41-bob. Imom jum’a kuni, yomg‘ir yog‘ib turgan bo‘lsa, hozir bo‘lganlar bilan namoz o‘qib, xutba aytadirmi?

Abdulloh ibn Hars rivoyat qiladirlar: «Ibn Abbos yomg‘ir yog‘ib, loygarchilik bo‘lgan kuni bizga xutba aytdilar, so‘ng muazzinga azonning «Hayya alas-salot» degan joyiga kelganda «namozni joy-joyingizda o‘qiyveringiz», deb aytmakni buyurdilar. Hozir bo‘lganlar bu gap yoqmagandek bir-birlariga qarab qo‘yishdi. Shunda Ibn Abbos: «Sizlar bu gapni yoqtirmadingiz shekilli. Bu gapni mendan yaxshiroq kishi, ya’ni Rasululloh sallallohu alayhi va sallam aytgandirlar. Ul kishi shundoq qilmoqni buyurgandirlar. Men sizlarni mashaqqatga qo‘ymoqni xohlamadim»,— dedilar». Boshqa bir hadisda Ibn Abbos: «Men sizlarni gunohkor qilmakni xohlamadim, sizlar tizzangizdan loy kechib kelgan bo‘lur erdingiz, deb aytgandi»,— deyiladi.

Abu Salamadan naql qiladirlar: «Abu Sa’id al-Xudriydan Laylat ul-Qadr to‘g‘risida so‘radim. Ul kishi: «Bir bulut kelib, masjidning ustiga yomg‘ir yogdi. Masjidning tomiga xurmo shoxlari yopilgan erdi, yomg‘ir shipdan o‘tib ketdi. Namozga takbir aytildi. Shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning jiqqa loy ustida sajda qilayotganlarini, hatto peshonalariga loy ham tekkanini ko‘rdim»,— dedilar».

Anas ibn Sirin rivoyat qiladirlar: «Ansoriylardan bir kishi Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga: «Yo Rasululloh, men siz birlan birga namoz o‘qiy olmasmen»,— dedi. Ul semiz, yo‘g‘on kishi erdi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni ovqat tayyorlab, uyiga chaqirdi. Suv sepib, tozalab bir bo‘yrani taglariga solib berdi. Bo‘yra ustida Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ikki rak’at namoz o‘qidilar».

Oluljorudlik bir kishi Anasga: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam choshgoh namozini o‘qir erdilarmi?» — dedi. Anas: «O’qiganlarini faqat o‘shal kuni ko‘rdim»,— dedilar.

42-bob. Ovqat tayyor bo‘lsa-yu, namozga takbir aytilsa...

Ibn Umar ovqatlanib olgach, namoz o‘qir erdilar. «Dili xotirjamlik birlan namoz o‘qimoq uchun avval hojatini chiqarib olmoqlik kishining faqihligidandir»,— deydilar Abu Dardo’ raziyallohu anhu.

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam: «Agar olingizga kechki ovqat olib kelingan bo‘lg‘aydir-u, namozga takbir aytilg‘aydir, avval ovqatni yeb olingiz»,— deb aytganlar».

Anas ibn Molik naql qiladirlar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam: «Kechki ovqatingiz tayyor bo‘lsa, shomni o‘qimoqdan avval, ovqatni yeb olingiz, ovqatni shoshmasdan yengizlar»,— deganlar».

Ibn Umar quyidagi hadisni aytdilyr: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Agar (kechki) ovqatingizni oldingizga olib kelib qo‘yg‘aydirlar-u, namoz vaqti bo‘lib qolg‘aydir, avval ovqatni yeb olingiz, shoshmasdan, to‘yib yeb olingiz»,— deganlar». Ibn Umar oldilariga ovqat qo‘yilsa-yu, namozga takbir aytilsa, ovqatni to‘yib yeb olmagunlaricha namozga kelmas erdilar. Imomning qiroatini eshitib tursalar ham ovqatlanishda davom etardilar.

Ibn Umar naql qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Qaysi biringiz ovqat ustida bo‘lg‘aydirsiz-u, namozga takbir aytilg‘aydir, nafsingiz ovqatga qonguncha namozga shoshilmangiz»,— deganlar».

43-bob. Imomning qo‘lida yegulik narsa bo‘lsa-yu, namozga chaqirilsa...

Ja’far ibn Amr otalari Amr ibn Umayyadan eshitganlarini rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam qo‘yning qo‘l go‘shtini kesib yeyayotganlarini ko‘rdim. Shunda namozga chaqirildi. O’rinlaridan turdilar, pichoqni tashlab, tahorat olmay namoz o‘qidilar».

44-bob. Kimki uyida bir zarur ish qilib turgan bo‘lsa-yu, namozga takbir aytilsa, ishini tashlab, namozga chiqadir

Asvad raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Oisha onamizdan «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam uylarida ne qilur erdilar?» — deb so‘radim. «Uy yumushlari birlan band bo‘lur erdilar (Janob Rasululloh xotinlariga yordam bermoqlarini nazarda tutadilar), namozga chaqirilgan kezda qilayotgan ishlarini tashlab chiqar erdilar»,— dedilar».

45-bob. Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning qanday namoz o‘qiganlarini hamda ul zotning buyurgan sunnaglarini o‘rgatish niyatidagina odamlarga namoz o‘qib bergan kishi

Ayyub raziyallohu anhu: «Abu Qiloba bunday degandi»,— deydilar: «Bizning mana shu masjidimizga Molik ibn Huvayris kelib: «Men o‘zi namoz o‘qimoqchi bo‘lmasam-da, sizlarga Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning nechuk namoz o‘qiganlarini ko‘rgan bo‘lsam, o‘shandoq namoz o‘qib berayin»,— dedilar. Men Abu Qilobadan: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam nechuk namoz o‘qir erkanlar?» — deb so‘radim. «Mana bu shayximiz singari»,— dedi. Shayximiz (keksa odam erdilar), birinchi rak’atda sajdadan bosh ko‘targanlaridan keyin, ozgina o‘tirib olar erdilar».

46-bob. Olim va fozil kishilar imomlik qilishga haqliroqdirlar

Abu Muso rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam betob bo‘lib qoldilar. Kasallari kuchaygach: «Abu Bakrga buyuringiz, jamoat oldiga chiqib imomlik qilsin!» — dedilar. Oisha onamiz: «Abu Bakr ko‘ngli yumshoq kishidirlar, sizning o‘rningizda turib imomlik qila olmag‘aylar»,— dedilar. Janob Rasululloh: «Odamlarga buyuringiz, Abu Bakr jamoat oldiga chiqib imomlik qilsin!» — deb qaytarib aytdilar. Oisha onamiz yana rad qildilar. Janob Rasululloh: «Abu Bakrga buyuringiz, jamoat oldiga chiqib imomlik qilsin! Siz xotinlar Yusuf alayhissalomning qissasidagi xotinlar singaridirsizlar»,— deb yana qaytarib aytdilar. Janob Rasulullohning buyruqlarini Abu Bakrga yetkazishdi. Abu Bakr Janob Rasulullohning hayotliklarida jamoat oldiga chiqib imomlik qildilar».

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam betob yotganlarida: «Abu Bakrga buyuringiz, jamoat oldiga chiqib imomlik qilsin!» — dedilar. Men: «Abu Bakr o‘rningizga imomlik qilsalar, yig‘lab yuborg‘aydirlar, odamlar qiroatlarini eshitolmay qolg‘aydir, Umarga buyuringiz, imomlik qilsin!» — dedim. Keyin: «Abu Bakr sizning o‘rningizda tursalar, yig‘ilaridan qiroatlari eshitilmay qolg‘aydir, imomlikni Umarga buyura qolingiz, deb Rasulullohga aytg‘il!» —dedim Hafsaga. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Tek turg‘il, sizlar Yusuf alayhissalomning qissasidagi xotinlar singaridirsizlar, Abu Bakrga buyuringiz, imomlik qilsin!» — dedilar Hafsaga».

Shunda Hafsa: «Sendan hech yaxshilig‘ ko‘rmadim-da!» — degan erkanlar Oisha onamizga.

Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga o‘n yil ergashib yurdim, ul kishining xizmatlarini qilib, suhbatlarida birga bo‘ldim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam vafotlaridan oldin betob yotganlarida Abu Bakr jamoatga imomlik qilardi. Dushanba kuni biz sahobalar namozda saf tortib turgan erdik, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam xujralarining pardasini ochib, bizga qaradilar. Janob Rasululloh oyoqlarida tik turar erdilar, yuzlari xuddi kitob varag‘idek oppoq, ozgin va chiroylig‘ erdi. Keyin, bizga tabassum qilib jilmaydilar. Biz Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni ko‘rib, suyunganimizdan safdan chiqmoqchi bo‘ldik. Abu Bakr Siddiq ersa birinchi safga kirib olmoq uchun orqasiga tisarila boshladi. Ul, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam namozga chiqmoqchilar, deb o‘yladi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam, namozni davom ettiraveringiz, degan ma’noda bizga ishora qildilar-da, pardani yopib qo‘ydilar. Ul zot shu kuni vafot etdilar».

Anas raziyallohu anhu naql qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam uch kun namozga chiqa olmadilar. Namozga takbir aytildi, Abu Bakr oldinga (imomlikka) o‘tdi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam hujralarining pardasini ko‘tardilar. Hech qachon Janob Rasulullohning chehralarini ko‘rgan kezimizdagidek suyunmagan erdik. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Abu Bakrga «Oldinga (imomlikka) o‘tg‘il!» deb ishora qildilar-da, pardani yopdilar. Keyin, vafot etgunlaricha pardani ochmoqqa darmonlari yetmadi».

Hamza ibn Abdullohning otalari Abdulloh ibn Umar rivoyat qiladirlar: «Janob Rasululloh og‘ir yotganlarida, «Namozga chiqa olasizmi?»—deyishdi. Shunda Janob Rasululloh: «Abu Bakrga aytingiz, jamoatga imomlik qilsin!»—dedilar. Oisha onamiz: «Abu Bakr ko‘ngli bo‘sh odamdirlar, qiroat qilsalar, yig‘idan to‘xtay olmag‘aylar»,— dedilar. Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Buyuringiz unga, jamoatga imomlik qilsin!» — dedilar. Oisha onamiz yana boyagi so‘zlarini takrorladilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam yana: «Buyuringiz unga, jamoatga imomlik qilsin! Sizlar Yusuf alayhissalom qissasidagi xotinlar singaridirsiz»,— dedilar».

47-bob. Biror sababga ko‘ra, namozxonlardan birining imomning yonida turmog’i

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam betob yotganlarida Abu Bakrga jamoatga imomlik qilmoqni buyurdilar. Abu Bakr (o‘shanda) imomlik qilgan erdilar». Urva raziyallohu anhu ushbu hadisni quyidagicha davom ettiradirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o‘zlarini yengil his etib, namozga chiqdilar. Abu Bakr jamoatga imomlik qilayotgan erdi. Rasulullohni ko‘rgach, (o‘rin bo‘shatmak maqsadida) orqasiga tisarila boshladi. Shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam unga: «O’rningdan jilmag‘il!» — deb ishora qildilar. Keyin, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Abu Bakrning yoniga kelib yonma-yon o‘tirdilar. Abu Bakr Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga iqtido qilib tik turib namoz o‘qidilar. Odamlar ersa Abu Bakrga iqtido qilib namoz o‘qishdi».

48-bob. Kech qolayotgan imomning o‘rniga o‘tib imomlik qilayotgan odam, imom kelib qolsa, tisarilib o‘rnini bo‘shatsa ham, bo‘shatmasa ham, namoz joiz bo‘ladir

Sahl ibn Sa’d naql qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Amr qabilasi nizosini tinchitmoq uchun ketgan erdilar. Namoz vaqti bo‘lib qolgach, muazzin Abu Bakrga kelib: «Takbir aytayinmi?» — dedi. Abu Vakr: «Mayli»,— dedilar. Abu Bakr jamoatga imomlik qilib turganlarida Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kelib qoldilar. Odamlar safdan joy berdilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birinchi safga kelib turdilar. Odamlar Abu Bakrni ogohlantirmoq uchun chapak chaldilar. Abu Bakr payqamadilar. Odamlar qattiqroq chapak ura boshladilar. Shundagina Abu Bakr Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning kelganlarini ko‘rdilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «O’rningda turg‘il!» — deb ishora qildilar. Abu Bakr raziyallohu anhu Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning (ishonch bildirib) «Joyingda turaverg‘il!» — deb buyurganlaridan xursand bo‘lib, Ollohga hamd aytib, ikki qo‘llarini tepaga ko‘tardilar-da, orqalariga tisarilib, birinchi safga turib oldilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam joylariga o‘tib jamoatga imomlik qildilar. Namoz tugagach, Abu Bakrga: «Buyurganimdan so‘ng nechun joyingizda turavermadingiz?» — dedilar. Abu Bakr: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning oldilarida namoz o‘qimoqqa Abu Bakrning haqqi yo‘qdir!» — deb javob berdilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Ne bo‘ldi sizlarga, ko‘p qarsak chaldingiz? Kimki namozda biror narsani ko‘rg‘aydir, tasbih (subhonalloh) aytsin, tisbih aytsa, unga qaraydilar. Chapak chalmoq ersa xotinlarning ishidir»,— dedilar».

49-bob. Agar namozxonlarning qiroati bir xil bo‘lsa, oralarida yoshi ulug‘i imomlik qiladir

Molik ibn Huvayris naql qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning huzurlariga keldik. Hammamiz tengqur, yosh yigitlar erdik. Rasululloh  sallallohu alayhi va sallamning huzurlarida 20 kuncha turib qoldik. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam juda mehribon erdilar, (yurtimizni sog‘inganimizni bilib): «Yurtingizga qaytsangiz, u yerdagilarga dinni o‘rgatingiz, falon vaqtda falon namozni, falon vaqtda falon namozni o‘qiydirsiz, deb ularga buyuringiz, namoz vaqti bo‘lganda biringiz azon aytingiz, orangizda kattangiz imomlikka o‘tsin!» — dedilar».

50-bob. Imom biror qavmning ziyofatiga borsa, namoz vaqtida ularga imomlik qiladir

Atbon ibn Molik rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni uyimga taklif etgan erdim. Ul kishi kelib, kirishga ijozat so‘radilar. Keyin: «Uyingning qay yerida namoz o‘qib bermog‘imni istaydirsan?» — dedilar. Men bir joyni ko‘rsatdim. Ras ululloh sallallohu alayhi va sallam namozga turdilar. Biz u kishiga iqtido qildik. Namozdan keyin salom berdilar. Biz ham salom berdik».