Imom al-Buxoriy. Al-jome' as-sahih (1-jild)

[Laylo]

29-bob. Ollohdan savob umid qilib, Ramazon ro’zasini tutish iymondandir.

Rasululloh sallolohu alayhi va sallam aytganlar:”Kimki Ollohga ishonib, undan savob umid qilib, Ramazon ro’zasini tutgaydir,sobiq gunohlari kechirilgaydir”.

[Laylo]

30-bob. Dini islom huzurbaxsh dindir.

Rasululloh sallolohu alayhi va sallam aytganlar:”Olloh taologa islom dini eng sevimli dindir”.
Rasululloh sallolohu alayhi va sallam aytganlar:”Din o’ng’aydir,hech kim uni qiyinlashtirib yubormag’ay,mobodo, qiyinlashtirib yuborsa, din uni yengib qo’yg’usidir(ya’ni, amali solihlarni haddan ziyod zimmasiga olishi natijasida ularni eplay olmay, hammasini tark etishiga sabab bo’lg’usidir).Demak,amali solihlarni o’rtacha bajaringiz, ibodatlarni mukammal ado etishga qodir bo’lmasangiz, shunga yaqinroq qilingiz.Amali solihlardan tegadigan savobdan seviningiz. Bu dunyodan oxiratga qilinadigan umr safarida erta tongdan, kechki paytdan va kechaning ba’zi bir qismidan unumli foydalaningiz!”.

[Laylo]

31-bob. Namoz o’qimoq iymondandir.

Oyati karimada:”Olloh taolo sizlarning iymonlaringizni, ya’ni Bayt ul-Muqaddas(Quddus,Iyerusalim)ga qarab o’qigan namozlaringizni zoye ketkazmag’ay”,-deyilgan.
Sahoba Barro bunday deydilar:”Payg’ambarimiz sallolohu alayhi va sallam Madinaga keliboq qarindoshlarinikiga tushdilar va Bayt ul-Muqaddasga qarab 16 yoki17 oy namoz o’qidilar. Aslida Rasululloh sallolohu alayhi va sallam Makkadagi Xonai Ka’bani qibla qilib namoz o’qishni yaxshi ko’rardilar. Xonai Ka’baga qarab birinchi o’qigan namozlari asr namozi edi.Rasululloh bilan birga bir qavm jamoasi ham namoz o’qidi. Birga namoz o’qiganlardan biri boshqa masjidda namoz o’qiyotgan odamlar yonidan o’tayotib, ruku’da turgan vaqtlarida ularga:”Ollohga qasam ichib aytamankim, biz hozir Makkai Mukarramaga qarab nzmoz o’qidik”,-dedi.Shunda ular namozda turgan hollaricha Makkai Mukarramaga o’girilib, namozni o’qib tugatdilar. Rasululloh sallolohu alayhi va sallamning Bayt ul-Muqaddasga qarab namoz o’qiyotganlari yahudiy va nasorolarga yoqardi,(Bayt ul-Muqaddas ularning qiblasi edi). Ammo Makkai Mukarramadagi Baytullohga qarab namoz o’qiganlari esa ularga yoqmasdi”.
Sahoba Barro yana shunday daganlar:”Qibla Xonai Ka’baga qarab o’zgartirilmasdan ilgari ba’zi bir kishilar vafot etib ketganlar va ba’zi birlari shahid bo’lib ketganlar. Biz ular to’g’risida nima deyishni bilmaymiz, deb turganlarida yuqoridagi oyati karima nozil bo’ldi”.

[Laylo]

32-bob. Kishi islomga kirib, uni yaxshilasa, qilgan yomonliklarini Olloh kechirgaydir.

Abu Sa’id Xudriy:” Rasululloh sallolohu alayhi va sallam:”Agar banda islomga kirib,uni ixlos bilan yaxshilshni davom etdirsa, Olloh taolo uni qilgan xatolarini kechirgaydir.Bundan keyingi xatolarigina hisob-kitob qilingaydir. Yaxshilik 10 barobardan 700 barobargacha ko’paytirib yozilur.Yomonlik bitta bo’lsa, bittaligicha yozilur, illo yozilmasdan OLloh kechirib yuborishi ham mumkindir”,-deganlar”,-deydi.

[Laylo]

33-bob. Olloh taolo eng hushlaydigan toat-ibodat uzoqroq qilinadirgan toat-ibodatdir.

Hishom bunday deganlar:”Oisha onamizning yonlarida bir ayol o’tirgan edi. Rasululloh sallolohu alayhi va sallam aytganlar:”Kim bu ayol?”,-deb so’radilar.Oisha onamiz:”Bu falonchi, ko’p namoz o’qiydirgan ayol”,-deb javob berdilar.Rasululloh:”Qo’yingizlar, amali solihlardan qurbingiz yetadirganini zimmaga olingizlar, Ollohga qasam ichib ayturmenkim,sizlarga amallaringiz malol kelmasa, Ollohga savob berish malol kelmagaydir(ya’ni, qilayotgan toat-ibodatingiz malol kelsa, savobi ketur)”,-deb aytdilar. Janob Rasululloh sallolohu alayhi va sallam ham uzoqroq qilinadigan toat-ibodatni hushlar edilar”.

[Laylo]

34-bob. Iymonning ziyoda bo’lmog’i va susaymog’i

Haq taolo oyati karimalaridan birida:” ”,-deydi.Agar dinni mukammal qilib turgan biror narsa tushirib qoldirilsa, unda iymon mukammal bo’lmag’aydir.
Rasululloh sallolohu alayhi va sallam bunday deganlar :”Kimki yurakdan “Lo ilaha illalloh” degan ersa va uning yuragida bug’doy donasicha yaxshilik(iymon) bor ersa, do’zahdan chiqqusidir”. Rasululloh sallolohu alayhi va sallam deganlar:”Iymon uchun yaxshi joy ato qilinmishdir(ya’ni, iymonning o’rni do’zaxda emas,jannatdadir)”
Umar ibn Xattobdan: “Yahudiylardan bir kishi menga:”Ey Amir al-Mo’minin, Kitobingizda bir oyat bordir,sizlar uni o’qiysizlar, agar shu oyat bizga nozil bo’lganda erdi, o’sha kunni biz bayram qilib olur erdik”,-dedi. Men:”Qaysi oyat?”,-deb so’radim. U:” ” degan oyat”,-deb aytdi. “Ha, biz o’sha oyati karima tushgan kunni va tushgan joyni bilurmiz.Jum’a kuni Rasululloh sallolohu alayhi va sallam Arafotda turganlarida nozil bo’lgandir”,-deidm.(O’sha oyati karima tushgan kun sharafiga bizda bir emas, ikki marta bayram qilinur; har jum’a va Qurbon hayitida).

[Laylo]

35-bob. Zakot berish islomdir.

Oyati karimada:”Ahli kitoblarga yolg’iz Ollohning o’ziga ixlos birlan ibodat qilmoq va noto’g’ri e’tiqodlarni tark etib, haq e’tiqodni tanlab, namoz o’qimoq va zakot bermoq buyurilgan erdi”,-deyilgan.

Talha ibn Ubaydullohdan:” Rasululloh sallolohu alayhi va sallam xuzurlariga Najd qabilasidan bir kishi keldi. Sochlari to’zg’igan. Uning g’udurlagan ovozini eshitamiz-u,nima deyayotganini tushunmaymiz.Yaqin kelganda tinglab quloq solsak, islom asoslarini so’rayotgan ekan. Rasululloh sallolohu alayhi va sallam unga javoban:”Islom asoslaridan birinchisi-bir kechayu-kunduzda 5 vaqt namoz o’qimoqlikdir”,-dedilar. ”Shu 5 vaqt namozdan tashqari yana zimmaga tushadirgan vojib namoz bormi?”,-deb so’radi.” Yo’q, illo o’zing xohlab naflo’qishing mumkin”,-deb javob berdilar.”Islom asoslaridan ikkinchisi-Ramazon ro’zasini tutmoqlikdir”,-dedilar Rasululloh. “Ramazondan tashqari ham zimmaga tushadigan vojib bormi?”,-deb so’radi. “Yo’q, illo nafl ro’za tutishing mumkin”,-dedilar.U kishi qaytib ketayotib:”Ollohga qasam ichurmenkim, bunga xech narsani qo’shmasman ham, bundan xech narsani kamaytirmasman ham ”,-dedi. Rasululloh aytdilar:”Agar so’zida sodiq ersa, shu odam najot topg’usidir”.

[Laylo]

36-bob. Janozada qatnashish iymondandir.

Janob Rasululloh sallolohu alayhi va sallam aytganlar:”Kimki bir musulmon odamning janozasida Ollohga ishonib, uni savob berishidan umid qilib qatnashsa va janoza o’qilib, mayyit dafn qilingunga qadar birga bo’lsa, albatta u odam 2 kiyrot ajr(savob) olib qaytgaydir. Har bir qiyrot Uhud tog’idekdur. Kimki janozani o’qib,mayyit dafn qilinmasdan avval qaytsa, u kishi 1 qiyrot ajr olib qaytgaydir”.

[Laylo]

37-bob. Mo’min o’z amalining o’zi bilmagani holda habata bo’lmog’idan qo’rqishi.

Ibrohim at_taymiy aytganlar :”So’zimni qiladigan amali solihimga nomuvofiq(zid keladigan) qilib gapirmadim,mobodo, o’zim amal qilmagan narsani aytsam, yolg’onchi hisobiga kirib qolmoqdan juda qo’rqdim”.
Ibn Ali Mulayka aytganlar :”Rasulullohning 30dan ortiq sahobalarini bilur erdim.Ularning har biri amali solihiga nifoq aralashmog’idan qo’rqur erdi”.
Hasan Basriy aytganlar:”NIfoq aralashmog’idan faqat mo’min odam qo’rqmishdir, munofiq odam qo’rqmagandir, munofiq odam Ollohga tavba qilmasdan, itoatsizlikda, osiylikda, birodarlari bilan urishaverishda davom etmoqning gunohidan qo’rqmagaydir. Olloh taolo oyati karimasida:”Ular(munofiqlar) bila turib gunoh ishlardan qaytmaslar ”,-degan. Janob Rasululloh sallolohu alayhi va sallam aytganlar:”Musulmonning so’kmog’i fosiqlik erur va qotilligi kofir erur”.
Rasululloh sallolohu alayhi va sallam Laylat ul-Qadrning qaysi kuni kelishini aytmoqchi bo’lib chiqqanlarida ikki musulmon janjallashib turgan ekan. Rasululloh debdilar:”Laylat ul-Qadrning habarini aytmoqchi erdim, falonchi bilan pistonchi urishib turganiga ko’zim tushib, yodimdan ko’tarilib ketibdir. Shoyadki, omadingiz kelsa, Laylat ul-Qadrni 27-29-25 kechalarda Ollohdan so’rangiz!”.

[Laylo]

38-bob. Jabroil alayhissalomning iymon,islom,ehson va qiyomat vaqti to’g’risida Rasululloh-dan so’raganlari va Rasulullohning javoblari,”Jabroil alayhissalom sizlarga diningizni o’rgatgani keldi,mazkur so’zlarning barchasi din demakdir”,- deganlari,Abulqays qabilasidan kelgan kishilarga iymonni bayon qilganlari.

Olloh taolo oyati karimasida:”KImki islomdan boshqa dinni ixtiyor etg’ay, toati qabul qilinmag’ay”.
Bir kuni Rasululloh sallolohu alayhi va sallam ko’pchilik bilan suhbatlashib turgan edilar. Bir kishi qoshlariga kelib, salom bergach:”Iymon nadur?”,-deb so’radi.”Iymon Ollohga, uning maloikalariga,payg’ambarlarining haq ekanligiga, Ollohni qiyomat kunida ko’rishga, o’lgandan keyin tirilishingga ishonmog’ingdur”,-deidlar.”Islom nadur?”,-dedi.”Islom Ollohga(shirk keltirmasdan ) ibodat qilmog’ing,besh vaqt namoz o’qimog’ing,farz zakotni bermog’ing va Ramazon ro’zasini tutmog’ingdur”,-deb javob qildilar. “Ehson nadur?”,-dedi.”Ollohgan uni ko’rib turganingdek ibodat qilmog’ingdir. Agar sen ko’rmayotgan bo’lsang, u seni ko’rib turibdir”,-dedilar.”Qiyomat qachondur”,-deb so’radi.”So’ralayotgan kishi so’raguchidan ortiq bilmaydir,biroq alomatlarini aytib beray, ular quidagichadur: xotinlar o’z egalarini tug’adigan bo’lganda(bolalar ota-onalariga ho’jayin bo’lib,ularning dilini og’rita boshlaganda),tuyaboqar cho’ponlar baland-blaland imorat sola boshlaganda. 5 ta g’oyibiy(sir) narsa bor, uni faqat OLloh bilur,ulardan bittasi-qiyomatning qachon bo’lmog’idur”,-deb osha mazmundagi oyati karimani o’qidilar. Keyin haligi kishi qaytib ketdi. Rasululloh dedilar:”Qaytaringlar haligi kishini(sahobalar tushunsinlar deb shunday qildilar)!”. Orqasidan chiqib, topmadilar.Rasululloh dedilar:”Bu Jabroildur, sizlarga diningizni o’rgatgani kelgandir”. Imom Buhoriy aytadilar:” Rasululloh sallolohu alayhi va sallam yuqoridagi hamma narsani iymondan deb hisobladilar”.

[Laylo]

39-bob.

Vizantiya podshosi Xiraql Abu Sufyonga: “Bu dinga kirguchilar ko’paymoqdami yo ozaymoqdami?”-deb so’rasam , sen:”Ko’pamoqda,iymon ham shunaqadir, to mukammal bi’lguncha ko’payavergaydir”-deding. “Bu dinga kirganlardan biror kishi yoqtirmay chiqib ketayotirmi?”-desam,sen:”Yo’q, iymon xususida ham shundaydir. Iymon nuridillarga kirgandan so’ng uni xech kim yomon ko’rmag’ay”-deding”,deb aytgan ekan.

[Laylo]

40-bob. Din tufayli gunohlardan forig’ bo’lmoqning fazilati.

Rasululloh bunday deganlar:”Halol bilan harom bir narsadir. Ammo ikkalasini bir-biridan farqlashda noaniqliklar mavjud.Odamlarning ko’pi ularni bilmaslar(halol yo harom ekanini).Shuning uchun kimki shubhali narsalardan o’zini tigaydir, dinini kamchiliklardan, obro’yini ta’nadan saqlag’aydir va kimki shubhali narsalardan tiyilmaydir, u birovning ekini chekkasida qo’y boqayotgan cho’ponga o’xhsaydir. Uning qo’ylarni ekinga tushirish ehtimoli bordir.Ogoh bo’lingizkim, har bir podshohning o’z chegarasi bordur.Ollohning yerdagi chegarasi harom qilingan narsalardir.Kishi badanida bir parcha go’sht bor, agar u tuzalsa, a’zolarinig barchasi tuzalgaydir,agar u buzilsa, a’zolarining barchasi buzilgaydir. U qalbdir!”

[Laylo]

41-bob. O’ljaning(mehnatsiz topilgan molning) beshdan birini (Bayt ul-Molga) berishlik iymondandir

Abu Jamra aytadilar:”Ibn Abbos bilan birga uning so’richasida o’tirar erdim. Menga dedi:”Mening huzurimda qolgin, qisman molimdan ham bo’lib beray”. Xo’p, deb u kishi huzurida ikki oy yashadim(men forscha bilar erdim,u kishining forslar bilan muomalasida tarjimonlik qilib turdim). Bir xotin kishi kelib so’radi:”Ko’zada qilingan nabis(shirin musallas)dan ichsak maylimi?”.Ibn Abbaos uni ichishdan qaytardilar va dedilar:”JAnob Rasululloh huzurlariga Abd ul-Qays qabilasidan bir jamoa keldi. Sallolohu alayhi va sallam:”Bu qaysi jamoa?”,-deb so’radilar.Mehmonlar:”Biz Rabiya qavmidanmiz”,-deb aytishdi.”Xush kelibsizlar,marhamat,hijolatsiz kelaveringiz!”,-dedilar Rasululloh.”Yo Rasululloh, biz sizning oldingizga rajab oyidagina kela olurmiz(arablarda rajab oyida qabilalararo urishmoq man qilingan).Siz bilan bining o’rtamizda kofirlar qabilasi bordir.Shuning uchun bizga ajrim bir narsa buyursangiz. Biz bu to’g’rida kela olmaganlarga ham aytsak va unga amal qilib, jannartga kirsak”,-deyishdi.SHundan so’ng ichimliklar to’g’risida ham so’rashdi. Rasululloh sallolohu alayhi va sallam ularga to’rt narsa buyurib va to’rt narsadan qaytardilar.Yolg’iz Ollohga iymon keltirishni buyurib,bunday dedilar:”Bilurmisiz,Ollohning yolg’iz o’ziga qanday iymon keltirilu?”.”O’zingiz aytib bering”,-dedilar. Rasululloh Kalimai Tayyibani aytdilar, so’ng ularga namoz o’qishni, zakot berishni, Ramazon ro’zasini tutishni, o’ljadan 1/5 qismini berishni buyurdilar hamda hintam, dibo, naqir, muzaffat(o’sha davrda musallas qilinadigan idishlar nomi)dan qaytarib,”Bu so’zlarni yodlab olingiz, eshitmaganlarga yetkazingiz!”,-dedilar”,-dedi”.

[Laylo]

42-bob. Amallar niyat va ixlosga qarab qabul qilinishining bayoni.

Har kimning niyatidagi bo’lgaydir. Imom Buhoriy aytadilar:”Bu so’zga iymon ham, tahorat ham, namoz ham, zakot ham, haj ham, muomalotmi, nikohmi,umuman barcha hukmlar kirur. Olloh taolo oyati karimasida:”Har bir kishi niyatiga va o’ziga yarasha amal qilg’aydir,degil!”,-degan.Kishining savod umid etib, o’z oila a’zolariga sarflagan nafaqasi ham sadaqadir. Rasululloh sallolohu alayhi va sallam:”Makka fath qilingandan keyin hijrat(ko’chish) yo’q, lekin jihod qilib yoki yaxshi niyatda ko’chish mumkindir”,-deganlar”.
Janob Rasululloh sallolohu alayhi va sallam :”Amallar niyatga qarab qabul qilinur,kim qanday niyat qilg’aydir, shunga erishgusidir. Kimki Olloh va uning Rasuli uchun hijrat qilga ersa, Olloh va Rasul uchun ko’chganlik savobini olur. Kimki mol-dunyoga erishmoq yoki biror xotin olmoq niyatida hijrat qilgan ersa, o’sha niyatigagina erishmog’i mumkin(ammo savob bo’lmaydir)”.
Rasululloh sallolohu alayhi va sallam :”Agar kishi savod umid etib, o’z oila a’zolariga mol sarflag’aydir, unga sadaqa qilgan savobi yozilur”,-deganlar.
Rasululloh sallolohu alayhi va sallam bunday deganlar :”Olloh yo’lida sadaqa qilsang, albatta buning uchun Ollohdan ajr olursen, hatto xotiningning og’ziga solib qo’ygan bir luqma taoming uchun ham”.

[Laylo]

43-bob. Din nasihatdir.

Rasululloh sallolohu alayhi va sallam :”Din Olloh va uning Rasuli, musulmonlarning imomlari va barcha musulmonlar yo’lida qilinadirgan nasihatdur”,-deganlar.”Agar Olloh va uning Rasulini deb nasihat qilg’aylar, yaxshilik hosil bo’lg’usidir”,-deyilgan oyatda.
Jarir ibn Abdulloh aytadilar:”Besh vaqt namoz o’qurmen, zakot berurmen va har bir musulmonga yaxshilik qilg’aymen, deb Rasulullohga bay’at(qasam) qildim”.
Ziyod ibn Abdulloh aytadilar:”Mug’ira ibn Shu’ba o’lgan kuni Jarir ibn Abdulloh o’rnidab turib hamdu sano aytdi, so’ng dedi:”Ollohning yolg’iz o’zidan qo’rqing, Ollohning sherigi yo’qdir. O’lgan amiringiz o’rniga yangi amir kelguncha, og’ir, bosiq bo’ling. Marhum amiringizning ham fuqarolarining xatosini kechirmog’iniyaxshi ko’rar erdi”. Keyin, Jarir so’zda davom etib dedi:”Men rasululloh huzurlariga kirib, sizga yaxshi musulmon bo’lishga bay’at(qasam) qilmoqchiman”,-dedim. Rasululloh menga:”Har bir musulmonning foydasiga ish tutg’aysen”,-deb shart qo’ydilar, men shunga bay’at qildim. Shu xonai Ka’ba egasiga qasamyod etib ayturmenkim, men barchangizning foydangizga ish tutg’aymen”. Jarir sozining oxirida istig’for aytib, minbardan tushdi. Olloh taolo nomi zikr qilingan hamma ulug’ zotlarni mag’firat aylasin!”.