102-bob. Boylikni to‘g‘ri sarf qilmoq haqida

Ibn Mas’ud raziyalloxu anhu rivoyat qiladirlar: «Men Nabiy sallallohu alayhi va sallamning bir kishiga bundoq deganlarini eshitgan erdim: «Faqat ikki narsaga hasad (havas) qilmoq mumkin: biri - Olloh taolo bir kishiga mol-dunyo bersa-yu, u o‘z boyligini ezgu yo‘lda sarflab tugatsa, ikkinchisi - Olloh taolo bir kishiga ilmu hikmat ato etsa-yu, u bilimidan to‘g‘ri foydalanib, boshqalarga ham o‘rgatsa».

103-bob. Sadaqani minnat qilmoq haqida

Olloh taolo bu xususda quyidagi oyatni nozil qilgan: «Ey iymon keltirgan bandalar, bergan sadaqalaringizni (odamlarga) minnat qilib va ozor berib, yo‘qqa chiqarmangiz...» («al-kofiriyn» degan joyigacha o‘qingiz).

104-bob. Harom yo‘l birlan topilgan boylikdan qilingan sadaqani Olloh taolo qabul qilmaydir, halol kasb tufayli topilgan boylikdan qilingan sadaqanigina qabul qiladir

Olloh taolo bu xususda: «Ketidan ozor ergashtirib keladirgan sadaqadan ko‘ra, ko‘ngilni ko‘taradirgan va mag‘firatli so‘z afzaldir. Olloh boy va ko‘ngilchandir!» - deydir.

105-bob. Halol yo‘l birlan topilgan boylikdan qilinadirgan sadaqa haqida

Olloh taolo bu xususda bunday deydir: «...(Olloh taolo) sadaqalarni boqib katta qilg‘aydir (berilgan sadaqaga barakot ato etib, ko‘paytirib, egasiga qaytarg‘aydir), Olloh taolo har bir osiy kofirni yomon ko‘rg‘aydir, ammo iymon keltirgan, yaxshiliklar qilgan, namoz o‘qigan va zakot bergan bandalarga Olloh taolo mukofotlar in’om qilg‘aydir, alarga hech qandayin xavfu xatar yo‘qdir, alar g‘am chekmag‘aydirlar».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu  alayhi va sallam: «Kimki halol kasb qilib, bir dona xurmochalik sadaqa qilg‘aydir, Olloh taolo uni bajonudil qabul etg‘aydir, so‘ng sizlar toychoqni qandoq boqib ulg‘aytirsangiz, Olloh taolo ham bergan sadaqangizni tog‘ barobarinda qilib, o‘zingizga qaytarg‘aydir»,- dedilar».

106-bob. Sadaqani rad qiladirgan davrlar kelmasidan oldin sadaqa berib qolmoq to‘g‘risida

Horisa ibn Vahb: «Nabiy sallallohu alayhi va sallamning bunday deganlarini eshitgandirman»,— deydilar: «Sadaqa qilib qolingiz, chunkim sadaqangizni oladirgan odam topilmaydirgan davrlar kelg‘aydir, o‘shanda biror kishiga sadaqa olib borsangiz, «Kecha kelganingda so‘zsiz qabul qilg‘ay erdim, ammo bugun unga mening hech qandoq hojatim yo‘qdir»,- deydir».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam: «Mol-dunyongiz to‘lib-toshib ketmaguncha qiyomat bo‘lmag‘aydir. Shundoq davrlar kelg‘aydirkim, hatto badavlat odam kimga sadaqa bermog‘in bilmay qolib, duch kelgan odamga sadaqa tutaverg‘aydir, biroq «Mening muhtojligim yo‘qdir» deb hech kim olmag‘aydir»,- dedilar».

Adiy ibn Hotim raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning huzurlarida erdim, ikki kishi kirib keldi. Ulardan biri qashshoqligidan, ikkinchisi ersa, qaroqchilardan shikoyat qildi. Shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday 'dedilar: «Yo‘lto‘sarlar masalasiga kelsak, hatto karvon Makkaga soqchilarsiz yo‘l olganda ham, senga ularning zarari kamroq tekkaydir, ammo qashshoqlik masalasiga kelsak, sizlar sadaqa bergayman deganingizda b'irortangiz ham sadaqa olg‘uvchi odamni qidirib topolmaydirgan davr kelmaguncha qiyomat bo‘lmag‘aydir. So‘ng, qay biringizdir Olloh taoloning qarshisida tik turib javob berursiz, o‘rtangizda parda ham, so‘zingizni tarjima qilib turadirgan tilmoch ham bo‘lmag‘aydir. Shunda Olloh taolo: «Senga mol-dunyo ato qilmag‘anvdi erdim?!» - deydir. Banda: «Ha»,- deb javob berur. So‘ng, Olloh taolo: «Senga payg‘ambar yubormag‘anmi erdim?!»-deydir. Banda: «Ha»,- deb javob berur. Keyin, banda o‘ng tomoniga qaraydir, do‘zaxdan boshqa narsani ko‘rmag‘aydir, so‘ng chap tomoniga qaraydir, tag‘in do‘zaxdan o‘zga narsani ko‘rmag‘aydir. (Shuning uchun) har biringiz loaqal yarimta xurmo sadaqa qilib, u ham bo‘lmasa, loaqal bitta yaxshi so‘z aytib, o‘zingizni do‘zax o‘tidan asrangiz!»

Abu Muso raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Janob Rasululloh bunday dedilar: «Shunday zamonlar keladirki, o‘shanda kishi tillani sadaqa qilg‘aymen desa ham, sadaqa olguvchini qidirib topolmag‘aydir, ayollarning ko‘pligi va erkaklarning ozligidan qirq ayol bitta erkakning ketidan yalinib yurg‘aydir».

107-bob. Yarimta xurmo sadaqa qilib bo‘lsa ham o‘zingizni do‘zax o‘tidan asrangiz! Ozgina sadaqa ham sadaqadir!

Bu xususda Olloh taolo quyidagi oyatni nozil qilgan: «Mol-dunyosini Olloh taoloni rizo qilmoq yo‘lida va unga nisbatan bo‘lgan o‘z sadoqatini isbot etmoq uchun sarf qilg‘uvchilar...» («har bir mevalardan» degan so‘zigacha)».

Abu Mas’ud raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Sadaqa oyati» nozil bo‘lgach, biz hammollik qilib, topgan pulimizdan sadaqa qilur edik. Bir kuni bir kishi kelib, ko‘p narsa sadaqa qildi. Shunda munofiqlar: «O’zini ko‘rsatmoq uchun shundoq qilayotir»,- deyishdi. Keyin, boshqa bir kishi kelib, bir so’ (taxminan 2,5 kg) xurmo sadaqa qildi. Munofiqlar uni ham ig‘vo qilib: «Uning bir so’ sadaqasiga Olloh taolo muhtoj ermas»,- deyishdi. Shunda: «Ko‘ngildan chiqarib sadaqa qilg‘uvchi mo‘‘minlar ustidan kulguvchilar va peshona teri birlan ishlab topg‘uvchilar...» degan oyat nozil bo‘ldi».

Abu Mas’ud raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bizga sadaqa qilmoqni buyursalar, ba’zi birimiz bozorga borib hammollik qilur erdik, keyin shundan tushgan pulga bir mud (600 misqol) ovqat yoki xurmo sotib olib, birovga sadaqa qilur erdik. Hozir ersa, ayrimlarimizda 100 ming dirhamgacha pul bordir».

Abdulloh ibn Ma’qil rivoyat qiladirlar:  «Adiy   ibn   Hotim   raziyallohu anhuning «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Yarimta xurmo sadaqa qilib bo‘lsa    ham    o‘zingizni    do‘zax   o‘tidan    saqlangiz!»-deb    aytganlar»    deganini eshitganman».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladirlar: «Bir ayol ikki qizchasini yetaklab sadaqa so‘rab kirdi. Menda bir dona xurmodan bo‘lak hech narsa bo‘lmagani uchun o‘sha xurmoni berdim. Uni ikki qizalog‘iga bo‘lib berdi, o‘zi yemadi, keyin o‘rnidan turib chiqib ketdy. O’sha kuni Nabiy sallallohu alayhi va sallam mening hujramga kirdilar, men bo‘lgan voqeani aytib berdim. Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Agar qizchalardan birortasi biror dardga chalinib, vafot etsa, oxiratda onasini do‘zax o‘tidan parda bo‘lib to‘sib turg‘aydir»,-dedilar».

108-bob. Qanday sadaqa afzal ekanligi va sog‘lom, xasis odamning sadaqasi haqida

Olloh taolo bunday deydir: «Ey mo‘‘min bandalar, o‘lmasingizdan burun biz sizlarga ato etgan rizqdan boshqalarga ham ulashingiz!» va «Ey iymon keltirgan bandalar, savdo-sotiq qilinmaydirgan kun kelmasidan burun biz sizlarga ato etgan rizqdan boshqalarga ham ulashingiz!»

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga bir kishi kelib: «Yo Rasululloh, qanday sadaqaning savobi ulug‘roqdir?» - deb aytdi. Janob Rasululloh: «Sen o‘zing sog‘lom va xasis ersang-u, kambag‘al bo‘lib qolmoqdan qo‘rqib hamda boy bo‘lmoqni orzu qilib sadaqa qilsang, ana shu sadaqangning savobi ulug‘roqdir! Joning halqumingga kelmasidan burun sadaqa qilib qolg‘il! Keyin, «falonchiga buncha, pistonchiga muncha bermog‘im kerak erdi»,- dersan, biroq, barcha mol-dunyong merosxo‘rga qolib ketg‘usidir»,-dedilar».

109-bob.

Oisha onamiz raziyallohu anho rivoyat qiladirlar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallamdan xotinlaridan ayrimlari: «Qay birimiz sizga tezroq yetishg‘aydirmiz?» - deb so‘rashdi. Janob Rasululloh: «Qay biringizning qo‘lingiz uzunroq bo‘lsa»,- dedilar. Shunda o‘zlari ekadirgan shakarqamish poyasidan keltirishib, bir-birlarining qo‘llarini o‘lchashdi, Savdaning qo‘li boshqa xotinlarining qo‘lidan uzunroq bo‘lib chiqdi. Keyin, bilsak, Janob Rasululloh «Eng qo‘li uzun»,- deganlarida, eng ko‘p sadaqa qilg‘uvchi ayolni nazarda tutgan erkanlar. Haqiqatan ham, Savda Rasulullohga tyozroq yetishdi, o‘zi ham bizdan ko‘ra, ko‘proq sadaqaqilar erdi-da!»

110-bob. Oshkora sadaqa

Olloh taolo bu xususda quyidagi oyatni nozil qilgan: «O’z mol-dunyolarini kechayu-kunduz xufiya va oshkora sadaqa qilayotganlar...» («Ular g‘am chekmag‘aydirlar» gacha o‘qingiz).

111-bob. Xufiya sadaqa

Abu Hurayra raziyallohu anhu Nabiy sallallohu alayhi va sallamdan eshitganlarini rivoyat qiladirlar: «Shundoq odamlar bordirkim, sadaqa qilganlarini birovga bildirmag‘aydirlar, hatto o‘ng qo‘llari qilgan ishni chap qo‘llari bilmay qolur. Olloh taolo: «Agar oshkora sadaqa aylasangiz, sizga shul sadaqangizchalik savob tekkaydir, agar faqirlarga xufiya sadaqa aylasangiz, ko‘proq savob olg‘aydirsiz»,- deydir».