11-bob. Ridosiz namoz o‘qimoq

Muhammad ibn Munkadirdan: «Jobir ibn Abdullohning huzurlariga kirdik, u kishi birgina kiyimga (matoga) o‘ranib olgan holda namoz o‘qiyotgan erkanlar. Ridolari ersa, yerda yotibdir. Namozni o‘qib bo‘lib o‘girilganlaridan keyin: «Ey Abu Abdulloh, ridoyingizni yerga tashlab qo‘yib, namoz o‘qimakdamisiz?»— dedik. «Ha, sizga o‘xshagan johillarga bir ko‘rsatib qo‘yayin dedim-da! Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning shu ahvolda namoz o‘qiganlarini ko‘rganman»,— dedilar».

12-bob. Sonning avrat ekanligi haqida

Jarhad raziyallohu anhu: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Son avratdir, deganlar»,— deydilar. Anas: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning (izorlarini tizzadan yuqori tortib o‘tirganlarida) sonlari ochilib qoldi»,— deydilar. Anas aytgan hidis to‘g‘riroq, ammo Jarhad bo‘lsa, ulamolar o‘rtasida ixtilof chiqmasliga uchun ushbu hadisni ehtiyotkorlik birlan aytgan. Abu Muso: «Usmon, Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning huzurlariga kirganida u kishi tizzalarini yopdilar»,— deydilar. Abu Zarr: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga, u kishining sonlari mening sonimni bosib turganda (ko‘pchilikning ichida tiqilishib o‘tirganda), oyat nazil bo‘ldi. Shunda u kishining sonlari shu qadar og‘irlashdiki, hatto oyogim sinib ketadi deb qo‘rqdim»,— deganlar».

Anas raziyallohu anhu quyidagi hadisni aytib berganlar: «Rasululloh sallalloxu alayhi va sallam hijrat qildilar. Haybar tashqarisida g‘ira-shirada bomdod namozini o‘qidik. Keyin, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ulovlarini mindilar, Abu Talha ham mindi, men ersam unga mingashdim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Haybar ko‘chalarida ulovda ketib borayotganlarida tizzam u kishining sonlariga tegib turar erdi (ko‘cha tor zrdi). Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (ulovni niqtamoq uchun) izorlarini yuqori tortdilar. Men hatto Rasululloh sallallohu alayhi va sallam sonlarining oqligini ko‘rdim. Haybarga kirgan vaqtlarida: «Ollohu akbar, Haybar xarob bo‘ldi. Biz biror qavm yashayotgan joyga kelib tushsak, bu haqda xabar yetkazg‘uvchilarning holiga voy!» deb uch bor aytdilar. Anas: «Qavm o‘z ishiga chiqdi»,— dedi. Buni Muhammad alayhissalomga aytishdi».

Abdulaziz roviy: «Bizga ushbu hadisni aytib bergan ba’zi kishilar: «O’shanda askar bilan borgan erdilar, deyishgandi»,— deydilar. Anas aytdilar: «Haybarni kuch bilan qo‘lga kiritdik, anchagina asir ham oldik. Shunda Dihya kelib: «Yo Rasululloh, ayol asirlardan birini menga cho‘rilikka bering!» — dedi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Borg‘il, bittasini olg‘il!»—dedilar. U Safiyya binti Huyayni oldi. Bir kishi Rasulullohga: «Yo Rasululloh, Dihyaga Baniy Nazir va Baniy Qurayza qabilalarining sayyidasi Safiyya binti Huyayni berdingiz, Safiyya faqat sizga munosibdir!» — dedi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Dihyani chaqiringiz!» — dedilar. Dihya Safiyya birlan birga keldi. Janob Rasululloh Safiyyaga qaragach, Dihyaga: «Asirlardan boshqa birini olg‘il!» — dedilar. Keyin, Safiyyani ozod qilib, unga uylandilar. Sobit: «Men bunga ishonmayman»,— dedi Anasga. Anas dedilar: «O’zlari uni ozod qildilar, hatto yo‘lda bo‘lsalar ham, unga uylandilar. Ummu Sulaym uni Rasulullohga tunlardan birida hadya qildilar. Shunday qilib, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kuyov bo‘ldilar. Rasululloh: «Har kim topganini olib kelsin!» — dedilar, keyin yerga charm palos yozdilar. Odamlarning biri xurmo, biri yog‘ ko‘tarib kela boshladi, Rasululloh: «Hisobga olib qo‘yg‘aymen».— dedilar. As-Suvayq: «To‘yguningizcha yebichinglar!» — degandilar, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning o‘shanda to‘ylari bo‘lgandi»,— deb eslaydilar.

13-bob. Ayol necha kiyimda namoz o‘qimog‘i lozim

 Ikrima: «Ayol kalta kiyimda namoz o‘qimog‘i mumkin (agar boshqasi bo‘lmasa)»,— deydilar.

Oisha onamiz aytdilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bomdod namozini o‘qirdilar. U kishiga iqtido qilib mu’mina ayollar ham ro‘mollariga (paranjilariga) o‘ralgan holda namoz o‘qishar erdi. Keyin uylariga qaytib ketishar erdi, hech kim ularni tanimas erdi».

14-bob. Agar guldor ko‘ylak kiygan bo‘lsa-yu, ko‘ylagining gullariga ko‘zi tushib, xayoli qochadigan bo‘lsa, o‘sha kiyimda namoz o‘qisa joizmi?

Oisha raziyallohu anho aytdilar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam gulli qamisa kiyib namoz o‘qirdilar. Nogahon qamisaning guliga bir nazar tashladilar, namozni o‘qib bo‘lgach, o‘girilib: «Bu qamisamni Abu Jahmga olib borib beringiz, o‘rniga uning anbijoniyasidan (gulsiz matosidan) olib kelingiz, chunki bu qamisa hali meni namozdan alaxsitdi»,— dedilar».

«Oisha onamizga Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: Namoz o‘qiyotganimda qamisamning guliga qarab qoldim. Meni namozdan chalg‘itadi, deb qo‘rqamay, degan ekanlar»,— deydilar Hishom ibn Urva.

15-bob. Agar xoch yoki suratlar solingan kiyimda namoz o‘qisa, namozi buzilgaydirmi va bu xususda nimalar man’ qilingaydir?

Anas raziyallohu anhu dedilar: «Oisha onamizning gulli jun pardalari bo‘lardi. U bilan uylarining bir tomonini to‘sib qo‘ygandilar. Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Bu pardangni bizning ro‘paramizdan olib tashlag‘il, chunki undagi suratlar men namoz o‘qiyotganimda doim ko‘rinib turg‘aydir (xayolimni bo‘lg‘aydir)»,— dedilar».

16-bob. Rasulullohning ipak choponda namoz o‘qib, keyin uni schib tashlaganlari to‘g‘risida

Uqba ibn Omirdan: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga ipak chopon hadya qilishdi. Rasululloh uni kiyib (Olloh taolo ipak kiyimni erkaklarga harom qilishidan avval), namrz o‘qidilar. Keyin, namozdan turiboq xazar qilgandek shosha-pisha uni yechib tashladilar. «Bu (ipak kiyim) taqvodor kishilarga yaramaydir»,— dedilar».

17-bob. Qizil kiyimda namoz o‘qimoqning hukmi

Avn ibn Abu Juhayfa otalaridan eshitganlarini bunday deb rivoyat qilgan erkanlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni charmdan qilingan qizil chodirda ko‘rdim. Bilol u kishiga tahorat uchun suv quyib berayotgan erdi. Odamlar ersalar Rasulullohning tahoratlaridan tushayotgan suvni talashib olishar erdilar. Kimga nasib qilsa, badaniga surtar erdi, nasib qilmagan birodarining qo‘lida qolgan namni o‘ziga surtib olar erdi. Keyin Bilolning anzani (temir uchlik hassani) olib, yerga sanchib qo‘ygapini ko‘rdim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam qizil hulla (izor, rido-lungi va yelkaga tashlaydigan mato) kiyib chiqdilar, izorlarini bir oz shimarib olgandilar. Rasululloh hassalarini pana qilib odamlar birlan ikki rak’at namoz o‘qidilar. Odamlar va hayyunlar hassalarini chetlab o‘tayotganini ko‘rdim».

18-bob. Tom, minbar va taxta ustida namoz o‘qimoq hukmi

Imom Buxoriy aytdilar: «Hasan Basriy muz va ko‘priklar ustida, garchi uning tagidan yoki ustidan yohud oldidan najosat oqib turgan ersa-da, namoz o‘qimoqning zarari yo‘qdir, fakat namozxon birlan najosat o‘rtasini biror narsa to‘sib turgan ersa, bas»,— deydilar. Abu Hurayra masjidning tomida imom bo‘lib namoz o‘qidilar (Shofi’iy va Hanafiy mazhablarida imom va namozxonlarning namoz o‘qigan joylari biri ikkinchisidan baland bo‘lmog‘i makruhdir, zarurat tug‘ilgandagina mumkin). Ibn Umar qor ustida namoz o‘qidilar.

Abu Hazm aytganlar: «Odamlar Sahl ibn Sa’ddan: «Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning minbarlari nimadan qilingan?» — deb so‘radilar. Sahl: «Odamlar orasinda buni mendan yaxshiroq biladirgan odam qolmadi. U «yulg‘un» degan o‘rmon daraxtidan qilingandir, uni falonchining ozod qilingan quli falonchi yasagandir. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (usta) minbarni yasab olib kelib qo‘ygach, unga chiqdilar-da, qiblaga qarab: «Ollohu akbar»,— dedilar, odamlar u kishiga iqtido qildilar. Janob Rasululloh qiroat qildilar va ruku’ qildilar. Odamlar ham ketlaridan ruku’ qildilar. Keyin, Rasululloh boshlarini (qadlarini) ko‘tardilar, minbardan tisarilib tushib, yerda sajda qildilar. Keyin, yana minbarga qaytib chiqdilar-da, qiroat qildilar, so‘ng ruku’. qildilar. Keyin, boshlarini (qadlarini) ko‘tardilar, minbardan tisarilib tushib, yana yerda sajda qildilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning qilgan ishlari mana shu». Imom Buxoriyga Ali ibn Abdulloh: «Ahmad ibn Hanbal rahimahullohu mendan shu hadis to‘g‘risida, so‘radi»,— deb aytibdir. Ahmad ibn Hanbal: «Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam odamlardan balandda turganlar va shu hadisga ko‘ra, imom odamlardan balandda tursa, zarari yo‘qdir, demoqchimisiz?» — debdi Ali ibn Abdulloh: «Sufyon ibn Uyaynadan shu hadis to‘g‘risida ko‘p so‘rashar erdi, siz hech eshitmaganmisiz?» — debdilar Ahmad ibn Hanbalga. Ahmad: «Yo‘q,— deb javob beribdilar.

Anas ibn Molik aytib berganlar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam (hijratning 5-nchi yili, zulhijja oyi) otdan yiqilib, o‘shanda boldirlari yoki kuraklari shilinib ketgandi. Bir oy xotinlari oldiga kirmaslikka ahd qilgandilar. Yog‘och ustunli hujralarida o‘tirganlarida sahobalar u kishini ko‘rgani keldilar. Rasululloh o‘tirgan hollarida imomatga o‘tdilar, sahobalari ersa tik turgan hollarida namoz o‘qidilar. Rasululloh salom bergach: «Imomga iqtido qilmoq lozimdir. Shuning uchun imom «Ollohu akbar» deganda siz ham takbir aytingiz, ruku’ qilsa, siz ham ruku’ qilingiz, sajda qilsa, siz ham sajda qilingiz. Agar tik turib namoz o‘qisa, tik turib o‘qingiz!»—dedilar (Rasululloh kasal bo‘lganlari uchun ham butun namoz davomida o‘tirgan hollarida imomlik qilganlar. Sahobalar ersa tik turib o‘qiyvermasdan o‘zlari bilib iqtido qilavermoqlari kerak erdi). Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 29 kun deganda oilalari oldiga chiqdilar. Shunda ular: «Siz bir oyga ahd qilgan erdingiz-ku?» — deyishdi. Janob Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam: «Bu oy 29 kun (dan iborat)»,— dedilar».

19-bob. Namozxon sajda qilgan vaqtida kiyimi xotiniga tegib ketsa, namozi buziladirmi?

Maymuna onamiz aytib berganlar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam namoz o‘qir erdilar, men ersam hayz holimda u kishining ro‘paralarida o‘tirgan erdim, sajda qilganlarida ba’zan kiyimlari menga tegib ketar erdi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam xumra (xurmo bargidan to‘qilgan joynamoz) ustida namoz o‘qir erdilar».

20-bob. Bo‘yra ustida namoz o‘qimoq hukmi

Jobir va Abu Sa’id kemada tik turib namoz o‘qidilar. Hasan Basriy: «Kemada ketayotganingda sheriklaringga malol kelmasa, tikka turib namoz o‘qiyverasan va kema birlan birga aylanavyorasan (qibla qayoqda, deb o‘tirmaysan). Agar sheriklaringga malol kelsa, o‘tirib, o‘qiysan»,— deganlar.

Anas ibn Molik aytib berganlar: «Buvim Mulayka taom tayyorlab Rasulullohni chaqirdilar. Janob Rasululloh taomdan yedilar, so‘ng: «Turingiz, namoz o‘qiymiz, men imomlik qilurmen»,— dedilar. Men turib, eskiligidan qorayib ketgan bo‘yraga suv sochdim (tozalamak uchun). So‘ng, Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bo‘yra ustiga chiqdilar. Men birlan bir yetim bola orqalarida turdik. Buvim ersalar bizning orqamizda turdilar. Janob Rasululloh ikki rak’at namoz o‘qidilar, so‘ng namozni tugatib turdilar».