamoat bo‘lib tarovehni o‘qishsa, qolganlardan jamoat bo‘lib o‘qish sunnati soqit bo‘ladi. Ammo bir mahallada hech kim jamoat bo‘lmasa, shu mahalladagi hamma odam sunnatni tark qilgan hisoblanadi.

Imom Buxoriy va Muslimlar (r.a.) rivoyat qilgan hadisi sharifda kelishicha, Nabiy (s.a.v.) ramazon oyidagi kechalarning birining yarmida masjidga chiqdilar. Shu chiqishlari uch marta bo‘ldi. Ramazonning uchinchi, beshinchi va yigirma yettinchi kechalari masjidda namoz o‘qidilar. Boshqalar ham u yerda namoz o‘qishdi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) ular bilan sakkiz rakat namoz o‘qidilar, odamlar esa qolganini uylarida ado qilishdi. Ularning uylaridan xurmo daraxtining vishillashi kabi ovoz kelar edi.

Ushbu hadisdan ma’lum bo‘ladiki, Payg‘ambarimiz (s.a.v.) taroveh namozini va uni jamoat bo‘lib o‘qishni sahobalarga sunnat qilib qoldirdilar. Lekin ular bilan yigirma rakat o‘qimadilar. Vaholanki, hazrati Umar davrlaridan hozirga qadar taroveh yigirma rakat o‘qib kelinadi. Rasululloh (s.a.v.) har gal masjidga chiqib tarovehni o‘qiganlarida, odamlar masjidda ko‘payaverdi. Uchinchi bor chiqqanlarida masjidga odam sig‘masdi. Shundan so‘ng ummatga tarovehning farz bo‘lib qolishidan qo‘rqib chiqmadilar. Boshqa bir rivoyatlarda shu xususda hadislar kelgan. Yana hadisi sharifdan shu narsa ma’lum bo‘ladiki, taroveh namozi Payg‘ambarimiz (s.a.v.) masjidda sahobalarga o‘qib bergan rakatning o‘zigina emas ekan, balki hadisi sharif iborasiga ko‘ra, «Ular qolganini uylarida ado qilardilar». Hazrati Umar (r.a.) o‘zlarining xalifalik davrlarida odamlarning ramazon kechalarida masjidga to‘plab, tarovehni yigirma rakat jamoat bilan o‘qishlikni joriy qildilar. Sahobalardan biror kishi bu ishga qarshi chiqmadi. Hatto hazrati Umardan keyingi hazrati Usmon va hazrati Alidek xulofoi roshidinlar martabasidagi zotlar ham bu amalni to‘xtatishmadi. Vaholanki, bu ulug‘lar dindagi bid’at amallarning ro‘parasida hargiz sabr qilib, tamoshabin bo‘lib turmaganlar, balki u bid’at bo‘lsa, o‘z o‘rnida to‘xtatardilar. Rasululloh (s.a.v.) muborak hadisi shariflarida shunday marhamat qilgandilar: «O’zinglarga mening sunnatimni hamda roshid va mahdiy bo‘lgan (ya’ni, hidoyat, to‘g‘ri yo‘ldan yuruvchi) xalifalarimning sunnatini lozim tutinglar, buni aql tishlaring bilan mahkam tishlab olinglar» (Abu Dovud rivoyatlari.)

Abu Hanifaning shogirdlaridan bo‘lgan Abu Yusuf (r.a.) ustozlaridan so‘radilar:
-   Nima uchun Umar (r.a.) bu ishni qildilar? Abu Hanifa javob berdilar:
-   Taroveh sunnati muakkadalardandir. Umar (r.a.) bu ishni o‘zidan o‘ylab chiqib joriy qilgani yo‘q, u hargiz bid’atchilardan emas. U musulmonlarni nimaga buyurgan bo‘lsa, o‘zi bilgan dindagi asl narsaga, Rasululloh (s.a.v.) zamonlarida bor bo‘lgan amalga buyurdi.

Taroveh namozi vitrdan tashqarida yigirma rakat hisoblanadi. Uning vaqti xufton namozidan keyin kirib, to bomdod vaqti kirguncha davom etadi. Vitrdan oldin ham, keyin ham o‘qishlik durust bo‘ladi, lekin afzali -tarovehni vitrdan oldin o‘qishlikdir. Taroveh ikki rakatdan o‘qiladi, har to‘rt rakat o‘qigach, bir oz istirohat uchun o‘tirish ma’quldir. Sahobai kiromlar ham xuddi shunday qilishardi. Taroveh (istirohat) namozi, deb nomlanishining ham asl sababi shudir. Chunki taroveh rohatlanish ma’nosidadir. Namozxon shu o‘tirishda zikru tasbehga mashg‘ul bo‘ladi yoki sukut saqlaydi. (Bizning diyorlarda ushbu o‘rinda quyidagi kabi tasbehlar o‘qish odat bo‘lgan):
 
Taroveh namozlarida Qur’oni karimni bir bora xatm qilib chiqish ham ramazon oyining sunnat amallaridandir.