38-bob. Jum’adan keyin va jum’adan avval namoz o‘qimoq

Abdulloh ibn Umar rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam uylarida peshindan avval 2 rak’at, peshindan keyin 2 rak’at, shomdan keyin 2 rak’at va xuftondan keyin 2 rak’at namoz o‘qir erdilar. Jum’adan keyin ham uylariga qaytib kelganlaridan keyin 2 rak’at namoz o‘qir erdilar».

39-bob. Olloh taoloning «Jum’a namozi o‘qib bo‘lingach, tirikchiligintizni qilinsiz va Olloh taolodan halol rizq tilangiz!» degan oyati karimasi

Sahl ibn Sa’d rivoyat qiladirlar: «Biz tomonda bir xotin bor erdi, dalasiga qand lavlagi ekar erdi. Jum’a kuni bo‘lsa, qand lavlagini yulib, bir hovuch arpa birlan qaynatib qo‘yar erdi. Qand lavlagi iligdek bo‘lar erdi. Namozi jum’adan qaytayotib ayolga salom berib o‘tar erdik, u bizga o‘sha taomdan keltirar erdi. Undan yalar erdik. Keyin, yana qachon jum’a kuni kelar erkan, deb orzu qilar erdik. Jum’a kuni namozdan keyingina qaylula qilar erdik, tushlikni ham faqat jum’adan so‘ng yer erdik».

40-bob. Jum’a namozidan so‘ng qaylula qilmoq

«Jum’aga ertaroq borib kelib, qaylula qilar erdik»,- deydilar Anas raziyallohu anhu.
«Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga jum’a namozini o‘qib, so‘ng dam olar erdik»,- deydilar Sahl raziyallohu anhu.

BISMILLOHIR RAHMONIR RAHIYMI

41-bob. Salot ul-xavf (xavf tugilganda o‘qiladigan namoz)

Olloh taolo o‘z oyati karimasida bunday deydir: «Agar safarda bo‘lg‘aydirsiz-u, kofirlarning fitna qilib hujum etib qolmaklaridan cho‘chigaydirsiz, namozni qisqaroq o‘qimog‘ingizning zarari yo‘qdir, zero kofirlarning sizlarga dushmanlik qilmog‘i turgan gapdir. (Ey payg‘ambar), agar sen sahobalaring birlan birga bo‘lg‘aydirsen-u, imomlik qilib namoz o‘qimoqchi bo‘lg‘aydirsen, ularning bir qismi sen birlan namoz o‘qisin, ikkinchi qismi ersa, sizlarni qurol tutib orqangizdan qo‘riqlab tursin! Birinchi rak’at tugagach, namoz o‘qimagan qo‘riqchi qism kelib sen birlan birga ikkinchi rak’atni o‘qisin! Birinchi qism ersa, ehtiyot choralarni ko‘rib tursin! (Chunkim) qurol-aslahalaringizni tashlab namoz o‘qiyotganingizda kofirlar sizlarni g‘aflatda qoldirib birdan hujum qilib qolmoqlari mumkindir. Lekin, yomg‘ir yog‘ib loygarchilik bo‘lsa yokim kasal ersangiz, qurol aslahalaringizni qo‘yib, namoz o‘qisangiz bo‘lg‘aydir. Ogoh bo‘lingiz, Olloh taolo kofirlarni tahqirlovchi azob tayyorlabqo‘ygandir!»

Shu’ayb rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam salot ul-xavf o‘qiganmilar?» -deb Zuhriydan so‘radim. Ul: «Menga otam Abulloh ibn Umar bu xususda bunday degan erdilar»,- deb quyidagilarni aytib berdi:

«Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga g‘azotga chiqdim. Najd tomonda dushmanning to‘g‘risiga kelib saf tortdik. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam namoz o‘qimakka turdilar, bir guruh odamlar ul kishiga iqtido qildi, ikkinchi guruh ersa, dushmanni kuzatib turdi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga iqtido etib namoz o‘qiyotgan kishilar bir marta ruku’ aylab, ikki marta sajda qildi, so‘ng, ular namozgohni tark etdilar, o‘rinlariga qo‘riqlab turgan ikkinchi guruh borib turdi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ular birlan birga ham bir marta ruku’ va ikki marta sajda qildilar, so‘ng salom berdilar. Ikkinchi guruhdagi kishilarning har biri o‘zlari mustaqil ravishda yana bir marta ruku’ va ikki marta sajda qilib oldi».

42-bob. Tik turib va ot mingan holda salot ul-xavf o‘qimoq

Ibn Umar:«Aralashib ketgan vaqtda (ya’ni, dushmanlar har tomondan hujum qilib turganda) tik turib namoz o‘qilg‘aydir, chunkim Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Dushman xavfi yana ham kuchayib ketsa, tik turib va ot mingan holda namoz o‘qiyveringiz!» deb aytganlar»,- deydilar.

43-bob. Salot ul-xavf o‘qilayotganda namozxonlar bir-birlarini qo‘riqlaydilar

Ibn Abbos rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga bir guruh kishilar namoz o‘qimakka turdilar. Rasululloh takbiri tahrima aytdilar, qolganlar ham aytishdi. Rasululloh ruku’ qildilar, qolganlar ham ruku’ qilishdi, Rasululloh sajda qildilar, qolganlar ham sajda qilishdi. So‘ng, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ikkinchi rak’atni o‘qimakka turdilar. Birga namoz o‘qigan guruh ikkinchi guruhga joy bo‘shatib, ularni qo‘riqlab turdi. Ikkinchi guruh Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga ruku’ va sajda qildi. Shu tariqa galma-galdan bir-birini qo‘riqlab turib, hamma namoz o‘qib oldi».

44-bob. Qal’ani zabt etish va dushmanga hujum boshlash oldidan o‘qiladirgan namoz

Al-Avzo’iy bunday deydilar: «Agar qal’ani fath qilishga kirishilsa-yu, namoz o‘qishga imkon bo‘lmasa, har bir kishi imo-ishora birlan o‘zi alohida namoz o‘qib olg‘aydir. Agar imo-ishora birlan ham namoz o‘qish imkoni bo‘lmasa, urush susayguncha namozni kechiktirg‘aydir. Urush susaygach, ikki rak’at namoz o‘qiydir. Agar bunga ham imkoni bo‘lmasa, bir rak’at va ikki sajda qilib namoz o‘qiydir. Mobodo buni ham qilolmasa, unda quruq takbirning o‘zi namoz o‘rniga o‘tmaydir. Namozni dushman xavfi yo‘qolgunicha kechiktirgaydir».

Anas raziyallohu anhu bu xususda vunday deydilar: «Tastur qal’asini olishda qatnashdim. Tong otar paytida jang avjiga chiqib, sahobalar to kun yoyilguncha namoz o‘qiy olmadilar. Kun yoyilgandan so‘ng namoz o‘qidik. Biz bilan birga Abu Muso al-Ash’ariy ham bor erdilar. So‘ng, qal’a fath qilinib, aho,lisi islomga kirgizildi. O’sha qazo bo‘lgan namoz o‘rniga butun dunyoni va undagi bor narsalarni bersalar ham men xursand bo‘lmas erdim!».

Jobir ibn Abdulloh rivoyat qiladirlar: «Xandaq qazilgan kuni (hijratning 4-nchi yili) Hazrat Umar kelib Quraysh kofirlarini (mo‘‘minlarni namozdan qoldirgani uchun) so‘ka boshladilar. So‘ng: «Yo Rasululloh, Quyosh botib ketayozdi, men hali asrni o‘qiganim yo‘q»,- dedilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Ollohni o‘rtaga qo‘yib ayturmenkim, men ham haligacha o‘qiganim yo‘q»,- dedilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Bathon degan joyda (tuyadan) tushib, tahorat oldilar va kun botgandan keyin namozni (asrni), undan so‘ng namozi shomni o‘qidilar».

45-bob. Dushmanni quvib ketayotgan va orqasidan dushman quvib kelayotgan odamning ot ustida namoz o‘qimog‘i\

Valiyd Al-Avzo’iyga: «Men Sharhabiyl ibn as-Samt va uning sheriklarini ot ustida namoz o‘qib ketayotganlarini ko‘rdim» ,— dedi. Al-Avzo’iy: «Ha, namoz qazo bo‘lmog‘idan cho‘chisak, ot ustida imo-ishora birlan namoz o‘qib ketaverar erdik»,-dedi. Valiyd Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning: «Hech kim Baniy Qurayzadan boshqa joyda namozi asr o‘qimasin!» degan so‘zlarini dalil qilib keltirdi.

46-bob.

Ibn Umar naql qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Xandaq g‘azotidan qaytganlaridan so‘ng: «Biror kishi Baniy Qurayzaga yetib olmaguncha asr namozini o‘qimasin!»-dedilar. Ba’zi birovlar asrni yo‘lda o‘qidi, ba’zilar: «Bormaguncha o‘qimaymiz»,-deyishdi, yana ayrimlar: «O’qiyvergaymiz, «Namoz o‘qimangiz!» deganlaridan maqsad, manzilga tezroq yetib olmoqdir»,- deyishdi. Keyin, bu gapni Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga yetkazishdi. Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ularning birortasini ham koyimadilar».

47-bob. Namozi bomdodni tong otmasdan barvaqtroq o‘qimoq; hujum va urush oldidan namoz o‘qib olmoq

Anas ibn Molik rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (Xaybarni ishgol qilish oldidan) g‘ira-shira paytda namozi bomdodni o‘qib oldilar. So‘ng, otga minib yo‘lga tushdilar. Xaybar ko‘ringan vaqtda: «Ollohu akbar, Xaybar xarob bo‘ldi, biz biror qavmning yeriga kelib to‘shsak, ularning holiga voydir!» -dedilar. Xaybar ahli shoshib ko‘chalarga chiqishdi, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni ko‘rib: «Muhammad katta qo‘shin birlan kelibdir»,- deyishdi. Rasululloh sallallohu alayhi va. sallam ularning qarshilik ko‘rsatganlarini o‘ldirib, qolganlarini asir .oldilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam asira Safiyyani Dixya al-Kalbiyga berdilar, lekin sahobalar tavsiyasi birlan shu zahoti Dixyani rozi qilib, uni qaytarib oldilar. Keyin, uni ozod etib, (unga) uylandilar. Abdulaziz Sobitga: «Siz mahriga ne berganlarini Anasdan so‘radingizmi?» - deganda, mahriga ozodlik berganlar»,- deb kulib qo‘ydi».