8-bob. Jum’a kuny misvok birlan tish tozalamoq

Abu Sa’id al-Xudriy: «Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam tishlarini misvok birlan tozalar erdilar»,- deydilar.

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Ummatimga qiyin qilib qo‘yg‘aymen demaganimda, har bir namoz o‘qishdan oldin misvok birlan tish tozalamoqni buyurar erdim»,- deganlar».

Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Sizlarga misvok birlan tish tozalamoq to‘g‘risida juda ham ko‘p aytdim»,-deganlar».

Huzayfa raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kechasi tashahhudga turganlarida ogizlarini misvok birlan tozalar erdilar».

9-bob. Birovning misvoki birlan tish tozalagan kishi

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Abdurrahmon ibn Abu Bakr qo‘lida misvok birlan hujramga kirib keldi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam unga qaradilar. Men Abdurrahmonga: «Shu misvokni menga bering», — dedim. Menga berdilar. Misvokning ishlatilgan qismini sindirib tashladim, so‘ng uchini tishlab yumshatdim-da, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga berdim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (betob bo‘lib yotgandilar) ko‘kragimga suyanib turib, tishlarini tozaladilar»

10-bob. Jum’a kuni bomdodda o‘qiladigan zam sura

Abu Hurayra rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam jum’a kuni bomdod namozining birinchi rak’atida «Alif, lom, mim tanzil» surasini, ikkinchi rak’atida ersa, «Hal ato ala-l-inson» surasini o‘qir erdilar».

11-bob. Qishloq va shaharlarda jum’a o‘qimoq

Ibn Abbos rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning masjidlarida o‘qilgan jum’adan keyingi birinchi jum’a Bahrayn qishloqlaridan biridagi Abd ul-Qays masjidida o‘qildi».

Ibn Umar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning «Har biringiz vasiydirsiz» deganlarini eshitganman»,— dedi. Lays ibn Sa’id ersa: «Menga Yunus bundoq degandi» deb quyidagini qo‘shimcha qildilar: «Bir kuni 
Raziyq ibn Hakim Vodiy ul-Quroda turganida Ibn Shihobga masala so‘rab: «Ey Ibn Shihob, qo‘l ostimdagilarni jum’a namoziga to‘playinmi yokim yo‘qmi?» deb xat yozdi, men ham o‘sha yerda erdim. Raziyq o‘sha vaqtlarda dalada ish boshqaruvchi bo‘lib, qo‘l ostida sudanlik bir jamoa xizmatchilar va boshqalar ishlashar erdi. Raziyq Ayla degan shaharga amirlik qilib turgan kunlardan birida Ibn Shihob unga javob yo‘lladi. Raziyq xatni o‘qiyotganida men eshitib turgan erdim, unda Ibn Shihob Raziyqqa qo‘l ostidagilarni jum’aga yig‘moqni buyurib, bunday degandi: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning «Har biringiz o‘z qo‘l ostingizdagilarga vasiy va mas’uldirsizlar. Imom o‘z qo‘l ostidagilarga vasiy va mas’uldir. Erkaklar o‘z oila a’zolariga vasiy va mas’uldirlar, ayollar o‘z erining uyidagi bor narsalarga mas’uldir. Xizmatkor o‘z xo‘jayinining moliga mas’ul bo‘lib, ularni ehtiyotlamog‘i lozim» deganlarini Abdulloh ibn Umardan eshitganman». Nazarimda, Ibn Shihob: «Bola o‘z otasining moliga mas’ul bo‘lib, uni ehtiyotlamog‘i lozim, har biringiz o‘z qo‘l ostingizdagilarga vasiy va mas’uldirsizlar» deb ham yozgandi shekilli».

12-bob. Jum’ada qatnashmaydirgan ayollar, bolalar va boshqalarga jum’a kuni gusl lozimmi yoki yo‘qmi?

Ibn Umar: «Jum’a kuni g‘usl qilmoqlik jum’a o‘qishi farz bo‘lgan kishilargagina lozimdir,— deydilar.

Solim ibn Abdullohning otalari - Abdulloh ibn Umar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Kimki jum’aga kelsa, g‘usl qilib kelsin!» deb aytganlar» ,— deydilar.

Abu Sa’id al-Xudriy raziyallohu anhu: «Rasululloh sallallohu alayhi  va sallam: «Jum’a kuni g‘usl qilmoq har bir balog‘atga yetgan insonga lozimdir!» deb aytganlar» ,— deydilar.

Abu Hurayra rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Biz bu dunyoda oxirgilarmiz, Qiyomat kuni ersa, izzat-hurmat jihatidan birinchilardirmiz. Avval ularga, keyin bizga Kitob nozil bo‘ldi. Ular o‘zaro tortishib jum’a kunini bayram kuni deb belgilay olmadilar. Bu kunni bayram qilmoqni Olloh bizga muyassar etdi. Yahudiylar ertaga, nasorolar ersa, indinga bayram qilishg‘aydir»,- deb bir oz jim qoldilar, keyin yana: «Har bir musulmon 7 kunda bir marta boshdan-oyoq yuvinib g‘usl qilmog‘i lozimdir!» - deb qo‘shib qo‘ydilar».

Abu Hurayra: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Olloh haqqi-hurmati, har bir musulmon 7 kunning birida g‘usl qilmog‘i lozimdir!»-deganlar»,-deydilar.

Ibn Umar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Ayollarga kechasi masjidlarga borib namoz o‘qimoqqa ruxsat beringiz!» deganlar»,- deydilar.

«Umarning bir xotini bor erdi. Bomdod va xufton namozlarini masjidda jamrat birlan o‘qir erdi. Unga: «Nega jamoat oldiga chiqg‘aysen? Bu Umarga yoqmasligini, odamlardan seni rashk qilmog‘ini bilursen-ku, axir! - deyishdi. Xotin: «Meni bundan qaytarmog‘i uchun ne mone’lik qilg‘aydir?»-dedi. «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning «Olloh bandalarining Olloh masjidlariga bormoqlariga mone’lik qilmangiz!» degan so‘zoi mone’lik qilg‘aydir»,- deyishdi.

13-bob. Yomg‘irli kunda jum’aga kelmaslikka ruxsat

Ibn Abbos yomg‘ir yog‘ayotgan kuni muazzinga: «Ashhadu anna Muhammadan Rasululloh» deganingdan keyin «Hayya alassalot» demoq o‘rniga «Salluu fi buyutikum» (Uylaringizda o‘qingiz) deb aytgin!» - dedilar.
Shunda odamlarga bu gap yoqmagandek bo‘ldi. Ibn Abbos: «Mendan yaxshiroq kishi (Rasululloh sallallohu alayhi va sallam) ham shundoq qilganlar. Bugun jum’aga kelmoq og‘ir, men sizlarga qiyin bo‘lmasin, loyu suv kechib kelmangiz, deb shundoq qildim»,- dedilar.

14-bob. Qanchalik uzoq joydan jum’aga kelinadir va kimga (jum’aga) kelmoq vojib?

Olloh taolo: «Jum’a kuni jum’aga azon aytilg‘aydir, oldi-sotdingizni qo‘yib, Ollohni zikr etmoqqa oshiqingiz!»-deydi. Ato raziyallohu anhu: «Agar jum’a namozi o‘qiladirgan qishloqda bo‘lsang-u, jum’a namoziga azon aytilsa, azonni eshitsang ham, eshitmasang ham jum’aga kelmog‘ing lozim va farzdir!»-deydilar. Anas raziyallohu anhu jum’ani goho o‘z qasrida, goho masjidda o‘qir erdi. Qasri Basradan 2 farsax (taxm. 15-16 km) narida erdi.

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Odamlar navbati birlan uzoq qishloqlardan, shahar chekkalaridan changu tuproqqa botib, terlab-pishib jum’aga kelishar erdi. Bir kuni bir kishi Rasulullohni menikida ekanliklarida ko‘rgani keldi. Shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Qani endi, mana shu kuningizni (jum’ani) deb yaxshiroq poklansangiz!» -dedilar».

15-bob. Quyosh qiyomdan oqqanda jum’a vaqti boshlanadir

Yahyo ibn Sa’id rivoyat qiladirlar: «Amra degan ayoldan jum’a kuni g‘usl qilmoq haqida so‘raganimda, ul Oisha onamizning shu xususda aytib bergan so‘zlarini aytdi: «Mehnatkash odamlar kun qiyomdan oqqach, o‘sha ahvolda jum’aga kelaverar erdilar. Shunda ularga, g‘usl qilib kelsangiz erdi, ter hidi ko‘tarilib ketar erdi, deyilardi».

Anas ibn Molik rivoyat qiladirlar: «Rasulullox, sallallohu alayhi va sallam jum’a namozini quyosh qiyomdan oqqan paytda o‘qir erdilar».

Anas raziyallohu anhu: «Jum’a namozini ertaroq o‘qib, keyin bir oz uxlab olar erdik»,- deydilar.

16-bob. Jum’a kuni kun qattiq isib ketsa...

Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam sovuq kunlari jo‘m’a namozini ertaroq, kun qattiq isib ketganda ersa, kechroq o‘qir erdilar».

Abu Xulda: «Amirimiz biz birlan jum’a o‘qidilar»,- dedi, so‘ng Anasdan: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam peshinni nechuk o‘qir erdilar?» - deb so‘radi (Bayhaqiy: «Qishda .ertaroq, yozda ersa, kechroq o‘qir erdilar»,- deydilar).

17-bob. Jum’a namoziga (piyoda) bormoq; Olloh taoloning «Jum’a namoziga azon aytilsa, Ollohni zikr etmakka shoshilingiz!» degan oyati karimasi; «shoshilingiz» degan so‘z «jum’aga tezroq tayyorgarlik ko‘rib, masjidga oshiqmay borishni anglatadir» degan kishilar haqida

Ibn Abbos: «Jum’aga azon aytilgandan so‘ng oldi-sotdi qilish man’ (harom) qiling‘aydir»,- deydilar. Ato ersa: «(Umuman) har qanday tirikchilik bilan shug‘ullanmak man’ (harom) qiling‘aydir»,- deydilar. Zuhriy raziyallohu anhu: «Jum’a kuni muazzin azon aytsa, musofir bo‘lsang ham jum’aga bormog‘ing lozim»,-deydilar.

Aboya ibn Rifo’a raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Jum’aga ketayotgan erdim.   yo‘lda   Abu  Abs   menga   duch   kelib:   «Rasululloh  sallallohu  alayhi   va sallamning «Kimning oyog‘i Olloh yo‘lida yurib chang bo‘lg‘aydir, Olloh taolo uni do‘zax o‘tida kuydirmag‘aydir» deb aytganlarini eshitdim» ,— dedi».

Abu Hurayra rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Namozga takbir aytilsa, safga turmoqqa shoshilmangiz, tinchgina, osoyishtalik birlan kelib turingiz. Namozning qaeriga kelishgan bo‘lsa, o‘sha joyidan boshlab birgalashib o‘qiyveringiz, qolganini keyin o‘zingiz o‘qib olingiz!»-deganlar».

Abdulloh ibn Abu Qatoda rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Meni ko‘rmaguningizcha safga turmangiz, tinchlikka rioya qilingiz!» -deganlar».