96-bob. Ikki namozni qo‘shib o‘qib, orasida nafl o‘qimagan kishi xususida

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam Jam’da (Muzdalifada) shom birlan xuftonni, har biriga alohida iqomat (takbir) aytib, qo‘shib o‘qidilar, lekin ularning orasida ham, ulardan keyin ham nafl o‘qimadilar».

Abu Ayyub Ansoriy: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Muzdalifada, Hajjat o‘l-Vido’ paytida, shom birlan xuftonni qo‘shib o‘qidilar»,- deydilar.

97-bob. Har bir namozga aloxida azon va iqomat (takbir) aytmoq to‘g‘risida

Abdurrahmon ibn Yazid rivoyat qiladirlar: «Abdulloh ibn Mas’ud raziyallohu anhu haj qildilar. Muzdalifaga xuftonga azon aytiladirgan yoki shunga yaqin paytda yetib keldik. Bir kishiga buyurib erdilar, azon va takbir aytdi, keyin shom o‘qidilar, keyin ikki rak’at namoz o‘qidilar, so‘ng kechki ovqatni olib kelmakni buyurdilar. Tanovul qilib bo‘lib, bir kishiga yana buyurdilar shekilli, azon va takbir aytdi (Amr raziyallohu anhu: «Yuqoridagi gaplarga Zuhayrdan boshqa hech kim shubha bildirmadi»,- deydilar). Keyin, ikki rak’at xufton o‘qidilar. Tong otgach, «Nabiy sallallohu alayhi va sallam xuddi shu kuni, shu paytda va mana shu joyda shu namozdan boshqa namoz o‘qimas erdilar, kechikib o‘qilgan ikki namozdan biri -odamlar Muzdalifaga kelgandan keyin o‘qilgan shom namozidir, ikkinchisi - tong yorishib ketgandan keyin o‘qilgan bomdod namozidir, men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning shunday qilganlarini ko‘rganman»,- dedilar».

98-bob. Oilasidagi zaif odamlarni, «Duolar o‘qib turishsin», deb tunda Muzdalifaga yuborgan va ularni oy botgandan keyin qaytarib olib kelgan kishi xususida

Solim rivoyat qiladirlar: «Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu oilalaridagi zaif odamlarni tunda Muzdalifaga yuborar erdilar, ular o‘sha yerdagi Al-Mash’ar ul-Harom oldida turib, qo‘llaridan kelgancha Olloh taoloni zikr qilishardi va imom vuquf qilib qaytmasidan oldin qaytishardi. Ulardan ayrimlari Minoga bomdod o‘qishga borishardi va ba’zilari shundan keyin Jamraga borib, tosh otishardi. Ibn Umar raziyallohu anhu: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ularga shunday qilmoqqa ruxsat berdilar»,- deydilar».

Ibn Abbos raziyallohu anhu: «Rasululloh sallallohu. alayhi va sallam meni Jam’dan kechasi jo‘natdilar»,- deydilar.

Ibn Abbrs raziyallohu anhu: «Men, Rasululloh   sallallohu alayhi va sallam tunda o‘z oilalaridagi zaif odamlarga qo‘shib Muzdalifaga jo‘natgan kishilardan biridirman»,- deydilar.

Asmoning   mavlosi   Abdulloh   rivoyat   qiladirlar:   «Jam’    kechasi   Asmo Muzdalifaga kelib, namoz o‘qimoqqa tutindilar. Bir soatcha namoz o‘qib, so‘ng: «Ey o‘g‘lim, oy botdimi?» - deb so‘radilar. Men: «Yo‘q»,- dedim. Tag‘in bir soatcha namoz o‘qib: «Oy botdimi?» - deb so‘radilar. Men: «Ha»,- dedim. Ul kishi: «Qo‘zg‘olingiz!»- dedilar. Biz yig‘ishtirinib, yo‘lga tushdik. Tosh otib, uylariga qaytib kelgach, bomdod o‘qidilar. Shunda men: «Namozni qorong‘iroq vaqtda (ertaroq) o‘qib qo‘ydik, shekilli?» - dedim. Ul kishi: «Ey o‘g‘lim, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam taxti ravonli ayollarga bomdodni ertaroq o‘qimoqqa ruxsat berganlar»,- dedilar».

Oisha raziyallohu anho: «Jam’ kechasi Savda  Nabiy sallallohu alayhi  va sallamdan oldinroq ketmakka ruxsat so‘radi, chunki u juda sekin yurardi. Shunda, Janob Rasululloh unga ruxsat berdilar»,- deydilar.

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladirlar: «Biz Muzdalifaga keldik. Savda qadami vazmin bo‘lganligidan tiqilinchda qolib ketmasligi uchun Minoga oldinroq ketmoqqa Nabiy sallallohu alayhi va sallamdan ruxsat so‘radi. Janob Rasululloh unga ruxsat berib erdilar, u ertaroq yo‘lga chiqdi. Biz tong yorishguncha o‘rnimizda qoldik. Keyin, Janob Rasululloh qo‘zg‘olishlari birlan biz ham qo‘zg‘oldik. Men ham Savda kabi Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan ertaroq ketmakka ruxsat so‘rasam bo‘lar erdi, lekin ul kishi birlan birga bo‘lmoqdan saodatliroq narsa yo‘qdir!»

99-bob. Jam’da bomdod o‘qigan shaxs xususida

Abdulloh ibn Mas’ud raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallamning ikki namozdan boshqa namozni belgilangan vaqtidan tashqari vaqtda o‘qiganlarini ko‘rmadim. Ul kishi shom birlan xuftonni qo‘shib, bomdodni ersa, o‘z vaqtidan ertaroq o‘qidilar».

Abdurrahmon ibn Yazid rivoyat qiladirlar: «Abdulloh ibn Mas’ud raziyallohu anhu birlan Makkaga bordik, so‘ng Jam’ga keldik. Ul kishi bu yerda ikki marta namoz o‘qidilar, har bir namozga alohida azon va takbir aytdilar. Ikkala namoz orasida xufton ham o‘qidilar. Keyin, tong otar-otmas, ya’ni ba’zilar: «Hali tong otgani yo‘q»,- desa, boshqalar: «Tong otdi»,- deydirgan paytda bomdod o‘qidilar-da, «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Biz mana shu yerda shu ikki namozning -shom va xuftonning vaqtini o‘zgartirib o‘qidik, bundan buyon odamlar ham Jam’ga biz kelgan vaqtda kelib, bomdodni biz o‘qigan vaqtda o‘qimoqlari lozimdir» - deb aytganlar»,- dedilar. Keyin, Abdulloh tong shafag‘i taralguncha poylab turdilar-da, «Agar hozir Amir ul-mo‘‘minin tavofi ifoza qilganda erdi, sunn.atni ado etgan bo‘lardi»,- dedilar. Ul kishi shu so‘zni aytib ulgurdilarmi, yo‘qmi, bilmasman, Hazrat Usmon odamlarga yo‘lga chiqmoqni buyurdilar. So‘ng, Nahr kuni Jamrat ul-Aqabaga borib, tosh otgunlariga qadar talbiya aytib ketdilar».

100-bob. Jam’dan qachon qaytiladir?

Amr ibn Maymun rivoyat qiladirlar: «Men Umar raziyallohu anhuning Jam’da bomdod namozini o‘qiganlarini ko‘rdim. Namoz o‘qib bo‘lgach: «Mushriklar Quyosh chiqmaguncha tavofi ifoza qilmas erdilar, ular: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam, Quyosh Sabiyrdan (Makkadagi tog‘dan) oshgach, tavofi ifoza aylamog‘imizga qarshilik qildilar, so‘ng biz Quyosh chiqmasdan tavofi ifoza etdik» - deyishar erdi», - dedilar».

101-bob. Qurbonlik kuni ertalab, tosh otadirgan paytda, talbiya va takbir aytmoq hamda (tuyaga) mingashib yurmoq haqida

Ibn Abbos raziyallohu anhu: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam Fazlni tuyalariga mingashtirib olib, tosh otadirgan paytgacha talbiya aytdilar, buni menga Fazlning o‘zi aytgandi»,- deydilar.

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Usoma ibn Zayd raziyallohu anhu Arafotdan Muzdalifagacha Nabiy sallallohu alayhi va sallamning tuyalariga mingashib bordi, Muzdalifadan Minogacha ersa, Fazl mingashib keldi. Ularning ikkovlari ham: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam Aqabada tosh otgunlariga qadar uzluksiz talbiya aytdilar»,- deyishadir».

102-bob.

Olloh taolo bunday deydyr: «Kimki (bir yilning o‘zida) umra va haj qilib, savob topmoqchi bo‘lg‘aydir-u, jonlig‘ini (xastalik yokim boshqa boisga ko‘ra) qurbonliq aylamakka muyassar bo‘lolmay qolg‘aydir, (boshqa biror kishi orqali berib yuborsin) va kimki (qurbonlik uchun jonliq) topolmag‘aydir, uch kun haj vaqtida va yetti kun (uyiga) qaytganda ro‘za tutsin, hammasi bo‘lib to‘liq o‘n kun (tutsin)! Bular, ahli Makkai Mukarramada bo‘lmaganlar uchundir!»

Abu Jamra rivoyat qiladirlar: «Men Ibn Abbos raziyallohu anhudan mut’aga ijozat so‘raganimda, menga mut’a qilmakka ruxsat berdilar. Keyin, qurbonlik to‘g‘risida so‘raganimda, ul kishi: «Mut’a qiladirgan odam bir tuya yokim bir sigir yokim bir qo‘y qurbonlik qilmog‘i lozimdir, yoinki birov birlan sherikchilikka qurbonlik aylamog‘i kerak»,- dedilar. Odamlar bunday mut’a qilmoqni makruh, deb hisoblashar erdi. Keyin, tushimda birov nido qilib: «Hajing xayrli va mut’ang maqbul bo‘lg‘ay!»-dedi. Buni Ibn Abbos raziyallohu anhuga gapirib berganimda, ul kishi: «Ollohu akbar! Bu - Abulqosim (Rasululloh) sallallohu alayhi va sallamning sunnatlari»,- dedilar.

Shu’ba: «Umrang maqbul va hajing xayrli bo‘lg‘ay!» deyilgan bo‘lsa kerak»,-deydilar.

103-bob. Tuya minish haqida

Olloh taolo: «Qurbonlik tuyalarini Biz sizlar uchun Ollohning nishonlaridan qildik (ya’ni, tuyalarni qurbonlik qilmoq ham Olloh udumlaridandir), ularning o‘zlarida va ularni odob birlan qurbonlik aylamoqlikda sizlar uchun ko‘p foydalar bordir. Ularni turg‘izib, Olloh nomini zikr qilib, zabh aylangiz, ularni yonboshlariga yiqilganlaridan keyin iste’mol qylingiz va qanoatli muhtojlarga hamda muhtoj tilamchilarga yediringiz! Hayvonlarni, shukr qilursizlar deb, sizlarga musaxxar ayladik, ularning na go‘shtlari va na qonlari Olloh rizolig‘iga kifoya etmag‘aydir, balkim sizlarning dilingizdagi xavfu taqvo kifoya qilg‘aydir. Olloh, sizlarga hidoyat qilgani uchun (unga) takbir aytg‘aysizlar deb, ularni sizlarga mana shundoq musaxxar ayladik, xayrli ish qilg‘uvchilarga buni bashorat qilingiz!» - deydir.

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam tuya haydab borayotgan kishini ko‘rib: «Uni minib olg‘il!»-dedilar. U kishi: «Bu qurbonlik-ku?!» - dedi. Janob Rasululloh yana: «Minib olg‘il!»-dedilar. Boyagi kishi tag‘in: «Bu qurbonlik-ku?!» - dedi. Janob Rasululloh uchinchi yoki ikkinchi marta: «Sho‘ring qursin, minib olg‘il!»-dedilar».

Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam tuya haydab borayotgan bir kishini ko‘rib: «Uni minib olg‘il!» - dedilar. U kishi: «Bu qurbonlik-ku?!» - dedi. Janob Rasulullox, yana: «Minib olg‘il!»-dedilar. U tag‘in: «Bu qurbonlik-ku?!» - dedi. Janob Rasululloh uchinchi marta: «Minib olg‘il!» - dedilar».

104-bob, O’zi birlan qurbonlik yetaklab olgan kishi xususida

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Hajjat ul-Vido’da (katta) hajdan oldin umra qilib oldilar, Ul kishi Zulhulayfadan o‘zlari birlan qurbonlik haydab kelib, avval umraga so‘ng hajga ehrom bog‘ladilar, odamlar ham Nabiy sallallohu alayhi va sallam singari hajdan oldin umraga ehrom bog‘lashdi. Shunda, ba’zilar o‘zlari birlan jonliq yetaklab olishgan va ayrimlar jonliqsiz kelishgan erdi. Nabiy sallallohu alayhi va sallam Makkaga kelganlarida, odamlarga: «Kimki orangizda qurbonlik olib kelgan ersa, hajni ado etmaguncha man’ etilgan ishlarni qilmoqqa ruxsat yo‘q, kimki jonliq olib kelmagan ersa, Ka’bani tavof aylab, Safo va Marva orasida sa’y qilsin, so‘ng sochini oldirib, ehromdan chiqsin, shundan keyingina hajga ehrom bog‘lasin! Umuman jonliq topolmaganlar ersa, haj kunlari uch kun, uyiga qaytgach, yetti kun ro‘za tutsin!» - dedilar.

Janob Rasululloh Makkaga kelganlarida Ka’bani tavof qilmakni eng avvalo ruknyi o‘pib istilom qilmakdan boshladilar, so‘ng uch marta shitob aylab va to‘rt marta oddiy yurish qilib tavof etdilar, keyin Maqomi Ibrohim oldida ikki rak’at tavof namozi o‘qib, salom berib turdilar-da, Safoga keldilar, Safo va Marvani yetti martaba aylandilar. Janob Rasululloh hajni ado etgunlariga qadar man’ etilgan ishlarni qilmadilar. Nahr kuni jonliqlarini zabh qilib, ifoza etdilar va Ka’bani tavof ayladilar. Shundan keyingina hajda qilib bo‘lmaydirgan ishlarni qilmoq imkoniga ega bo‘ldilar. Rasululloh yuqorida nimaiki qilgan bo‘lsalar, boshqalar ham shunday qildi».

105-bob. Yo‘lda jonliq sotib olgan kishi haqida

Nofi’ rivoyat qiladirlar: «Abdulloh ibn Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu otalariga: «Bu yil haj qilmay turingiz, chunkim men odamlar o‘rtasida urush bo‘lmasligiga amin emasman, (kofirlar) sizni Ka’baga qo‘ymasliklari mumkin»,-dedi. Otalari: «Shunday qilynsa, unda men Janob Rasululloh singari ish tutgaydirman. Olloh taolo: «Rasulullohda sizlar uchun yaxshi ibratlar mavjuddir»,- deydir. Men sizlarni guvoh qilib, o‘zimga umrani vojib etdim, deb e’lon qilg‘aymen»,- dedilar. Shundan keyin, ul kishi umraga ehrom bog‘ladilar. Keyin, Baydo’ga kelib, bir yo‘la ham haj, ham umraga tahlil aytdilar-da: «Haj ham, umra ham bir xil savobga molikdir»,- dedilar, Keyin, Qudayddan jonliq olib, Makkaga keldilar, so‘ng haj va umra uchun Ka’bani bir marotaba tavof qildilar, haj va umrani to‘la-to‘kis ado etmagunlaricha ehromlarini yechmadilar».