51-bob. Imomga iqtido qilmoq kerak, ul shuning uchun imom qilingandir!

Rasululloh sallallohu alayhi va sallam, vafotlaridan oldingi betoblik paytlarida, o‘tirib imomlik qilar erdilar. Ibn Mas’ud: «Namozxon boshini imomdan avval ko‘tarsa, qaytarib tushirg‘aydir-da, imom boshini ikkinchi bor ko‘tarmaguncha kutib turg‘aydir, keyin imomga ergashg‘aydir»,— deganlar. Hasan Basriy: «Imom birlan birga ikki rak’at o‘qib, sajda etolmagan odam oxirgi rak’atda ikki marta sajda qilg‘aydir, keyin bir rak’atini qayta o‘qig‘aydir, sajda qilmoqni esdan chiqarib, o‘rnidan turib ketgan odam qayta o‘tirib sajda qilg‘aydir»,— deydilar.

Ubaydulloh ibn Abdulloh naql qiladirlar: «Oisha onamizning huzurlariga kirdim. «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning betob yotgan paytlari to‘g‘risida menga so‘zlab bersangiz!» — deb iltimos qildim. Oisha onamiz: «Mayli»,— deb hikoya qila ketdilar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam og‘irlashib qolganlarida: «Odamlar namoz o‘qidilarmi?»—deb so‘radilar. Biz: «Yo‘q, sizni kutishmoqda»,— dedik. «Tog‘oraga o‘tqazib, ustimdan suv quyingiz!» — dedilar. Biz aytganlarini qildik. O’rinlaridan tura boshlaganlarida hushlaridan ketdilar. Hushlariga kelgach: «Odamlar namoz o‘qidilarmi?»—dedilar. Biz: «Yo‘q, sizni kutishmoqda»,— dedik. Janob Rasululloh: «Tog‘oraga o‘tqazib, ustimdan suv quyingiz!» —dedilar. Biz aytganlarini qildik. O’rinlaridan turmoqchi erdilar, yana hushlaridan ketdilar. Hushlariga kelgach: «Odamlar namoz o‘qidilarmi?» — dedilar. Biz: «Yo‘q, sizni kutishmoqda»,— dedik. Masjidda odam liq to‘la. Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning xufton iamoziga chiqishlarini kutishmoqda. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Abu Bakrga imomlik qilmakni buyurdilar. Bir kishi borib, Abu Bakrga: «Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam sizni jamoatga imomlik qilsin, deb buyurdilar»,— dedi. Abu Bakr ko‘ngli yumshoq odam erdilar. Shuning uchun ham Umarga: «Siz imomlik qilingiz!» — dedilar. Umar: «O’zingiz bunga mendan ko‘ra qaqliroqdirsiz!» — dedilar. Abu Bakr o‘sha kuni imomlik qildilar., Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o‘zlarini bir oz yengil his etib, ikki kishining yordamida namozga chiqdilar, ulardan biri Abbos edi. Abu Bakr Janob Rasulullohni ko‘rib joy bo‘shatmoqchi bo‘ldilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Orqangizga tisarilmangiz, joyingizdan jilmangiz!» — deb ishora qildilar. Keyin Abbosga: «Meni yonlariga o‘tqazingiz!» — dedilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni Abu Bakrning yoniga o‘tqazdilar. Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o‘tirib namoz o‘qidilar. Abu Bakr tik turib Rasulullohga iqtido qildilar. Odamlar ersa Abu Bakrga iqtido qilishdi».

Ubaydulloh raziyallohu anhu bunday rivoyat qiladirlar: «Abdulloh ibn Abbos huzuriga kirib, «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallamning betobliklari haqida Oisha onamiz menga aytib berganlarini sizga aytayinmi?» — dedim. «Aytg‘il!»— dedilar. Men aytdim. Biror so‘zimni inkor qilmadilar, lekin: «Ogam Abbos birlan birga bo‘lgan ikkinchi kishining nomini senga aytdilarmi?» — deb so‘radilar. Men: «Yo‘q»,— dedim. «Ul Ali erdi!» — dedilar».

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam betob bo‘lganlaridan uyda o‘tirgan holda namoz o‘qidilar. Iqtido qilayotganlar ersa tik turib o‘qishdi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam «o‘tiringiz!» deb ishora qildilar. Namozdan keyin Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Imom iqtido qilmoqlari uchun tayinlangandir, agar ul ruku’ qilg‘aydir, ruku’ qilingiz, ruku’dan bosh ko‘targ‘aydir, bosh ko‘taringiz, o‘tirib namoz o‘qig‘aydir, o‘tirib namoz o‘qingiz!»— dedilar».

Anas ibn Molik naql qiladirlar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam ot minib yiqildilar, o‘ng tomonlari shilinib ketdi. Namozni o‘tirgan holda o‘qidilar. Shunda biz ham o‘tirib o‘qidik. Namozni tugatgach, bizga o‘girilib: «Gap shulkim, imom iqtido qilmoqlari uchun imom qilingandir, agar ul tik turib o‘qig‘aydir, tik turib o‘qingiz, ruku’ qilg‘aydir, ruku’ qilingiz, ruku’dan bosh ko‘targ‘aydir, bosh ko‘taringiz, «Sami’allohu liman hamidahu» desa, «Rabbano va lakalhamd» deb aytingiz. Agar tik turib o‘qig‘aydir, tik turib o‘qingiz!» — dedilar». Imom Buxoriy aytadilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam «Imom o‘tirib o‘qig‘aydir, o‘tirib o‘qingiz! »degan so‘zlarini bundan ilgarigi betoblik paytlarida aytganlar, so‘nggi kasal bo‘lganlarida ersa Janob Rasululloh o‘tirib namoz o‘qiganlar. Odamlar tik turib o‘qishgan, ularga o‘tirmoqni buyurmaganlar. Oxirgisi hisobga oling‘aydir,zero oxirgisi Janob Rasulullohning tabiatlariga mosdir».

52-bob. Imomga iqtido etib namoz o‘qiyotgan odam qachon sajda qiladir?

Anas raziyallohu anhu: «Imom sajda qilsa, sajda qilingiz!» — deydilar.

Abdulloh ibn Yazid: «Quyidagini menga Barro aytib bergan erdi, ul hech yolg‘on so‘zlamaydir»,— deydilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam «Sami’allohu liman hamidahu» deb sajdaga bormagunlaricha, birontamiz sajdaga bormas erdik, keyin sajda qilar erdik».

53-bob. Imomdan avval boshini ko‘targan odamning gunohi

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Oralaringizda kimdir imomdan avval boshini ko‘targaydir, uning boshini Olloh taolo eshakning boshiga yokim ko‘rinishini eshakning ko‘rinishiga aylantirib qo‘ymog‘idan qo‘rqmag‘aymi (qo‘rqmag‘aydirmi)?» — dedilar».

54-bob. Qul yoki ozod qilingan qulning imomlikka o‘tmog‘i haqida

Oisha onamizga Zakvon degan qullari imomlik qilur erdi, Qur’onga ko‘ra, haromi bola ham, badaviy ham, balog‘atga yetmagan bola ham imom bo‘lmog‘i joizdir. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Imomlikka Qur’oni Karimni mukammal bilgan kishi o‘tg‘aydir»,—deganlari uchun ham Imom Buxoriy: «Qul, biror aybi bo‘lmasa, jamoatga qatnashmakdan mahrum qilinmag‘aydir»,— deydilar».

Ibn Umar rivoyat qiladirlar: «Qubodagi Asaba degan joyga kelgan dastlabki muhojirlarga (Rasulullohning kelishlaridan avval) Abu Huzayfaning ozod qilingan quli Solim imomlik qilur erdi. U Qur’onni hammadan yaxshiroq bilur erdi».

Anas raziyallohu anhu naql qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Garchi sizlarga boshi mayizdek qop-qora qul boshliq qilib tayinlansa ham, unga quloq solib, itoat etingiz!» — deganlar».

55-bob. Imom yomon imomlik qilsa, gunohi o‘ziga

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Imomlar sizlarga imomlik qilib namoz o‘qiydirlar. Agar to‘g‘ri, to‘liq o‘qig‘aydirlar, sizlarga ham, o‘zlariga ham savob, bo‘lg‘aydir. Xato qilsalar, sizlarga savob-u, gunohi o‘zlariga bo‘lg‘aydir»,— deganlar».

56-bob. Yo‘ldan ozgan va bid’atchi odamning imomligi xususida

Hasan Basriy: «Bid’atchining orqasida ham namoz o‘qiyverg‘il, bid’atining zarari o‘zigadir»,— deganlar. Imom Buxoriy: «(Ushbu hadisni) bizga Muhammad ibn Yusuf aytib berdilar»,— deydilar.

Ubaydulloh ibn Adiy ibn Xiyor Usmon ibn Affonning huzurlariga kirdi. Hazrat Usmon siqilib o‘tirgan erkanlar. Usmonga: «Siz jamoat imomidirsiz, boshingizga nechuk ishlar tushdi, ko‘rib turibsiz. Bizga ersa fitnachi kishilar imom bo‘lib olmishlar, biz ularga iqtido qilib, gunohkor bo‘lmakdan qo‘rqadirmiz»,— dedi. Shunda Usmon: «Namoz odamlar qilayotgan ishlarning eng yaxshisidir. Agar kishilar xayrlik ish qilayotgan bo‘lsalar, sen ham ularning xayrlik ishlariga bosh qo‘shg‘il, agar yomon ishga qo‘l urgan bo‘lsalar, ularning yomonligidan chetlang‘il!»—dedilar. Zuhriy: «Juda zarur bo‘lmasa, xotinchalish (xunasa) odamga iqtido qilinmaydir»,— deydilar.

Anas ibn Molik naql qiladirlar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam Abu Zarrga: «Agar boshi mayizdek qop-qora habash imom ersa ham, unga quloq solg‘il va itoat etg‘il!»—degan ekanlar».

57-bob. Agar namoz o‘qiyotganlar ikki kishi bo‘lsa, biri imom bo‘lib, ikkinchisi uning o‘ng tomoniga o‘tib iqtido qiladir

Ibn Abbos rivoyat qiladirlar: «Maymuna xolamnikida tunab qoldim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam xuftonni masjidda o‘qidilar. Keyin, uylariga kelib to‘rt rak’at namoz o‘qidilar. So‘ng, uxladilar, keyin o‘rinlaridan turib, tahorat olib namoz boshladilar. Men chap yonlariga borib turdim. Meni o‘ng yonlariga o‘tkazib qo‘ydilar. Avval besh rak’at, keyin ikki rak’at namoz o‘qidilar, so‘ng uxladilar, hatto pishillaganlarini eshitdim. Keyin, namozi bomdodni o‘qigani chiqib ketdilar».

58-bob. Agar iqtido qilg‘uvchi birgina bo‘lsa-yu, imomning chap tomonida tursa, imom uni o‘ng tomoniga o‘tkazib qo‘ysa, namozlari buzilmaydir

Ibn Abbos naql qiladirlar: «Maymuna xolamnikida tunab qoldim. O’sha kechasy Rasululloh sallallohu alayhi va sallam xolamning uylarida erkanlar. Tahorat olib namozga turdilar. Men chap tomonlarida turib iqtido qildim, meni o‘ng tomonlariga o‘tkazib qo‘ydilar. Shunda o‘n uch rak’at namoz o‘qidilar. Keyin, uxladilar, hatto pishilladilar ham. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam uxlasalar, pishillar edilar. Keyin, ul kishini muazzin kelib chaqirdi. Chiqib jamoatga imomlik qildilar, tahorat olmadilar (yonboshlab dam olganlarida, qalblari uyg‘oq bo‘lgani uchun tahoratlari sinmas erdi)».

59-bob. Kishining imomlik qilaman degan niyati bo‘lmasa-yu, odamlar kelib unga iqtido qilinsa...

Ibn Abbos rivoyat qiladirlar: «Maymuna xolamnikida tunab qoldim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kechasi turib namoz o‘qidilar. Men ham turib u kishi birlan o‘qidim. Chap tomonlarida turgan erdim, belimdan ushlab o‘ng tomonlariga o‘tkazib qo‘ydilar»

60-bob. Agar imom namoznm cho‘zib yuborsa-yu, iqtido qilg‘uvchining biror hojati bo‘lsa, u safdan chiqib, o‘zi o‘qib olsa...

Jobir ibn Abdulloh naql qiladirlar: «Muoz ibn Jabal Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga xuftonni o‘qib, so‘ng borib qavmiga imomlik qilur erdi. (Bir kuni) xuftonda qavmiga ymomlik qilayotib Surai Baqarani zam qildi. Shunda bir kishi safdan ajralib chiqdi-da, o‘zi alohida namoz o‘qib, ketdi. Muoz u kishini yomonlagandek bo‘ldi. Buni Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga yetkazdilar. Shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Muozga: «Sen fitnachidirsan, fitnachidirsan, fitnachidirsan!» yoki «Bunaqa holda fitnachi bo‘lib qolg‘aysan, fitnachi bo‘lib qolg‘aysan, fitnachi bo‘lib qolg‘aysan!»—deb uch marta aytdilar-da, bundan keyin (o‘lchami) o‘rtacharoq ikkita surani zam qilmakni buyurdilar. «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam buyurgan o‘sha suraning qaysi ekanligini eslay olmayotirman»,— deydilar Amr raziyallohu anhu».