11-bob. Ko‘zi ojiz odam, agar unga namoz vaqti bo‘lganligi xabar qilinsa, azon aytish mumkin

Solim ibn Abdullohping otalari Abdulloh ibn Umar quyidagi hadisni aytib berdilar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam: «Bilol (bomdod namozi uchun) juda erta azon aytg‘aydir. Sizlar Ibn Ummi Maktum azon aytguncha yeb-ichib o‘tiraveringiz»,— dedilar. Ibn Ummi Maktum ko‘zi ojiz odam erdi. Biror kishi unga: «Tong otdi, tong otdi» deb aytmaguncha, azon aytmas erdi».

12-bob. Tong otgandan keyin azon aytmoq

Abdulloh ibn Umar naql qiladirlar: «Umm ul-mu’minin (mo‘minlar onasi) Hafsa (Rasulullohning xotinlari): «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam muazzin bomdodga azon aytmakdan kechikib qolsa-yu, tong otib qolsa, (masjidda) namoz boshlanmagidan avval yengilgina ikki rak’at namoz o‘qib olar erdilar»,— deb aytganlar».

Oisha raziyallohu anho naql qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bomdod namozi uchun aytiladigan azon birlan takbir o‘rtasida yengilgina ikki rak’at namoz o‘qib olar erdilar».

Abdulloh ibn Umar quyidagi hadisni aytib berdilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Bilol kechasi (juda erta) azon aytg‘aydir, sizlar Ibn Ummi Maktum azon aytg‘uncha yeb-ichaveringiz»,— deganlar».

13-bob. Bomdoddan avval azon aytmoq

Abdulloh ibn Mas’ud bunday deydilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Bilol azon aytganda birortangiz saharlik qilmoqdan to‘xtamangiz, chunkim muazzin uxlab yotganlarni uyg‘otmoq uchun, uyg‘oqlarni namozga chorlamoq uchun qorong‘uda azon aytg‘aydir»,— dedilar. Keyin, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam barmoqlarini osmonga ko‘tarib pastga tushirdilar-da, «Bu hali tong otganini anglatmag‘aydir, mana bundoq bo‘lsa, tong otgan bo‘lur»,— deb barmoqlarini endi ufq bo‘ylab yurgizdilar» (ya’ni, quyosh nurlari avval tikkasiga taralg‘aydir, bu tong otdi, degani ermas, nur ko‘ndalangiga taralsagina tong otgan hisoblang‘ay).

Ibn Umar raziyallohu anhu: «Oisha onamiz bundoq degandilar»,— deydilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va. sallam: «Bilol kechasi azon aytg‘aydir. Sizlar Ibn Ummi Maktum azon aytguncha, yeb-ichaveringiz,—deganlar».

14-bob. Azon bilan takbir orasida qancha vaqt bor? Namoz o‘qishning boshlanmog‘ini kutib o‘tirgan kishi

Abdulloh ibn Mag‘fal al-Muzaniy rivoyatlari: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Har bir azon birlan takbir o‘rtasidagi vaqtda istagan kishi bir karra namoz o‘qib olsa bo‘lur»,— deb uch bor qaytarib aytdilar».

Anas ibn Molik quyidagini aytib berdilar: «Muazzin azon aytsa, Rasululloh sallalloxu alayhi va sallamning sahobalari o‘rinlaridan turib, o‘zlari namoz o‘qiydirgan ustunlar qarshisiga shoshilishar erdi, hatto Rasululloh sallallohu alayhi va sallam uylaridan chiqqanlarida ular azon birlan takbir oralig‘ida o‘qiydirgan namozni o‘qiyotgan bo‘lishardi. Shom namozidan avval ular ham ikki rak’at namoz o‘qib olishardi. Azon birlan takbir o‘rtasidagi vaqt unchalik ko‘p bo‘lmas erdi».

Imom Buxoriy: «Shom namozining azoni birlan takbiri orasinda hech qancha vaqt yo‘q erdi»,— deydilar. Imom Navaviy: «Shomning azoni birlan takbiri o‘rtasinda ikki rak’at namoz o‘qimak mustahabdir»,— deydilar. Imom Molik: «Shomda azon birlan takbir orasinda namoz o‘qimoq joizdir»,— deydilar. Hanafiylar ersa: «Shomning azoni birlan takbiri o‘rtasinda uch qadam yurgudek fursat bordir»,— deyishadi.

15-bob. Takbir aytilmog‘ini kutib turgan kishi

Oisha onamiz bunday deganlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam muazzin bomdod namoziga azon aytib bo‘lgach, o‘rinlaridan turib, tong otgunicha yengilgina ikki rak’at namoz o‘qib olar erdilar, so‘ng muazzin takbir aytgunicha o‘ng tomonlarini bosib yonboshlar erdilar».

16-bob. Xohlagan kishi har bir azon birlan takbir o‘rtasida namoz o‘qib olmog‘i mumkin

Abdulloh ibn Mag‘fal bunday deganlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Har bir azon birlan takbir o‘rtasida namoz bordir, har biz azon birlan takbir o‘rtasinda namoz bordir. uchinchisi xohlagan kishiga»,— dedilar».

17-bob. «Bittangiz azon aytingiz», degan kishi xususida

Molik ibn al-Huvayris rivoyat qiladirlar: «Qavmimga tegishli bir necha kishi birlan Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning uylariga keldim. Biz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam huzurlarida 20 kun turdik. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam juda ham rahmdil va mehribon erkanlar. Ahlimizni sog‘inganimizni ko‘rgach, «Ahlingizga qaytingiz, ular birlan birga bo‘lingiz, ularga o‘rgatingiz, namoz o‘qingiz, namoz taqti bo‘lsa, bir kishi azon aytsin, ichingizda kattarogingiz ersa imomlik qilsin»,— dedilar».

18-bob. Musofirlar uchun azon va takbir aytmoq. shuningdek Muzdalifada azon va takbir aytmoq; muazzinning sovuq kechada yokim yomg‘irli kechada «namozni joy-joylaringizda o‘qingiz», deb azon chaqirmog‘i

Abu Zarr rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga erdik. Muazzin azon aytmoqchi bo‘lganda, Rasululloh unga: «Salqinlatg‘il (shoshmay turg‘il)»,— dedilar. Keyin u yana azon aytmoqchi erdi, Rasululloh yana: «Salqinlatg‘il»,— dedilar. Keyin yana azon aytmoqchi bo‘lganida, Rasululloh yana: «Salqinlatg‘il»,— dedilar, hatto tepaliklarning soyasi o‘zi barobarligiga keldi. Shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Kunning harorati jahannamdan kelayotgandek»,— dedilar».

Molik ibn al-Huvayris naql qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam huzurlariga safarga ketayotgan ikki kishi kirib keldi. Rasululloh ularga: «Safarga chiqqanlaringizda avval azon aytingiz, so‘ng takbir aytingiz, keyin kattangiz imomatga o‘tsin»,— dedilar».

Molik ibn al-Huvayris naql qiladirlar: «Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning uylariga yosh yigitlik vaqtimizda borib, 20 kun turdik. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam rahmdil va mehribon erdilar. Janob Rasululloh ahlimizni sog‘inganimizni bilib, uyimizda kimlarni tashlab kelganligimizni so‘radilar, Biz aytdik» Shunda Rasululloh: «Ahlingiz oldiga qaytingiz. Ular birlan birga bo‘lingiz, ularga shari’at hukmlarini o‘rgatingiz. Men sizlarga buyurganlarimni ularga ham buyuringiz»,— deb ancha nasihat qildilar (ularning ba’zisi yodimdan chiqqan), keyin, «Men nechuk namoz o‘qigan ersam, shundok, namoz o‘qingiz. Namoz vaqti bo‘lsa, bittangiz azon aytingiz, kattangiz imomatga o‘tsin»,— dedilar».

Nofi’ rivoyat qiladilar: «Ibn Umar sovuq kechalardan birida Dajnonda (tepalik nomi) azon aytdilar, keyin bizga: «Joy-joylaringizga borib namoz o‘qingiz, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam azon aytgandan keyin muazzinga: «Safardalig‘ kezingizda sovuq kecha yokim loygarchilik bo‘lsa, joy-joylaringizda namoz o‘qingiz» deb aytmoqni buyurardilar»,— dedilar».

Avn ibn Abu Juhayfa otalaridan eshitganlarini rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni Abtaxda (joyning nomi) ko‘rdim. Bilol kelib azon aytdilar. Keyin, uchi nayza hassalarini olib chiqib, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning ro‘paralariga sanchib qo‘ydilar, so‘ng takbir aytdilar».

19-bob. Muazzin azon aytayotganda boshini u yoq, bu yoqqa qaratadirmi yo gavdasini u yoq, bu yoqqa o‘giradirmi?

«Bilol azon aytayotganda ikki barmog‘ini ikki qulog‘iga tiqdi, Ibn Umar ersa ikki barmog‘ini qulog‘iga tiqmas erdi», deb zikr qilinadir. Ibrohim: «Tahoratsiz azon aytmoqning zarari yo‘qdir»,— deydilar. Ato: «Azon aytmoq uchun tahorat olmoq ham farz, ham sunnatdir»,— deganlar. Oisha onamiz: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam hamma vaqt ham Ollohning zikrini qilaverar erdilar»,— deydilar,

Avn ibn Abu Juhayfa rivoyat qiladirlar: «Mening otam bir kuni Bilolning azon aytayotib boshini u yoqdan bu yoqqa burayotganini ko‘rgan erkanlar».

20-bob. Kishi: «Namoz vaqti o‘tib ketibdir»,— desa bo‘ladirmi?

Ibn Sirin: «Namoz vaqti o‘tib ketibdir»,— demoqni makruh sanab, «Buning o‘rniga, namozga yetolmay qolibmiz, desin»,— deydilar. Imom Buxoriy ersa Ibn Sirikning so‘zini rad qilib, «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning so‘zlari («Namoz o‘tib ketibdir») to‘g‘ri»,—deydilar.

Abdulloh ibn Abu Qatodaning otalari bunday degan janlar: «Bir vaqt biz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan namoz o‘qiyotgan erdik, birdan odamlarning shovqin-suroni eshitildi. Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam namoz o‘qib bo‘lganlaridan so‘ng: «Sizlarga ne bo‘ldi?» — dedilar. «Namozga shoshildik»,—deyishdi. Rasululloh: «Namozga kelganda undoq qilmangiz, tinchlikka rioya qilingiz. Namozning qay yeriga yetib kelsangiz, o‘sha joyidan qo‘shilib o‘qiyveringiz, qanchasi o‘tib ketgan ersa, keyin o‘zingiz to‘ldirib o‘qib olingiz!» — dedilar».